Doorgaan Een Toekomstplanning Werkboek voor mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel
BETH MOUNT
bewerkt door Erwin Wieringa
Voorwoord 32 jaar geleden kreeg ik mijn diploma in de hand gedrukt. Ik was net 28 jaar en een zoekende doctorandus. Ik mocht nu officieel met mensen praten en ze vertellen wat er aan de hand was’ en wat ze daaraan konden doen.’ Dat viel nog niet mee. En het was een schraal houvast om je te beperken tot de uitkomst van het „onderzoek.” De mensen pasten niet in de diagnostische beschrijving, hoe hard we ook tijdens de studie geleerd hadden het vooral vanuit het perspectief van de persoon te schrijven. De werkelijkheid was anders, ingewikkelder en minder eenvoudig te begrijpen. In 1993 ontmoette ik Beth Mount in New York, haar naam werd overal genoemd als degene die een radicaal nieuwe manier van denken over en praten met mensen met een beperking had geïntroduceerd: Personal Futures Planning. Deze strategie (ik weiger het een methode te noemen) veroverde stormenderhand de VS en een groot aantal andere Angelsaksische landen. Ook enigszins tegen haar zin in, want in plaats van een tovertruc zag zij het als een consciëntieuze manier om samen met de persoon en de mensen om hem heen Visie en Beleid te ontwikkelen in plaats van het simpelweg dicteren van een zorgplan. Beth Mount heeft in samenwerking met het Sinai Hospital in New York meegewerkt aan deze versie van Persoonlijke Toekomstplanning. Een boekje dat mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel helpt hun leven opnieuw te begrijpen, medestanders te verzamelen en stappen te zetten op weg naar begrip en een beter leven. Dankzij de steun van het NSGK -Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind- is deze publicatie nu ook in vertaling beschikbaar gekomen. Ik houd mij aanbevolen voor suggesties en ideeën ter verbetering.
Amsterdam, 2014
Stichting De Toekomst, Erwin Wieringa
2
1 Wat is “Persoonlijke Toekomstplanning?”
Wat is “Persoonlijke Toekomstplanning?” Veel mensen vinden het een prettig idee als ze een redelijk helder beeld hebben over wat hen te wachten staat in het leven. Als mensen een soort mentaal “plaatje” hebben over hoe ze doelen willen bereiken geeft ze dat een sterk en hoopvol gevoel. Als dit soort mentale plaatjes preciezer worden kunnen we ze ook beschouwen als een mentale kaart. Mentale kaarten illustreren wat zou kunnen helpen en wat in de weg staat om een betere toekomst te bereiken. Wanneer we aan “kaarten” denken, kunnen we ons makkelijk een wegenkaart voorstellen - de kaart van Nederland bijvoorbeeld. Als je wil weten hoe je van Amsterdam naar Bedum moet rijden en niet direct de weg weet, zou zo’n kaart goed van pas komen. De mentale kaarten war we het in dit werkboek over hebben lijken niet direct op zo’n wegenkaart. Ze zien er eerder uit als lijstjes. Toch zijn het net zo goed wegenkaarten - ze geven de weg aan naar een betere toekomst.
Niet iedereen heeft een mentale kaart. •
Je hebt verwachtingen of dromen, maar geen idee hoe ze te verwezelijken.
•
Je kan blijven hangen bij wat er allemaal mis is aan je leven zonder je daarover heen te willen zetten en te kijken naar hoe je leven beter kan worden.
•
Het kan zijn dat je geen zicht hebben op wat mogelijk is om dingen beter te maken.
•
En je kan denken, dat je het recht op je dromen hebt verspeeld.
Als je geen plan, of kaart voor de toekomst hebt, mis je een belangrijk instrument om je leven te vullen met wat er mogelijk kan zijn. Dit boekje bevat een instrument dat kan helpen zo’n Toekomstplan te maken en hoe dat plan dan ook in werking kan worden gesteld. Het heet Persoonlijke Toekomstplanning.
4
Persoonlijke Toekomstplanning helpt om kaarten te maken op weg naar een betere toekomst door: •
Je te helpen uit te zoeken hoe je leven vroeger was.
•
Je te helpen nadenken over je huidige situatie. Zowel wat je er goed aan vindt en wat er nodig moet veranderen.
•
Je te helpen een kaart te maken van de toekomst. Wat je graag voor jezelf zou zien gebeuren, en hoe je dat voor elkaar kan krijgen.
Persoonlijke Toekomstplanning kan: •
Je extra moed geven.
•
Je helpen je opnieuw als een volledig mens te zien.
•
Je stimuleren om je leven op te pakken.
•
Je sterken om de obstakels in je leven onder ogen te zien zonder daarbij de kansen te negeren.
•
Je een visie op je toekomst laten zien en wat je daarin voor jezelf wil.
•
Je helpen zelf je eigen kaarten te maken die de weg wijzen.
Mensen die Persoonlijke Toekomstplanning gebruikt hebben, kregen het gevoel dat ze op reis waren. En tijdens die reis maakten ze mentale kaarten over wie ze zijn en wat ze voor zichzelf zouden wensen. Ze ontdekten kostbare onderdelen in hun verleden en mogelijkheden in het heden. Daarna konden zij deze elementen gebruiken om een kaart voor de Toekomst te maken. Persoonlijke Toekomstplanning helpt ze om verder te gaan op deze reis en niet te verdwalen.
5
Waarom is Persoonlijke Toekomstplanning nuttig bij Niet Aangeboren Hersenletsel? Niet aangeboren Hersenletsel (NAH) zet je leven meestal volledig op z’n kop. Als donderslag bij heldere hemel is je leven compleet anders. Meestal lukt het slechts met grote moeite om je leven en dat van je familie weer enigszins op orde te krijgen, zodat je weer verder kunt. Het is eigenlijk zo, dat veel menen met NAH aangeven dat hun bestaan feitelijk uit elkaar valt na het ongeluk. Het geeft ze het gevoel dat anderen hen als “kapot” zien en dat gevoel hebben ze zelf ook wel. Alle grip op het bestaan is ze uit handen geslagen. Behalve het gevoel van verlies dat hen treft, voelen veel mensen ook dat het leven hen te veel wordt. Het kan zijn dat ze teleurgesteld zijn in de mate waarin ze hulp krijgen uit de samenleving of vanuit zorginstellingen die hen toch zouden moeten helpen. Persoonlijke Toekomstplanning kan mensen helpen de draad weer op te pakken.
Wat valt er eigenlijk “door te gaan?” •
Je weer compleet willen voelen.
•
Een ook weer een goed gevoel over jezelf willen krijgen.
•
Hoop voor de toekomst te vinden.
•
Werken aan uitzicht op een goed leven en een plan of kaart te maken om daar te komen.
6
En wat moet ik dan nu doen? Als je het zinnig vindt om door te gaan met je leven en een plan te maken voor de toekomst kan dit werkboek je een eindje op weg helpen. het laat je de verschillende etappes zien van Persoonlijke Toekomst Planning en helpt je daar een weg in te vinden. PTP werkt beter (of eigenlijk alleen maar) als je vrienden en familieleden daarbij betrekt. Het is nu eenmaal gebaseerd op de gedachte dat twee meer weten dan een en ieder van ons uiteindelijk een team om zich heen verzamelt van medestanders om de zaak tot een goed einde te brengen. Dat je mensen nodig hebt om je bij te staan heeft helemaal niets met je NAH te maken, het is gewoon menselijk en geldt voor iedereen. Als je een pad wilt uitzetten voor je toekomst dan moet je daarbij anderen betrekken en dan vooral die mensen die echt om je geven
Zo ga je beginnen •
Lees eerst het hele eerste hoofdstuk (pagina 3 - 13) waarin Persoonlijke Toekomstplanning wordt uitgelegd.
•
Daarna ga je aan de slag met deel twee (pagina 14 tot 43) uit dit werkboek, “Een Kaart van mijn Toekomst.” Wat je daar moet doen is opgesplitst in vier etappes.
Loop de vier etappes van PTP Persoonlijke Toekomstplanning vraagt dat je alle vier etappes aflegt om zo de kennis op te doen die je nodig hebt om een fijner en betere toekomst voor jezelf te maken. Tijdens deze etappe leer je veel over je verleden en ook over het leven dat je nu hebt. Op iedere etappe zal je een aantal kaarten moeten maken. Deze kaarten bij elkaar helpen je de weg uit te stippelen naar een betere toekomst. Op de 4 pagina’s hierna worden alle vier de etappes beknopt toegelicht.
7
Kennismaking met De eerste etappe: Het begin van de reis
Voor deze eerste reis begin je met de mensen om je heen te verzamelen die je daarbij nodig hebt. Kies dus een, twee of meer mensen uit die naar je willen en kunnen luisteren en je een steuntje in de rug kunnen geven bij het plannen van je toekomst. Door echt teamwerk zal het je lukken om op te schrijven wat je het liefst zou willen veranderen aan je huidige leven. Daarna gaan jij en je planningsteam een lijstje aanleggen waarin je hoop en verwachtingen beschreven staat
Voor de eerste etappe maak je drie kaarten: kaart 1
kaart 2
kaart 3
Mensen die willen luisteren en helpen
Wat ik in mijn leven wil veranderen
Mijn hoop
8
Kennismaking met De tweede etappe: Uitbreiden en verdiepen van mijn relaties Persoonlijke Toekomst Planning heeft een sterk verankerd principe, namelijk dat we allemaal eens “a little help from our friends” nodig hebben. Bij alle etappes zul je moeten kunnen leunen en terugvallen op sommige vrienden. Bij déze etappe is het trouwens wel zo dat je echt wat verder moet kijken dan je neus lang is. Je gaat op zoek naar de mensen buiten de groep die al met je werkt. Je gaat op zoek naar alle mensen in je leven. Om dat te doen gaan jij en je planningsteam kijken naar wat wel en wat niet werkt binnen je huidige relaties. Daarna gaan jullie bekijken hoe je de zaken kunt verbeteren, hoe je meer mensen in je leven kunt krijgen en hoe je bestaande relaties kunt versterken.
Voor de tweede etappe maak je drie kaarten:
kaart 4
kaart 5
kaart 6
Mijn huidige relaties
De “plussen“ en “minnen“ van mijn relaties
Werken aan mijn relaties
9
Kennismaking met De derde etappe: Jezelf opnieuw uitvinden
Wat je graag doet en waar je goed in bent zegt een hoop over wie je bent en dat geldt natuurlijk ook voor alles wat lastig voor je is en waar je tegen op loopt. Op deze etappe ga je nadenken over hoe je interesses en problemen zijn veranderd sinds het ongeluk. Dit hele proces zal je helpen om beter te begrijpen wat voor mens je nu bent. Deze etappe is heel belangrijk omdat het je dwingt om niet alleen te kijken naar wat nu goed gaat, maar ook je helpt te begrijpen hoe sommige problemen in elkaar zitten.
Voor de derde etappe maak je drie kaarten:
kaart 7
kaart 8
kaart 9
Mijn interesses en krachten
Mijn uitdagingen en problemen
Wie ik nu ben
10
Kennismaking met De vierde etappe: Je Visie realiseren
De laatste etappe bij Persoonlijke toekomst Planning brengt alles wat je over jezelf ontdekt en geleerd hebt bij elkaar. Het zou best kunnen dat je nu meer mensen wilt inschakelen om je bij je taak te helpen. In deze etappe ga je een beeld maken -Visie - van hoe je toekomst eruit zou kunnen zien. Daarbij gaan jij en je team afspraken maken om die Visie werkelijkheid te maken. En tenslotte zorgen jij en je team ervoor dat de afspraken ook nagekomen worden en je een stap naar de toekomst kan zetten. Deze laatste stap blijf je net zo lang herhalen tot jullie Visie echt werkelijkheid geworden is.
Voor de vierde etappe maak je drie kaarten:
kaart 10
Mijn visie
kaart 11
kaart 12
Mijn actie plan
Het spoor vasthouden en dóórgaan
11
Samenvatting
De vier etappes van Persoonlijke Toekomst Planning zijn: •
Het begin van de reis
•
Uitbreiden en verdiepen van je relaties
•
Jezelf opnieuw uitvinden
•
Je Visie realiseren
Na het uitwerken van deze vier taken hebben jullie -jij en je planningsteamin totaal 12 kaarten gemaakt. Deze kaarten zullen je helpen de weg te vinden naar een betere toekomst. Als steuntje in de rug voor je reis krijg je een gids mee. Dat is Peter, een alleenstaande vader die vijf jaar geleden een hersenbeschadiging opliep. Peter wilde graag dat zijn leven doorging en gebruikte daarbij Persoonlijke Toekomst Planning. In deel 2 laten we zien hoe Peter iedere kaart heeft ingevuld om je een idee te geven hoe je met de kaarten en de planning kunt werken.
veel succes onderweg!
12
Nog iets over het maken van Kaarten
Je gaat in het volgend deel 12 kaarten maken. Kijk alsjeblieft eerst even naar de eerste op pagina 16. Net als bij elke volgende kaart heb je een aantal keuzes: •
Je gaat direct aan de slag met één van de blanco kaarten in dit boek.
•
Als je niet gelijk in het boek wil schrijven, of je hebt gewon meer ruimte nodig, kopieer dan de lege bladzijden. Als ze ingevuld zijn zorg er dan wel voor dat ze weer in je werkboek opgeborgen worden.
•
Soms willen mensen liever eerst ‘in klad’ werken en pas daarna alles netjes overschrijven in het werkboek.
•
je kan natuurlijk ook eerst wat dingen op je computer doen en het dan uitprinten en in het boek stoppen.
Je ziet al: er is geen voorgeschreven manier om het te doen. Doe het zoals het het beste voor jou werkt. Wat wél vaak handig is als je onderaan iedere compleet ingevulde bladzij in ieder geval de datum noteert. Het scheelt namelijk nogal als je een beetje op een rijtje houdt wanneer de dingen gebeuren die je hebt gepland. Nog een praktische tip om in gedachte te houden: als je met een kaart bezig bent en je wil onthouden wat er op een andere kaart gezegd is, helpt het om je kaarten naast elkaar op een grote tafel te leggen.
13
2 Mijn Toekomst in Kaart brengen
De eerste etappe: Het begin van de reis
wat iemand met NAH zegt: “Voor mij begon het toen ik besefte dat ik compleet vast zat in mijn leven en als ik niet voor mezelf opkwam en er wat aan deed er nooit iets zou veranderen.” Deze reis begint net als andere reizen. Bedenk eerst eens wie er met je mee mag. Het is aan jou om te zeggen wat er in je leven moet veranderen. En jij alleen bepaalt wat je voor elkaar hoopt te krijgen. Hoop is een goed kompas om richting te vinden voor je reis. Hoop geeft ook het nodige vertrouwen om door te gaan. Bij je vertrek is het erg prettig en handig om wat mensen bij je te hebben die naar je willen luisteren en je helpen om de kaart te maken. Kaart 1 zal je daarbij helpen. Daarna kan je met dit werkboek samen verder werken en bepalen wat er allemaal in je leven moet veranderen. Zodra je kan zien wat er moet veranderen ben je ook klaar om op te schrijven waar je op hoopt in je leven. De drie eerste kaarten die je maakt bij het begin van de reis vormen de ondergrond om tot een beter leven te komen. De kaarten helpen je team ook jou beter te leren kennen.
kaart 1
kaart 2
kaart 3
Mensen die willen luisteren en helpen
Wat ik in mijn leven wil veranderen
Mijn hoop
15
Kaart 1: Mensen die helpen en luisteren
Introductie Dit is een kaart met de lijst van mensen waarvan jij weet dat ze naar je willen luisteren. Je weet dat zij je kunnen helpen met de toekomst. Denk bij het maken van deze kaart ook aan: •
Die persoon die naar je luistert wanneer jij praat over dingen die voor jou belangrijk zijn.
•
Die persoon die je help bij van alles en je niet negeert.
•
Die persoon die je met respect behandelt.
maak kaart 1 Bekijk het voorbeeld van Kaart 1 hieronder. Het laat zie hoe Peter,
1
iemand met NAH, een kaart gemaakt heeft van mensen die willen helpen en naar hem kunnen luisteren.
Kaart 1: Mensen die Peter willen helpen en kunnen luisteren
2
•
Daan, mijn zoon
•
Mark, mijn vriend
•
dr Cecilia, mijn huisarts
•
Thea, mijn buurvrouw
Stel jezelf de volgende vragen voordat je de eerste kaart invult: •
Wie vertrouw ik?
•
Wie steunt me door dik en dun?
•
Wie luistert er echt naar me?
•
Wie begrijpt hoe mijn leven in elkaar zit?
•
Wie trekt het zich aan wat er in mijn leven gebeurt?
•
Wie vraagt me wel eens naar mijn plannen?
•
Wie denk ik dat me kan helpen om mijn dromen uit te laten komen?
•
Wie vertrouw ik?
16
3
Vul nu je complete eerste kaart in gebaseerd op je antwoorden op de bovenstaande vragen. Maak een lijst van die mensen waarvan jij denkt dat ze naar je luisteren en je zullen helpen met een plan voor de toekomst. Onthoud, dat je de lege pagina hierna kan gebruiken of een leeg kladpapier.
17
Kaart 1: Mensen die willen helpen en kunnen luisteren
18
Het is belangrijk je eigen Team te hebben Voordat je nu verder gaat moet je toch eerst deze vraag stellen: Wie van de mensen die je op de eerste Kaart hebt genoteerd denk je dat het hele plan met jou tot het bittere eind gaat volhouden? Zorg er dan voor dat juist die persoon het eerste deel van dit werkboek goed doorleest. Vraag dan ook gelijk of deze persoon je regelmatig bij wil staan bij het ontwikkelen en uitvoeren van het plan. Je mag uiteraard ook meer mensen uit het lijstje van kaart 1 vragen om in je planningsteam te komen. Bij het doorlopen van alle stappen in je Persoonlijk Toekomst Plan kan je telkens nieuwe mensen vragen om te helpen de kaarten te tekenen en met je te werken aan je actieplan. Hou daarbij goed in de gaten dat het zelfs beter is om met een medestander aan je Toekomst Plan te werken dan te proberen het allemaal in je eentje te doen. Het is prima om een kleine of grote groep mensen om je heen te hebben, maar zo’n Planningsteam is echt belangrijk. Nu je een team hebt kan je ervoor kiezen om eens per week of eens per maand samen te komen om de rest van de Kaarten uit dit werkboek te maken. Een paar van de mensen op je lijst willen misschien wel regelmatig bij elkaar komen terwijl je anderen alleen vraagt als er iets speciaal nodig is of wat extra advies. De groep van Kaart 1. kan je op heel veel manieren inzetten. Het belangrijkste voor nu is dat jij het initiatief neemt om ze te vragen. Zodra je het team bij elkaar hebt is het tijd om door te gaan naar Kaart 2 op de volgende pagina
19
Kaart 2: Wat wil ik Anders in mijn Leven
Introductie Op deze kaart gaan jij en je planningsteam beschrijven wat je allemaal zou willen veranderen aan je leven. Zorg ervoor dat je dit echt samen met je planningsteam doet. Denk daarbij aan al die dingen die je ergeren of in de weg zitten. Dat kan gaan over dingen in jezelf, bij anderen of sommige zaken in je leven.
maak kaart 1 Bekijk het voorbeeld van Kaart 2 hieronder. Je ziet hoe Peter een lijst
1
heeft gemaakt van dingen die zijn leven beter zouden maken.
Kaart 2: Wat Peter graag anders wil •
Niet genoeg te doen, verveling.
•
Afhankelijk van anderen voor vervoer.
•
Mensen praten over me alsof ik er niet bij ben.
•
Ik zou een betere vader willen zijn.
•
Ik heb geen idee waar mijn vrienden gebleven zijn.
•
Het lijkt wel alsof mijn leven voor het ongeluk nergens over ging.
•
Ik heb gewoon geen greep op mijn leven.
20
2
Stel samen met je Plannings team de volgende vragen voordat je de tweede kaart invult: •
Waarom ben ik ontevreden over de manier waarop ik nu mijn tijd besteed?
•
Waarom voel ik me teleurgesteld over mijn vrienden, familie en mijzelf?
3
•
Heb ik eigenlijk wel wat te zeggen over mijn eigen leven?
•
Wat zit me in de weg om te doen wat ik echt wil?
•
Zijn er ook mensen in mijn leven die achter me staan?
•
Krijg ik behoorlijke medische en andere hulp?
•
Wat heb ik het allermeest nodig en krijg ik niet?
•
Wat maakt me nog het meest kwaad en verdrietig aan mijn leven?
Nu vul je op basis van de antwoorden op bovenstaande vragen samen met je Planningsteam der tweede Kaart in. De lijst met dingen die je het liefst aam je leven zou veranderen. Doe dat op het blanco vel hierna of gewoon op een ander groot vel papier.
21
Kaart 2: Wat ik anders wil in mijn leven
22
Zal ik dan maar gelijk kaart 3 doen? Het zou kunnen dat jij en je team op dit punt aangekomen denken: laat ik nou ook maar gelijk verder gaan met Kaart 3. Of Kaart 4. Kaart 5. Of wie weet welke kaart nog meer. Het kan ook dat je het even voor gezien houdt. Er is geen voorgeschreven of ideale manier om een Persoonlijk Toekomst Plan te maken. Ieder persoon moet het gewoon op het eigen tempo en eigen manier doen. De een zal snel erdoorheen willen gaan terwijl iemand anders het veel liever kalm aan doet. Mag je helemaal zelf weten. We raden alleen het volgende aan: •
Ga niet zo snel, dat je jezelf alleen maar onnodig uitput
•
Ga niet zo langzaam, dat je het enthousiasme en de energie van het begin verliest. Je moet uiteindelijk toch door.
23
Kaart 3: hoop en verwachtingen
Introductie Op deze kaart ga je een lijst aanleggen van de dingen die je graag zou zien in je leven en die er nu niet zijn. Dit zijn je hoop en verwachtingen. Denk daarbij aan wat je graag zou doen - die dingen die je leven meer betekenis geven. Een overzicht van Kaart 2. kan jou en je team een zetje geven om die dingen te bedenken.
maak kaart 3 Bekijk het voorbeeld van Kaart 3 hieronder. Je ziet de lijst van Peter en
1
zijn team over Hoop en Verwachtingen
kaart 3: Peter’s hoop en verwachtingen •
Inkomen uit een betaalde baan.
•
een betere relatie met mijn kinderen.
•
Meer greep op mijn leven.
•
Meer plezier in mijn leven.
•
Me wat handiger verplaatsen - vervoer.
•
Meer vrienden.
•
Mijn leven opnieuw waarderen.
24
2
Stel samen met je Plannings team de volgende vragen voordat je de derde kaart invult: •
Waarvoor heb ik het meest belangstelling en doe ik niet op het moment?
3
•
Wat wil ik het liefst bereiken in mijn leven?
•
Wat mis ik nu in mijn bestaan dat me echt beter zou laten voelen?
•
Met wie zou ik graag samenleven?
•
Met wie breng ik het liefst mijn tijd door?
•
Wat zou ik een super baan vinden?
•
Wat zou ik graag aan mezelf verbeteren?
Maak nu Kaart 3. op basis van het antwoord dat jij en je team op deze vragen hebt gegeven. Maak de lijst van Hoop en Verwachtingen. Doe dat op de volgende pagina of een blanco stuk papier.
25
Kaart 3: mijn hoop en verwachtingen
26
De Tweede Etappe: uitbreiden en verdiepen van mijn relaties en netwerk wat iemand met nah zegt: “Ik denk dat het veel mensen met NAH overkomt, dat ze mensen verliezen na het incident. Het kan even duren voor je in de gaten hebt wie dat allemaal zijn dat deze mensen er ook vroeger niet echt voor je geweest zijn.” De mensen in je leven spelen een belangrijke rol bij het veranderen van alles waar je op hoopt in het bestaan. Ze delen leed met je, helpen je door moeilijke tijden en vieren ook het succes me je. Zo voegen mensen heel wat toe aan je leven. In deze etappe gaan we eerst een kijken wie er nu zoal voor je is. Daarna zullen jij en je planningsteam kijken naar de positieve en negatieve kanten van je relaties voor en na het ongeluk. Dit proces helpt jou en je planningsteam een strategie te ontwikkelen om met je huidige relaties om te gaan en om contact te leggen met nieuwe mensen in je leven. .
kaart 4
kaart 5
kaart 6
Mijn huidige relaties
De “ins“ en “outs“ van mijn relaties
Werken aan mijn relaties
27
Kaart 4: mijn huidige relaties
Introductie Op deze kaart maak je een lijst van de mensen die nu belangrijk zijn in je leven. Op deze lijst staan zowel je familie en je vrienden, als ook mensen in de buurt / samenleving en hulpverleners. Denk vooral aan die mensen met wie je een sterke band hebt.
maak kaart 4 1
Bekijk het voorbeeld van Kaart 4 hieronder. Je ziet hoe Peter een kaart van zijn huidige relaties heeft gemaakt. Peters meest nabije mensen staan in het donkere gedeelte dicht bij het midden.
kaart 4 Peter’s huidige relaties vrienden
familie
Alice: collega, ook een vriendin
Daniel: 25-jarige zoon
Mark: Jeugd vriend
ik Stan & Nancy: de buren
Dr Bakker: de dokter
omgeving
2
Alexa: 15-jarige dochter
Cassandra: Huishoudster
hulpverleners
Stel jezelf eerst de volgende vragen voordat je je eigen Kaart 4 maakt: •
Wie hoort bij mijn familie (biologische familie of ieder ander die ik zo beschouw?
•
Wie zijn mijn meeste nabije vrienden?
•
Met wie voel ik mij sterk verbonden door mijn werk, school, kerk of een andere maatschappelijke activiteit?
•
welke hulpverleners (die ik betaal om wat voor mij te doen) horen echt bij mijn leven?
28
3
Op basis van de antwoorden waarmee jij en je planningsteam komen op bovenstaande vragen ga je de mensen die bijzonder dicht bij je staan invullen in het donkere gedeelte, dicht bij de witte middenstip. mensen die niet zo ‘close’ zijn vul je een stukje verder weg in. Schrijf van ieder de naam op en een korte omschrijving van wie dat is en doe dat op het juiste plekje op de kaart. Onthoud, dat je dat kunt doen op de blanco pagina hierna, of op een gewoon vel papier.
29
Kaart 4: mijn huidige relaties vrienden
familie
ik
omgeving
Hulpverleners 30
Kaart 5A en 5B: De “ins” en “outs” van mijn relaties
Introductie Op kaart 5A vullen jij en je planningsteam de positieve en negatieve dingen in van je relaties -wat werkte en wat werkte niet- VOOR Op kaart 5A vullen jij en je planningsteam de positieve en negatieve dingen in van je relaties -wat werkte en wat werkte niet- NA het ongeluk. Het langslopen van eerder ingevulde kaarten kan daarbij nuttig zijn.
maak kaart 5a en 5b Bekijk de voorbeelden van kaart 5A en 5B hieronder. Ze demonstreren
1
hoe Peter en het planningsteam een kaart van de goede en slechte aspecten van Peters relaties VOOR en NA het ongeluk in kaart hebben gebracht.
Kaart 5A: Voor het Ongeluk - Peters relaties Wat werkte
Wat werkte niet
•
Mijn familie kon op me
•
Ik had vaak ruzie
bouwen
•
Ik had niet zoveel tijd voor
•
Ik had een heleboel vrienden
•
Ik kende veel van mijn buren
m’n familie
Kaart 5b: Na het Ongeluk - Peters Relaties Wat werkt nu
Wat werkt nu niet
•
•
Mijn familie is behoorlijk zelfstandig
•
Ik heb meer geduld
Mijn zoon heeft kritiek op me
•
Veel zogenaamde vrienden zijn verdwenen
31
2
Stel je planningsteam en jezelf de volgende vragen voordat je je eigen Kaart 5A afmaakt: Voor mijn ongeluk: •
wat vond ik goed aan mijn relaties? Wat werkte daarin?
•
Wat vond ik minder aan mijn mijn relaties? Wat ging gewoon niet zo goed?
3
Ga nu op basis van de antwoorden die jij en je team gegeven hebben op deze vragen de lijst invullen met wat wel en niet werkte in je relaties VOOR je ongeluk. Maak kaart 5A op een blanco vel papier, maar je kan ook de onderstaande kaart invullen.
32
Kaart 5a: Voor het Ongeluk - Mijn Relaties wat werkte wel
wat werkte niet
33
4
Stel jezelf en het Planningsteam de volgende vragen voordat je Kaart 5B invult: NA mijn ongeluk:
5
•
Wat bevalt me aan mijn relaties? Wat werkt nu goed?
•
Wat valt tegen aan mijn relaties? Wat werkt er niet?
•
Hoe zijn mijn relaties veranderd?
•
Hoe zijn mijn relaties het zelfde gebleven?
Ga nu op basis van deze antwoorden nu een lijst maken van wat wel en wat niet werkt in je relaties NA het ongeluk. Maak kaart 5B op en blanco vel papier of gebruik het schema hieronder
34
Kaart 5b: Na het ongeluk - Mijn relaties wat werkt nu
wat werkt nu niet?
35
Kaart 6: Werken aan mijn Relaties
Introductie Op deze kaart zullen je planningsteam en jij een lijst opstellen van allerlei zaken die je helpen om relaties uit te breiden en relaties te verdiepen. Als je de andere kaarten -en dan met name Kaart 4, 5A en 5B -nog eens langsloopt zul je beter zien wat je kunt doen om dat voor elkaar te krijgen. Bij het opstellen van deze kaart moeten jij en je planningsteam vooral denken aan wat je kan doen om: ....bestaande relaties te verbeteren ....relaties die verloren zijn gegaan weer te herstellen ....nieuwe relaties aan te gaan.
maak kaart 6 Bekijk het voorbeeld van Kaart 6 hieronder. Het laat zien hoe Peter en
1
zijn planningsteam een kaart gemaakt hebben met ideeën hoe Peter zijn relaties (netwerk) kan verstevigen en uitbreiden.
Kaart 6: Hoe Peter aan zijn Relaties gaat werken
•
Weer eens contact opnemen met Marjan, die ik niet meer gesproken heb sinds het ongeluk.
•
dr Minkema -mijn huisarts- vragen of ze me kan verwijzen naar iemand voor gezinstherapie.
•
Mijn goede vrienden Ans en Mark uitnodigen om te komen eten
•
Met Daan bespreken hoe het toch kom dat kritiek me altijd zo kwaad maakt.
•
Me weer wat meer laten zien in mijn eigen buurt en omgeving om te beginnen, de kerk.
36
2
Voor je begint aan het invullen van Kaart 6, moet je jezelf eerst de volgende vragen stellen: •
Hoe leg ik weer contact met iemand die ik al een hele tijd niet meer gesproken heb?
•
Zijn er ook relaties in mijn leven waar ik me niet zo goed over voel en die ik graag zou veranderen?
•
Welke activiteiten, hobbyclubs of groepen in mijn buurt lijken me leuk of interessant?
•
Ken ik iemand in mijn buurt die hier goed bekend is en die me zou willen helpen om bij zo’n groep te komen?
3
Voor je deze kaart invult moet je de kaarten 4, 5A en 5B nog eens bekijken. Als je die antwoorden ziet die jij en je planningsteam ingevuld hebben, maak dan het lijstje van alles wat je kan doen om je relaties te verdiepen en uit te breiden. Vul dat in op een blanco vel of gebruik de volgende pagina.
37
Kaart 6: Hoe ga ik aan mijn relaties werken
38
Waarom relaties belangrijk zijn Een belangrijk deel van het verbeteren van je toekomst zit ‘m in het versterken van je relaties met anderen. De stappen die je zojuist gezet hebt zullen jou en je planningsteam helpen om na te denken hoe je de contacten en relaties met de mensen in je omgeving kan verbeteren. Wanneer je de resterende stappen die nu volgen gaat zetten, zullen je planningsteam en jij steeds met een schuin oog kijken naar Kaart 6. Op die manier hou je in de gaten wat wel en niet werkt bij het krijgen van meer vrienden en natuurlijk ook hoe jezelf een betere vriend voor anderen wordt. Uiteindelijk is de sleutel tot succes dat je door blijft gaan en probeert datgene te verbeteren dat voor je werkt. En als het niet werkt, probeer dan samen met je team uit te zoeken wat je er aan kan doen om het wél te laten werken.
39
De derde etappe: Mezelf opnieuw uitvinden
wat iemand met nah zegt: “Mijn herstel ging feitelijk over weer vrede te krijgen met wie ik nu ben in vergelijking tot wie ik vroeger was” Ieder mens is verschillend en zo zijn ook de veranderingen die mensen ondergaan als gevolg van het hersenletsel voor ieder anders. Toch ervaren veel mensen met NAH dat hun identiteit sterk veranderd is als gevolg van het ongeluk. Wie je nu bent kan een heel ander iemand lijken dan de persoon voor het ongeluk. Deze etappe “mezelf opnieuw uitvinden” vraagt om jezelf eens goed te vergelijken met de persoon die je was voor het ongeluk. Hoog tijd voor jou en je planningsteam om een goed te kijken naar je sterke punten en de dingen die je écht interesseren vóór en na je ongeluk. Daarna onderzoek je de hobbels en problemen vóór en ná. En dan tenslotte formuleren jij en je planners stellingen over Wíe je nú bent. Je doet dat zo, omdat het vaak erg lastig is al die verschillende kanten van jezelf goed te zien.
kaart 7
kaart 8
kaart 9
Mijn interesses en krachten
Mijn uitdagingen en problemen
Wie ik nu ben
40
Kaart 7: Mijn Interesses en sterke kanten
Introductie Op deze kaart schrijven jij en je planmakers welke dingen je interesseerden vóór het ongeluk en hoe dat nú is. Schrijf gerust alles op dat je een goed gevoel geeft, energie, interessant en wat je leuk aan jezelf vindt.
maak kaart 5a en 5b Kijk maar eens naar het voorbeeld van kaart 7 hieronder. Je ziet hoe
1
Peter en zijn team een kaart gemaakt hebben van Peters interesses en sterke kanten voor en na het NAH.
Kaart 7: peter’s interesses en sterke kanten voor nah
na nah
•
Kon meerdere projecten
•
Dansen.
tegelijk aan.
•
Hoeft niet altijd perfect te
•
Ging graag dansen.
•
Woonde in dorp.
•
Luistert graag naar muziek
•
Speelde gitaar.
•
Tijd met de familie.
•
Verdiende behoorlijk.
•
Vastbesloten om het leven
•
Speelde voetbal.
•
Was actief in buurtcomite en vereniging.
zijn .
leuker te maken. •
Waardeert de kleine dingen van het leven.
41
2
Stel jezelf samen met je medeplanners nu de volgende vragen voordat je Kaart 7 voor jezelf invult Kaart 7: Voor het ‘gebeuren’: •
Welke zaken interesseerden me?
•
Wele sterke kanten en talenten had ik?
•
Welk deel van mijn werk en privéleven waardeerde ik het meest?
Nu: •
Waar heb ik belangstelling voor?
•
Wat zijn mijn sterke kanten en talenten?
•
Wat waardeer ik het best in mijn werk en privéleven
Bespreek de uitkomsten van deze vragen met elkaar en schrijf ze dan op kaart 7. Maak Kaart 7 op een groot leeg vel papier, of gebruik het voorbeeld op de volgende bladzij.
42
Kaart 7: Mijn interesses en sterke kanten voor nah
na nah
43
Colofon
Oorspronkelijke titel
Moving On - a personal futures planning workbook for individuals with brain injury
Tekst
Beth Mount PhD, Doug Riggs, Margaret Brown en Mary Hibbard
Bewerking/vertaling
Erwin Wieringa
Vormgeving/lay out NL uitgave
Esther Wieringa
illustraties
Beth Mount
Mogelijk gemaakt door NSGK
44
