Door Aloys Bart, pensioenjurist
Het zijn financieel roerige tijden voor pensioenfondsen en verzekeraars als het gaat om de uitvoering van collectieve pensioenregelingen. Bij een aantal pensioenfondsen zijn opgebouwde pensioenaanspraken en pensioenuitkeringen per 1 januari 2011 gekort. Is het korten van
Bescherming van pensioenbelangen bij een pensioenverzekeraar
N
opgebouwde pensioenaanspraken en pensioenuitkeringen ook mogelijk wanneer de pensioenregeling direct verzekerd is bij een verzekeraar? Hoe worden de aanspraken en uitkeringen van (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden gewaarborgd in een situatie dat de verzekeraar financieel in zwaar weer verkeert?
Net als iedere andere onderneming
deelnemers en minder werken met
heeft ook een pensioenverzekeraar last
leeftijdsolidariteit in de tarieven.
van de economische malaise. Het laatste
Bijstorten door of premievakantie voor
jaar waren pensioenfondsen veelvuldig
werkgevers kwam bij verzekerde
in het nieuws met betrekking tot het
regelingen niet of nauwelijks voor.
mogelijk afstempelen van opgebouwde
24
pensioenaanspraken en pensioen
Verzekeraars vallen onder een ander
uitkeringen. Onder afstempelen wordt
solvabiliteitsregime dan pensioen
in deze context verstaan het korten van
fondsen. De solvabiliteitseisen voor
opgebouwde aanspraken en/of
verzekeraars zijn strenger dan voor
pensioenuitkeringen van (gewezen)
pensioenfondsen. Vanaf 2013 zullen die
deelnemers en uitkeringsgerechtigden.
eisen voor verzekeraars onder Solvency
Of dit probleem alleen de pensioen
II verder worden aangescherpt. Dat kan
fondsen raakt is de vraag. Verzekeraars
meer zekerheid met zich meebrengen,
hebben ook last van de lage rente.
maar ook als gevolg hebben dat
Problemen door vergrijzing ervaren
verzekeraars, net als pensioenfondsen
verzekeraars minder; dat wordt veroor
de afgelopen periode, eerder dan nu
zaakt door het feit dat ze niet te maken
het geval is niet meer aan de vereiste
hebben met een afgeschermde groep
solvabiliteitsmarges zullen voldoen.
Een aantal pensioenfondsen heeft al
Het solvabiliteitsregime van pensioen
moeten afstempelen. Een vijftal van de
fondsen toetst onder andere de
aanvankelijk 14 pensioenfondsen heeft
dekkingsgraad. Een dekkingsgraad van
per 1 januari 2011 de aanspraken en
100% wil zeggen dat een pensioenfonds
uitkeringen van hun (gewezen)
voldoende middelen heeft om aan alle
deelnemers en pensioengerechtigden
verplichtingen (zowel van lopende
gekort. Zij hebben zichzelf en DNB er
uitkeringen als van opgebouwde
niet van kunnen overtuigen dat uitstel
aanspraken) levenslang maar zonder
nog langer gerechtvaardigd was. De
indexatie te kunnen voldoen. Een
kortingen binnen deze vijf fondsen
gezonde dekkingsgraad bedraagt circa
liepen uiteen van minimaal 1,97% tot
140%. Eind 2008 stonden veel pensioen
maximaal 5,9%. Komend jaar zal
fondsen er zo slecht voor dat de
moeten worden beoordeeld of er naar
dekkingsgraden van deze pensioen
aanleiding van de dekkingsgraden van
fondsen onder de vereiste minimale
ultimo 2010 en ultimo 2011 per 1 april
dekkingsgraad van 105% waren gezakt.
2012 nog meer pensioenfondsen tot
Voor 1 april 2009 moesten ruim 340
korten moeten overgaan.
pensioenfondsen een herstelplan bij De
“
Nederlandsche Bank (DNB) indienen.
Financiële problemen bij een
Bij het opstellen van deze herstel
verzekeraar
plannen mochten de pensioenfondsen
Hiervoor is de huidige situatie van
van de minister van Sociale Zaken en
pensioenfondsen geschetst, waarbij
Werkgelegenheid (SZW) rekening
pensioenfondsen als ultimum
houden met een hersteltermijn van vijf
remedium aanspraken en uitkeringen
jaar ten opzichte van de tot dan toe in
kunnen korten om wederom aan de
de wet opgenomen termijn van drie jaar.1 Ook met deze verlenging van de
solvabiliteitseisen te voldoen. Een
hersteltermijn waren sommige
niet. Wat gebeurt er als een verzekeraar
pensioenfondsen niet in staat om voor
in solvabiliteitsproblemen raakt?
De solvabiliteitseisen voor verzekeraars zijn strenger dan voor pensioenfondsen
verzekeraar heeft deze mogelijkheid
“
Huidige situatie van pensioenfondsen
eind 2013 te herstellen. Deze fondsen moesten een kortingsvoornemen in
Pensioenverzekeraars hebben te maken
hun herstelplan opnemen. Ze hoefden
met erg hoge solvabiliteitseisen.
deze korting pas in april 2012 door te voeren.2 Wel werd afgesproken het
Daarnaast kent de branche een
uitstel van het eerste kortingsmoment
extra bescherming genieten bij
medio 2010 te evalueren. Van deze
financiële problemen van de
fondsen waren er 14 fondsen die zich
verzekeraar. Doel is te voorkomen dat
ook in augustus van het afgelopen jaar
rechten van polishouders worden
nog niet op een haalbaar herstelpad
verminderd of in het ergste geval de
bevonden. DNB heeft de minister van
portefeuille wordt geliquideerd.
opvangregeling waarbij verzekerden
1 Ministeriële regeling van 6 maart
SZW vervolgens geadviseerd om het
2009, Stcrt. 2009, nr. 45
moment van korten voor deze 14
Wanneer is een pensioenverzekeraar
fondsen niet uit te stellen tot 1 april
nog financieel gezond?
2012, maar al op 1 januari 2011 door te 3 voeren. Tenzij deze fondsen DNB
Verzekeraars worden niet getoetst op
ervan konden overtuigen dat hun
ratio’s. Allereerst stelt de Wet op het
Sociale Zaken en werkgelegenheid,
financiële situatie zodanig verbeterd
financieel toezicht (Wft) dat een
30 juli 2010
was dat zij binnen vijf jaar een dekking
verzekeraar toereikende technische
van hun verplichtingen zouden hebben
voorzieningen aanhoudt. Deze voor
van minimaal 105%, was korten op
zieningen dienen als dekking voor de
1 januari 2011 de enige optie.
toekomstige verzekeringsverplichtingen
dekkingsgraad maar op solvabiliteits
2 Ministeriële regeling van 25 mei 2009, nr. 96 3 Brief van DNB aan de minister van
>>
25
“
en moeten volledig door waarden
aanhouden ten opzichte van de omvang
(beleggingen) te worden gedekt.
van hun verplichtingen en de aard en
Daarnaast geldt de eis van een extra
doel hiervan is deze ondernemingen in
buffervermogen om tegenvallers op te
staat te stellen ongunstige ontwikke
vangen, waarbij onderscheid gemaakt
lingen in het bedrijfsklimaat op te
wordt tussen de vereiste solvabiliteits
vangen. Aan de relatering van
marge en een kritische grens daar
solvabiliteit aan bedrijfsomvang zit ook
binnen, het garantiefonds.
een schaduwzijde. Hoe hoger (en
voorzichtiger) een pensioenverzekeraar De Wft stelt tevens eisen aan het aan
zijn voorziening vaststelt, des te hoger
houden van het vereiste minimum
wordt ook zijn vereiste solvabiliteits
eigen vermogen. Bij verzekeraars wordt
marge. Omgekeerd wordt de pensioen
het minimumbedrag aan eigen ver
verzekeraar die zijn voorzieningen
mogen uitgedrukt in het minimum
minder ruim vaststelt, beloond met een
bedrag van het garantiefonds. Het
lagere vereiste solvabiliteitsmarge.
garantiefonds is het wettelijk voor
Logischerwijs zal men het omgekeerde
geschreven minimumbedrag in euro's
verwachten. Beoogd wordt dat dit
waarover verzekeraars moeten beschik
probleem bij de risicogebaseerde
ken en verschilt per soort verzekeraar.
benadering van Solvency II zal
Voor pensioenverzekeraars (levens
verdwijnen.
Bij een solvabiliteitsratio van meer dan 100% is de verzekeraar nog financieel gezond
“
grootte van hun bedrijfsrisico’s. Het
verzekeraars) geldt een minimum bedrag van € 3,5 mln. Dit minimum
De solvabiliteit is voldoende als de
bedrag is destijds in het kader van
aanwezige solvabiliteitsmarge ten
Solvency I aanzienlijk verhoogd ten
minste gelijk is aan de vereiste
opzichte van de tot dan toe geldende
solvabiliteit. De aanwezige solvabiliteit
bedragen.
bedraagt in de praktijk altijd meer dan
Tevens moet een verzekeraar nog
de vereiste solvabiliteit. De aanwezige
beschikken over financiële middelen
solvabiliteit ten opzichte van de vereiste
waarmee de kosten van de inrichting en
komt tot uitdrukking in de zogenoemde
het onderhoud van de administratie
solvabiliteitsratio, die dus altijd meer
worden voldaan. Deze dekkingseis
dan 100% moet bedragen. Bij een
komt boven op de eis inzake het
solvabiliteitsratio van meer dan 100% is
minimumbedrag eigen vermogen.
deze verzekeraar nog financieel gezond.
Het bedrag van het garantiefonds
Grafisch ziet dit er als volgt uit:
bedraagt eenderde van de solvabiliteits marge. Zoals hierboven al is opgemerkt, is de solvabiliteitsmarge een buffer vermogen dat erop is gericht om bepaalde schokken, zoals tegenvallers in de beleggingssfeer of een verslechtering van de conjunctuur, zonder grote problemen te kunnen opvangen. Het gaat te ver om in dit artikel de
}
}
Solvabiliteitsmarge / Vereiste solvabiliteit
Garantiefonds
vaststelling van de solvabiliteitsmarge
Aanwezige solvabiliteit
te behandelen. Belangrijk om te weten is dat de verplichting om voldoende solvabel te zijn erop gericht is dat verzekeraars voldoende vermogen
26
Technische voorzieningen
Minimumbedrag (€3,5 miljoen) van het garantiefonds
Wanneer verkeert een verzekeraar in
Het dient ter voorkoming van de
zwaar weer?
ultieme maatregel, namelijk het
Zoals is aangegeven is een verzekeraar
aanvragen van de noodregeling ter
nog financieel gezond als de solvabiliteits
voorkoming van faillissement. Hier
ratio meer dan 100% bedraagt. Wat
onder ga ik op de laatste situaties in.
gebeurt er echter als de verzekeraar onder deze 100% zakt of dreigt te
Wanneer komt de opvangregeling aan
zakken?
de orde? Deze regeling beoogt een goede conti
“
De solvabiliteitsratio fungeert, evenals
nuïteit van de verzekeringsportefeuille
het garantiefonds, als indicator van de
van de verzekeraar. En als het dan toch
financiële situatie van de verzekeraar en
nog mis gaat, dan grijpt vervolgens
is maatgevend voor de door de
DNB in door de polissen van de
toezichthouder te treffen maatregel.
noodlijdende verzekeraar onder te
Zolang een verzekeraar nog solvabel is
brengen bij een wel solvabele verze
(solvabiliteitsratio van 100% of meer),
keringsmaatschappij.
kan de toezichthouder ten hoogste een
De opvangregeling wordt door DNB in
herstelplan verlangen als hij het
werking gesteld als:
vermoeden heeft dat de belangen van
De rechten van polishouders worden bij toepassing van de opvangregeling niet gekort
- De solvabiliteitsmarge niet meer
polishouders in het gedrang komen.
voldoet aan het wettelijk vereist
Zakt de aanwezige solvabiliteit van een
minimumbedrag.
“
verzekeraar beneden de voor hem vereiste solvabiliteitsmarge, dan legt DNB hem een saneringsplan op, maar zakt de aanwezige solvabiliteit beneden het garantiefonds (eenderde van de vereiste solvabiliteitsmarge), dan legt
- DNB niet instemt met het financieringsplan dat door de verzekeraar is opgesteld. - De portefeuille van de levensverzekeraar nog een overlevingskans heeft.
DNB hem een financieringsplan op. Het
Wanneer de verzekeraar nog wel
verschil met het saneringsplan is dat de
voldoet aan de eerste twee voor
termijn, waarbinnen de solvabiliteits
waarden, maar de portefeuille blijkt
marge weer op de vereiste omvang
niet meer ‘levensvatbaar’, dan kan
moet worden gebracht, in het
toepassing van de opvangregeling
financieringsplan wordt verkort.
achterwege blijven en kan direct worden overgegaan op de noodregeling.
Daarnaast kan DNB de verzekeraar de vrije beschikking over de activa
De opvangregeling voor levensverze
beperken. Deze maatregel kan DNB
keraars dient niet verward te worden
nemen als een verzekeraar niet voldoet
met de depositogarantieregeling van
aan de wettelijke vereisten met
banken. Deze laatste regeling voorziet
betrekking tot de toereikendheid van
in een noodfonds voor gedupeerde
de technische voorzieningen, en in
rekeninghouders.
bepaalde omstandigheden ook met betrekking tot de solvabiliteitsmarge.
De opvanginstelling voorziet in een opvanginstelling, zijnde een naamloze
Aanvullend kan DNB besluiten om de
vennootschap met zetel in Nederland
opvangregeling in het leven te roepen.
die uitsluitend tot doel heeft in
De opvangregeling bestaat alleen voor
opdracht van DNB een in problemen
levensverzekeraars en is bedoeld als
verkerende levensverzekeraar op te
laatste redmiddel van de portefeuille
vangen door herverzekering of over
van een levensverzekeraar die niet op
name van de portefeuille van de levens
eigen kracht weer solvabel kan worden.
verzekeraar. Voor elke in problemen
>>
27
komende levensverzekeraar wordt een
noodregeling. Bij toewijzing benoemt
aparte opvang-N.V. opgericht. Wanneer
de rechtbank een of meerdere
DNB wil overgaan tot overdracht van de
bewindvoerders. De bewindvoerders
portefeuille aan de opvanginstelling
behartigen de belangen van de
dient vooraf een machtiging te worden
gezamenlijke schuldeisers en oefenen
afgegeven door de rechtbank.
met uitsluiting van de bestuurders en commissarissen alle voorheen aan het
“
bestuur en de commissarissen toe
opvangregeling is afhankelijk van de
komende bevoegdheden uit. Eveneens
getroffen maatregelen. In geval van
kunnen de bewindvoerders besluiten
verplichte herverzekering eindigt de
nemen die onder normale omstandig
opvangregeling zodra de verplichte
heden toekomen aan de aandeel
herverzekering niet meer nodig is en de
houders van de verzekeraar.
met de opvang gepaard gaande kosten
Als de noodregeling van toepassing is, kunnen pensioenaanspraken en -uitkeringen van verzekerden afgestempeld worden
zijn terugbetaald. In geval van
Doel van de noodregeling is primair het
verplichte portefeuilleoverdracht
geheel of gedeeltelijk veiligstellen van
eindigt de opvangregeling als de
de portefeuille door middel van over
portefeuille is verkocht of, als dat niet
dracht van (een deel) van de porte
mogelijk is, de aandelen van de
feuille aan een solide verzekeraar
opvanginstelling zijn verkocht en de
(sanering van de portefeuille), al dan
opvanginstelling een gewone levens
niet met toepassing van een korting op
verzekeraar is geworden.
de rechten van de polishouders. Als de noodregeling van toepassing is,
Ten slotte eindigt de opvangregeling
kunnen pensioenaanspraken en
ook als het met de opvangregeling
pensioenuitkeringen van verzekerden
beoogde doel niet meer kan worden
afgestempeld worden. Een solide
bereikt of dat blijkt dat de kosten niet
verzekeraar zal niet bereid zijn om een
meer kunnen worden terugbetaald.
portefeuille over te nemen als de activa
De rechten van de polishouders worden
die tegenover de verplichtingen staan
bij toepassing van de opvangregeling
onvoldoende zijn. De verplichtingen
niet gekort.
ofwel de rechten van de polishouders
“
28
Het einde van de toepassing van de
Wanneer komt de noodregeling aan
worden dan ook aangepast aan de voorhanden zijnde activa.
de orde? De noodregeling kan door DNB in
De rechtbank verstrekt hiertoe
werking worden gesteld als het
machtigingen aan de bewindvoerders.
solvabiliteitsprobleem van een
Lukt sanering niet, dan zullen de
verzekeraar dusdanig van aard is dat
bewindvoerders bevoegd zijn om tot
“in het belang van de gezamenlijke
liquidatie van de portefeuille over te
schuldeisers (waaronder polishouders)
gaan. Als op dat moment blijkt dat er
een bijzondere voorziening noodzakelijk
sprake is van een negatief eigen
is”. Met deze cryptische omschrijving
vermogen van de verzekeraar, dan
wordt bedoeld dat de betreffende
vervalt de bevoegdheid van de
verzekeraar (hoewel hij nog wel aan zijn
bewindvoerders om in het kader van de
opeisbare vorderingen kan voldoen)
liquidatie tot vereffening van het
naar alle waarschijnlijkheid op den
vermogen over te gaan. Is er bij
duur niet meer aan zijn (verzekerings)
liquidatie sprake van een negatief eigen
verplichtingen kan voldoen. DNB dient
vermogen van de verzekeraar, dan zal
in dat geval een verzoek in bij de
de situatie dus uitmonden in een
rechtbank tot toepassing van de
faillissement.
Wat als de verzekeraar dan toch
feuille slechts zal willen voortzetten
failliet gaat?
onder korting van de rechten van de
De kans dat een verzekeraar failliet
polishouders.
gaat is gezien het bovenstaande vrij klein. Uitgesloten is het echter niet.
Wanneer de verzekeraar failliet gaat en
Als de verzekeraar dan toch failliet gaat,
de betreffende verzekeringen niet zijn
valt het gehele vermogen van de
overgedragen of verkocht, dan valt de
verzekeraar onder het faillissement.
waarde van een verzekeringsportefeuille
De verzekeringsportefeuille inclusief!
in de failliete boedel. Dat geldt ook voor pensioenverzekeringen, maar de
De curator zal proberen om de
Faillissementswet bepaalt onder andere
verzekeringsportefeuille te verkopen
dat de waarde van de pensioenen niet
aan een andere verzekeraar om daar
zonder meer kan worden afgekocht of
mee de schuldeisers te betalen. Bij de
beleend. Daarnaast bestaat bij faillis
overdracht van de levensverzekerings
sement een rangorde van schuldeisers.
portefeuille draagt de curator naast de
De vordering die de schuldeiser heeft
verzekeringsverplichtingen ook de daar
op de schuldenaar, bepaalt de plek in
tegenoverstaande activa over. Waar
de rangorde. Op basis van deze
schijnlijk zijn de activa niet voldoende
rangorde hebben de (gewezen)
om alle over te nemen verzekerings
deelnemers en pensioengerechtigden
verplichtingen te dekken, waardoor de
voorrang op andere schuldeisers.
overnemende verzekeraar de porte
<<
