Gereedschappen Tijdens je werk zul je vaak gebruik maken van gereedschappen. In de Arbowet wordt onderscheidt gemaakt in vier soorten gereedschap; - eenvoudig handgereedschap - aangedreven handgereedschap - gereedschapsmachines - lasgereedschap
Eenvoudig handgereedschap Door slecht onderhoud en verkeerd gebruik van handgereedschap gebeuren er nog vaak ongelukken op de werkplek. Onderhoud Als er in een bedrijf niemand verantwoordelijk is voor het gereedschap laat het onderhoud te wensen over. Als je zorgt dat het gereedschap dat jij gebruikt goed onderhouden en gecontroleerd wordt door jou voorkom je bij jezelf al veel leed. Versleten of beschadigd gereedschap altijd laten repareren of vervangen. Gebruik Aan het juist gebruik van het juiste gereedschap voor het juiste doel kun je een vakman herkennen. Daarom is een goede opleiding ook zo belangrijk en leer jij hier op school ook welk gereedschap je waar voor gebruikt en hoe je het gebruikt. Hieronder volgen enkele eenvoudige handgereedschappen; Hamer - aan de hamersteel mogen geen splinters zitten - de kop moet goed vast zitten aan de steel - aan de kop mogen geen scherpe randen of bramen zitten Moersleutel - de sleutel mag niet uitgesleten zijn - de sleutel moet altijd van de juiste moermaat zijn - je mag een sleutel nooit verlengen met een stuk buis - je mag niet met een hamer op een sleutel slaan Vijl - het handvat moet goed op de vijlarend zitten - het handvat mag niet gespleten zijn Schroevendraaier - gebruiken waar hij voor bedoeld is - handvat mag niet beschadigd zijn - opletten voor uitschieten waardoor je in je hand steekt VEILIG EN GEZOND WERKEN
38
Beitels - bij houtbeitels mag de handvat niet beschadigd zijn - bramen op de kop van een stalen beitel verwijderen Tang - de handvaten moeten schoon en niet beschadigd zijn - de bekken moet schoon zijn - de bekken moeten goede grip hebben
Aangedreven handgereedschap De aandrijving van aangedreven handgereedschap gebeurd door; - elektriciteit - perslucht De gevaren in het gebruik van aangedreven handgereedschap zit in de elektriciteit en de bewegende delen. Voorbeelden zijn boormachine, decoupeerzaag, schuurmachine en slijpmachine. Elektrisch handgereedschap Bij elektrisch handgereedschap loop je de kans op; - elektrocutie wat de dood tot gevolg kan hebben - kans op brandwonden bij kortsluiting - explosiegevaar bij vonkoverslag Het risico op elektrocutie kan voorkomen in vochtige ruimtes zoals kruipruimtes. Maatregelen om dit te voorkomen is het gebruik van veilige spanning. Dit zijn; - maximaal 50 V wisselspanning - maximaal 120 V gelijkspanning Deze spanningen worden verkregen door gebruik te maken van een transformator. Op plaatsen waar het risico minder groot is kan gebruik gemaakt worden van normaal 230 V wisselspanning. Veilige 230 V gereedschap moet dan wel dubbel geïsoleerd zijn. Dit gereedschap is te herkennen aan het dubbele vierkantje. Als er explosiegevaar dreigt is het niet verstandig om elektrisch gereedschap te gebruiken. Door het vonken van de koolborstels kunnen explosieve stoffen ontstoken worden. Dan is het overstappen op pneumatisch gereedschap een optie.
VEILIG EN GEZOND WERKEN
39
Bewegende delen De bewegende delen of het werkstuk kunnen je lelijk verwonden. Daarom zijn de volgende algemene regels belangrijk genoeg om ze op te volgen; -
zorg dat er geen kleding, haren, kettingen, stropdassen los hangen zodat ze niet gegrepen kunnen worden door ronddraaiend gereedschap
-
klem je werkstuk goed vast zodat het niet gaat ronddraaien of weg kan schieten
-
zorg voor goede bescherming van ogen (veiligheidsbril) en soms ook voor het ademen (mondkapje)
-
zorg dat collega’s ruimte maken zodat ze geen gevaar lopen bij jou werkzaamheden, zoals rondspattende vonken tijdens het slijpen -
werk geconcentreerd dus blijf opletten
-
laat gereedschap uitlopen en rem het vooral niet met de hand af
-
zorg voor goede verlichting zodat je ziet wat je doet
-
leg geen draaiend gereedschap ergens neer
-
laat geen aangesloten gereedschap ergens onbeheerd liggen
-
trek nooit aan de snoer of luchtslang om het gereedschap te pakken of om de stekker te verwijderen
-
bij veel lawaai gehoorbescherming gebruiken
-
de gereedschappen moeten regelmatig onderhouden en gekeurd worden
-
bij het loskoppeling van de luchtslang bij pneumatisch gereedschap altijd eerst de lucht laten ontsnappen omdat je anders kans loopt dat de slang met koppeling tegen je hoofd vliegt
-
door lawaai van pneumatisch hansgereedschap bijna altijd gehoorbescherming gebruiken
-
pneumatisch gereedschap heeft extra goed onderhoud nodig.
VEILIG EN GEZOND WERKEN
40
Gereedschapmachines Deze machines staan op een vaste plek opgesteld. Hierbij moet je denken aan boormachine, draaibank, freesbank, slijpmachine, cirkelzaag en draadsnijmachine. Doordat deze machines moeilijker te bedienen zijn is het nodig om hier goede instructies bij te krijgen voordat je er mee gaat werken. Naast de regels die gelden voor aangedreven handgereedschap zijn de volgende aanvullende regels van toepassing bij het gebruik en plaatsen van gereedschapmachines; -
goede verlichting boven de machine
-
stroeve vloer en voldoende loopruimte eromheen
-
gebruik milieu vriendelijke koelvloeistof en ververs deze regelmatig
-
gebruik oog- en oorbescherming aan de machines
VEILIG EN GEZOND WERKEN
41
Lasgereedschap Bij lassen worden twee metalen aan elkaar verbonden door gebruik te maken van hoge temperaturen. Hierin maken we onderscheid tussen elektrisch- en autogeen lassen. Bij lassen moet rekening gehouden worden met en maatregelen genomen worden tegen de volgende gevaren; -
brand- en explosiegevaar, dus zorg dat de omgevingslucht vrij is van brandbare gassen
-
brandgevaar door rondspringende vonken, dus zorg dat de lasomgeving ontdaan is van brandbare spullen
-
explosiegevaar als de tank of leiding van binnen niet schoon maar nog brandbaar gas bevat
-
door het brandgevaar altijd een brandblusser in de buurt hebben of zelfs een brandwacht instellen -
goede bescherming voor de ogen om uitdrogen of lasogen te voorkomen
-
gebruik goede beschermende laskleding tegen verbranding en ultraviolette straling
-
de dampen die vrij komen bij het lassen moeten goed afgezogen worden
-
acetyleen is een zeer explosief gas dus daar moet professioneel en dus voorzichtig mee worden omgegaan
-
ook met zuurstof moet voorzichtig omgegaan worden omdat alles wat brandbaar is met zuurstof heel heftig gaat branden
-
als de acetyleenflessen warm worden nadat ze gevallen zijn koelen en direct de brandweer waarschuwen
Vragen 115. Waardoor gebeuren met handgereedschap de meeste ongelukken op de werkplek? 1. 2. VEILIG EN GEZOND WERKEN
42
116. Op welke manier kun je het beste regelen dat het onderhoud aan gereedschappen goed gebeurd?
117. Vraag eens aan je docent of bij jullie op school het elektrisch handgereedschap wordt gecontroleerd en onderhouden?
118. Wat moet je met versleten of beschadigd gereedschap doen?
119. Waarom moet je goed opletten op school als er iets uitgelegd wordt over gereedschappen?
120. Wat moet je vooral niet doen als je een moer of bout niet los krijgt met een ringsleutel? 1. 2. 121. Waar moet je op letten als je een schroevendraaier gaat gebruiken?
122. Waarin schuilen de gevaren bij aangedreven handgereedschap? 1. 2. 123. Welke drie risico’s loop je bij het gebruik van elektrisch handgereedschap? 1. 2. 3.
VEILIG EN GEZOND WERKEN
43
124. Wat moet je doen als je gaten moet boren in een (vochtige) kruipruimte? 1. 2. 125. Wat betekent het symbool dat hier is afgebeeld?
126. Waarom is elektrisch handgereedschap explosiegevaarlijk?
127. Wat voor gereedschap moet je gebruiken als er explosiegevaar dreigt?
128. Welk kledingvoorschriften gelden er als je met draaiend gereedschap werkt? 1. 2. 129. Welke PBM’s gebruik je tijdens het werken met een haakse slijpmachine? 1. 2. 3. 130. Waarom mag je nooit aan de snoer van de machine trekken?
131. Wat moet je eerst krijgen als je aan een nieuwe machine moet werken?
VEILIG EN GEZOND WERKEN
44
132. Op welke vier regels moet je letten als je met gereedschapmachines werkt? 1. 2. 3. 4. 133. Hoe kun je brandgevaar verminderen bij laswerkzaamheden? 1. 2. 3. 4. 134. Waarom gebruik je tijdens het lassen een laskap of lasbril? 1. 2. 135. Waarom moet je kleding goed aansluiten tijdens het elektrisch lassen?
136. Wat moet je doen met een acetyleenfles die gevallen is en daarna warm wordt?
137. Waar staan bij jou op school de acetyleen- en zuurstofflessen opgeslagen?
VEILIG EN GEZOND WERKEN
45
