4.4 Financiering
Inleiding In het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten wordt bepaald, dat gemeenten jaarlijks een paragraaf financiering opnemen in, zowel de begroting als de jaarrekening. De kaders voor het beleid van de gemeente Spijkenisse ten aanzien van de treasuryfunctie zijn vastgelegd in het treasurystatuut en de regeling treasury. Hierbij is de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet Fido) van toepassing. Deze wet schept een bindend kader voor een verantwoorde en professionele inrichting van de treasuryfunctie. De wet Fido heeft als belangrijkste uitgangspunten het bevorderen van een solide financieringswijze met als doel het voorkomen van grote fluctuaties in de rentelasten, het bevorderen van transparantie en de kredietwaardigheid, alsmede het beheersen van renterisico’s. Vanwege het ontbreken van afdoende begrotingsdiscipline in een aantal landen in de eurozone hebben regeringsleiders afgesproken om de eisen uit het Stabiliteits- en Groeipact te verankeren in nationale wetgeving. Dit zal in de nieuwe wet, Wet Houdbare overheidsfinanciën (Wet Hof), die naar verwachting op 1 januari 2014 in werking zal treden, worden vastgelegd. De Wet Hof biedt extra waarborgen en zekerheden om de overheidsfinanciën op een houdbaar pad te houden. De Wet Hof bepaalt dat het Rijk en de decentrale overheden een gezamenlijke en gelijkwaardige inspanningsverplichting hebben om de Europese begrotingseisen te respecteren, zodanig dat het EMU-tekort beneden drie procent bruto binnenlands product blijft en de overheidsschuld niet hoger dan zestig procent bruto binnenlands product komt. Een andere ontwikkeling betreft het wijzigingsvoorstel van de Wet Fido in verband met het rentedragend aanhouden van liquide middelen in ’s Rijks schatkist’. Voor decentrale overheden betekent dit dat zij al hun overtollige middelen in de schatkist van het ministerie van Financiën aanhouden. Schatkistbankieren houdt in dat geld en vermogen niet langer bij banken mogen worden belegd. Verder zal dit bijdragen aan een verlaging van het EMU-saldo en een verdere vermindering van beleggingsrisico’s waaraan decentrale overheden bloot staan. Als gevolg van gewijzigde en nieuwe wetgeving, zowel op nationaal niveau als op Europees niveau zijn het treasurystatuut en de regelgeving treasury verouderd. In het kader van de herindeling en de samenvoeging met de gemeente Bernisse zal het huidige statuut en de regeling opnieuw op basis van de geldende regelgeving en de ontwikkelingen worden vervangen voor een nieuw statuut en een nieuwe regeling. Externe ontwikkelingen Het Centraal Planbureau (CPB) heeft de Macro Economische Verkenning gepubliceerd op 15 september 2013. De lage economische groei in Nederland tot nu toe kan worden verklaard door achterblijvende binnenlandse bestedingen, als gevolg van de wereldwijde financiële crisis en de crisis in het eurogebied. Het Centraal Planbureau verwacht dat de Nederlandse economie zich voorzichtig met een groei van een krappe 1½ procent per jaar in de periode 2013-2017 zal herstellen, mits er geen verdere escalatie optreedt in de eurocrisis. De maatregelen van het begrotingsakkoord hebben invloed op het EMU-saldo en zal voor het jaar 2014 uitkomen op -3,1% bruto binnenlands product (bbp). In de latere jaren blijft dit gemiddeld rond -2,7 procent bbp schommelen. De overheidsschuld zal in de komende jaren stijgen naar 74,3 procent bbp in 2016 en voor het jaar 2017 afnemen met 0,2 procent bbp. De effecten van het Begrotingsakkoord op de jaarlijkse statische koopkracht bedraagt over de periode 2013-2017 nul.
Programmabegroting 2014 Gemeente Spijkenisse | 114
De gestegen koopkracht, die onder meer als gevolg van de btw-verhoging is gestegen zal in 2014 en 2015 dalen via compensatie van de inkomstenbelasting. Rente ontwikkeling Hoewel in augustus en september 2013 de kapitaalmarktrente is gestegen blijven de rentetarieven historisch laag. De BNG Bank verwacht dat de lange rentetarieven onder invloed van het gematigd economisch herstel verder oplopen. In onderstaande tabel is het overzicht van het rentetarief over het afgelopen jaar weergegeven.
Bron: renteontwikkeling.nl De financiering van de gemeente Spijkenisse Algemeen In de behoefte aan geldmiddelen voor de financiering van investeringsuitgaven wordt traditioneel voorzien in het aantrekken van langlopende vaste geldleningen, zodanig dat aan de kasgeldlimiet en door voldoende spreiding in de looptijden aan de renterisiconorm wordt voldaan. In het algemeen kan worden gesteld dat bij financiering van eigen behoefte er een zekere keuzevrijheid voor de gemeente is. In het geval van eigen financiering worden de volgende criteria gehanteerd: De financiering is flexibel. De financiering moet tegen de laagste kosten geschieden. De risico’s verbonden aan de financiering moeten beheersbaar zijn en passen binnen de wet Fido. Er wordt rekening gehouden met de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Financiële positie De stand van de financiële reserves van de gemeente Spijkenisse per 1 januari 2014 wordt geraamd op € 33,1 miljoen. De financieringspositie In belangrijke mate wordt de financieringspositie bepaald door de grondexploitatie en het investeringsvolume. In deze begroting is rekening gehouden met het aantrekken van € 110 miljoen in 2014, € 30 miljoen in 2015, € 25 miljoen in 2016 en € 20 miljoen in 2017. Mede gezien de historisch lage rentestand, volgt het rentecomité de ontwikkelingen op de kapitaalmarkt op de voet.
Programmabegroting 2014 Gemeente Spijkenisse | 115
Leningenportefeuille De omvang van de opgenomen leningenportefeuille bedraagt per 1 januari 2014 € 361,3 miljoen. De omvang van de uitgezette leningenportefeuille bedraagt per 1 januari 2014 € 98,3 miljoen. Kasgeldbeheer Het kasgeldbeheer vindt gecentraliseerd binnen de gemeente plaats. Overtollige middelen kunnen aan toegestane marktpartijen, zoals vermeld in de vastgestelde toelichting op het treasurystatuut en de regeling treasury worden uitgezet. Het aantrekken van kortlopende middelen zal overigens qua omvang steeds moeten plaatsvinden binnen het door de wet Fido vastgestelde plafond van de kasgeldlimiet. Aangezien de financieringsfunctie niet ten doel heeft als 'profit center' te fungeren is het doel het zo efficiënt mogelijk beheren van de inkomende en uitgaande geldstromen. De gehanteerde meerjarige liquiditeitsplanning wordt steeds verder verfijnd. In het kader van zo efficiënt mogelijk factureren en het verkrijgen van (snelle) betaling zal zoveel mogelijk met automatische incasso’s worden gewerkt. De gemeentelijke heffingen worden al vele jaren in Spijkenisse opgelegd met de mogelijkheid tot automatische incasso van de in rekening gebrachte termijnen. Het streven blijft daarbij een zo hoog mogelijke deelnemingsgraad te bereiken. Met de komst van SEPA (Single European Payment Area) zal de huidige acceptgiro per 1 januari 2014 verdwijnen. Beleggingen In de Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden en het treasurystatuut is opgenomen dat de gemeente onder strikt bepaalde voorwaarden overtollige middelen aan financiële instellingen met een minimale AA-rating in de Europese Economische Ruimte (EER) mag uitzetten. Dividenden De gemeente Spijkenisse heeft een aantal deelnemingen of neemt deel in het kapitaal van diverse vennootschappen. Dit betreffen de volgende vennootschappen: BNG Bank, Eneco Holding N.V., B.V. Gemeenschappelijke Bezit Evides, Dataland B.V. en N.V. Reinis. Voor een aantal vennootschappen wordt jaarlijks dividend ontvangen. Voor het aandelenbezit van Eneco Holding N.V. en B.V. Gemeenschappelijk Bezit Evides ontvangt de gemeente Spijkenisse dividend. Voor het jaar 2014 wordt rekening gehouden met een dividendopbrengst van € 2,5 miljoen. Ook meerjarig is het dividend geraamd op € 2,5 miljoen. Risicobeheer Valuta en koersrisico’s Valutarisico's zijn uitgesloten, omdat er geen posities in vreemde valuta aanwezig zijn of mogen worden aangehouden. De in bezit zijnde effecten zijn gewaardeerd tegen verkrijgingswaarde of lagere marktwaarde en geven nauwelijks risico’s. Renterisico’s De wet Fido heeft aan het voorkomen van renterisico’s een wettelijk kader toegevoegd in de vorm van een kasgeldlimiet en een renterisiconorm. De kasgeldlimiet geeft het renterisico op de korte termijn weer. Hieronder vallen alle kortlopende financieringen met rentetypische looptijd korter dan één jaar. De belangrijkste vormen zijn daggeld- en kasgeldleningen en rekening-courantkrediet. De kasgeldlimiet is wettelijk vastgesteld op 8,5% van het begrotingstotaal. Voor 2014 bedraagt de kasgeldlimiet € 23,6 miljoen.
Programmabegroting 2014 Gemeente Spijkenisse | 116
Kasgeldlimiet bedragen * € 1 miljoen
1e
2e
3e
4e
kwartaal
kwartaal
kwartaal
kwartaal
Omvang begroting per 1 januari 2014
174,3
174,3
174,3
174,3
in procenten van de grondslag
8,5%
8,5%
8,5%
8,5%
14,8
14,8
14,8
14,8
5,5
29,1
40,4
4,5
Schuld in rekening-courant
0
0
0
0
Gestorte gelden door derden < 1 jaar
0
0
0
0
Toegestane kasgeldlimiet** in bedragen Opgenomen gelden < 1 jaar
Overige geldleningen niet zijnde vaste schuld
0
0
0
0
5,5
29,1
40,4
4,5
Contante gelden in kas
0
0
0
0
Tegoeden in rekening-courant
0
0
0
0
Overige uitstaande gelden < 1 jaar
0
0
0
0
Vlottende middelen
0
0
0
0
5,5
29,1
40,4
4,5
14,8
14,8
14,8
14,8
9,3
-14,3
-25,5
10,3
Vlottende schuld
Toets kasgeldlimiet Totaal netto vlottende schuld Toegestane kasgeldlimiet Ruimte (+) / Overschrijding (-)
In het voorgaande overzicht is rekening gehouden met het aantrekken van langlopende leningen van in totaal € 110 miljoen in 2014. De negatieve stand van de kasgeldlimiet voor het 2e en 3e kwartaal zal daarmee verdwijnen. De renterisiconorm dient als instrument voor het beperken van renterisico’s op lange termijn financiering. Met de renterisiconorm wordt een kader gesteld om de opbouw van de leningenportefeuille zodanig te spreiden dat het renterisico uit hoofde van renteaanpassing en herfinanciering van leningen in voldoende mate wordt beperkt. Voor de berekening van de renterisiconorm wordt het begrotingstotaal vermenigvuldigd met het, bij ministeriële regeling, vastgestelde percentage. Voor de gemeenten is dit 20 procent. Dit betekent dat het totale saldo aan leningen dat in enig begrotingsjaar in aanmerking komt voor herfinanciering of renteherziening niet meer mag bedragen dan 20 procent van het gemeentelijke begrotingstotaal. Voor 2014 komt dit neer op plusminus € 34,9 miljoen.
Renterisiconorm bedragen * € 1 miljoen
Renteherziening op vaste schuld o/g
2014
2015
2016
2017
2,7
7,2
0,0
0,0
Renteherziening op vaste schuld u/g
0,0
0,0
0,0
0,0
Netto renteherziening op vaste schuld
2,7
7,2
0,0
0,0
82,7
47,6
36,7
43,1
Betaalde aflossing Ontvangen aflossing
30,9
27,7
13,3
3,9
Netto aflossing
51,8
19,9
23,4
39,2
Renterisico
54,5
27,1
23,4
39,2
Programmabegroting 2014 Gemeente Spijkenisse | 117
Renterisiconorm
34,9
Ruimte onder renterisiconorm
33,8
33,2
6,7
9,8
32,5
-19,6
Overschrijding renterisiconorm
-6,7
Berekening renterisiconorm 174,3
169,0
165,8
162,7
20,0%
20,0%
20,0%
20,0%
34,9
33,8
33,2
32,5
Begrotingstotaal jaar T Percentage regeling Renterisiconorm
In deze tijden is de renterisiconorm een theoretische norm te noemen. De huidige rente is immers substantieel lager dan de rente van de leningen o/g die in 2014 voor herfinanciering in aanmerking komen. De verstrekte leningen nemen in de laatste jaren gestaag af. In 2014 is zelfs de verwachting, dat deze leningen afnemen met afgerond € 52 miljoen. Corporaties en overige instellingen betalen jaarlijks hun rente en aflossing door middel van een uitnodiging tot betaling aan de gemeente Spijkenisse. Betalingsachterstanden komen niet voor. In het volgende overzicht is rekening gehouden met de herziening van de leningen en de leningen die woningcorporaties zelf gaan herfinancieren. De rubriek overige instellingen bestaat uit verstrekte leningen aan Elementen B.V. en de bibliotheek. Kredietrisico op verstrekte gelden (31 december 2014) Risicogroep
Met of zonder (hypothecaire)
Restantschuld *
Restantschuld in
€ 1 miljoen
procenten
zekerheid
oorspronkelijke lening
Woningcorporaties (WSW)
Met
Overige Organisaties
Zonder
Overige Organisaties Ov. Org. Hypothecaire Totaal
37,6
35,2%
2,7
57,8%
Met
22,3
79,4%
Met
4,9
61,5%
67,5
45,8%
Debiteurenrisico Over het debiteurenrisico kan in onze situatie in grote lijnen een onderverdeling worden gemaakt naar gewone handelsdebiteuren, debiteuren gemeentegaranties, belastingdebiteuren en debiteuren sociale uitkeringen. Op elk gebied wordt er een actief invorderingsbeleid gevoerd zo nodig voorzien van een actief aanmaningsbeleid. Als volgende stap na het aanmanen worden vorderingen in handen gesteld van een extern deurwaarderskantoor en in het geval van sociale uitkeringen eventueel nog in handen van een sociaal rechercheur. Bij het voeren van een debiteurenadministratie en het bewaken van de tijdige invordering blijven risico's van oninbaarheid aanwezig. Om de hiermee samenhangende risico’s zo goed mogelijk af te dekken, zijn er voor alle situaties binnen de uitvoerende afdelingen regels opgesteld en worden in voorkomend geval voorzieningen getroffen.
Programmabegroting 2014 Gemeente Spijkenisse | 118
Risico’s garanties en borgstellingen De gemeente Spijkenisse ondersteunt diverse organisaties binnen haar gemeente bij het financieren van hun investeringen, indien deze organisaties niet zelf bij een geldgever terecht kunnen of wanneer een geldgever extra zekerheid behoeft. In tegenstelling tot de daling van de verstrekte leningen bij corporaties nemen de borgstellingen toe. Dit geeft aan dat corporaties meer vreemd geld ter financiering hebben aangetrokken, waarvoor gemeenten borgstellingen hebben verstrekt. Voor de gemeente Spijkenisse is dit een gunstige ontwikkeling. Het risico met betrekking tot de verstrekte lening van de corporaties neemt hierdoor af of verdwijnt zelfs. Als gevolg van de herfinanciering bij banken door de corporaties ontstaat een lager risico, omdat de waarborgfondsen een groot deel van het financieringsrisico gaan afdekken. De beschreven waarborgfondsen hebben een Triple A status en zijn solide instellingen, die voldoende waarborg bieden om de financiers te kunnen betalen, indien een corporatie niet aan zijn rente- en aflossingsverplichtingen kan voldoen. De gemeente Spijkenisse loopt samen met het Rijk als achtervang een minimaal risico. De kans dat een gemeente als borg wordt aangesproken of dat de rente- en aflossingsverplichtingen niet worden voldaan blijft altijd aanwezig. Het risico wordt als gering beschouwd vanwege de achtervang functie en de gestelde zekerheden. Het volgende overzicht geeft aan voor welk bedrag de gemeente Spijkenisse risico loopt. Garanties in euro's
ultimo 2012 risico
Volkshuisvestingsgroep Woonbron Maasoevers
21.354.977
Woontrefpunt Maasdelta
58.816.764
Stichting Leeuw van Putten
42.030.593
Woonzorg Nederland
10.617.978
Diverse rechtspersonen
5.497.952
Particuliere eigenaren Gemeente garantie oud
8.726.279
Diverse particulieren NHG Totaal
557.820 147.602.363
Programmabegroting 2014 Gemeente Spijkenisse | 119
Treasuryresultaat Voor het jaar 2014 komt het treasuryresultaat uit op een geraamd positief saldo van afgerond € 9 miljoen. Treasuryresultaat (* € 1.000)
2014
2015
2016
2017
Rente uitgezette leningen
3.543
1.944
1.333
874
Dividend uit deelnemingen
2.500
2.500
2.500
2.500
Rente grondexploitatie
2.878
3.042
2.973
2.755
14.319
15.034
14.594
14.100
150
150
150
150
25.219
24.500
23.379
22.208
12.159
9.702
7.913
6.734
Kosten van geldleningen
216
216
216
216
Bankkosten
100
100
100
100
1.950
4.200
4.950
5.550
16.254
16.047
15.008
14.428
8.965
8.453
8.372
7.779
Financiële baten
Rente vaste activa excl. nw. investeringen Bouwrente Subtotaal financiële baten Financiële lasten (* € 1.000) Rente van opgenomen geldleningen
Rente van financieringstekort Subtotaal financiële lasten Resultaat
De treasuryresultaten komen in principe ten gunste van de algemene reserve. In de begroting 2013 werd nog een resultaat van € 184.195 geraamd. Het thans geraamde resultaat is ingezet voor het toevoegen van de inflatiecorrectie aan de reserves en voorzieningen en het overige deel is volledig ingezet voor de begroting en de meerjarenraming tot en met 2017. Op meerjarenbasis ziet de inzet van het treasuryresultaat er als volgt uit: Inzet treasuryresultaat (* €1.000)
2014
2015
2016
2017
Treasuryresultaat
8.965
8.453
8.372
7.779
Toevoegen aan reserves/ voorzieningen
10
10
10
10
Inzet treasuryresultaat t.b.v. exploitatie
8.955
8.443
8.362
7.769
0
0
0
0
100,0
100,0
100,0
100,0
Saldo treasuryresultaat Inzet treasuryresultaat in %
Programmabegroting 2014 Gemeente Spijkenisse | 120
