19/12/2011
KLIMOP Naar een verbetering van de expertise en een optimalisering van de zorg voor oudere kankerpatiënten
Frank Buntinx Doelstellingen en opzet
Begeleidingscommissie Hasselt 22.11.2011
Interreg: Doelstellingen 1. Bijeenbrengen van zorgverstrekkers, onderzoekers en vertegenwoordigers van patiënten in een centraal kennisnetwerk. 2. Aanvullen van de bestaande kennis en expertise. 3. Verbeteren van de zorg, m.n. in het identificeren van kwetsbare mensen.
Cohortstudie
Wat is de invloed van veroudering, een diagnose van kanker en de interactie tussen beide op het welzijn van oudere kankerpatiënten?
Interreg: Activiteiten 1. Bijeenbrengen kennisnetwerk. 2. Samenstellen, opvolgen en analyseren cohort van oudere kankerpatiënten, jongere kankerpatiënten en oudere mensen zonder kanker. 3. Projectmanagement.
Invloed van een diagnose van kanker, veroudering en de interactie tussen beide op het welzijn
Welzijn: ⁻ Comorbiditeit ⁻ ADL, IADL, cognitie, depressie, kwaliteit van leven ⁻ Eenzaamheid & sociaal netwerk Veroudering: ⁻ Leeftijd (jaren)? ⁻ Kwetsbaarheid? ⁻ Telomeerlengte? ⁻ Immunologische veroudering?
1
19/12/2011
Opzet
Jongere kankerpatiënten
Samenwerkende groepen
Oudere kankerpatiënten
(50 - 69 jaar)
(≥ 70 jaar)
Oudere patiënten
Eerste en nieuwe
Eerste en nieuwe
zonder een eerdere
diagnose van borst-,
diagnose van borst-,
diagnose van kanker
long-, prostaat of
long-, prostaat of
(≥ 70 jaar)
gastrointestinale kanker
gastrointestinale kanker
Veroudering
• LIKAS • KU Leuven (huisartsgeneeskunde, Oncologie) MUMC (Oncologie, huisartsgeneeskunde) U Hasselt (fac. Geneeskunde). • Ziekenhuizen in Maastricht, Heerlen, Leuven (UZ Gasthuisberg & H.Hart), Hasselt, Genk, St. Truiden. • Huisartspraktijken in de beide Limburgen en de regio Leuven. • Wit-Gele Kruis Limburg.
Kanker
Kennisnetwerk • Bijeenkomsten en workshops van onderzoekers en zorgverstrekkers voor uitwisseling van kennis (n=3 à 6) • Informatie bevolking (pers) • Begeleidingsgroep (n=3) • Stuurgroep
Begeleidingscommissie Interface tussen de onderzoeksgroep, andere zorgverstrekkers en onderzoekers en de bevolking 1. Rapportage door de onderzoeksploegen van de werking en resultaten. 2. Feedback en suggesties uit de Begeleidingsgroep naar de onderzoekers.
• Website • Convenant tussen samenwerkende instellingen en organisaties
3. Ontstaan van bijkomende samenwerkingsverbanden.
Timing Eerste 3 jaar van de studie
Inclusie Oudere kankerpatiënten
Jongere kankerpatiënten
Ouderen zonder kanker
Dataverzameling
Laura Deckx Gegevensverzameling - algemeen
Baseline
Interview
Medische informatie
Bloedstaaltjes en wangslijmvlies
6 maanden FU
Interview
Medische informatie
Two buccal swabs
1 jaar FU
Interview
Medische informatie
Wangslijmvlies
2 jaar FU
Interview
Medische informatie
Wangslijmvlies
3 jaar FU
Interview
Medische informatie
Wangslijmvlies
2
19/12/2011
Interview Veroudering: CGA
Medische gegevens
Functionele status Sociale ondersteuning
Diagnose
Datum diagnose Type kanker
Depressie
TNM-classificatie
Cognitie Polyfarmacie Veroudering: screeningstesten
Behandeling
Welke behandeling
Voedingsstatus
Behandeling afgemaakt
aCGA
Hospitalisaties Complicaties
VES-13 G8
Andere
Medicatie Comorbiditeit
GFI Andere
Kwaliteit van leven Utrechtse coping lijst Health Locus of Control Distress barometer
Biobank
Bloedstalen
Mantelzorgers
Vragenlijst
Sociodemografische informatie Depressie Zarit Burden Inventory Utrechtse coping lijst
Wangslijmvlies
Onderzoeksvragen 1.
Kwaliteit van leven: Hoe evolueert kwaliteit van leven na de behandeling van kanker en welke factoren beïnvloeden kwaliteit van leven bij oudere patiënten met kanker?
2.
Depressie: Welke factoren beïnvloeden het ontstaan van depressie bij oudere patiënten met kanker?
Doris van Abbema
3.
Onderzoeksvragen
→
Functionele status: Welke factoren beïnvloeden de functionele status van oudere patiënten met kanker? Zijn deze factoren anders bij jonge patiënten met kanker of oudere patiënten zonder kanker.
Additioneel - Wat is de prognostische waarde van screenend instrumenten: Wat is de prognostische waarde van de baseline scores op de screening instrumenten (ACGA, VES-13, GFI en G8) om een geaggregeerde score op de uitgebreide geriatrische evaluatie (CGA) te voorspellen na een jaar van overleven?
3
19/12/2011
Onderzoeksvragen 1.
Wat is de invloed van functionele status, psychosociale factoren en omgevingsfactoren op het ontstaan van complicaties bij adjuvante chemotherapie?
→
Eerder beëindigen van de behandeling, gereduceerde dosis chemotherapie en ziekenhuisopname
2.
Katherine Nelissen
Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen patiënten die wel en niet volgens de landelijke richtlijn werden behandeld?
→
Gegevensverzameling – de Biobank
Zijn deze verschillen hetzelfde binnen de groep ouderen en jongere patiënten met kanker?
3.
Wat is de invloed van de diagnose kanker en de behandeling op het ontstaan van depressie?
Additioneel - Welke factoren beïnvloeden treatment decision-making bij oudere patiënten met kanker
Biologisch materiaal
Bloedstalen Oudere kankerpatiënten (≥ 70 j)
Moleculaire biomarkers voor veroudering?
Jongere kankerpatiënten (50 – 69 j)
Oudere patiënten zonder kanker (≥ 70 j)
Immunologische veranderingen (‘immunosenescence’) Immuunsysteem belangrijk in de eliminatie van kankercellen
Bloedstalen (baseline, voor behandeling)
Telomeerlengte Telomeerlengte geassocieerd met risico op kanker/prognose bij kanker
Serum Bewaard in -80°C
Plasma Witte bloedcellen IRP
TNF-α, IL-6, IL-10, IFN-y…
Bewaard in -80°C FACS analyse CD4/CD8 T-cellen B-cellen
CMV
Hebben deze immunologische componenten voorspellende waarde met betrekking tot kwetsbaarheid/mortaliteit in oudere kankerpatiënten? Verschil met jongere kankerpatiënten?
Wangslijmvlies Oudere kankerpatiënten (≥ 70 j)
Jongere kankerpatiënten (50 – 69 j)
Oudere patiënten zonder kanker (≥ 70 j)
Wangslijmvlies Bewaard in -40°C
Biobank Opslag van deze stalen: Voordeel: Volledige structuur (personeel, infrastructuur,…) Ontvangen, verwerken en opslaan van biospecimens (gevalideerde procedures) Gekoppelde, goed gedocumenteerd klinische gegevens Kwaliteitsgarantie (staal, gekoppelde gegevens, onderzoeksproject)
DNA extractie Telomeerlengte
Is telomeerlengte een goede maat voor veroudering, en wat is het effect van kanker hierop?
Kwaliteitsvol lichaamsmateriaal is absoluut noodzakelijk voor goed wetenschappelijk onderzoek
Dr. L. Linsen Prof. Dr. JL. Rummens
4
19/12/2011
Kennisnetwerk: website
www.ouderenenkanker.be
KLIMOP: inclusie
Marjan van den Akker Voorstelling eerste resultaten
Baseline
6 mnd
1 jaar
Jongere kankerpatiënten (50 – 69 jaar)
137
62
15
Oudere kankerpatiënten (≥ 70 jaar)
78
28
3
Oudere niet-kankerpatiënten (≥ 70 jaar)
130
75
14
Totaal
345
165
32
Doel: 2 x 360 per groep
Baseline
Baseline
Jongere kankerpatiënten (50 – 69 jaar)
Oudere kankerpatiënten (≥ 70 jaar)
Ouderen zonder kanker (≥ 70 jaar)
Leeftijd (gem, SD)
60.54 (5.41)
76.88 (4.95)
78.32 (5.44)
Geslacht: - Man
38 (28%)
30 (38%)
50 (38%)
99 (72%)
48 (62%)
80 (62%)
68.79 (19.18)
63.58 (23.39)
73.03 (19.26)
- Volledig zelfstandig
72 (52%)
35 (47%)
37 (32%)
- Redelijk tot goed zelfstandig
63 (46%)
32 (43%)
67 (57%)
MMSE:
- Hulp nodig maar kan veel zelf
1 (1%)
5 (7%)
10 (9%)
0
3 (4%)
3 (3%)
- Vrouw Globale Qol (gem, SD) ADL:
- Ernstig hulpbehoevend - Volledig hulp behoevend Totaal
ADL: * 0 - 4 volledig hulpbehoevend * 5-9 ernstig hulpbehoevend
0
0
0
137
78
130
* 10-14: heeft wel hulp nodig maar doet ook veel zelf * 15-19 redelijk tot goed zelfstandig * 20: volledig zelfstandig
Jongere kankerpatiënten (50 – 69 jaar)
Oudere kankerpatiënten (≥ 70 jaar)
Ouderen zonder kanker (≥ 70 jaar)
- Geen beperkingen
113 (83%)
48 (62%)
59 (45%)
- Beperkingen op één of meer domeinen
24 (18%)
30 (38%)
71 (54%)
- Normaal
113 (82%)
54 (69%)
101 (78%)
- Depressieve gevoelens
24 (18%)
24 (31%)
29 (22%)
- Normaal
128 (94%)
66 (85%)
110 (85%)
- Beperkt
8 (6%)
12 (15%)
19 (15%)
137
77
130
IADL:
GDS-15
Totaal
IADL: vrouwen (score van 0 – 8) IADL: mannen (score van 0 – 6, vraag voor reparaties toegevoegd) GDS-15: 0 - 4 = normaal, ≥ 5 depressie MMSE: Normaal (30 – 25), beperkt (≤ 24)
5
19/12/2011
Baseline Depressie ~ Vermoeidheid*
Eenzaamheid Eenzaamheid* Yes (%)
No
Total
Jongere kankerpatiënten
16 (15)
105
124
Oudere kankerpatiënten
26 (39)
40
66
Ouderen zonder kanker
49 (49)
70
119
Depressie (≥ 5)
Normaal
T-test
N
Gem (SD)
N
Gem (SD)
P-waarde
113
21.53 (24.72)
23
36.71 (31.32)
0.01
54
27.98 (25.33)
21
48.41 (28.93)
0.00
101
23.82 (21.29)
28
40.87 (29.01)
0.00
Jongere kankerpatiënten Vermoeidheid Oudere kankerpatiënten Vermoeidheid
*: Eenzaamheidsschaal De Jong-Gierveld meeste eenzame patiënten waren licht eenzaam (slechts 8 scoren > 8/11)
Oudere niet-kankerpatiënten Vermoeidheid
Significante relatie met QoL in beide groepen kankerpatiënten Significante relatie met functionele status (beperkt in > 2 domeinen): alleen significant in oudere kankerpatiënten: OR= 4,3 (1,3-13,7)
* Vermoeidheid gemeten met EORTC QLQ-C30 subschaal. Hogere score = meer vermoeidheid (max = 100)
Relatie met woonverband (met anderen – alleen), niet significant
Algemene kwaliteit van Leven: Baseline ~ 6 maanden Slechter (>10%)
Geen verandering
Vermoeidheid: Baseline ~ 6 maanden Beter (>10%) Verslechtering (>10%)
Geen verandering
Verbetering (>10%)
34 (56%)
18 (30%)
9 (15%)
10 (37%)
14 (52%)
3 (11%)
23 (31%)
28 (38%)
23 (31%)
Jongere kankerpatiënten QoL:
22 (36%)
12 (20%)
27 (44%)
14 (52%)
6 (22%)
7 (26%)
Jongere kankerpatiënten
Oudere kankerpatiënten QoL:
QoL:
Vermoeidheid Oudere kankerpatiënten
Oudere niet-kankerpatiënten 17 (23%)
30 (41%)
27 (36%)
Vermoeidheid Oudere nietkankerpatiënten Vermoeidheid
Depressie: geen significante verschillen Cognitie: geen significante verschillen
n=165
P=0.01 (wel – geen verslechtering) n = 162
Contact:
[email protected] [email protected] [email protected] Deckx L, Van Abbema D, Nelissen K, Daniels L, Stinissen P, Bulens P, Linsen L, Rummens JL, Van den Berkmortel F, Robaeys G, De Jonge E, Houben B, Pat K, Walgraeve D, Spaas L, Verheezen J, Verniest T, Goegebuer A, Wildiers H, Tjan-Heijnen V, Buntinx F, Van den Akker M. Study protocol of KLIMOP: a cohort study on the wellbeing of older cancer patients in Belgium and the Netherlands. BMC Publ Health 2011; 11: 825
6
