2.2 Ontdekken van morele problemen 1ste leerjaar Morele problemen herkennen ° als we kiezen tussen - goed of slecht - rechtvaardig of onrechtvaardig - eerlijk of oneerlijk - solidair of niet solidair ° als waarden een rol spelen - in meningen - in gevoelens - in belangstelling - in gedrag Morele problemen bespreken ° vriendschap - wat verwacht ik van vrienden? - hoe ver gaat mijn loyaliteit, solidariteit? - hoe belangrijk is discretie? ° de klas, de school - regels en afspraken maken ° de straat - vandalisme en het eigendom van anderen ° dieren - ben ik verantwoordelijk voor mijn huisdier? - en andere dieren?
2de leerjaar Morele problemen herkennen ° mijn morele keuze en die van anderen - discussie over goed gedrag - discussie over rechtvaardig gedrag - discussie over eerlijk gedrag - discussie over solidair gedrag ° als waarden een rol spelen in de groep - discussies - empathie - betrokkenheid - omgaan met mekaar Morele problemen bespreken ° eigen waarden of meelopen? - pesten - diefstal - bedrog ° elk voor zich of solidariteit? - bejaarden - gehandicapten - kinderen in de derde wereld ° mijn buurt - buren en geluidshinder - een gezellige buurt ° milieu
3de leerjaar
4de leerjaar
Morele problemen herkennen
Morele problemen herkennen
° moreel perspectief - zijn er waarden in het geding? - welke waarden? - zijn er normen in het geding? - welke normen?
° moreel perspectief kunnen afbaken van - economisch perspectief - juridisch perspectief - technologisch perspectief - geneeskundig perspectief
° beoordeling - hanteren de participanten de juiste waarden? - zijn de normen als gedragsregels in overeenstemming met de waarden?
° beoordeling - welke soort van criteria hanteert men? economische, juridische …? - moeten we hier morele criteria hanteren?
Waardegebieden (bespreken op mesoniveau) ° milieu - vormen van vervuiling (lucht, bodem, water, straling, voeding) - ziekten als gevolg van vervuiling - omspringen met energie - mobiliteit - groenvoorziening ° geneeskunde - geneesmiddelengebruik en -misbruik - voorbehoedsmiddelen - ongewenste zwangerschap - abortus ° economie - werklozen
Waardegebieden(bespreken op mesoniveau) ° milieu - milieu en onze leefwijze - alternatieve energiebronnen - afvalbeleid - milieuorganisaties en hun doelstellingen (info uit de actualiteit) ° geneeskunde - alterantieve geneeskunde - esthetische chirurgie - kunstmatige bevruchting - euthanasie ° economie - duale maatschappij
- daklozen - armoede - economische vluchtelingen - reclame - consumptie ° sociale leefwereld - gehandicapten - bejaarden ° autoriteit - regels thuis - regels op school ° familie - generatieconflicten - alleenstaande moeders of vaders - opvang voor kinderen na school - taken in het huishouden - rolpatronen ° seksualiteit en liefde - verantwoordelijkheid voor jezelf en anderen - eeuwig trouw
5de leerjaar Morele problemen analyseren ° stappenplan toepassen: - situatie beschrijven
- sociale voorzieningen - de actieve bevolking en vergrijzing - migranten - belastingen - studentenjobs ° sociale leefwereld - multicultureel - jongerengroepen ° autoriteit -inspraak op school - politie en gerecht ° familie - gezinsvormen - adoptie - echtscheiding - rechten van het kind bij echtscheiding - stiefzussen en -broers ° seksualiteit en liefde - intimiteit - een ander naar waarde schatten
6de leerjaar Morele problemen analyseren ° stappenplan toepassen: - beschrijving en analyse van het vraagstuk
* feiten en gevoelens - belangen herkennen * wie zijn de belanghebbenden? * wat zijn hun belangen ? * welk belang is of lijkt het zwaarste ?
- waardeoordeel vormen * welke morele waarden zijn in het geding ? * is er een aanvaardbare hiërarchie van waarden ?
- morele conclusie * welke zijn de consequenties ? * welke zijn de alternatieven ? * welk alternatief kies je en om welke redenen ? * past het gekozen alternatief in jouw levensvisie?
* welk gedrag staat centraal ? * welke zijn de betrokken partijen, wat zijn hun belangen ? * zijn er handelingsalternatieven ? - beoordeling * welke belangen dienen het zwaarst te wegen en waarom ? * welke morele uitgangspunten kies je zelf en waarom vind je ze relevant ? * welke concrete voorschriften kan je afleiden uit de door jou gekozen morele uitgangspunten ? * hoe moet hier gehandeld worden ?
- fundering van je oordeel * tot welke ethiek behoort jouw moreel oordeel ? * is er consensus over jouw oordeel en de door jouw gehanteerde mens- en maatschappijvisie ? * in hoeverre geleden jouw morele uitgangspunten ook voor alle anderen in dezelfde situatie ?
Waardegebieden: exemplarisch Waardegebieden: exemplarisch ° milieu - voeding * problematiek van de honger in de wereld * vegetarisch of proteïnerijk - milieu-organisaties en hun doelstellingen *Greenpeace, Gaia, ALF…
° milieu - alternatieve energiebronnen (voordelen en gevaren) * kernenergie of alternatieve energie ? - confrontatie mens-milieu * ecofascisme * consumptiegedrag wijzigen door ecotaks of door voorlichting ?
° wetenschap - kan wetenschap « waardevrij » zijn ? * wetenschap en opdrachtgevers - biologische wapens * onwetende vrijwilligers
° economie - crisis in de wereldeconomie * inleveren, arbeidsduurverkorting, arbeidsherverdeling? * solidariteit(sbijdragen) - bewapeningswedloop * veilig door ontwapening ? - drughandel * drugs: sanctioneren, gedoogbeleid ? - mensenhandel * mensenhandel en armoede
° cultuur - integratie verus integrisme * basiswaarden voor de multiculturele samenleving * interculturalisme
- confrontatie mens-dier * uitsterven van diersoorten door toedoen van de mens * dier als leverancier, mens als verbruiker ° wetenschap - geneeskunde * therapeutisch of niet-therapeutisch ? * de “supermens”, de mens à la carte. * eed van Hippokrates * bescherming van het leven vs zinloos lijden * gezondheid voor iedereen ? * gratis geneeskunde ?
° economie -3de wereldproblematiek als gevolg van de wereldeconomie * schuldenlastvermindering * eerlijke prijzen * moreel bankieren - economische stelsels en hun oplossingen * ieder naar zijn behoeften * ieder naar zijn verdienste
° cultuur - cultureel ethisch relativisme * tolerantie t.o.v. seksuele verminking, uithuwelijken, doodstraf, lijfstraf, kledingvoorschriften, geneeskunde, communicatiepatronen…?
* culturele identiteit versus culturele verscheidenheid Moraal in de praktijk Moraal in de praktijk ° waarden en belangen ° waarden en cultuur
- zoeken naar « universele waarden » - cultuur als bron en voedingsbodem voor waarden - evolutie van culturen / evolutie van waarden.
- voor elke moreel oordeel : welk belang primeert ? * transgene soorten * voedingsindustrie * geneesmiddelenindustrie ° waarden en macht
° waarden in conflict
- beoordeling van waarden * door welke instantie? * sanctionering? - waardeschaal
- dictaturen en democratieën - lobbyen
