Doorpakken bij aanpak mensenhandel, huiselijk geweld en dakloosheid

Verkiezingen 2010

Ineke Smidt: Wentel de bezuinigingen niet af op de groep die zich het minst kan laten horen! Ieder mens telt

Dit is een uitgave van de Federatie Opvang en CoMensha

De komende 3 jaar: Sport en bewegen staat centraal

Doorpakken bij aanpak mensenhandel, huiselijk geweld en dakloosheid

Denk eens na over uitbuiting; sluit uw ogen niet voor mensenhandel pagina 4

pagina 3

Tal van vraagstukken spelen de komende vier jaar een hoofdrol. Visie, oplossingen, durf en samenwerking zijn nodig om er voor te zorgen dat grote groepen mensen kunnen (blijven) meedoen, zich veilig voelen en een toekomst hebben die perspectief biedt. De verkiezingen van 9 juni zijn dan ook van belang voor kwetsbare mensen die slachtoffer zijn van mensenhandel, van huiselijk geweld en mensen, jong en oud, die geen (t)huis hebben. De Federatie Opvang, de branche voor maatschappelijke opvang, begeleid & beschermd wonen en de vrouwenopvang, en CoMensha, het Coördinatiecentrum Mensenhandel, zien tien belangrijke speerpunten van een ‘sociaal programma’. Een 10-tal punten die er voor zorgen dat mensen zich veiliger voelen, een dak boven het hoofd hebben en volop participeren in de

lokale gemeenschap. Dat is niet alleen goed voor individuen, maar dat levert ook een positieve bijdrage aan buurt, wijk en regio. Wat mensen nog ‘kunnen’ in plaats van wat ze ‘niet meer kunnen’ staat in het werk van de Federatie Opvang en CoMensha centraal. Want ieder mens telt. Hoewel de cliënten slachtoffer zijn, valt ons telkens op dat zij met hulp en begeleiding weer opklimmen om volop, binnen eigen mogelijkheden, deel te nemen aan de maatschappij. Preventie, vroegsignalering, begeleiding, diversiteit aan woonvormen, voldoende opvang en reïntegratie en participatie zijn sleutelwoorden, die zorgen voor een beter sociaal en economisch klimaat. Investeren in de opvang leidt tot meer welzijn, meer participatie en meer veiligheid.

‘Sociaal, veilig en perspectief voor mens en buurt!’ 1. Meer aandacht voor kinderen in de opvang Ook kinderen in de opvang hebben recht op goede hulpverlening. Juist kinderen die getuige of slachtoffer zijn van huiselijk geweld, lopen extra risico’s om in de toekomst in de problemen te raken. Kinderen van dakloze ouders vormen een kwetsbare groep. Structurele ondersteuning van deze groep kinderen en hun gezinnen is een vereiste. We moeten zorgen voor de juiste randvoorwaarden om deze hulpverlening tijdens hun verblijf in de opvang te kunnen bieden, zoals een optimale samenwerking tussen alle betrokken partijen en toegang tot geldstromen als jeugdzorg. 2. Prioriteit aanpak dakloze jongeren De ambitie ‘geen zwerfjongere meer op straat’ moet nu eindelijk tot resultaten leiden. Tegelijk met een plan van aanpak voor de huidige groep dakloze jongeren en gezinnen met hun kinderen, is ook een preventief plan nodig waar het Kabinet zich sterk voor moet maken. 3. Ministerie voor gezin en veiligheid Huiselijk geweld is vaak onzichtbaar. Maar het is één van de meest omvangrijke vormen van geweld in onze samenleving. Geweld met grote impact op gezinnen èn de samenleving als geheel. Om gezinnen de juiste hulp en opvang te bieden en geweld een halt toe te roepen, moeten we over grenzen heen kijken. Zaken als veilig-

heid, zorg, emancipatie en wetgeving niet als aparte beleidsterreinen benaderen, maar samenpakken. Een Ministerie voor Gezin en veiligheid kan stelsels verbinden en randvoorwaarden scheppen, zodat het maatschappelijke middenveld haar verantwoordelijkheid kan nemen. 4. Verantwoordelijkheden voor crisisopvang bij huiselijk geweld duidelijk belegd Bij acute problemen van huiselijk geweld dient crisisopvang beschikbaar te zijn. Dit is een verantwoordelijkheid waarop de overheid niet mag inboeten. Het recht op bescherming van slachtoffers en hun kinderen en de complexiteit van hun problemen staan dit niet toe. De centrumgemeenten vrouwenopvang dienen hun verantwoordelijkheid te kennen en te nemen in de uitvoering van deze rijksverantwoordelijkheid. Zij zijn ‘medebewindvoerder’. De Federatie Opvang pleit voor duidelijke prestatieafspraken tussen overheid en centrumgemeenten over de acute opvang van slachtoffers van huiselijk geweld. Centrumgemeenten kunnen hun rol als medebewindvoerder optimaal invullen en daarmee zichtbaar hun bijdrage leveren aan het behalen van de landelijke doelen. 5. Voldoende woningen en begeleiding voor kwetsbare mensen Het plan van aanpak maatschappelijke opvang van de G4 en de Stedelijke Kompassen laten zien, dat je dakloosheid

De Federatie Opvang is de brancheorganisatie voor instellingen voor maatschappelijke opvang, beschermd & begeleid wonen en vrouwenopvang. De maatschappelijke opvang en vrouwenopvang ondersteunen mensen in een maatschappelijk kwetsbare of onveilige situatie. Het gaat daarbij onder meer om opvang en ondersteuning van dak- en thuislozen, slachtoffers van huiselijk en eergerelateerd geweld, tienermoeders, slachtoffers van mensenhandel, ex-gedetineerden en zwerfjongeren.

Huiselijk geweld, dat raakt je Martijn was de man van wie ik hield. De vader van mijn kinderen Jelle en Rosemarijn. Binnen vier maanden trok Jaap bij ons in. Het klikte. Dacht ik. Jaap bleek ineens een bazig mannetje. Voor ik het wist, mocht ik niks meer. He-le-maal niks. Geen koffie bij de buren, geen gezellig avondje met vrienden. Thuis blijven op de bank. Terwijl hij wél zijn eigen gang ging. De eerste keer dat ik er tegenin ging, was het raak. Die agressieve blik. Gevloek, dreigende taal. Ik dook letterlijk in elkaar. En de kat gaf hij een schop. Daarna werd het een hel. Ik werd geslagen. Waar de kinderen bij waren. Waarom ik niet voor mezelf en de kinderen opkwam? Geen idee. Vluchten? Ik kon het gewoon niet. Ik raakte verward, compleet lamgeslagen. Lag uren huilend op mijn bed, beukte met mijn vuisten in het kussen. Als je maar lang genoeg vernederd en geslagen wordt, haak je helemaal af. Gebroken neus, schaafwonden, blauwe plekken, een hersenschudding. Ik heb het allemaal meegemaakt.

kunt uitbannen door te investeren in goede opvang en doorstroom naar woningen waar de mensen de juiste begeleiding krijgen (van licht tot zwaar). Het is belangrijk dat het nieuwe Kabinet deze lijn doorzet en uitbreidt. Dat betekent ervoor zorgen dat er betaalbare en veilige huisvesting is in allerlei vormen, voor allerlei soorten burgers. Voorkom dat door bezuinigingen mensen opnieuw de instellingen ingedreven worden. Het gaat om passende ondersteuning en zorg, met de nadruk op extramuralisering en preventie, van licht naar zwaar, dat via één toegangsloket te verkrijgen is. 6. Maak het zorgstelsel duurzaam en houdbaar Er is sprake van knelpunten in de financiering, zoals onduidelijkheid over het kader waar de aangeboden zorg onder valt. De AWBZ veranderingen mogen er niet toe leiden, dat mensen in de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang geen of onvoldoende hulp op maat krijgen. Slimme investeringen met de huidige middelen kunnen tot meer resultaat leiden dan in het huidige stelsel mogelijk is. Bouw prikkels in het stelsel in, die leiden tot preventie van zware zorg en onnodige intramuralisatie. 7. Investeren in preventie en vroegsignalering Er zal meer gebruik moeten worden gemaakt van signaleringsnetwerken en –trajecten in buurten en wijken, om uitval van mensen te voorkomen en huiselijk geweld tegen te gaan. Overheden moeten een actief beleid voeren om dakloosheid te voorkomen. Dit betekent vroegsignalering bij schulden, begeleiding bij ontslag na detentie en individuele trajecten en zorg op maat.

En het gebeurde onder de ogen van mijn kinderen. Ik ga niet het hele verhaal vertellen. Uiteindelijk ben ik naar een opvanghuis gevlucht. De kids werden naar mijn ouders gebracht. Ik heb aangifte gedaan. Jelle legde een verklaring bij de politie af. Tien jaar was -ie toen, zo stoer. En zo zielig tegelijk. De angst bleef. Zou Jaap ons toch weer vinden? En zou het hele verhaal dan weer van voor af aan weer beginnen? Ik dacht: nu kunnen we ons leven weer oppakken. Maar ook toen bleek dat we flink wat hulp nodig hadden. Teveel meegemaakt. Te hard geraakt. Elke keer als ik de straat in kwam, keek ik angstig om me heen. Hij zal toch niet ... Rusteloze nachten. Enge dromen. Jaap was er niet, maar beheerste nog steeds ons leven. Inmiddels zijn we een stuk verder. Hulp hebben we nog steeds, maar we gaan nu met grote stappen vooruit. Jelle, Rozemarijn en ik zijn samen en genieten van elkaar. We doen leuke dingen samen. We delen een nare geschiedenis, maar kijken vooruit. We hebben ons leven weer opgepakt en bouwen samen aan een mooie toekomst.

8. Prioriteit aan MeeDoen in de samenleving De fysieke en mentale gesteldheid van de gemiddelde cliënt van de maatschappelijke opvang, begeleid & beschermd en vrouwenopvang, is erg slecht. Vaststellen van doelen en instrumenten om de maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie van kwetsbare mensen te vergroten, is noodzakelijk om mensen uit de opvang te krijgen en te houden. Voor een goed toekomstperspectief is het essentieel dat mensen een bevredigende levensinvulling hebben. Zingeving gaat over dagbesteding, werk, educatie, sport, cultuur en recreatie. 9. Doorstroom van slachtoffers mensenhandel naar zelfstandig wonen Nog te vaak verloopt de doorstroom niet soepel. Allerlei barrières, zoals het niet verlenen van voorrang en bindingseisen, worden opgeworpen, waardoor slachtoffers van mensenhandel niet in aanmerking komen voor een zelfstandige woning. Hierdoor stagneert de doorstroom vanuit de opvang. Slachtoffers van mensenhandel moeten een snelle toegang tot veilige opvang en zelfstandig wonen hebben. Zij gelden als urgentiegroep waar geen bindingseisen aan gesteld mogen worden. 10. Meldplicht mensenhandel uitbreiden De huidige meldplicht voor slachtoffers van mensenhandel geldt slechts voor de politie. Deze meldplicht is opgenomen in hoofdstuk B9 van de Vreemdelingencirculaire 2000 en in de Aanwijzing Mensenhandel van het OM. Het is van belang dat de meldplicht, met een minimale gegevensset, wordt uitgebreid naar alle (overheids)instanties die met slachtoffers van mensenhandel in aanraking komen. Hierbij moet worden gedacht aan penitiaire (jeugd)instellingen, Bureau Jeugdzorg en opvanginstellingen.

CoMensha is het Coördinatiecentrum Mensenhandel en fungeert als landelijk meldpunt voor de centrale aanmelding, plaatsing en registratie van slachtoffers van mensenhandel. CoMensha organiseert en coördineert de eerste opvang van (vermoedelijke) slachtoffers van mensenhandel en zet de hulpverlening in gang.

Verkiezingen 2010

Ieder mens telt

Dit is een uitgave van de Federatie Opvang en CoMensha

Ook in de aanpak van huiselijk geweld zie je dat samenwerking tussen de vrouwenopvang, politie en andere ketenpartners helpt. Je kunt geweld in gezinnen voorkomen door er eerder bij te zijn. Er zijn nu wetten die dat ondersteunen, zoals het Huisverbod en de wet Meldcode die in de maak is. Dat zijn belangrijke resultaten.

Interview met Ineke Smidt Directeur Federatie Opvang Wat zijn de belangrijkste resultaten van de afgelopen kabinetsperiode? De rode draad in ons werk is ervoor zorgen, dat de wet- en regelgeving de hulpverlening aan hele kwetsbare mensen niet hindert. Sterker nog, deze juist ondersteunt. Binnen de G-4 kun je zien dat investeren in opvang en begeleiding resultaten oplevert. Als rijk, gemeenten, zorgkantoren en onze leden de krachten bundelen, dan lukt het dus om daklozen een beter bestaan te bieden! De mensen gaan erdoor op vooruit, de omgeving ook. Er is minder overlast. Als je maar wilt, kun je verbindingen leggen tussen de regels en dan is er veel mogelijk.

Wat is er niet gelukt? Ik zeg liever dat er nog een aantal zaken nog niet opgelost zijn. Door de Staatsecretarissen Bussemaker en Albayrak is veel in beweging gezet. Wat we niet moeten vergeten, is dat het bij de maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, beschermde woonvormen en zwerfjongeren om problemen gaat, die de gemeentegrenzen overstijgen. Onze leden kennen verschillende financieringsbronnen. Dat is ook logisch, omdat de problemen van de cliënten verschillend zijn en dan heb je voor de begeleiding verschillende potjes nodig. Het blijkt steeds nodig, en dat is tegelijk ook lastig, om de regels zo te laten werken, dat voldoende rekening wordt gehouden met die specifieke doelgroep waar we voor werken. We zien dat bijvoorbeeld bij de pakketmaatregelen van de AWBZ. We moesten hard aan de bel trekken om duidelijk te maken dat deze te nadelig voor ons zouden uitpakken. Waar staat uw branche momenteel? Ondernemend en goed op de kaart! Gemeenten mogen blij zijn met onze leden. Ze hebben bijzondere mensen aangetrok-

ken, die op een heel gedreven manier gáán voor mensen met veel problemen. Daarmee leveren ze een hele belangrijke bijdrage aan een leefbare en betere stad of wijk. Onze leden doen ook veel meer dan alleen het opvangen van mensen. We zien de afgelopen jaren veel meer activiteiten in de preventie en de nazorg na de opvang. We komen toe aan de fase van het laten meedoen van mensen in de samenleving. Bijvoorbeeld door het organiseren van sportactiviteiten. Het gaat dus niet alleen om opvang, maar om een verbeteren van de kwaliteit van het hele leven. En bij de aanpak van huiselijk geweld? Daar zie je dezelfde beweging, al is die anders en gaat het ook om het goed regelen van de veiligheid als het nodig is. We experimenteren met nieuwe opvangvormen, zoals het Oranje Huis in Alkmaar, waar we niet langer geheimzinnig doen over huiselijk geweld. De problematiek van de kinderen staat nu op de kaart en we willen toe naar een financiering, die het beter dan nu, mogelijk moet maken om de begeleiding van een gezin als geheel te regelen. Daar heb je die regelgeving weer, die tegenwerkt aan het doel waar we voor zijn. Wat verwacht u van de nieuwe Tweede Kamer? Het gaat in de politiek bij uitstek om de rechtsbescherming van kwetsbare mensen. Dat juist nu veel op Europees niveau geregeld wordt. Daarom vind ik dat de Tweede Kamer dit altijd goed voor ogen moet hou-

den. Dit betekent, dat we erop rekenen dat de nieuwe leden van de Tweede Kamer zich goed inwerken in het wel en wee van onze cliënten. Het vraagt soms om veel detailkennis, maar meer nog om betrokkenheid. Tot nu toe zijn er altijd Kamerleden geweest die dat hebben laten zien en daarbij maakte politieke kleur niet uit. Ik reken daar gewoon weer op en wij zullen graag werkbezoeken voor hen organiseren. En de nieuwe regering? Wentel de bezuinigingen niet af op de groep die zich het minst kan laten horen! Kijk goed naar wat er is bereikt in de afgelopen periode en bouw daarop voort. Zorg voor meer samenhang tussen de ministeries en stem de maatregelen beter dan nu op elkaar af. Dat bespaart veel geld! Geef vertrouwen aan onze leden dat ze goed werk verrichten en zorg voor niet meer verantwoording dan echt nodig is. Wij zullen er dan voor zorgen, dat er transparantie is in wat we aan resultaten boeken. Erken dat onze leden zowel lokaal als landelijk taken uitvoeren. Dat betekent dat je als rijk ook een verantwoordelijkheid hebt, die je niet bij gemeenten kunt neerleggen. Regel dat goed! Veiligheid zal zeker een item blijven. Wij vinden het belangrijk dat gezinnen in veiligheid kunnen leven en vinden dat er een ministerie moet komen voor Gezin en Veiligheid. We schrijven graag mee aan wat de opdracht moet zijn.

CoMensha constateert een toename van het aantal slachtoffers van mensenhandel Zij vraagt organisaties en burgers om elke dag alert te zijn en actief mee te werken in de strijd tegen mensenhandel. Er zijn steeds meer incidenten, die wijzen op uitbuiting van mensen in sectoren buiten de seksindustrie. Ook in de bouw, bij de horeca, de landbouw en bij hulp in de huishouding van au pairs en schoonmakers vindt een toename van uitbuiting plaats. Vorig jaar is het aantal gemelde slachtoffers buiten de seksindustrie zeker verdubbeld. In 2009 werden 56 slachtoffers van mensenhandel in de land- en tuinbouw aangetroffen. In 2008 niet één. Bij het publiek is dit onvoldoende bekend en blijven acties ter voorkoming van mensenhandel vaak achterwege.

Moderne slavernij in Nederland ‘Dragos woont in een caravan in het zuiden van Nederland. In Roemenië kon hij moeilijk werk krijgen en is daarom naar Nederland gekomen. Hij had van vrienden in het dorp gehoord dat je in Nederland snel en veel geld kon verdienen in de tuin-

CoMensha vermoedt dat het om duizenden slachtoffers van uitbuiting per jaar gaat.

Denk eens na over uitbuiting! Sluit je ogen niet voor mensenhandel Met behulp van de slogan

creëert CoMensha bewustzijn. Door middel van vier ecards wijst CoMensha publiek, politiek, burgers en organisaties op onzichtbaar leed bij slachtoffers. De e-cards zijn te downloaden op www.mensenhandel.nl. Bij de strijd tegen mensenhandel is informatie en handelen van iedereen nodig, om zicht te krijgen op waar en op welke manier het plaatsvindt.

CoMensha wordt steeds meer geconfronteerd met de diverse vormen van mensenhandel. De vraag waar slecht werkgeverschap stopt en uitbuiting begint is niet altijd duidelijk. Hoewel er wel steeds meer aandacht wordt besteed aan mensenhandel, blijven de meldingen achter. Daarom is het hard nodig dat burgers zelf verantwoordelijkheid nemen en alert zijn op de diverse vormen van mensenhandel. Op 1 januari 2005 is het nieuwe strafrechtsartikel mensenhandel in werking getreden. Door de wetswijziging werd niet alleen ‘gedwongen in de prostitutie werken’ strafbaar gesteld, maar ook overige vormen van uitbuiting. Onder overige vormen van uitbuiting vallen uitbuiting in arbeid en diensten buiten de seksindustrie, slavernij en met slavernij gelijkende praktijken en de handel in organen.

bouw. Via dezelfde vrienden kwam hij in contact met een man, die een reis naar Nederland kon regelen en ook werk had. Na een lange busreis van bijna 2 dagen met een grote groep mannen, kwam hij in Nederland aan. Waar hij precies was, wist hij niet. Hij moest zijn paspoort inleveren, kreeg een bed toegewezen in een caravan op het terrein, waar ook anderen in sliepen. Een douche met enkel koud water moet gedeeld worden met 20 mannen.

Hij werkt lange dagen in een kas waar tomaten geteeld worden, aan het einde van de week krijgt hij zijn salaris… Opeens blijkt dat er veel huur wordt ingehouden voor de caravan, dat er voor voorzieningen en maaltijden betaald moet worden en voor een ziektekostenverzekering waar hij geen bewijs of pasje van heeft. Uiteindelijk blijft er niet veel geld over om van te leven. En zonder geld en paspoort kan Dragos nergens heen.’

Een persoonlijk begeleider maakt samen met de klant een plan, waarin staat hoe iemand weer zelfstandig kan gaan wonen. Het plan beschrijft doelen: afbetalen van schulden, regelen van de zorgverzekering en vinden van een opleiding of werk. Het gaat ook om het zorgen dat iemand de juiste medicatie krijgt en dat die ook wordt ingenomen. Als het om gezinnen gaat, is er aandacht voor de opvoeding van de kinderen. Ook kijkt de begeleider of er familie of vrienden zijn, die de klant willen steunen bij het zelfstandig gaan wonen.

En werkt dat nu, die begeleiding? In de vier grote steden daalt het aantal huisuitzettingen, terwijl het landelijke cijfer stijgt. Preventieve begeleiding bij dreigende huisuitzetting werkt! Bij gezinnen waar huiselijk geweld voorkomt, helpt de begeleider om het geweld te stoppen. Door zowel de moeder als de vader te leren hoe zij ruzies kunnen oplossen zonder te slaan, kunnen gezinnen een doorstart maken. Zo nodig helpt de begeleider om de partner te laten behandelen voor (alcohol)verslaving.

Als iemand gedwongen wordt in onveilige situaties te werken, veel te weinig betaald krijgt of extreem lang achter elkaar moet werken, is er sprake van uitbuiting. Als dit samengaat met dwang of een gevolg is van misleiding, kan er sprake zijn van mensenhandel. Het is van belang dat er aandacht is voor deze vorm van mensenhandel. De rijksoverheid, maar ook gemeenten en provincies hebben hier een belangrijke taak in.

Met een begeleidingsplan kom je verder! Mensen die na een periode van dakloosheid of huiselijk geweld aankloppen bij een opvanghuis, krijgen begeleiding om hun problemen op te lossen. Mensen die op het punt staan uit hun huis gezet te worden, kunnen ook begeleiding vragen. Vaak is bij deze mensen sprake van psychiatrische problemen of verstandelijke beperkingen, waardoor zij recht hebben op AWBZ begeleiding. Pagina 2

Bij ex-gedetineerden die een begeleidingsprogramma volgen, daalt de kans dat zij opnieuw in de fout gaan met bijna 30%. Zoals een voormalig bewoner van een opvanghuis vertelt: “mijn leven is nu weer aardig op de rails. Ik woon zelfstandig en ben niet meer verslaafd. Nu steun ik anderen in hun strijd, tenminste, als ze dat willen. Als gids leid ik verslaafden naar een menswaardig bestaan. Ik spreek de taal van de straat, niet die uit de boeken.”

Verkiezingen 2010

Ieder mens telt

Dit is een uitgave van de Federatie Opvang en CoMensha

De mening van 1. Als het gaat om goede zorg en begeleiding voor slachtoffers mensenhandel, wat moet dan speerpunt nummer 1 zijn voor het nieuwe kabinet? 2. Waar ligt voor u de grote uitdaging om cliënten, zoals die uit de opvang, weer actief te laten deelnemen aan de samenleving? 3. Welke suggesties hebt u nog? Hans Boutellier, Algemeen directeur Verwey-Jonker Instituut, Bijzonder hoog-leraar Veiligheid & Burgerschap 1. Het speerpunt moet de organisatie van voorzieningen rond de cliënt zijn: een beschermings- of zorgarrangement, waarbij formele en informele zorg en voorzieningen aan elkaar geknoopt kunnen worden. Daarvoor is een goed branche-informatiesysteem onontbeerlijk: laat zien wat je bewerkstelligt (organisatie, maar ook financier) en probeer je er zo nodig op te verbeteren. 2. De uitdaging ligt in activerende zorg. In de praktijk zien we voorbeelden van een succesvolle samenhang tussen een strenge aanpak vanwege bijvoorbeeld overlast, gekoppeld aan zorgtrajecten voor de betrokkenen, met aandacht voor reïntegratie, zingeving en het sociale netwerk van mensen - daar liggen kansen. Aleid van den Brink, directeur-bestuurder van Blijf Groep, voorzitter van de Verenigingscommissie Vrouwenopvang 1. In het hele land is voldoende capaciteit nodig voor goede zorg met een passende gezinsgerichte financiering. Zolang dat niet goed geregeld is, kunnen slachtoffers (in hoofdzaak vrouwen en kinderen) in Nederland niet altijd rekenen op veiligheid, bescherming en perspectief. Het kabinet moet hier ministerie-overstijgend naar kijken. De aanpak van geweld vraagt een gecombineerde aanpak vanuit veiligheid èn zorg. 2. Onze cliënten willen heel graag actief deelnemen aan de samenleving. De uitdaging ligt erin om cliënten voldoende steun in de rug te geven en tegelijkertijd te bevorderen dat drempels om mee te doen verminderen en participatie ook daadwerkelijk mogelijk wordt Paul van Rooij, adjunctdirecteur Zorg van Zorgverzekeraars Nederland 1. Speerpunt nummer 1 voor het nieuwe kabinet is het vereenvoudigen van zorg en herstel, zowel voor de klant, zorgaanbieder, als de zorgverzekeraar en gemeente. Daarvoor is geen grote stelselwijziging nodig, maar wel betere samenwerking. Bij uitvoering van de AWBZ door zorgverzekeraars en goede afspraken met gemeenten, zal er meer worden geïn-

vesteerd in preventie, goede ketenzorg, maar ook aan rehabilitatie, herstel en volwaardig burgerschap. Zo wordt voorkomen dat mensen tussen wal en schip vallen, of onnodig in het medische circuit komen. 2. Wij willen een toekomstbestendig stelsel met focus op kwaliteit en doelmatigheid. De oplossing voor veel problemen ligt niet per se in meer zorg, maar juist in het zo goed mogelijk in de maatschappij laten functioneren van mensen met problemen. Dat vraagt niet alleen een paradigmashift van de hulpverlening, maar ook een goede begeleiding van de omgeving van cliënten, om stigmatisering te voorkomen. 3. De zorgverzekeraars maken geen onderscheid in doelgroepen en willen voor iedereen goede zorg. Specifiek voor deze kwetsbare groepen moeten goede afspraken gemaakt worden over beschikbaarheid van integrale zorg op het moment dat het nodig is en moet zorgvuldig worden omgegaan met hun privacy. Daarover worden goede afspraken gemaakt. Aly van Beek, branchedirecteur MOgroep W&MD 1. Het nieuwe Kabinet zal bij elke systeemwijziging moeten voorkomen dat deze mensen tussen de wal en het schip vallen. Dat Kabinet zal dus afspraken moeten maken met gemeenten en zorgverzekeraars, onderwijs en welzijn en maatschappelijke dienstverlening over sluitende aanpak en financiering. Juist voor deze mensen moet professionele hulp zo vroeg mogelijk structureel beschikbaar blijven. Hoe langer de problemen doorgroeien, des te groter het leed en des te duurder wordt het uiteindelijk om overlast en schade te herstellen. Investeer dus in daadwerkelijke effectieve preventie. Niemand kiest ervoor om eenzaam te verkommeren of ‘multiproblem gezin’ te zijn. 2. Het activeren van deze doelgroep zit ‘m in de integrale en effectieve systeemgerichte aanpak. Het betreft mensen die niet uit eigen beweging naar een Wmo-loket of het CJG gaan. Professionals zullen hen actief zelf achter de voordeur moeten opzoeken. De W&MD-professional neemt vervolgens de regie en betrekt de eigen omgeving van de cliënt erbij. Met eigen kracht als uitgangspunt en volgens het principe van integrale aanpak en maatwerk: één systeem, één cliënt, één aanpak, met in de basis eigen regie en verantwoordelijkheid. Maatschappelijk werkers zijn regievoeren van oudsher gewend.

Waarom een visie op MeeDoen? Mensen die gebruik maken van opvangvoorzieningen willen graag actief meedoen en hierop spelen professionals en organisaties actief in. Het gaat om de eigen kracht en verantwoordelijkheid van mensen, hun mogelijkheden en wensen. Alle activiteiten die mensen ondernemen waardoor ze deelnemen in het maatschappelijke leven, worden in de visie op MeeDoen meegenomen. Meedoen in de samenleving is een essentiële voorwaarde voor de verbetering van de kwaliteit van leven. Dat geldt zeker voor onze cliënten in de opvang. Bovendien draagt meedoen bij aan een betere sociale

cohesie. Dat betekent een verbetering voor de directe leefomgeving, de buurt en de samenleving als geheel. Dit blijkt uit onderzoek en eigen jarenlange ervaring van leden van de Federatie Opvang.

MeeDoen is: Het actief zijn en daarmee deelnemen in de sociale omgeving, de samenleving. Dit kan op kleine schaal in de directe leefomgeving of binnen de eigen instelling, maar kan vooral ook meer naar buiten gericht zijn. Meedoen betekent ook meepraten en zingeving voor mensen en draagt bij aan de sociale samenhang. De term meedoen staat voor erbij horen, deel uitmaken van een groter geheel. Onder de term MeeDoen valt dus een heel

3. We moeten realistisch zijn: soms gaat activering langzaam en is zelfs vrijwilligerswerk te hoog gegrepen. Maar overal in het land zijn voorbeelden waar het W&MDorganisaties lukt, om een deel van het granieten bestand toch richting werk te helpen. Voor de toekomst van met name kinderen, is een veilige en positieve omgeving van essentieel belang: geweld stoppen, generaties van werkloosheid stopzetten. Zo snel mogelijk…en soms moet je mensen lang blijven coachen. Rien Timmer, Directeur Vereniging Samenwerkingsverband Exodus Nederland 1. Nazorg is de beste voorzorg! Onderzoek (ook recent nog naar de Exodus-aanpak) toont keer op keer aan: intensieve, persoonsgerichte begeleiding van ex-gedetineerden loont. Die begeleiding moet bovendien redelijk lang zijn, wil deze echt tot minder recidive leiden: zeker 8 tot 12 maanden. Het nieuwe kabinet moet het beleid van het vorige voortzetten: al in de gevangenis beginnen met begeleiden, met voorbereiden op een stabiel, niet crimineel bestaan. En aansluitend fors investeren in nazorg. Stap voor stap mensen terugbrengen in de samenleving en zelf verantwoordelijkheid geven. 2. Waar ligt voor Exodus de grote uitdaging om de ex-gedetineerden weer actief te laten deelnemen aan de samenleving? Ten eerste in al die individuele levens van mensen. Er zijn maar weinig mensen die bewust kiezen voor een crimineel bestaan. De meeste ex-gedetineerden verlangen ten diepste zelf ook naar een ander bestaan. Bij Exodus geloven we vaak meer in mensen dan ze zelf nog doen. Ten tweede ligt die uitdaging er simpelweg in dat de samenleving er zelf bij gebaat is. Criminaliteit is duur. Opsluiten ook. Mensen die meedoen, bijdragen, hun plek in de samenleving positief innemen, dragen bij aan die samenleving. Da’s een stuk goedkoper en perspectiefvoller. Begeleiding van ex-gedetineerden is een taak, die de samenleving niet ‘uit mag besteden’ aan de overheid. We spelen daar allemaal een rol in: als collega, als buurman, als familielid. Ook daarom kunnen vrijwilligers zo’n goede ondersteunende rol spelen in dit werk. Dat neemt niet weg dat de rijksoverheid regisseur en eerste financier moet zijn. De overheid straft, de overheid is dan ook verantwoordelijk voor een

groot aantal verschillende activiteiten. Hier worden drie pijlers in MeeDoen onderscheiden: Sport & Bewegen, Activering & Werk en Zingeving & Cultuur. Deze pijlers zijn natuurlijk niet strikt gescheiden en zullen in de praktijk gecombineerd worden. Maatwerk voor het individu is de insteek. Dat betekent dat combinaties van activiteiten, maar ook het niveau dat wordt nagestreefd variabel zal zijn. De komende jaren richt de Federatie Opvang zich met partners eerst op de pijler Sport & Bewegen. Hier gaat het vooral om fysiek actief worden. Dit kan variëren van het (meer) bewegen op kleine schaal, tot actief sporten. Maar ook zaken als wellness en aandacht besteden aan de fysieke conditie en gezondheid vallen hieronder. Uitgangspunt is dat wanneer de lichamelij-

Recidivebestrijding: kies voor de 4 W’s De criminaliteitsbestrijding en vergroting van de veiligheid zijn de komende jaren belangrijke thema’s. De leden van de Federatie Opvang dragen hier actief aan bij, door opvang en resocialisatie van exgedetineerden of door begeleiding van justitiabelen in de nazorgfase.

Wat is nodig Resocialisatie van ex-gedetineerden moet, net als vergelding en beveiliging, integraal

onderdeel van het strafsysteem zijn en blijven. Nazorg en begeleiding van ex-gedetineerden bespaart kosten en moet prioriteit houden. Maak niet alleen de 3 W’s tot uitgangspunt voor beleid: Wonen, Werk en Wijf (of beter: betrouwbare relaties). Besteed ook aandacht aan de W van ‘Waarom’: de vraag waar mensen warm voor willen lopen. Dat dringt de 5 D’s terug (Drank, Drugs, Dollars (of Debet), Detentie en Depressie).

Ex-gedetineerden moeten een volwaardige kans hebben op een opleiding, een huis en een baan. Kortom: op volwaardig meedoen aan de maatschappij! Minimaliseer beperkende regels als Verklaring Omtrent het Gedrag. Zet in op onderwijs voor jonge (ex)gedetineerden. Zonder startkwalificatie geen herstart! Er is meer aandacht nodig voor de familie (en de kinderen!) en andere relaties van

verantwoorde terugkeer na die straf. Ir. Simone Kortbeek, lid directie van MOVISIE 1. Een samenhangende aanpak gericht op de zelfregie en eigen kracht van kwetsbare groepen. Dat betekent: •meer investeren in de samenwerking tussen burgers, beroepskrachten en bestuurders; •signaleren en handelen: in een vroege fase signaleren welke gezinnen/kinderen/personen risico lopen / kwetsbaar zijn en dan direct laagdrempelige ondersteuning bieden in de zin van empowerment, opleiding, behoorlijke woning, een voldoende inkomen, opvoedondersteuning, therapie/medicatie, begeleiding in het geval van huwelijksproblemen/ echtscheiding etc.; •zorgen dat de richting die nu is ingezet met de Stedelijke Kompassen krachtig wordt doorgezet en niet stagneert door de wijzigingen in de AWBZ en gemeentelijke bezuinigingen; •stimuleren dat lokaal en regionaal meer verbinding tot stand komt met het algemene Wmo- en WWB/Wet Participatiebudget-beleid; •veel aandacht voor preventie en hersteltrajecten. 2. Voor MOVISIE ligt de uitdaging erin om ook bij de meest kwetsbare groepen, waar mogelijk in te steken op eigen kracht en mogelijkheden en zo elke burger en elk kind een goede uitgangspositie te bieden. Dat betekent: •het stimuleren van ervaringsdeskundigheid, zelfregieversterkende methodieken, maatschappelijke participatie en cliëntenparticipatie; •het professionals en hun organisaties (ook gemeenten en vrijwilligersorganisaties) beter toerusten en ondersteunen om meer vanuit het cliëntenperspectief te werken met kennis, advies en scholing; •aansluiting zoeken bij bredere insteken, zoals Welzijn Nieuwe Stijl en Beter in Meedoen; •ketensamenwerking bevorderen en stimuleren om met meldcodes en protocollen te werken; •het stimuleren van preventie op maatschappelijk niveau, op het niveau van gemeenten/wijk/straat en op individueel niveau.

ke gesteldheid en/of gezondheid verbetert, de mentale situatie vaak ook verbetert. Het meerjarenprogramma MeeDoen wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van VWS.

ex-gedetineerden in de periode tijdens en na detentie. Hiermee voorkom je recidive en het ‘overerven’ van crimineel gedrag. Verbeter afstemming met gemeenten bij resocialisatie. Investeer in de Veiligheidshuizen. Het rijk moet hierin coördineren. Zorg dat mensen na detentie niet van het kastje naar de muur gestuurd worden.

Pagina 3

Cijfers in beeld Verkiezingen 2010

Ieder mens telt

Dit is een uitgave van de Federatie Opvang en CoMensha

Jaartal

Aantal aanmeldingen

Verzoek om opvang 2009

2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998

909 826 716 579 424 405 257 343 284 341 287 228

Geplaatst in opvang

Meest voorkomende gewerkte sectoren 166

Opvang niet meer nodig, cliënt heeft zelf onderdak gevonden

In 2009 zijn 909 (mogelijke) slachtoffers van mensenhandel bij CoMensha aangemeld. Dit is een stijging van ongeveer 10% ten opzichte van 2008. CoMensha vermoedt dat dit te maken heeft met het feit dat mensenhandel een prioriteit bij politie en OM is. Ook worden steeds meer slachtoffers buiten de seksindustrie aangetroffen, omdat er langzaam meer bewustzijn ontstaat. Totaal aantal meldingen van (mogelijke) slachtoffers van mensenhandel bij CoMensha.

26

Client is vertrokken voordat opvang gevonden is

4

Nog geen plek gevonden

4

Client verblijft zolang bij vrienden

1 201

CoMensha kreeg in 2009, 201 keer een verzoek om opvang. Ook dit jaar is er sprake van een structureel tekort aan geschikte opvangplekken. Dit is deels te wijten aan de gebrekkige doorstroommogelijkheden waardoor ook de instroom stagneert. Het is voor slachtoffers van mensenhandel die in het bezit zijn van een tijdelijke verblijfsvergunning moeilijk om voor begeleid of zelfstandig wonen in aanmerking te komen.

Sector Prostitutie (bordeel, club, straatprostitutie, escort etc) (Nog)niet gewerkt Land en tuinbouw Anders Massage salon Horeca Huishoudelijke arbeid Bouw Voedingsindustrie Drugshandel Schoonmaakwerk

2009

2008

2007

427 91 56 48 2 6

480 58 29 14 7

9

16 14

6

13

13 8 1

374

5 3

De meeste slachtoffers zijn uitgebuit in de prostitutie. Dit komt overeen met voorgaande jaren. De signalering van mensenhandel in overige sectoren komt langzaam op gang. De toename van het aantal meldingen in overige sectoren is vooral toe te schrijven aan de actieve rol van de SIOD. Het totale aantal sectoren kan verschillen van het totale aantal gemelde slachtoffers. Sommige slachtoffers hebben in meerdere sectoren gewerkt.

Landen top 10 nationaliteit 1. Nederland 2. Nigeria 3. Roemenië 4. Hongarije 5. Bulgarije 6. China 7. Guinee 7. Siërra Leone 8. Ghana 9. Polen

2009 240 101 89 47 39 37 35 35 23 19

10. Indonesië

17

1. Nederland 2. China 3. Nigeria 4. Hongarije 5. Siërra Leone 6. Bulgarije

2008 320 78 64 45 44 32

7. Guinee 8. Roemenië 9. Brazilië 9. India 10. Thailand

20 19 13 13 12

Landen van herkomst

2007 1. Nederland 260 2. Nigeria 102 3. Bulgarije 50 4. China 37 5. Siërra Leone 29 6. Roemenië 28 7. Guinee 8. Polen

15 14

9. Hongarije 10. Marokko

12 12

Ook in 2009 zijn de slachtoffers met een niet-Nederlandse nationaliteit in de meerderheid. Het aantal aangemelde Nederlandse slachtoffers is gedaald ten opzichte van 2008. Dit wil niet zeggen dat er ook minder Nederlandse slachtoffers zijn. CoMensha vermoedt dat lang niet alle Nederlandse slachtoffers bij haar worden gemeld. Nederlandse slachtoffers die geronseld zijn met loverboy technieken, komen niet altijd bij de politie terecht.

Leeftijd en geslacht Leeftijdsgroep

2009 Mannen 1 6 29 49 30 23

10 t/m 14 15 t/m 17 18 t/m 23 24 t/m 30 31 t/m 40 40 – en ouder Onbekend* Totaal 138 Leeftijd en geslacht

Vrouwen 17 94 323 199 95 42 1 770

2008 Mannen 0 3 16 10 10 7 0 46

Vrouwen 4 96 353 196 104 26 1 778

2007 Mannen 7 9 18 8 5 2

Aanpak mensenhandel: stel het slachtoffer centraal! De bestrijding van mensenhandel heeft ook de afgelopen kabinetsperiode veel aandacht gekregen. Daar is CoMensha blij mee. De aanpak professionaliseert: de opvang van de slachtoffers krijgt vorm, de strafmaat voor mensenhandel is verhoogd en er is een Task Force Mensenhandel opgericht. Bovendien is de bewustwording op gang gekomen, dat in de legale prostitutiesector ook mensenhandel plaatsvindt. CoMensha is een organisatie die zich richt op slachtoffers van mensenhandel. Centraal staat dat mensenhandel een grove schending is van iemands integriteit en dus indruist tegen de mensenrechten. CoMensha vindt dat alle slachtoffers van mensenhandel in Nederland toegang moeten hebben tot opvang en hulpverlening op korte en lange termijn. Ongeacht of zij in staat en/of bereid zijn om medewerking te verlenen aan het strafproces. Bij de hulp aan het slachtoffer moeten de behoeftes van het slachtoffer centraal staan. In veel gevallen hebben slachtoffers van mensenhandel hulp nodig. Onderdeel van

Pagina 4

49

Vrouwen 22 160 268 132 65 17 3 667

deze hulp is het vinden van een geschikte opvangplek, zodat slachtoffers tot rust kunnen komen, traumatische ervaringen kunnen verwerken en verder naar de toekomst kunnen kijken. CoMensha roept het volgende kabinet op, om ervoor te zorgen dat de opvang van de slachtoffers goed geregeld is, zonder zorgen om het voortbestaan. De opvang voor slachtoffers van mensenhandel werkt alleen als het goed aansluit bij de vrouwenopvang, maatschappelijke opvang en andere vormen van opvang. Slachtoffers mensenhandel dienen, net als de slachtoffers van huiselijk- en eergerelateerd geweld, benoemd te worden als prioriteitsgroep door zowel de centrale als de lokale overheden. Het is essentieel dat de slachtoffers na de opvang door kunnen stromen naar vervolg opvang, zelfstandig of begeleid wonen en eventueel terugkeer naar het eigen land. Het is noodzakelijk dat in iedere regio een zorgcoördinator aangesteld is, die de opvang van de slachtoffers van mensenhandel –mannen, vrouwen, kinderen, van Nederlandse of vreemde nationaliteit- regelt. Ook is het belangrijk dat de Rijksoverheid een deel van de regie en toezicht in handen houdt. Slachtoffers van mensenhandel dreigen tussen wal en schip te vallen, omdat ze vaak uit andere landen komen en niet aan een Nederlandse gemeente

Sinds enkele jaren worden bij CoMensha mannelijke slachtoffers van mensenhandel aangemeld. Er is sprake van een verdrievoudiging ten opzichte van 2008. Veruit de meeste slachtoffers zitten in de leeftijdscategorie 18 t/m 23 jaar.

gebonden zijn. Het Rijk moet hierover met gemeenten overleggen en de hindernissen wegnemen. Om nog beter zicht te krijgen op de aantallen (mogelijke) slachtoffers van mensenhandel, pleit CoMensha voor een landelijke meldplicht van een aantal belangrijke gegevens, voor alle instanties die in aanraking komen met slachtoffers van mensenhandel. Een volgend kabinet moet dit faciliteren door het instellen van een dergelijke plicht, zodat er nog beter dan nu zicht is op de omvang van het aantal slachtoffers in Nederland.

Plannen en Kompassen: het werkt!

In februari 2006 is het Plan van Aanpak maatschappelijke opvang gelanceerd. Een ambitieus programma dat erop is gericht dak- en thuisloosheid substantieel te verminderen en overlast aan te pakken. De G39 volgen de ontwikkelingen binnen Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. De persoonsgerichte aanpak wordt zo ook – binnen de stedelijke kompassen – de beleidsvisie binnen heel het land. We kunnen het een succes noemen, waar de leden van de Federatie Opvang ook hard voor hebben gewerkt. De daklozen zijn eigenlijk van het straatbeeld verdwenen en de overlast is afgenomen. Nieuwe woonvoorzieningen werden in de grote steden gerealiseerd. Er zijn afspraken gemaakt over taakverantwoordelijkheden binnen de gemeenten. De cliëntparticipatie is toegenomen, maar is nog niet op het niveau dat wenselijk is. Dat kan beter. Binnen de uitvoering van het plan moet wel de nodige flexibiliteit zijn. Niet alles wat op papier staat werkt en er moet ruimte blijven voor medewerkers om met creatieve oplossingen mensen te helpen. In 2010 staat een nieuwe uitdaging te wachten voor de keten. Het gaat natuurlijk niet alleen om een dak boven je hoofd en brood op de plank. Sociale mensen willen deel uit maken van een actieve samenleving. Dat wordt de uitdaging voor de komende jaren, waar de Federatie Opvang klaar voor is. Preventie, diverse woonvormen, begeleiding, veiligheid en MeeDoen. Daar draait het allemaal om. De Tweede Fase van het Plan van Aanpak is bijna klaar om te worden uitgevoerd. Het Rijk, de gemeenten en de aanbieders van de maatschappelijke opvang zijn goed op weg, om mensen die dak- en thuisloos zijn weer volwaardig te laten deelnemen aan de maatschappij. Zorg is er wel over de financiering van de uitvoering van het plan van aanpak en de stedelijke kompassen. Bezuinigen voor de aanpak van dak- en thuisloosheid is funest. Ontwikkelingen en successen die geboekt zijn, komen dan onder druk. Ook de beeldvorming blijft belangrijk. Het succes van de uitvoering van het Plan van Aanpak wordt mede bepaald door die beeldvorming en de communicatie met burgers. De kloof die heerst tussen beeld en werkelijkheid, is er nog steeds. De dakloze wordt vaak gezien als een probleem. Terwijl het een medeburger is die op eigen kracht veel kan, maar wel wat hulp kan gebruiken. Daar waar opvangvoorzieningen zijn, neemt namelijk ook de kwaliteit in de buurt toe. De investeringen betalen zich dubbel en dwars terug. De Federatie Opvang ziet zo volop kansen om kwetsbare burgers nieuwe kansen te laten pakken en daarvoor blijft ook de komende jaren een actieve overheid nodig.

Tot slot verzoekt CoMensha het volgende kabinet om de uitbuiting buiten de seksindustrie tot een prioriteit te maken. Op papier is de positie van alle slachtoffers gelijk, maar in de praktijk ontstaat soms het beeld dat uitbuiting in andere sectoren minder erg zou zijn. Er moet worden geïnvesteerd in bewustwording, aangezien mensenhandel zich in het verborgene afspeelt. Slachtoffers mensenhandel worden niet gevonden als overheidsinstanties en het publiek niet weten waar ze moeten zoeken. CoMensha roept op tot een bewustwordingscampagne!

Verkiezingen 2010

Ieder mens telt

De mening van 1. Als het gaat om goede zorg en begeleiding voor slachtoffers mensenhandel, wat moet dan speerpunt nummer 1 zijn voor het nieuwe kabinet? 2. Waar ligt voor jou de grote uitdaging om cliënten, zoals die uit de opvang, weer actief te laten deelnemen aan de samenleving? Marjan Wijers, Human Rights Research & Consultancy 1. Zorg en bescherming voor alle slachtoffers van mensenhandel, ongeacht of zij in staat en bereid zijn mee te werken aan een strafproces. Niet de opsporing en vervolging van de daders moet centraal staan bij het bieden van hulp en bescherming aan slachtoffers, maar de noden en de mensenrechten van de slachtoffers.

Dit is een uitgave van de Federatie Opvang en CoMensha

en begeleiding krijgen, ook diegene die geen aangifte willen doen. Goede zorg en begeleiding betekenen, die zorg waar zij zelf behoefte aan hebben en die ze daadwerkelijk nodig hebben, waarbij personen zoveel mogelijk hun eigen leven kunnen leiden en eigen keuzes kunnen maken. Goede zorg betekent niet dat ze afhankelijk moeten zijn van de willekeur van regels en bureaucratie en of onder het mom van hun eigen veiligheid in gesloten opvang terecht komen. 2. De overheid moet zorgen dat ze een verblijf- en werkvergunning kunnen behouden en rustig hun leven kunnen opmaken en eventueel terug kunnen keren naar hun land, of hier een bestaan op kunnen bouwen. De grote uitdaging is ervoor te zorgen dat ze veilig zijn en zich zeker en gesteund voelen om dit te kunnen doen. Joost van der Aalst, Chief of Mission Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) Den Haag 1. Stel de mens achter het slachtoffer (vaak een migrant) centraal. Heb oor voor de specifieke

2. Het ontwikkelen van vormen van zorg die slachtoffers en hun kracht en behoeften centraal stellen en die gericht zijn op empowerment en sociale insluiting. Suzanne Hoff, Internationale coördinator La Strada International 1. Alle slachtoffers moeten adequate zorg

In beeld:

de Maatschappelijk Opvang en Vrouwenopvang in 2008 In het jaar 2008 hebben er ongeveer 68.000 cliënten een beroep gedaan op hulp in de branche. Hiervan deden er rond de 54.000 een beroep op de Maatschappelijke Opvang en bijna 15.000 op de Vrouwenopvang. Iets meer dan 1000 cliënten hebben in 2008 een beroep gedaan op zowel hulpaanbod in de Maatschappelijke als de Vrouwenopvang. In de branche is 65% van de cliënten man en 35% vrouw. In de MO is 75% van de cliënten man en 25% vrouw. In de VO is 22% van de cliënten man en 78% vrouw. Zowel in de maatschappelijke opvang als de vrouwenopvang is er sprake van kinderen, die mee komen met ouders. In de vrouwenopvang gaat het om bijna één derde deel. Bijna 5000 kinderen komen met (meestal) hun moeder mee, die een beroep doet op opvang. Van de 10.000 zelfstandig aangemelde cliënten in de VO is 92% vrouw. Het aantal jongeren in de leeftijd van 16-24 jaar dat een beroep op Opvang deed in 2008, bedroeg in de VO ongeveer 2800. In de MO was dit aantal ongeveer 8200. In totaal dus 11.000 cliënten. Slechts een klein deel van de 16- en 17- jarigen was meegekomen met de ouder(s). Een voltooide opleiding vanaf het niveau HAVO/VWO wordt beschouwd als een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt. Het percentage van de Nederlandse beroepsbevolking dat géén startkwalificatie heeft voor toetreding op de arbeidsmarkt is 31%. Onder de cliënten in de Maatschappelijke Opvang is dit percentage 64%, in de Vrouwenopvang 51%. Daarbij komt dat in de Vrouwenopvang van nog eens 10% van de cliënten een buitenlandse opleiding de hoogst genoten opleiding is. In de MO is dit 2%. Het hulpaanbod in de branche diversificeert en wordt ook groter. Met name binnen de 24-uurs woonbegeleiding en binnen het begeleid wonen is uitbreiding zichtbaar. In de MO bedroeg de gemeten uitbreiding van deze twee vormen van opvang in 2008 een kleine 2000 plaatsen, naar rond de 10.000 plaatsen. Op basis van de gegevens van de lidinstellingen van de Federatie Opvang is er in 2008 door hen 591 miljoen Euro ‘omgezet’. De verdeling van het aantal medewerkers bij lidinstellingen van de Federatie Opvang is als volgt: Branche

MO

VO

Aantal medewerkers 8.053 6.343 1.636 4.841 1.434 6.359 Aantal FTE Aantal full-timers (% van aant. Medew.) 1.473 (18%) 1.318 (21%) 167 (10%) De 75 leden van de Federatie Opvang zijn in 2008, en ook daarna, actief bezig met de verbetering van de kwaliteit van de hulpverlening, organisatie, en het verbeteren van de participatie van cliënten. Eind 2008 was de verdeling van kwaliteitskenmerken als volgt: Kwaliteitskenmerk

Ja

Nee

Onbekend

Lidinstellingen met kwaliteitscertificaat Anders Lidinstellingen met een cliëntenraad Lidinstellingen met een klachtenreglement Lidinstellingen met een privacyreglement

41 24 49 69 71

HKZ 7 25 2 3

8

Veiligheid creëer je samen!

Huiselijk geweld is vaak onzichtbaar. Maar het is een van de meest omvangrijke vormen van geweld in onze samenleving. Geweld met een grote impact op gezinnen én de samenleving als geheel.

6 9 6

De aanpak van huiselijk en relationeel geweld krijgt landelijk steeds meer aandacht. Dat moet vooral doorgaan. De vrouwenopvang werkt actief aan het voorkómen van escalatie van geweld, het effectief stoppen van geweld en het waarborgen van de veiligheid van slachtoffers en hun kinderen. Wat is er nodig Publieksinformatie om het taboe rondom huiselijk geweld te doorbreken. Duidelijkheid voor slachtoffers, plegers en

behoeften van de mens en stem het hulpaanbod daarop af. Maatwerk dus, waarbij maatschappelijke organisaties en overheid elkaar aanvullen om dit mogelijk te maken. 2. Naast de mogelijkheid om het slachtoffer in Nederland een nieuw bestaan te laten opbouwen, moet ruimte blijven bestaan om de terugkeer naar het land van herkomst, altijd vrijwillig, aan te vullen met tijdelijke noodzakelijke ondersteuning in het land van herkomst. Het is dus van belang dat er waarborgen bestaan voor een continuïteit in de opvang en ondersteuning na terugkeer. Marianne Jonker SOA/AIDS Nederland 1. Uitbreiding van de opvangplekken en verlenging van het bedenktermijn van de B9 regeling van 3 maanden naar één jaar. 2. Vanuit een veilige omgeving aanbod van ondersteuning en begeleiding, opleiding en carrièreontwikkeling, intensieve begeleiding bij eventueel gewenste terugkeer naar thuisland. Ineke van Buren / Cöordinator Netwerk Mensenhandel Friesland 1. Slachtoffers moeten serieus genomen

Alle zwerfjongeren van de straat!

‘Na een opname in een psychiatrische jeugdinstelling kwam mijn zoon Paul weer thuis. Hij was nu 18, maar er was geen vervolgopvang. Dat ging natuurlijk niet goed. Het gevolg was een kraakpand met de verkeerde vrienden. Het kraakpand werd gesloopt en hij stond op straat, met de nodige problemen. De gemeente was niet van plan hem in te schrijven voor een flatje of wat dan ook, want de gemeente wilde niet dit soort jongeren in een woning, dat geeft alleen maar overlast. Uiteindelijk heeft hij een tijdje in een schuur kunnen slapen. Vervolgens belandde hij in de gevangenis en daarna weer op straat. De reclassering deed niks en hij ging van de daklozenopvang naar een psychiatrische instelling en daarna weer op straat …… Mijn zoon is uiteindelijk overleden. Slechte omstandigheden, slechte voeding en hij bleek ziek te zijn en dat heeft niemand op tijd gezien. Hij is niet de enige die zo rondloopt, ik ken genoeg jongens en meisjes die wel eens bij mij kwamen eten, die geen dak boven hun hoofd hadden. Op zijn crematie, waren er denk ik, wel 40 of 50 van die jongeren. Jaren ben ik bezig geweest met de politiek, de gemeente en de hulpverlening om huisvesting of goede opvang te krijgen, maar ik merk nog steeds dat het een hopeloze zaak is.’ Volgens de Algemene Rekenkamer zijn er ongeveer 6000 zwerfjongeren in Nederland. Het vorige kabinet heeft een plan opgesteld met als doel, dat er in Nederland geen zwerfjongeren meer tegen hun zin op straat mogen leven. De centrumgemeenten en de maatschappelijke opvang hebben daarin de regierol. Het Rijk, provincies, Federatie Opvang en Stichting Zwerfjongeren Nederland ondersteunen dit plan. De Federatie Opvang vindt dat het nieuwe Kabinet dit plan over moet nemen. De Federatie Opvang en haar leden pakken dit samen met de gemeenten op!

worden als slachtoffer. Politie en OM zien slachtoffers te vaak pas als slachtoffer, als er daders/verdachten zijn of er zicht is op het netwerk. De B9 moet aangepast worden, is teveel een verblijfsvergunning ten bate van politie. Er wordt te weinig rekening met het slachtoffer gehouden. De 3 onzekere jaren zijn net goed om te komen tot verwerken van de vaak diep ingrijpende zaken, die slachtoffers meegemaakt hebben. Er moet voldoende goede opvang zijn. Waar mogelijkheden zijn van behandeling en deskundige begeleiding wordt geboden. 2. Dat mensen die uit de opvang en of begeleiding komen, zoveel bagage/behandeling hebben gekregen, dat ze niet weer in foute netwerken vallen en de toekomst aankunnen. Dat die samenleving weer een stukje veiliger is, doordat handelaren worden opgepakt en vervolgd (gebeurd nog veel te weinig, helemaal bij loverboys!)

Social Inclusion Games the Netherlands 2010

Van 1 tot en met 7 augustus vinden de Social Inclusion Games plaats in Enschede. De spelen worden gehouden op het terrein van de campus van de Technische Universiteit van Twente. De Social Inclusion Games, die vorig jaar voor het eerst in Denemarken zijn gehouden, zijn een internationaal, sportief evenement voor cliënten uit de maatschappelijke opvang, beschermd en begeleid wonen en de vrouwenopvang. De organisatie in Nederland hoopt circa 1500 deelnemers uit heel Europa te verwelkomen in Twente. De Stichting Social Inclusion Games Nederland is opgericht door de Federatie Opvang en Humanitas Onder Dak. Beide organisaties zijn vertegenwoordigd in het bestuur van de stichting. Er wordt zoveel mogelijk in teamverband gesport. Naast bestaande sporten worden er bijzondere vormen van sport beoefend en speciale vormen van bewegen ingezet. Hierdoor kan iedereen op zijn of haar eigen niveau meedoen aan de spelen. Meedoen, samenzijn en elkaar ontmoeten zijn de belangrijkste aspecten van de Social Inclusion Games. De volgende sporten zijn in elk geval onderdeel van het programma: voetbal, basketbal, softbal, volleybal, boogschieten, knotsbal, zwemmen, handbal, atletiek, dammen, schaken en fietsen. Meer informatie vindt u op www.socialinclusiongames.info

Bron: http://kristavanvelzen.sp.nl omstanders waar hulp te vinden is, zoals via de Advies- en Steunpunten Huiselijk Geweld. Een aanpak voor het gehele gezin: slachtoffer, pleger én kinderen. Voldoende veilige opvangplekken als het echt niet anders kan. Specialistische opvang voor bijzondere groepen als slachtoffers van eergerelateerd geweld, loverboys, mensenhandel en opvang voor mannen. De mogelijkheid om veilig onder te kunnen duiken zonder risico’s van lekken van

informatie via persoonsregistraties. De basisvoorwaarden In elke regio een basisaanbod van gelijke kwaliteit van preventie, ambulante hulpverlening, opvang en nazorg bij huiselijk en relationeel geweld. Voldoende noodopvang voor cliënten in acute crisissituaties. Samenwerking in de keten. Dit betekent snelle doorverwijzing, geen wachtlijsten en voldoende deskundigheid.

Pagina 5

Verkiezingen 2010

Ieder mens telt

Dit is een uitgave van de Federatie Opvang en CoMensha

Wat vinden de politieke partijen van mensenhandel, huiselijk geweld, de AWBZ, daklozen, schuldhulpverlening en zwerfjongeren? CDA Huiselijk geweld Huiselijk geweld is de meest voorkomende vorm van geweld in de samenleving. Met de invoering van het huisverbod beschikt de burgemeester over een effectief instrument om escalatie te voorkomen. De vervolgaanpak na het huisverbod moet zich richten op de hele gezinsproblematiek. Het CDA wil dat de financiering door vier ministeries wordt vervangen door één geldstroom. Mensenhandel Het bestrijden van mensenhandel blijft onverminderd een prioriteit. Nederland streeft in Europees verband naar een hogere strafmaat voor mensenhandel, met het hoge Nederlandse niveau als uitgangspunt. AWBZ De rol van de overheid is vooral het leggen van verbindingen en zo nodig het bieden van een vangnet. In de toekomst zullen meer delen van de AWBZ naar de Wmo overgeheveld worden. Zo worden gemeenten straks verantwoordelijk voor de functie begeleiding, waar deze niet onlosmakelijk verbonden is met 24-uurszorg. Schuldhulpverlening Het CDA wil een meer proactieve schuldhulpverlening. Het CDA wil stimuleren dat gemeenten pro-actief budgetadviesgesprekken aanbieden bij de aanvraag van een WW-uitkering, zodat het ontstaan van problematische schuldensituaties kan worden voorkomen. PvdA Huiselijk geweld Geweld in afhankelijkheidsrelaties is onaanvaardbaar. Dat geldt voor huiselijk geweld, maar evengoed voor eerwaak, genitale verminking, prostitutie en mensenhandel. Deze praktijken zijn alleen effectief te bestrijden als preventie, signalering, opvang en repressie hand in hand gaan. Dak- en thuislozen Dak- en thuislozen opvang is de afgelopen jaren sterk verbeterd. Gemeenten hebben mede dankzij de WMO de maatschappelijke opvang goed kunnen regelen met alle betrokkenen. Dit succes moet nu geëvenaard worden voor de opvang, scholing en aan het werk krijgen van zwerfjongeren in heel Nederland. AWBZ Om meer integraal beleid te kunnen voeren, zullen onderdelen van de AWBZ naar de gemeenten gaan. Zo kunnen de gemeenten hulp en voorzieningen bij elkaar brengen om zoveel mogelijk mensen volwaardig te laten participeren. Uitgangspunt daarbij is wat mensen wel kunnen, rekening houdend met wat ze niet kunnen. Schuldhulpverlening Het aantal mensen, waar onder steeds meer jongeren, dat te maken krijgt met schuldenproblemen groeit sterk. Niet alleen schulden maar ook de oorzaken hiervan (verslaving, langdurige werkloosheid, geen diploma) moe-

ten in samenhang worden aangepakt. Wachtlijsten voor schuldhulpverlening moeten fors korter. De totstandkoming van een Landelijke Informatie Systeem schulden wordt bevorderd. Misleidende kredietreclames worden verboden. VVD Huiselijk geweld De overheid moet wel ingrijpen als er privé misstanden plaatshebben, zoals kindermishandeling of huiselijk geweld. Ze mag echter niet, hoe goed bedoeld ook, de mens opleggen hoe te leven en hoe te sterven. Het zelfbeschikkingsrecht is voor liberalen een belangrijk recht. Reïntegratie Naast de reintegratietaken voor wat betreft WWB, WSW en Wajong worden ook de overige re-integratietaken exclusief neergelegd bij de gemeenten. Zo lang de effectiviteit van reintegratiebeleid niet is aangetoond, worden reïntegratie trajecten alleen nog voor bijzondere doelgroepen ingezet, zoals arbeidsgehandicapten en kunnen gemeenten met minder geld toe. Jeugdzorg De praktijk van de Jeugdzorg laat een verontrustend beeld zien. Door de versnippering wordt er te laat ingegrepen, geen goede hulp geboden en wachtlijsten worden niet weggewerkt. De professionals die de Jeugdzorg uitvoeren, zitten eveneens gevangen in dit systeem en kunnen minder doen dan zij willen. Er wordt in Nederland te snel en te veel een beroep op de Jeugd-zorg gedaan. Langdurige zorg De VVD kiest ervoor de langdurige zorg onderdeel te maken van de zorgverzekeringswet, de variant ‘Zorg Verzekerd’ uit de ‘brede heroverwegingen’. Op deze manier wordt het mogelijk dat iedere Nederlander gebruik kan blijven maken van langdurige zorg. Daarbij kiest de VVD niet voor een ingewikkelde eigen bijdrageregeling. SP Huiselijk geweld Meer en blijvende aandacht is nodig voor het voorkomen van huiselijk geweld en eerwraak. Mensenhandel Slachtoffers van mensenhandel krijgen het recht op een permanente verblijfsvergunning, als zij bereid zijn te getuigen tegen degenen die hen hebben verhandeld. Mensenhandel wordt hard bestreden. Zwerfjongeren We willen meer gezinshuizen en pleeggezinnen en meer plekken voor opvang van zwerfjongeren. We investeren meer in preventie, zodat we problemen kunnen voorkomen. Jeugdzorg gaat waar mogelijk naar de gemeenten. AWBZ We verbeteren de AWBZ in plaats van hem uit te kleden. We gaan de zorgzwaartepakketten

omvormen tot betere betaalvormen, op basis van zorgvraag, personeelsbezetting en omgevingseisen. Groenlinks Huiselijk geweld De preventie en bestrijding van huiselijk, seksueel en eergerelateerdgeweld wordt geïntensiveerd. Bij uithuisplaatsing krijgt niet alleen de pleger, maar ook het slachtoffer rechtsbijstand. Er komt meer capaciteit en deskundigheid bij de politie. Daders krijgen, naast eventuele straf, vaker therapie opgelegd. Meer hulpverleners en professionals worden getraind om signalen van mishandeling te herkennen en te melden. Mensenhandel Slachtoffers van mensenhandel krijgen een verblijfsvergunning, als terugkeer naar het land van herkomst te gevaarlijk voor hen is. AWBZ Mensen die nu terugvallen op de AWBZ belanden vaak automatisch in grote zorginstellingen. Om dat te veranderen wil GroenLinks zorgverzekeraars een grotere rol geven in de uitvoering van de publieke zorg. Schuldhulpverlening Het aantal mensen met problematische schulden wordt fors teruggedrongen door toegankelijke schuldhulpverlening en preventie. Er komt een reclameverbod voor consumptief krediet op radio en tv. D66 Mensenhandel D66 is tegenstander van het verbieden van prostitutie. Een legale prostitutiebranche is noodzakelijk om de grote misstanden in deze sector effectief te bestrijden. D66 wil mensenhandel hard aanpakken. AWBZ De AWBZ (Algemene wet bijzondere ziektekosten) is niet langer betaalbaar als er geen fundamentele keuzes gemaakt worden. D66 brengt de AWBZ terug naar de kern: zware langdurige zorg. Wat daar niet onder valt gaat ofwel naar de ZVw ofwel naar de WMO. Zo blijft een ‘andere’ AWBZ over, beperkt, maar sociaal. Schuldhulpverlening Omdat aan armoedeproblemen vaak schulden ten grondslag liggen, moet financiële educatie een hoeksteen zijn bij het bestrijden van armoede. D66 vindt dat bij de schuldenproblematiek het individu en niet de schuld centraal moet staan. Daklozen Door goede opvang te bieden met medische en psychologische zorg, wordt de omgeving veiliger en verbetert het leven van verslaafden. Christenunie Mensenhandel Wordt mensenhandelaren en mensen die financieel voordeel hebben van het uitbuiten van derden (zoals door onvrijwillige prostitutie) niet slechts een vrijheidsstraf opgelegd. Bij

“Huiselijk geweld: een drama dat mijn theaterhoofd te boven gaat. Er zijn andere manieren om elkaar te raken.” Maak samen een vuist tegen huiselijk geweld. “Mijn motivatie om ambassadeur van de Vrouwenopvang te worden” door Adelheid Roosen Dat is een makkelijke en lastige vraag inéén. Laat ik met een anekdote antwoorden: er is een plaatsje in het oosten van het land, dat Losser heet. De mensen daar hebben een eigenschap die door de omliggende dorpen getypeerd word als: “‘Ik kom oet Losser en ik weet van niks”. In de jaren ’80, toen we massaal te hoop liepen tegen kernwapens, werd ik getroffen door een spandoek met de tekst “Ik kom oet Losser, weet van niks, maar bin ok tegen!” Precies zo is het met huiselijk geweld: niemand is er voor, ook al weet je van niks. Zestien miljoen Nederlanders zullen ‘nee!’ zeggen tegen huiselijk geweld. De vicieuze cirkel van aanleiding, woede en

Pagina 6

frustratie, slaan en beuken, bloed en tranen, wiedergutmachung en via ogenschijnlijke rust weer naar aanleiding. Een ritme dat slechts leidt tot verlies van (zelf)respect, liefde, veiligheid en geborgenheid. Wat ik als ambassadeur van de Vrouwenopvang denk te kunnen betekenen, is mensen er wederom op attent maken dat alles in het leven een keuze is. En als je kiest, kun je daarna ook handelen. Dus ook bij huiselijk geweld: zowel plege,r als slachtoffer, als omgeving. Eigenlijk geldt voor alle drie de partijen dat je de moed op kunt brengen iets intiems te doen. Het zien, het horen, het spreken over huiselijk geweld gaat over intimiteit: durf je jezelf of de ander nader te komen? Durf je te verwoorden wat je hoort of ziet of weet? Stap 1 is wat de Losser doet: “ik weet van

niks, maar bin ok tegen!”. Stap 2 is het intiem durven zijn en het wel te weten. Het na te vragen als je het vermoedt en je niet verschuilen achter: ‘Ik wil me er niet mee bemoeien’. Wel dus! En elkaar durven aanraken door elkaar uit de vicieuze cirkel te trekken.

MEERJARENCAMPAGNE VROUWENOPVANG: u helpt toch ook mee?

een eerste veroordeling worden alle (on)roerende goederen van de veroordeelde verbeurd. Worden pooierboys niet met rust gelaten, maar aangepakt, ook met maatregelen als het inlichten van hun naaste omgeving over hun activiteiten. Daklozen Hoewel steeds meer mensen die onvrijwillig dakloos waren, de weg naar opvang hebben gevonden, vallen nog steeds veel mensen tussen de wal en het schip. Er zijn naar schatting ongeveer 40.000 dak- en thuislozen in ons land. De groep daklozen is zeer divers: drugsverslaafden, alcoholisten, psychiatrisch patiënten, asielzoekers zonder opvang, illegalen en zwerfjongeren. De meesten hebben te maken met een combinatie van problemen. Het beleid voor dak- en thuislozen moet vooral gericht zijn op re-integratie, nazorg en preventie. AWBZ Bij het bepalen van de hoogte van de eigen bijdrage in de AWBZ en de WMO wordt rekening gehouden met inkomen uit vermogensparen. Schuldhulpverlening Er wordt niet alleen geïnvesteerd in schuldhulpverlening maar ook in preventie en nazorg. PVV Re-integratie Stoppen re-integratie, het werkt niet en kost miljarden. Schuldhulpverlening Eén keer gebruik maken van schuldhulpsanering is het maximum. Geestelijke gezondheidszorg Versoberen geestelijke gezondheidszorg. Jeugd en gezin Geen centra jeugd en gezin, dat is een extra en overbodig laag.

De Federatie Opvang pleit voor een minister van Gezin en veiligheid Voor een efficiënte aanpak van huiselijk geweld is een goede afstemming van hulp aan slachtoffer, pleger en kinderen en een eventuele strafrechtelijke aanpak noodzakelijk. De landelijke sturing op de aanpak van huiselijk geweld is nu versnipperd over meerdere ministeries: Justitie, VWS, Jeugd en Gezin, OCW, WWI, enzovoort. Om gezinnen de juiste hulp en opvang te bieden en geweld een halt toe te roepen, moeten we over grenzen heen kijken. Zaken als veiligheid, zorg, emancipatie en wetgeving niet als aparte beleidsterreinen benaderen, maar samenpakken. Een Ministerie voor Gezin en Veiligheid kan stelsels verbinden en randvoorwaarden scheppen zodat het maatschappelijke middenveld haar verantwoordelijkheid kan nemen

Colofon Uitgave Deze verkiezingskrant is een uitgave van de Federatie Opvang en CoMensha. Bezoekadres Regentesselaan 31, Amersfoort Postadres Johan van Oldenbarneveltlaan 34-36, 3818 HB Amersfoort Telefoon Federatie Opvang: 033 4615029 CoMensha: 033 4481186 E-mail [email protected] en [email protected] Internet www.opvang.nl en www.comensha.nl Teksten Bas de Visser, Bernd Timmerman, Jerrol Marten, Johan Gortworst, Mark Clarijs, Marloes van der Sande en Rina Beers. Hoofdredactie Bernd Timmerman en Tina Schuurmans Eindredactie Henriëtte Kamp Vormgeving DAVstudio Fenna Westerdiep, Amsterdam, www.davdigital.com Drukwerk IVA Groep, Rotterdam, www.ivagroep.nl Oplage 2000 stuks