4.A.1 Ketenanalyse
‘ Reducer enAf val t r anspor t ’
Opsteller: S.J.M. Tinselboer
“CO2-r educt i e”
Hegeman+ Datum: 25-06-2010 Versie: 1 Status: definitief
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave Inhoudsopgave ......................................................................................................................2 Achtergrond CO2-prestatieladder ...........................................................................................3 Niveaus en invalshoeken .....................................................................................................................3 Voordeel bij gunning.............................................................................................................................3 Motivatie ...............................................................................................................................................4 Afbakening en doel...............................................................................................................................4
Kwantificeren scope 3 emissie ...............................................................................................5 Afweging relevante emissiecategorie scope 3........................................................................6 Relevante emissiebron .........................................................................................................................6 Relevantie.............................................................................................................................................6 Mogelijkheid van kostenbesparing .......................................................................................................6 Voorhanden hebben van betrouwbare informatie ................................................................................7 Potentiële reductiebronnen ..................................................................................................................7 Beïnvloedingsmogelijkheden................................................................................................................7
Voortschrijdend maatschappelijk inzicht.................................................................................7 Identificatie van de partners in de waardeketen .....................................................................8 Identificatie van partners ......................................................................................................................8 Uitwerking van de keten .......................................................................................................................8 Verwerking............................................................................................................................................9
Kwantificatie van de emissies ................................................................................................9 Onderzoekgegevens ............................................................................................................................9 Ketenuitstoot.......................................................................................................................................10 Reductiedoelstellingen Hegeman+ ....................................................................................................10
Conclusies en aanbevelingen ..............................................................................................10 Plan van aanpak ..................................................................................................................11 Bronvermelding ....................................................................................................................12
Versie: 1
Blad: 2/12
2
Inhoudsopgave
Achtergrond CO2-prestatieladder Niveaus en invalshoeken De CO2 -Prestatieladder heeft zes niveaus, opklimmend van 0 naar 5. Per niveau krijgt een bedrijf aan de hand van een vaste set eisen een plaats op de prestatieladder. Deze eisen komen voort uit vier invalshoeken elk met een eigen weegfactor: Hoe beter de CO2-prestatie van een bedrijf, hoe hoger de positie op de ladder. Een bedrijf voldoet aan de eisen van een bepaald niveau indien (1) voldaan is aan de minimale eisen voor A, B, C en D van desbetreffend niveau en aan de eisen van de onderliggende niveaus en (2) de som van de gewogen scores op dat niveau minstens 90% van de maximale score is. De exacte eisen zijn vervat in een certificatieschema en de daarop gebaseerde auditchecklijsten.
Voordeel bij gunning Het niveau dat een bedrijf heeft bereikt in het verminderen van zijn CO2–uitstoot vertaalt zich ineen ‘ gunni ngv oor deel ’ .Hoehogerhetni v eauophet certificaat, hoe meer voordeel het bedrijf krijgt bij de gunningafweging. Zie tabel hieronder.
Versie: 1
Blad: 3/12
3
Inhoudsopgave
4
Bi jgunni ngopbasi sv an“ del aagst epr i j s”bet ekentdi tgunni ngvoor deeleen( f i ct i ev e)kor t i ng v an10,7,4,2,1of0pr ocentopdei nschr i j f pr i j s.Bi jgunni ngopbasi svan“ demeesteconomi sche aanbi edi ng”wor dtde pr i j scomponenti n de scor e methetper cent age v an hetgunni ngv oor deel aangepast. Hoe precies, blijkt uit de aanbestedingsdocumenten van ProRail. Vaak neemt een samenwer ki ngsv er bandv anbedr i j v endeelaaneenaanbest edi ng.I nz o’ nsi t uat i ei shetbedr i j fmetde laagste score op de CO2-prestatieladder bepalend voor het gunningvoordeel.
Motivatie Beheersmaatschappij Hegeman Nijverdal (Hegeman+) heeft per eind 2009 het initiatief genomen voor haar Blue Label waarmerk. Blue Label is voor Hegeman+ een intern waarmerk, gebaseerd op een viertal beloftes, te weten:
1 Hegeman+ zal zich daar waar gevraagd volledig inspannen voor de doelen op het gebied van duurzaamheid, energie-efficiency en maatschappelijk verantwoord ondernemen. 2 Hegeman+ zal zich op eigen initiatief inspannen de gewenste doelen op het gebeid van duurzaam bouwen, energie-efficiency en maatschappelijk verantwoord ondernemen te bereiken ook als de markt daar (nog) niet om vraagt. 3 Hegeman+ zal binnen haar zorgsysteem procedures aanpassen of ontwikkelen zodat de eisen zoals hierboven gesteld in de bedrijfsprocessen opgenomen worden waardoor elementen meetbaar en“ v er bet er baar ”wor den. 4 Hegeman+ maakt het voor derden mogelijk bereikte resultaten op dit gebied in te zien. Het initiatief van ProRail voor de CO2 prestatieladder sluit goed aan bij de doelstellingen van Blue Label. De CO2-prestatieladder geeft een goed kader voor CO2-bewustwording en reductie.
Afbakening en doel Deze analyse beperkt zich tot één emissie-inventarisatie van scope 3. Aanvullend zal er aan de hand van deze ketenanalyse gekeken worden naar punten waar de CO2-uitstoot beperkt kan worden. Binnen de keten wordt de analyse beperkt tot één stap voor en na Hegeman+ in de keten. Zoals in de waardeketen omschreven gaat het om de ingaande logistiek, operaties en de uitgaande logistiek.
Versie: 1
Blad: 4/12
Inhoudsopgave
Basis van het rapport is om de achtergrond van het ontstaan van CO2-emissie voor dit deel van de keten te analyseren. Uit deze inventarisatie moet blijken hoe en waar in de keten we tot reductie van deze emissie kunnen komen en wat de mogelijke reductiedoelstelling kan zijn.
Kwantificeren scope 3 emissie Scope 1 emissies of Scope 1 of directe emissies zijn emissies door de eigen organisatie, zoals emissies door directe emissies eigen gas gebruik (bijv. gas boilers, warmtekrachtinstallaties en ovens) en emissies door het eigen wagenpark. Zie ook scopediagram hierna. Scope 2 emissies of Scope 2 of indirecte emissies zijn emissies die ontstaan door de opwekking van indirecte emissies elektriciteit die de organisatie gebruikt, zoals emissies door centrales die deze elektriciteit leveren. ProRail rekent“ Busi nessTr av el ”en“ Per sonalCar sf orbusi nesst r av el” t otscope 2. Zie ook scopediagram hierna. Scope 3 emissies of Scope 3 of overige indirecte emissies zijn emissies, veroorzaakt door activiteiten van overige indirecte de eigen organisatie, zoals emissies van zakenreizen, gebruik taxi, papierverbruik,emissies af v al ver wer ki ng.Pr oRai lr ekent“ Busi ness Tr av el ”en “ Per sonalCar sf or busi nesst r av el ”t otscope2.Zi eookscopedi agr am hi er na.
Versie: 1
Blad: 5/12
5
Inhoudsopgave
Afweging relevante emissiecategorie scope 3 Relevante emissiebron
Relevantie Voor de scope 3 analyse heeft Hegeman gekozen voor afvalverwerking. Dit is gespecificeerd naar het transport wat hiermee gepaard gaat.
Mogelijkheid van kostenbesparing Actievere houding tot afvalscheiding- en verwerking heeft tot direct gevolg dat er kosten bespaard kunnen worden binnen de projecten. Daar waar mogelijk kan men streven naar een optimale afvalscheiding. Afval wat op de bouw al gescheiden wordt kent een lagere verwerkingsprijs dan gemengd bouw- en sloopafval.
Versie: 1
Blad: 6/12
6
Inhoudsopgave
Voorhanden hebben van betrouwbare informatie Om een goed inzicht te krijgen in de keten is het van belang dat er betrouwbare informatie voorhanden is. Hegeman heeft per 2009 een mantelcontract afgesloten met Sita. Hier maakt een steeds groter deel van de groep gebruik van. Via deze verwerker krijgt Hegeman periodiek managementrapportages met daarin de mate van afvalscheiding.
Potentiële reductiebronnen Binnen het omschreven gedeelte van de afvalketen moeten potentiële reductiebronnen zitten.
Beïnvloedingsmogelijkheden De beïnvloedingsmogelijkheden zitten in de beperking van afval en scheiding van afval op de bouw. Daarnaast kan men kijken of het aantal bewegingen en het aantal te rijden kilometers wel optimaal is. Invloed in de interne organisatie van Sita heeft Hegeman+ niet direct. Er kan echter wel gekeken wordt naar het beïnvloeden van de afvalstroom, zodat het uiteindelijk ook kan leiden tot optimalisering van de CO2-reductie potentieel binnen de keten. Hegeman+ heeft bij het afsluiten van de nieuwe jaarafspraak mede gekeken naar het duurzaamheidbeleid van de nieuw te contracteren afvalverwerker. Sita kent met haar bedrijfsvoering een negatieve CO2-emissie. Voor Hegeman+ sloot dit aan bij één van de gunningcriteria.
Voortschrijdend maatschappelijk inzicht In eerste instantie het belangrijk om het aantal transportbewegingen te beperken zodat er minder diesel verbruikt hoeft te worden. Daarnaast biedt het als bijkomend voordeel dat er een kleine bijdrage gegeven kan worden aan het ontlasten van het wegennet. Het verwerken van afval op een milieutechnisch effectieve manier leidt effectief tot een vermindering van de CO2-emissie. Een hoger hergebruik van de materialen volgens het cradle-to-cradle principe dat afval tot voedsel maakt, leidt tot een beperking van de vraag naar grondstoffen.
Ook worden de motoren van de vrachtwagen steeds schoner. In 2009 is de euro 5 norm voor v r acht aut o’ si ngegaan.Vanaf2014gel dtdeni euweeur o6nor mv oorni euwev r acht aut o’ s.
Versie: 1
Blad: 7/12
7
Inhoudsopgave
Identificatie van de partners in de waardeketen Identificatie van partners Partner binnen deze keten is de afvalverwerker Sita, de desbetreffende dochteronderneming van Hegeman+ en de op het werk ingezette onderaannemers. Sita is als organisatie ver ingevoerd in duurzaamheidvraagstukken. Dit is één van de pijlers van deze organisatie. Sita wil hier een voortrekkersrol in spelen. Jaarlijks brengen zij een duurzaamheidverslag uit, met daarin een brede verantwoording over verschillende duurzaamheidaspecten. De samenwerking met Sita heeft tot nu toe al mogen resulteren in een aanzienlijke beperking van de CO2-uitstoot binnen de afvalverwerkingketen waar Hegeman deel van uit maakt. In 2009 hebben wij door Sita een CO2-scan uit laten voeren. Hieruit bleek dat we sinds de samenwerking met Sita 625 ton CO2-uitstoot (equivalent aan 3.229.167 autokilometers) per jaar hebben kunnen besparen. Het onderliggende calculatiemodel hiervoor is ontwikkeld door CE Delft en gebaseerd op gegevens van onder andere SenterNovem.
Uitwerking van de keten 3
De huidige situatie voor het brengen, het vullen, weer ophalen van 6m containers en het distribueren 3 naar de verwerkingsstations wordt hieronder schematisch weergegeven. De 6m containers worden maximaal drie hoog gestapeld vervoerd naar de bouwplaats. Voor twee afvalstromen ziet het er als volgt uit:
3
3
Een vrachtwagen kan maximaal drie 6m containers brengen en vertegenwoordigen 18m afval. Daartegenover staat dat de drie containers separaat weer opgehaald moeten worden.
Versie: 1
Blad: 8/12
8
Inhoudsopgave
3
Een 10m container kan maximaal per twee gebracht worden. Daartegenover staat dat deze twee 3 containers wel 20m vertegenwoordigen. Iedere container die opgehaald wordt vertegenwoordigd 10 3 m afval. Op de bouw kan door Sita het afval in maximaal 7 afvalstromen gescheiden worden. De volle containers worden door Sita opgehaald en naar de dichtstbijzijnde vestiging gebracht. Hier wordt het 3 afval overgeladen naar transportcombinaties van 40m om vervolgens voor verwerking aan te bieden naar afvalverwerkingstation in Rotterdam en Groningen. 3
Door Hegeman worden op dit moment hoofdzakelijk 6m containers gebruikt op de bouwplaatsen. Redenen hiervoor zijn van verschillende aard. Zo kunnen deze kleinere containers makkelijker geplaatst worden. Ander punt is het ruimtevoordeel. De plaatsingsruimte bij sommige projecten is gering. Zeker wanneer het om renovatieprojecten gaat. Als laatste punt wordt aangegeven dat kleinere container sneller vol zitten en voor de weekenden van de bouwplaats gehaald kunnen worden. Ervaring leert dat er tijdens weekenden in de containers van de bouwplaatsen illegaal gestort wordt. De hoofdaannemer blijft verantwoordelijk voor het afval op het bouwterrein. Containers die in het weekend nog blijven staan leveren het gevaar op dat er gevaarlijke stoffen zoals asbest illegaal in gestort wordt.
Verwerking Verwerking van afval gebeurd op verschillende plaatsen binnen Nederland. Gemengd bouw- en sloopafval wordt naar verwerkingscentrales gereden in Rotterdam en Groningen. Dit wordt voor 99,9% gerecycled. Ook het ingezamelde hout wordt voor 99,9% gerecycled. Om grip te hebben op de afvalstroom is er een centraal contract opgemaakt met Sita. Dit beperkt het gebruik maken van verschillende afvalverwerkers en geeft de mogelijkheid om te sturen op de afvalscheiding.
Kwantificatie van de emissies Onderzoekgegevens 3
Als voorbeeld voor de CO2 besparing per m afval hebben we het project Leo ten Brinke als uitgangspunt genomen. Het betreft hier een tunnelbouw project in Nijverdal. Dit project is grootschalig 3 en biedt voldoende mogelijkheden om 10m containers in te zetten. Voor het ophalen van afval in Nijverdal worden door Sita vrachtwagens ingezet vanuit haar vestiging Hengelo. De afstand tussen deze twee plaatsen is 30,5 kilometer. Volgens de opgave van Sita rijdt de vrachtauto op 1 liter brandstof 3 kilometer.
Versie: 1
Blad: 9/12
9
Inhoudsopgave
10
Ketenuitstoot Schematisch ziet dat er als volgt uit: Container type Aantal ritten halen Maximale potentiële besparing Afstand Totaal aantal liters diesel Conversiefactor Totale CO2 uitstoot 3 Totaal aantal ton CO2 uitstoot per m afval per rit 3 Totaal aantal ton CO2 uitstoot per m afval per kilometer
3
6 m container 1
3
30,5 10,17 3.135 0,3135 0,05225
10 m container 1 66,67% 30,5 10,17 3.135 0,3135 0,03135
0,00171311
0,00102787
Reductiedoelstellingen Hegeman+ De potentiële reductiemogelijkheden bevinden zicht vooral bij de grotere projecten. De afvalstroom bij 3 een project moet voldoende groot zijn om de inzet van 10m containers mogelijk te maken. Na 3 analyse van de lopende projecten blijkt dat er maximaal 15% meer 10m containers ingezet kunnen worden. In relatie tot het CO2 emissie reductiepotentieel van 67% per kilometer voor één kuub afval, 3 voor een transport met 10m containers, komt dit neer op een maximale besparing bij grote projecten van 10% ten opzichte van het uitgangsjaar 2009. Dit percentage is éénmalig. Hegeman+ streeft naar een CO2 reductie van 10% bereikt voor eind 2012. De reductie voor de afvalstroom wordt beperkt door 3 de projecten binnen Hegeman+. De mogelijkheden tot het gebruik van 10m containers in plaats van 3 de 6m containers zullen per project bekeken en optimaal ingepast worden. Tevens zal men rekening moeten houden met een overgangs- en implementatieperiode.
Conclusies en aanbevelingen 3
Voor grotere langdurige projecten leent het zich om van 6m container over te gaan op 10m containers.
Versie: 1
Blad: 10/12
3
Inhoudsopgave
Ook kan men nog eens kritisch kijken naar het afvullen van de containers zodat er een optimale vulling verkregen wordt van de containers. Bijkomend voordeel van een container met hogere wanden is vergroten van de veiligheid tijdens transport. Om zo veel mogelijk in containers te stoppen worden de wanden door bouwers wel eens opgehoogd met pallets en hout. Hierdoor ontstaat een verhoogd risico dat door het te hoog opgestapelde afval er tijdens transport materiaal uit de container valt.
Plan van aanpak Een eerste inventarisatie heeft via dit rapport alvast plaats gevonden. Tijdens de implementatiefase worden de volgende communicatiemomenten gebruikt: Op 1 juli 2010 worden de KAM medewerkers tijdens het centrale KAM overleg van de groep, 3 gevraagd om actief te kijken naar de mogelijkheden voor de inzet van 10m containers. 5 juli vindt de uitvoerdervergadering plaats van Hegeman Beton- en industriebouw. Ook hiervoor is 3 aan de verantwoordelijk technisch directeur gevraagd om de mogelijkheid van het gebruik van 10m containers te bespreken. Tijdens de centrale toolbox-meeting van augustus 2010 wordt in ieder geval over afvalscheiding, vulgraad, milieubewustzijn en het daarmee gepaarde kostenaspect gesproken. Tevens is er aandacht voor de mogelijke CO2-reductie die hiermee gepaard gaat.
De daadwerkelijke uitvoeringsfase is opgebouwd uit verschillende delen. Uitgangspunt moet zijn dat de bouwplaatsinrichter van de materieeldienst aan de hand van de grootte 3 van het project een inschatting maakt voor de toepassing van de 10m containers. Tijdens de inrichting van de bouwplaats kan er van te voren rekening gehouden worden met de plek van de containers. Laatste zeggenschap over de plaatsing van deze containers heeft altijd de verantwoordelijk projectleider. Een belangrijk communicatiemoment daarin vormt de toolbox-meeting per project. De bouwplaatsadviseur van Sita kan aangeven hoe de containers het best te vullen zijn. Tijdens de uitvoeringsfase kan hier meerdere keren op verzoek op gestuurd. Door onder verantwoording van de centraal inkoopbegeleider periodiek de managementrapportage op te vragen kan centraal worden gekeken of het aantal ritten daadwerkelijk verlaagd is. Ook kan men 3 nagaan of er alsnog onnodig 6m containers gebruikt worden. Evaluatie van deze managementrapportage wordt op het intranet gepubliceerd.
Versie: 1
Blad: 11/12
11
Inhoudsopgave
Bronvermelding
The Greenhouse Gas Protocol, A Corporate Accounting and Reporting Standard, revised edition. Samen zorgen voor minder CO2, ProRail CO2 prestatieladder, versie 1.0, 14 mei 2009, ProRail Wijzigingsblad 01, CO2 prestatieladder 9 juli 2009, ProRail Wijzigingsblad 02, CO2 prestatieladder 29 september 2009, ProRail Cradle to cradle, Michael Braungart, William McDonough, 2002 http://www.ecoinvent.ch/ Beide benen op de grond, duurzaamheidsverslag 2008 Sita Nederland
Versie: 1
Blad: 12/12
12
