DOSSIER
De Burgerlijke Maatschap
U wil uw beleggingsportefeuille nu al aan uw kinderen schenken, maar tegelijk wenst u ook controle te blijven houden en inkomsten te ontvangen? In dat geval kan de burgerlijke maatschap voor u de ideale oplossing bieden. Wij nodigen u uit om in dit dossier, aan de hand van enkele concrete voorbeelden, de voordelen van de burgerlijke maatschap te ontdekken. Situatieschets Frans (65) en Mia (63) De Backer zijn gehuwd volgens het stelsel ‘scheiding van goederen’ en hebben twee kinderen. Naast de gezinswoning in Keerbergen (350.000 euro) bestaat het onroerend vermogen van het gezin uit een appartement (150.000 euro) dat mevrouw geërfd heeft van haar ouders. Door de jaren heen heb ben ze een beleggingsportefeuille bijeengespaard die momenteel 1.200.000 euro waard is. Frans
Mia
Roerende goederen
600.000 €
600.000 €
Gezinswoning
175.000 €
175.000 €
-
150.000 €
Onroerende goederen
Wat gebeurt er als meneer vandaag overlijdt ? Zijn nalatenschap zal bestaan uit de helft van de gezinswoning en de helft van de beleggingsportefeuille. Indien hij geen voorafgaan de maatregelen heeft getroffen, is het wettelijk erfrecht van toe passing en erven de kinderen de blote eigendom en mevrouw het vruchtgebruik van de nalatenschap. De kinderen zullen elk 15.623 euro successierechten moeten betalen, zijn echtgenote
© Deutsche Bank - Juni 2008
02
17.520 euro (voor de berekening van de successierechten, zie kader stuk). Als mevrouw op haar beurt overlijdt, dan zullen de kinderen elk 44.625 euro aan successierechten moeten ophoesten. M.a.w. na het overlijden van beide ouders zal er in totaal 138.015 euro aan successierechten betaald zijn. Dat is een pak geld…
Op zoek naar een oplossing Frans en Mia De Backer overwegen een schenking van (een deel van) de beleggingsportefeuille aan hun kinderen om op die manier de successierechten fors te verminderen. Anderzijds willen ze graag de touwtjes in handen houden. Zolang ze leven, willen zij hun beleggingsportefeuille zelf blijven beheren. Ze willen bovendien regelmatig inkomsten uit hun beleggingen blijven ontvangen. Misschien biedt de burgerlijke maatschap een oplossing voor de familie De Backer ?
Doelstellingen van Frans en Mia De Backer : • de beleggingsportefeuille aan de kinderen schenken, • de beleggingsportefeuille zelf blijven beheren zolang ze leven, • coupons en dividenden innen zolang ze leven, •h un kinderen zo weinig mogelijk successierechten laten betalen.
In het voorbeeld betaalt Mia in geval van overlijden van haar echtgenoot 17.520 euro successierechten. Hoe wordt dit concreet berekend ? Het successierecht verschilt naargelang het gewest waar de overledene zijn laatste fiscale woonplaats had (of gedurende de laatste vijf jaar van zijn leven het langst gewoond heeft). Daarnaast wordt het tarief mee bepaald door de graad van verwantschap tussen de overleden persoon en zijn erfge namen. Het successierecht is progressief wat betekent dat er verschillende tariefschijven zijn. In ons voorbeeld zijn de volgende tarieven in rechte lijn, tussen echtgenoten en samenwonenden, van toepassing*: Vlaams Gewest
1 - Roerende goederen De langstlevende uit het voorbeeld, Mia dus, erft het vruchtgebruik van 600.000 euro aan roerende goederen. Dit betekent 38% van 600.000 euro = 228.000 euro. Wanneer we op deze 228.000 euro de bovenvermelde tariefschijven toepassen : 50.000 euro
aan 3%
1.500 euro
0-50.000 euro
3%
178.000 euro
aan 9%
16.020 euro
50.000-250.000 euro
9%
Totaal
Boven 250.000 euro
27%
* Uitzondering: gezinswoning (zie hieronder)
In het voorbeeld valt de erfenis uiteen in een deel blote eigendom en een deel vruchtgebruik. Volgens het wettelijke erfrecht erft Mia hier het vruchtgebruik. Hoe wordt dit berekend ? Het vruchtgebruik wordt forfaitair op 4% van de waarde in volle eigendom geraamd, vermenigvuldigd met een coëfficiënt in functie van de leeftijd. In het geval van Mia
© Deutsche Bank - Juni 2008
03
is dit 4% x 9,5 hetzij 38%. In het Vlaamse Gewest maakt men voor de berekening van het successierecht een opsplitsing tussen roerende en onroerende goederen. Opgelet, in het Vlaamse Gewest zijn er geen successierechten verschuldigd op de gezinswoning in hoofde van de langstlevende.
17.520 euro
2 - Onroerende goederen (in dit geval de gezinswoning) In het Vlaamse Gewest zijn er geen successierechten verschuldigd op het gedeelte van de gezinswoning dat toekomt aan de langstlevende, in dit geval het vruchtge bruik. De kinderen betalen wel successierechten op de blote eigendom.
De burgerlijke maatschap, een discreet controlevehikel De burgerlijke maatschap is een contract waarbij minimum twee maten iets in gemeenschap brengen, in dit geval een beleggingsportefeuille, om een bepaald gemeenschappelijk doel te bereiken : het patrimonium laten renderen. De burgerlijke maatschap laat toe een deel van het vermogen onder te brengen in een controlevehikel, waarvan de spelregels door de maten vrij worden vastgelegd. De oprichtingsakte is meestal een onderhands opgesteld document en moet niet worden bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad, wat van de burgerlijke maatschap een zeer discreet instrument maakt.
Enkele kenmerken van de burgerlijke maatschap Aan het hoofd van de maatschap staat een zaakvoerder, in dit ge val Frans, de pater familias. Als dit in de statuten is vastgelegd, is hij statutair zaakvoerder. De algemene vergadering bestaat uit alle maten en kan een zekere controle uitoefenen op de activiteiten van de zaakvoerder. De werking van dit orgaan kan in de statuten in alle vrijheid worden uitgewerkt. De maatschap kan worden opgericht voor bepaalde of onbepaalde duur. Belangrijk om weten is dat een maatschap voor onbepaalde duur te allen tijde ontbon den kan worden als één van de maten daarom verzoekt. In de praktijk wordt de duur meestal nauwkeurig vastgelegd en gelinkt aan het leven van de oprichters, in dit geval de ouders (met een maximum van 30 jaar). In de statuten wordt vaak geanticipeerd op het overlijden van de zaakvoerder en wordt er een zaakvoer der-opvolger aangesteld, bijvoorbeeld zijn echtgenote Mia (als meneer zaakvoerder is). Door in de statuten te vermelden dat de ouders zaakvoerder zijn zolang ze leven, zijn ze er zeker van dat ze levenslang de controle blijven behouden over de beleggings portefeuille.
© Deutsche Bank - Juni 2008
04
Hoe praktisch te werk gaan ? Op het moment van de oprichting van de burgerlijke maatschap brengen de ouders, in ons voorbeeld Frans en Mia De Backer, hun beleggingsportefeuille in. De kinderen brengen elk een bedrag van 1.000 euro in en worden zo mede-oprichter. Dit gebeurt d.m.v. een gewone overschrijving, waarop geen registratierechten verschuldigd zijn. De inbreng van onroerende goederen wordt niet aangeraden omdat hierop 10% (Vlaams Gewest) of 12,5% (Brussels of Waals Gewest) registratierechten verschuldigd zijn, op voorwaarde dat het over onroerende goederen gaat die bestemd zijn voor bewo ning. Voor meer informatie over de overdracht van onroerend goed verwijzen we naar het dossier ‘De overdracht van onroerend goed optimaal geregeld’ op onze site www.deutschebank.be.
Frans & Mia De Backer 600 aandelen BM
Beleggingsportefeuille 1.200.000 euro
600 aandelen BM
Burgerlijke Maatschap 1 aandeel BM Kind 1
2x 1.000 euro liquiditeiten
1 aandeel BM Kind 2
In ruil voor de inbreng ontvangen Frans en Mia De Backer en hun kinderen nominatieve deelbewijzen van de burgerlijke maatschap. Het grootste deel hiervan schenken ze met voorbehoud van vruchtgebruik aan hun kinderen. Op die manier kunnen ze de in komsten (coupons en dividenden) van de ingebrachte portefeuille blijven genieten. In de praktijk behouden de ouders meestal enkele deelbewijzen uit veiligheidsoverwegingen.
Zijn de doelstellingen bereikt ? 1.170 deelbewijzen BM (blote eigendom) Frans De Backer Mia De Backer
2 kinderen
Aangezien de deelbewijzen van de burgerlijke maatschap op naam zijn, kunnen ze niet via handgift of bankgift geschonken worden. Ze moeten geschonken worden via notariële akte. In principe kunnen Frans en Mia De Backer hun deelbewijzen in het Vlaamse Gewest tegen het vlakke tarief van 3% schenken na een bezoekje aan een Belgische notaris. Als zij schenken via een Nederlandse notaris, zijn er schenkingsrechten noch successierechten verschuldigd, op voorwaarde dat de schenkers na de schenking nog drie jaar blijven leven. Deze risicovolle driejaarsperiode kan afgedekt worden met een tijdelijke overlijdensverzekering. Bij een schenking tegen 3% via een Belgische notaris is dit risico definitief uitgesloten. Aan de schenking kunnen verschillende voorwaarden ge koppeld worden. Het voorbehoud van vruchtgebruik is de meest bekende en werd hierboven al besproken. Het wordt ook aanbevolen om een ‘beding van conventionele terug keer’ in te lassen. Als één van de kinderen vóór hun ouders overlijdt, dan keren de geschonken goederen (de naakte ei gendom van de deelbewijzen van de burgerlijke maatschap) naar de ouders terug zonder successierechten. Een andere mogelijkheid is ‘het verbod op inbreng in de huwgemeen schap’ of een onverdeeldheid van goederen gecreëerd door de begiftigde en de echtgenoot of samenwonende partner. Soms zijn ouders bereid te schenken aan hun kind, maar willen ze vermijden dat de geschonken goederen bij de schoonkinderen terechtkomen.
© Deutsche Bank - Juni 2008
05
Wanneer Frans en Mia De Backer met hun kinderen een burgerlijke maatschap oprichten en de schenking uitvoeren zoals hierboven beschreven, dan zal dit een grote impact hebben op de te betalen successierechten. Als Frans De Backer overlijdt, dan zal zijn nalatenschap enkel nog bestaan uit onroerende goederen. De beleggingsportefeuille is door de oprichting van de burgerlijke maatschap en de daarop volgende schenking uit zijn vermogen gehaald. Bij het overlijden van meneer zal mevrouw geen successierech ten moeten betalen, de kinderen elk 1.883 euro. Als mevrouw op haar beurt overlijdt, zullen de kinderen elk 11.625 euro moeten betalen. Na het overlijden van beide ouders, zullen er in totaal 27.015 euro aan successierechten betaald zijn. Een heel verschil met de 138.015 euro die betaald zouden moeten worden in het geval er geen burgerlijke maatschap was opgericht. De eerste doelstelling is met andere woorden bereikt, nl. de vermindering van de successierechten. Door er een schen king met voorbehoud van vruchtgebruik van te maken, zullen de ouders hun leven lang de inkomsten van hun beleggingsporte feuille blijven ontvangen. Vergelijking successierechten Zonder BM
Met BM
17.520 euro
-
Overlijden Frans Langstlevende Per kind (2)
15.623 euro
1.883 euro
Totaal
48.766 euro
3.766 euro
44.625 euro
11.625 euro
Totaal
89.250 euro
23.250 euro
Algemeen totaal
138.015 euro
27.015 euro
Overlijden Mia Per kind (2)
Door een controlevehikel zoals de burgerlijke maatschap in te schakelen kunnen meneer en mevrouw De Backer bovendien hun beleggingsportefeuille blijven beheren zoals zij dit wensen.
Fiscaliteit De oprichting Zoals hierboven al vermeld, zijn er geen inbrengrechten ver schuldigd wanneer roerende goederen worden ingebracht in een burgerlijke maatschap. De inbreng kan gebeuren via onderhand se akte. Voor onroerende goederen kunnen, in specifieke situa ties en afhankelijk van het gewest, 10% of 12,5% inbrengrechten verschuldigd zijn.
Het schenken van de deelbewijzen Als de schenking via een Belgische notaris is gebeurd, dan heeft het geen belang hoeveel tijd er tussen de schenking en het over lijden verstreken is voor wat de successierechten betreft. Voor een schenking tussen ouders en kinderen zal in dat geval wel een schenkingsrecht van 3% verschuldigd zijn (Vlaams Gewest). Als de schenking via een Nederlandse notaris is gebeurd, zijn er geen schenkingsrechten verschuldigd en evenmin successie rechten, op voorwaarde dat de schenker na de schenking nog drie jaar blijft leven.
© Deutsche Bank - Juni 2008
06
De inkomsten van de burgerlijke maatschap De burgerlijke maatschap heeft geen rechtspersoonlijkheid en is fiscaal transparant. Ze zal bijgevolg niet onderworpen zijn aan de vennootschapsbelasting, omdat er geen bijko mend belastingniveau wordt gecreëerd. Het zijn de maten die, zoals voorheen, rechtstreeks onderworpen blijven aan de personenbelasting en belast zullen worden op de inkoms ten die zij uit de burgerlijke maatschap ontvangen. Ze zullen m.a.w. roerende voorheffing blijven betalen op de dividenden en coupons uit de in de burgerlijke maatschap ingebrachte portefeuille. Deze roerende voorheffing is bevrijdend: de voormelde inkomsten moeten niet meer aangegeven worden in de aangifte personenbelasting. De meerwaarden op aande len worden geacht gerealiseerd te zijn door de maten in het kader van het beheer van hun privévermogen en zijn bijgevolg niet belastbaar.
Het einde van de burgerlijke maatschap De ontbinding van de burgerlijke maatschap en de verdeling van de beleggingsportefeuille geven in principe geen aanleiding tot de heffing van registratierechten of inkomstenbelastingen.
Conclusie : schenking of burgerlijke maatschap ? Hoewel de burgerlijke maatschap fiscaal transparant is, kunnen we ons de vraag stellen of meneer en mevrouw De Backer niet beter rechtstreeks tot een schenking van hun beleggingsportefeuille (bijvoorbeeld met voorbehoud van vruchtgebruik) waren overgegaan. Wat zijn met andere woor den de troeven van de burgerlijke maatschap tegenover een gewone schenking? De burgerlijke maatschap, gecombineerd met een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik van de delen, maakt het mogelijk het beheer van de effectenportefeuille exclusief en in ruimere mate voor te behouden voor meneer en mevrouw De Backer.
© Deutsche Bank - Juni 2008
07
Hebt u vragen ? Vraag een persoonlijk onderhoud bij één van onze agentschappen of bel Tele-Invest op het nummer 078 153 154.
