ACTUALITEITENDAG INVOLON - DECEMBER 2014
Dia 1
Dia 2
Dia 3
Dia 4
Ineke van den Berg Hogeschool Utrecht Faculteit Maatschappij & Recht Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Wat staat ons te wachten?
Waar gaat het over?
1. Verandering van de samenleving 2. Gevolgen voor de overheid/ambtenaren 3. Oplossingen 4. Wat moet er nog gebeuren?
Actualiteitendag Involon
|
december 2014
Participatiesamenleving Verdere digitalisering, waaronder de Politie, B l ti di Belastingdienst, t Rechtspraak, R ht k contact t t gemeente t burger Toenemende schuldenproblematiek Flexwerken Toekomst vraagt om veranderkunst en dus andere vaardigheden Andere verhouding overheid - burger?
1
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
HOGESCHOOL UTRECHT
Maar ook:
Dit heeft consequenties voor het recht en zijn agenda:
macht van bestaande autoriteiten wordt ondergraven; afnemend vertrouwen in overheid fiscaal en juridische slimmigheden om belasting te omzeilen worden aangepakt robotisering/digitalisering: groepen burgers kunnen niet meer mee doen. Ongelijkheid groeit. Ongeregeld werk, flexibele contracten sociale onrust
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
weer focus op huisvesting, werkgelegenheid, bestaanszekerheid, zorg, verzekeringsdekking, positie van minder validen
juridische strijd: rechtszekerheid, gelijkheid, bescherming van de zwakkere partij en voor de maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm
en in het brandpunt de gemeente en de transities: privacy en rechtsongelijkheid!
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Van ambtenaren worden andere vaardigheden gevraagd:
Persoonlijke kwaliteiten worden belangrijker: kunnen luisteren, meepraten en meedenken met directies, flexibel zijn, beschikken over aanpassingsvermogen, omgaan met mensen, vertrouwen wekken, empathie tonen en binden Waardengerichtheid:
Actualiteitendag Involon
|
december 2014
Waardengerichtheid: dienen van publiek belang
Juist ook voor overheden: integriteit staat hoog op de agenda. Wat is een goede ambtenaar? (NZA, UWV en boetes Fraudewet)
2
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
BIOS (bureau integriteitsbevordering openbare sector)*: corruptie , fraude, diefstal en verduistering dubieuze beloften of giften onverenigbare functies en bindingen misbruik i b ik en manipulatie i l ti van informatie i f ti misbruik van bevoegdheden verspilling en wanprestatie ongewenste omgangsvormen (discriminatie, intimidatie en pesten) misdragingen in de vrije tijd *Informatie van BIOS
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Dus aandacht voor:
onpartijdigheid betrouwbaarheid zorgvuldigheid dienstbaarheid en respectvolle bejegening professionaliteit en morele verantwoordelijkheid
Voor meer informatie: http://www.integriteitoverheid.nl/fileadmin/BIOS/data/Nieuws/2014/BIOS_-_Presentaties_KIO_20-11-14.pdf
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Vertrouwen in een veranderende samenleving - Burgers ervaren gebrek in vertrouwen, overheid afstandelijk, te veel inadequate regels htt // https://www.youtube.com/watch?v=PbK2qCYZFWw t b / t h? PbK2 CYZFW De Nationale DenkTank geeft in deze film een kort overzicht van de uitkomsten van het onderzoek naar vertrouwen. De vijf cases die aan bod komen zijn: wetenschappelijk gefundeerd beleid, het pensioenstelsel, de rechtspraak, de politie, en burgers zelf.
Actualiteitendag Involon
|
december 2014
- Ambtenaren vinden burgers verwend, kritisch, cynisch en onwetendheid - Vertrouwen van/in burgers (vertrouwen is over en weer nodig)
3
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Klant is belangrijk Echte klantvriendelijkheid is belangrijk Eén klacht: (sociale) media en je staat te kijk.
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
HOGESCHOOL UTRECHT
Toenemende schulden: nieuwe kijk op schulden als gedragsvraagstuk. We zijn niet zo rationeel als we denken. Hoe maken mensen keuzes bij aangaan abonnementen, koop? p – Vooroordelen/ intuïtie – Overoptimisme – Groepsdruk – Self-serving bias – Schaarste Framing: afhankelijk van de manier van inkleding (frame) worden verschillende beslissingen genomen.
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Wat zijn oplossingen om dit soort effecten te verkleinen?
HOGESCHOOL UTRECHT
Bewustzijn dat ze bestaan Z lf fl ti Zelfreflectie Gestructureerde besluitvorming ( bv adhv checklists, beslisbomen, ontwikkeling van instrumenten, bij schuldhulpverlening is @mesis ontwikkeld om de financiële zelfredzaamheid in te schatten, organiseren van feedback etc).
Actualiteitendag Involon
|
december 2014
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Gedragsbeïnvloeding als mogelijkheid:
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
via nudging (duwtje in de goede richting bv door de overheid: dan betere keuzen maken)
Ontwikkelen ‘betaalknop’ van Groenewegen&partners: angstprikkel veroorzaakt weglopen (brieven niet open maken en geen telefoon opnemen). Sociale prikkel en beloning wel. Vraag is hoe dan te belonen?
4
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Voorbeeld van gedragsbeïnvloeding door belastingdienst in Engeland:
HOGESCHOOL UTRECHT
Uit onderzoek blijkt dat ‘bedreiging’ van de schuldenaar vaak niet effectief is. Zowel de herinnering aan eerder slecht gedrag (ze hebben schulden) als de dreiging met negatieve consequenties in de toekomst (extra kosten of een dagvaarding) g g) kan de schuldenaar een slecht gevoel over zich zelf geven.*
De gevolgen: inhoud vermijden of ontkennen.
nieuwe vorm envelop (niet meteen in de papierbak) d door verandering d i van éé één zin: i 85% van uw stadgenoten betaalden hun belastingen op tijd (=sociale norm), stegen de inkomsten met 15% Wordt ook gedaan door energiemaatschappijen (huishoudens in uw straat gebruiken zoveel…..) We zijn minder rationeel dan we denken
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
*Onderzoek Incassade – Rijksuniversiteit Groningen: message framing (gedragsbeïnvloeding van debiteuren)
Instituut voor Recht
Onderzoek en aanpak deurwaarder
Wanneer nemen debiteuren aanmaningsbrief serieuzer?
Het is van belang om de schuldenaar te motiveren om contact t t op te t nemen en uit it te t leggen l waarom ze informatie serieus moeten nemen.
Het voorbeeld van de onderzoekers* (in een korte tekst die uitlegt waarom ze niet aan (gedrags)veranderingen ontkomen):
Onderzoekers in opdracht van Incassade*
Actualiteitendag Involon
|
december 2014
HOGESCHOOL UTRECHT
Voorbeeld brief Incassade
Een betalingsachterstand kan iedereen overkomen. Daarom bent u nog geen wanbetaler Wees eerlijk. Sommige mensen denken misschien: ‘als ik niets doe, komt het wel goed’. Een heel begrijpelijke gedachte. d ht Maar niet juist: een betalingsachterstand verdwijnt niet vanzelf. U kunt dit probleem alleen oplossen door contact op te nemen met (…..organisatie invullen) Wat wilt u? Wilt u graag van uw betalingsachterstand af? Liever geen zorgen meer over uw schulden? Neem dan contact op met (…..organisatie invullen)
5
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Onderzoek onder huurders bij dreigende huisuitzetting: belangrijk hoofdstuk over ervaringen met deurwaarders. Globaal: persoonlijk contact wordt belangrijk gevonden, niet elke dag een andere deurwaarder aan de deur en dreigbrieven worden op stapel gelegd en niet geopend.
HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
NIBUD*: onbetaalde rekeningen kosten samenleving miljoenen. Pleiten voor een integrale aanpak minstens 15% Nederlandse huishoudens heeft ernstige g ((1,1 , miljoen j huishoudens)) betalingsachterstanden dus investeren in schuldpreventie op breed niveau het kost (!) € 100.000 aan één huishouden: verloren afschrijvingen, hulpverlening, verzuim- en ziektekosten, verloren arbeidsuren, uitkeringen en huisuitzettingen en gevoelen van uitsluiting en spanningen in het gezin
Maar kan dat nog wel?
*rapport ‘Overkoepelende blik op omvang en preventie van schulden in Nederland’
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Maar: inzichten uit gedragswetenschap laten zien dat (goede) keuzen maken niet altijd eenvoudig is er wordt niet altijd rationeel gehandeld Dus is ondersteuning nodig (en niet zorgen voor) wel begrijpelijke informatie geven nadenken over verdienmodellen (bv Wehkamp en krediet) nieuwe kijk op schulden nodig en nadenken over nieuwe oplossingen
Actualiteitendag Involon
|
december 2014
HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
En daarbij is van belang dat: meer dan de helft van de verzoekers om schuldhulpverlening is in behandeling bij GGZ, verslavingszorg, g g, maatschappelijk pp j werk of MEE (voor mensen met beperkingen) bovendien wordt het steeds moeilijker om mee te doen: digitalisering (begint al bij reizen met openbaar vervoer) en complexe samenleving
6
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Instituut voor Recht
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Oplossing Meerderjarigenbewind: wetswijziging m.i.v. 1-01-2014
Verkwisting weg als grond voor curatele en nu samen met h t hebben het h bb van problematische bl ti h schulden h ld een van de d gronden voor beschermingsbewind (art. 1:431 (nieuw)
Curatele en bewind worden opgenomen in een openbaar register (1:391)
HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Het aantal mensen dat onder bewind wordt gesteld, is explosief gegroeid. Het aantal bewindzaken dat kantonrechters in Nederland behandelen is de laatste jaren bijna verdrievoudigd. Dat blijkt uit het jaarverslag Rechtspraak over 2012. De toenemende schuldenproblemen en de vergrijzing zijn volgens kantonrechters de belangrijkste oorzaken.
Instituut voor Recht HOGESCHOOL UTRECHT
Maatschappelijke ontwikkelingen en de wereld van schulden en invordering
Genoemde ontwikkelingen treffen ook de werkzaamheden van de lokale overheden. Hoe kunnen lokale overheden werken aan betere contacten met burgers en hoe kunnen ze nieuwe vaardigheden opdoen?
Actualiteitendag Involon
|
december 2014
7
