Energiezorg Plan 2010-2013 Aan
: leden Energieteam KDN
Opgesteld door Functie
: Harrie Sluijer : manager QSHE KDN
Voor accoord Functie
: Eric Driessen : Managing Director KDN
datum Versie
: december 2010 : 10.2
Inhoudsopgave 1. Inleiding
2
2. Energiebeleid
3
3. Trend energieverbruik KDN
4
4. Analyse energieverbruikers
5
5. Inventarisatie CO2 reductiemogelijkheden
6
6. Energie actieplan
7
7. Verantwoordelijkheden en uitvoering
8
Bijlage 1: Linking list ISO14001 EN 16001 zorgsystemen
Energiezorg Plan 2010-2013
1. Inleiding KDN monitort, analyseert en evalueert periodiek de verschillende energiestromen om tot verdere energie- en kostenbesparingen te komen. In afgelopen jaren zijn er in de KDN vestigingen verschillende energieaudits uitgevoerd onder andere door KWA Bedrijfsadviseurs (2006) en McKinnon & Clarke (2008). De laatste energieaudit is alleen in vestigingen Amsterdam en Emmen uitgevoerd, mede geselecteerd op basis van het verbruiksvolume. Conclusie uit het de energie auditrapport was, dat meeste aspecten van het energieverbruik erg goed werden gemonitord en beheerst. Het energieverbruik altijd serieus aandacht heeft gehad en er continu stimulans is geweest om het verbruik te verminderen. In het algemeen spreekt men van een goede onderhoudsstandaard voor de fabrieken en is er een vrij efficiënt energiebeheer. Tegelijkertijd zijn er ook ‘quick wins’ en reductiekansen geïnventariseerd om het energieverbruik substantieel omlaag te brengen. Sommige mogelijkheden vergen grote investeringen en/of diepgaander onderzoek naar de haalbaarheid en effectiviteit. In dit “Energiezorg Plan 2010-2013” zijn de laatste gegevens over de grootverbruikers geactualiseerd en worden de verschillende reductiemogelijkheden in kaart gebracht. Op basis hiervan is een actieplan op hoofdlijnen vastgesteld waarmee het energieteam in de komende planperiode de gewenste energiereductie en dus CO2-reductie wil gaan realiseren. Tevens is voor het KDN energiezorgsysteem een analyse uitgevoerd van de EN16001 norm voor energiemanagement in relatie met de milieunorm ISO14001 uit ons geïntegreerd KAM zorgsysteem. Aanvullende eisen en de focus op energie aspecten vanuit deze EN16001 zijn daar waar nodig opgenomen in ons KAM zorgsysteem. Dit document beschrijft in samenhang met de KAM handboeken het actuele energiezorgsysteem. Het ‘Energiezorg plan’ geeft invulling aan de onderzoeksverplichting zoals in de Wmb vergunning is gesteld en voor KDN van toepassing is.
KAM KDN
dec 2010 versie 10.2
blz. 2 van 9
Energiezorg Plan 2010-2013
2. Energiebeleid Draka is zich bewust van de milieubelastende effecten van haar energieverbruik en verplicht zich om op structurele wijze het energieverbruik te verlagen en de energie efficiency van haar processen te verbeteren. Door het geïntegreerd toepassen van het al aanwezige kwaliteit- en milieuzorgsysteem (volgens resp. ISO9001 en ISO14001) met het energiemanagement systeem (volgens EN16001) is geborgd dat er een continue verbetercirkel is in relatie met het energiegebruik. Dit betekent ook dat Draka op periodieke basis checkt dat: 1. aan organisatorische en financiële voorwaarden worden voldaan 2. medewerkers betrokken zijn bij energiemaatregelen en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd 3. er rekening gehouden wordt met relevante wettelijke eisen en regelgeving op energiegebied 4. energieverbruikscijfers regelmatig worden gemeten en geanalyseerd 5. projecten om energie bewustzijn te stimuleren adequaat worden uitgevoerd 6. energie prestaties worden gemonitord en geëvalueerd via periodieke audits 7. reductiedoelstellingen op CO2-emissie op systematische wijze worden nagestreefd Continue verbetering De aanpak van verbetermaatregelen op energiegebied is gebaseerd op de bekende verbetercyclus van Deming (zie onderstaand schema), zoals ook ons in KAM-zorgsysteem al wordt toegepast. Naast de overall CO2 emissie indicator zal worden onderzocht of er extra verbruiksindicators op gebruikersniveau op een geschikte wijze kunnen worden ontwikkeld om de monitoring te versterken. In de interne KAM audits en de periodieke management review zal de nadruk op energie aspecten en een doelmatig energiebeleid tot uiting komen.
KAM KDN
dec 2010 versie 10.2
blz. 3 van 9
Energiezorg Plan 2010-2013
3. Tr end energiever bruik KDN Trend energieverbruik Het verbruik voor stroom (scope 2) en gas (scope 1) in de afgelopen 5 jaren is in onderstaande grafieken weergegeven. Gemiddeld werd er in deze periode ca 28.000 MWh stroom verbruikt en ca. 2 miljoen m3 gas. Er is een direct verband met het productievolume in de fabrieken en veranderende productiemethodes, zoals heetwater- of stoomvulkanisatie processen. De gemiddelde buitentemperatuur in een productiejaar kan nogal invloed hebben op het aardgasverbruik ten behoeve van de verwarming van de fabriekshallen. Voor de CO2 prestatieladder wordt vanaf 2009 een emissie indicator gehanteerd om de productiejaren goed met elkaar te kunnen vergelijken. Stroomverbruik
M Wh 30.000
Gasverbruik
1000x m3
indirecte emissiebron
directe emissiebron 2.500
28.000
2.000
26.000
1.500
24.000
1.000 2005
2006
2007
2008
2009 jaar
2005
2006
2007
2008
2009 jaar
Energieverbruik per locatie In onderstaande diagrammen is de verdeling weergegeven van de stroom- en aardgasverbruik per locatie, als hulpmiddel voor het bepalen van het reductiepotentieel. Stroomverbruik per locatie
Gasverbruik per locatie
2009 [kWh]
2009 [m3 gas]
Nieuw Bergen 7% Amsterdam
Nieuw Bergen 5% Amsterdam 28%
21%
Emmen 67%
Emmen 72%
Stroom- en gasverbruik kan worden omgerekend naar het primaire energieverbruik in Joule (GJ) en onderling worden opgeteld en vergeleken om de juiste prioriteit te kunnen stellen per locatie. Voor locatie A’dam betekent dat bijvoorbeeld, dat het stroom- en gasverbruik even zwaar wegen bij de te nemen reductiemaatregelen. Energieverdeling Amsterdam
Energieverdeling Emmen
Energieverdeling Nieuw Bergen
2009 [in GJ]
2009 [in GJ]
2009 [in GJ]
stroom 52%
KAM KDN
gas 37%
gas 40%
gas 48%
stroom 60%
dec 2010 versie 10.2
stroom 63%
blz. 4 van 9
Energiezorg Plan 2010-2013
4. Anal yse ener gieverbruiker s Per locatie is een rangschikking gemaakt naar de grootste verbruikers van gas en naar de belangrijkste elektrische installaties of afdelingen (in GJ-primair). In Emmen en Nieuw Bergen zijn recente enkele nieuwe machines geplaatst waarvan het precieze verbruik en geïnstalleerd vermogen nog moeten worden bepaald. Voor 2010 is een kwalitatieve analyse gemaakt van de verbruikers, deze komen in grote lijnen overeen met de eerder gemaakt balansen in warmte- en elektriciteitsverdelingen. Locatie Amsterdam
Locatie Emmen
Locatie Nieuw Bergen
KAM KDN
dec 2010 versie 10.2
blz. 5 van 9
Energiezorg Plan 2010-2013
5. Inventarisatie CO 2 reductiem ogeli jkheden Bijgaand een niet uitputtende opsomming van mogelijkheden en/of reeds gestarte maatregelen en bewustzijnsprogramma’s om het energieverbruik te kunnen reduceren.
CO2 reductiemaatregelen + mogelijkheden Scope 1
periode
door
voor 2010 2009 ev continu 2011
engineering facilities facilities facilities
Gasverbruik productieprocessen Heet watervulcanisatie XLPE vervangen door omgevingslucht vulcanisatie Zomerstanden verwarmingsketels bijtijds inschakelen/controleren.
continu continu
R&D facilities
Rijdend materieel LPG-heftrucks zoveel mogelijk vervangen door elektrische trucks Onderzoek naar inhuur van A en B label auto's
continu 2011
inkoop inkoop
continu 2011 voor 2010 2010-2011 2010 ev
facilities KAM engineering ICT ICT
Elektriciteitsverbruik productieprocessen Opsporen en verminderen lekverliezen in persluchtinstallaties; Leak & Seek-programma Zoveel mogelijk oude regelingen vervangen door frequentie geregelde installaties Project OEE, machine efficiency verbeteren Inkoop groene stroom Frequentieomvormer toepassen tbv koelwatersysteem in VE Nieuwe start werkgroep BOME "Bewust Omgaan Met Energie" in VE Presentatie energiebewustzijn "Machine uit? Dit bespaart een flinke duit!" in VA
continu continu 2010 ev 2011 2010 2010 2010 ev
TD TD FPT directie engineering productie prod/TD
Mobiliteit Zoveel mogelijk gebruik maken van webex meetingen Zoveel mogelijk carpoolen bij onderling bezoek vestigingen
continu continu
allen allen
Ingehuurd transport Logistiek LLP-project reductie Europese transport km's (Logistic Lead Provider -project) Transport tender; criteria voor CO2 uitstoot vrachtwagens Introductie nieuwe haspelmaten voor optimaler vulling haspels Introductie lichter+recyclebaar kunststof verkoophaspel
2010 ev 2011 voor 2009 2009
logistiek logistiek prod.man.
Ingekochte grondstoffen DEEP project vermindering materiaalmeerverbruik Recycling kunststof door toepassing hotmelt cutters bij extrusielijnen Toepassing duurzaam geproduceerd hout voor verkoophaspels
2008-2010 continu voor 2010
FPT FPT inkoop
Gasverbruik gebouwen Optimalisatie temperatuurregelingen fabriekshallen Gepaste temperatuurverlaging fabriekshallen Zoveel mogelijk toepassen van snelsluit roldeuren Hete luchtgordijnen bijtijds uitschakelen in voorjaar
Scope 2 Elektriciteitsverbruik gebouwen Oude lichtarmaturen vervangen door energiezuiniger HF armaturen Energie bewustzijnscampagne medewerkers oa Toolbox opzetten Centrale lichtschakelaars om delen gebouwen uit te schakelen Oude pc+beeldschermen vervangen door energiezuinig alternatieven Aantal ICT servers verminderen / serverpark uitbesteden
Scope 3
KAM KDN
dec 2010 versie 10.2
blz. 6 van 9
Energiezorg Plan 2010-2013
6. Energi e actieplan In navolgende tabel zijn de geplande acties benoemd die KDN tot en met 2013 wil gaan realiseren. Verdere uitsplitsing van activiteiten en benoemen van trekkers zal in de komende planperiode worden uitgewerkt.
2010-2013
Energie actieplan versie 10.1 reductie potentieel
effect in scope
+ ±
1-2-3
2011 2011 2011 2010ev 2011 2011 2011
++ +++ ++ ++ ± ± +
1
2011H2
door
€ investering
energieteam KAM+comm.
laag laag laag laag laag
2
facilities engin.+productie facility engin.+productie facility engineering engineering
laag laag medium
+++
1
KAM
laag/hoog
2011 2011 2010 ev 2011 2011 2010
± ++ + ++ ++ +
1
2
inkoop+productie engineering engineering engineering facilities engineering
hoog medium medium medium medium laag
2010 ev
±
2
ICT
medium
2011 2012 2011
++ ++ ±
2
TD engineering TD
laag hoog laag
D) Bemetering en monitoring Inventarisatie extra stroommeters plaatsen oa 1 compound → energie inhoud verlaging 2 OEE project → machine efficiency verbetering
2011 2010
++ ±
1-2
engin.+C3 engin.+productie
medium medium
E) Technische investeringen 1 Oriëntatie op toepassing WKK systemen
2012
++
1-2
KAM+engin.
zeer hoog
nr
omschrijving
planning
A) Operationele verbeteringen 1 Bewustwording vergroten - Energie Toolbox meeting 2 Structurele communicatie over energiebesparing 3 Eerder/bijtijds inschakelen zomerstand verwarmingsketels 4 Gepaste temperatuur verlaging fabriekshallen 5 Temperatuur verwarmingsketel naar lager setpunt 6 Gepaste verlaging werkdruk persluchtnet 7 Hete luchtgordijnen bijtijds uitschakelen 8 Timers toepassen bij opstart/stop 9 Stopprocedure persluchtnet - verlies beperken 10 Onderzoek optimalisatie verwarming fabriekshallen HTS student opdracht
B) Vervangingsinvesteringen Diesel/LPG heftrucks vervangen door elektrische 1 trucks 2 Isolatie verwarmingsketels; extra en/of vernieuwing 3 Toepassing HF lichtarmaturen bij vervanging 4 Inventarisatie voor toepassing VSD 5 Snelsluitdeuren toepassen 6 Frequentieomvormer toepassen koelwatersysteem Oude pc's+beeldschermen vervangen door 7 energiezuiniger modellen / serverpark outsourcen
2011H2
1-2-3
1 1 2 1 2
1 2 2 1
C) Onderhoud 1 Opheffen perslucht lekkages; Leak & Seek programma 2 Verdeelstation verwarming herstellen 3 Stoomlekkages voorkomen - isoleren
KAM KDN
dec 2010 versie 10.2
1 1
2
blz. 7 van 9
Energiezorg Plan 2010-2013
7. Verantw oordelijkheid en uit voering
ref.nr. Taak
(a)
(b)
V+C
U
Planning acties Wettelijke eisen Doelen en uitvoeringsprogramma
V
U
Implementatie & uitvoering Communicatie (overleg) Controle uitvoering maatregelen
V
Controle & corrigerende maatregelen Monitoring energiecijfers Acties bij afwijking energiecijfers Energiedocumenten
V
1
Energiebeleid
2
3
4
5
D ire ct ie KD Ve N st ig in gs H le oo id er fd TD Fa /E ci ng lit in ie ee s be rin KA h g M ee fu rd nc er tio KA na M ris KD ve Fr N st eq ig in M uen g = tie m aa nd K= kw ar ta al J=
Structuur en verantwoordelijkheid Energiemanagement KDN
ja ar
In bijgaande matrix is overzichtelijk gemaakt hoe de structuur en verantwoordelijkheden zijn geregeld binnen KDN met betrekking tot het energiezorgsysteem. In laatste kolom is de minimale frequentie weergegeven waarop evaluatie/uitvoering plaats vindt van betreffende taak of overleg.
Evaluatie (werking E-zorg)
V+C
V U U V+U V+U V+U
V
Directie KDN: Eric Driessen (MT vertegenwoordiger) KAM KDN: Harrie Sluijer (energie coördinator)
V
(c)
(d) A+C
J
V+C A+C
A+C A+C
K K K
U
C
U+C C
K K
U U
U+C C C
C C U+C
M M M
C
U+C
K
V+U Toelichting
V = Verantwoordelijk U = Uitvoerend
(a) (b) (c) (d)
Vest. Amsterdam Eric Driessen Ruud van Westen Theo van Eijk Chrisje van Lieshout
(a) (b) (c) (d)
Vest. Emmen Kees van der Sluijs Wim Westera + Bertus Bruins Wim Westera Wim Westera
(a) (b) (c) (d)
Vest. Nieuw Bergen Peter van Hoorn Henry Op het Veld Henry Op het Veld Frank van Schaijk
A = Advies C = Controlerend
Overlegstructuur Per locatie is een energiewerkgroep actief die gemiddeld 2-maandelijks de geplande acties initieert en opvolgt. In het KDN techniek overleg (incl. management) wordt elk kwartaal de voortgang in het energie actieplan besproken en de CO2-emissie resultaten beoordeeld en bijgestuurd. In het Energieteam zitten vertegenwoordigers van elke vestiging die 3x per jaar de getroffen maatregelen evalueren, besparingskansen inventariseren, best practices en ervaring uitwisselen.
KAM KDN
dec 2010 versie 10.2
blz. 8 van 9
Energiezorg Plan 2010-2013
Bijlage 1: Linking list ISO 14001 EN 16001
Linking list: verband tussen milieu- en energiezorgsysteem ISO 14001 1 Scope 2 Normatieve verwijzingen 3 Termen en definities
EN 16001 1 Scope nvt
nvt
2 Termen en definities
compliant
Toelichting op verschillen EN 16001 is gericht op energie aspecten en verbetering in energie efficiency.
√
Geen verwijzingen in EN 16001 Definities in EN 16001 zijn specifiek gerelateerd aan energie
√
4.1 Algemene eisen
3.1 Algemene eisen
EN 16001 is gericht op energie management systeem
√
4.2 Milieu beleid
3.2 Energie beleid
EN 16001 eist commitment naar continue verbetering in energie efficiency.
√
4.3.1 Identificatie en evaluatie van milieu aspecten
4.3.2 Bijhouden van wettelijke en andere eisen
3.3.1 Identificatie en evaluatie van energie EN 16001 eist meer details mbt energie aspecten aspecten en evaluatie van historische gegevens. Doel is grote verbruikers vaststellen welke het meeste reductiepotentieel opleveren. Plus overzicht met besparingsmogelijkheden. 3.3.2 Bijhouden van wettelijke en andere EN 16001 beperkt zich alleen tot wettelijke eisen eisen in relatie tot energie aspecten.
4.3.3 Doel en taakstellingen
3.3.3 Energie doelen en taakstellingen
4.4.1 Middelen, taakverdeling, verantwoordelijkheid en bevoegdheid. 4.4.2 Bekwaamheid, training en bewustzijn
4.4.3 Communicatie
Doelstellingen dienen consistent te zijn met energiebeleid en significante energie aspecten, niet met per se met alle milieu aspecten. 3.4.1 Middelen, taakverdeling, EN 16001 is gericht op energiebeheer. MT verantwoordelijkheid en bevoegdheid. vertegenwoordiger kan worden aangesteld als energie manager. 3.4.2 Bekwaamheid, training en bewustzijn Relevante opleidingen in energiebeheer. Algemene kennis communiceren en bewustzijn stimuleren. 3.4.3 Communicatie Regelmatige communicatie over energieprestaties.
4.4.4 Documentatie
3.4.4 Documentatie energiezorg systeem
Geen significant verschil.
4.4.5 Documentbeheer
3.4.5 Documentbeheer
Geen significant verschil.
4.4.6 Beheersing van werkzaamheden
3.4.6 Beheersing van werkzaamheden
EN 16001 richt zich op specifieke energie aspecten: monitoren en verminderen van energieverbruik. Criteria voor bediening en onderhoud mbt energieverbruikers. nvt in EN 16001
4.4.7 Identificeren en reageren op noodsituaties 4.5.1 Monitoring en meting
nvt
nvt
3.5.1 Monitoring en meting
EN 16001 vraagt specifiek om een verbeterplan voor het meten van energieverbruik, relatie leggen tussen verbruiksfactoren en evalueren van werkelijk verbruik tegen het verwachte verbruik. Significante afwijkingen registreren en benchmarken met vergelijkbare organisaties. Geen significant verschil.
4.5.3 Afwijkingen, corrigerende en preventieve maatregelen
3.5.3 Afwijkingen, corrigerende en preventieve maatregelen
EN 16001 schrijft minder voor in deze eis.
4.5.4 Beheersing van registraties
3.5.4 Beheersing van registraties
Geen significant verschil.
4.5.4 Interne audit
3.5.5 Interne audit van energiezorg systeem
EN 16001 verscherpt de eis voor verificatie van ondernomen acties nav audits.
KAM KDN
dec 2010 versie 10.2
Geen significant verschil.
√
√
√
√
√
3.5.2 Beoordeling van de naleving
3.6 Management review
√
√
4.5.2 Beoordeling van de naleving
4.6 Management review
√
√
√
√ √ √ √ √
blz. 9 van 9
