r
14e jaargang - nummer 2 - mei 2015
D o n a t u s D i c ht e rb i j In formatie ove r ve rz eke re n van ke rke n e n monu me nte n
o o
n u
w
a d
t v
e
u r
z
s e
k
e
r
d
Ne l Vi e r s e n : “ Wi j h e b b e n e r geen spijt van dat we dit huis destijds g e k o c h t h e b b e n.”
Nel Viersen van ‘Bewoond Bewaard’:
“ M o n u m e n t e n z o r g i s e e n c o m p l e x g e b e u r e n” De grote magnoliabomen voor Het Enzerinck in Vorden staan nog net niet in bloei. Op deze prachtige plek ontmoeten we bewoonster Nel Viersen. Zij is voorzitter van de vereniging Bewoond Bewaard en bestuurslid van Federatie Instandhouding Monumenten (FIM).
lijke, provinciale en rijksmonumenten. Bewoond Bewaard wordt helemaal gerund door vrijwilligers. We onderhouden onze website, brengen twee keer per jaar een nieuwsbrief uit, geven voorlichting, staan leden en niet-leden bij als ze vragen hebben op juridisch of technisch gebied en behartigen de belangen van onze leden.”
“Bewoond Bewaard werd 17 jaar geleden opgericht. Niet door eigenaren of bewoners van monumenten, zoals je misschien zou verwachten, maar door ‘mensen uit het veld’, bijvoorbeeld uit de Monumentenwacht en het Nationaal Restauratiefonds. Er was namelijk geen organisatie die de belangen van particuliere eigenaren van monumenten behartigde. Je had wel een vereniging van eigenaren van historische buitenplaatsen en van molens, maar die was er nog niet voor bewoonde monumenten. We hebben bijna 400 leden, maar dat zouden er veel meer kunnen zijn want Nederland telt zo’n 60.000 bewoonde gemeente-
Geen instandhoudingsplicht “Als het nodig is, schrijven we brieven aan de Tweede Kamer. Dat hebben we onlangs nog gedaan inzake de nieuwe Erfgoedwet die in de maak is. De Kon. Ned. Oudheidkundige Bond bepleitte om daar een instandhoudingsplicht in op te nemen. Maar 90% van de rijksmonumenten bevindt zich nu al in een goede staat. Dus voor die overige 10% zouden alle monumenteneigenaren worden opgezadeld met weer een nieuwe regeling. Gelukkig vinden we de instandhoudingsplicht niet terug in 1
Bewoond bewaard Bewoond Bewaard is een vereniging die de belangen behartigt van bewoners en eigenaren van monumenten. De lidmaatschapskosten bedragen slechts € 25 per jaar. Kijk voor meer informatie op: www.bewoondbewaard.nl U kunt ook via de antwoordkaart bij deze nieuwsbrief vrijblijvend meer informatie aanvragen over Bewoond Bewaard. Ne l Vi e r s e n : “ Ik heb nu de zekerheid dat we goed verzek e r d z i j n .”
van andere bedrijven. Maar certificering is duur en veel kleinere bedrijven kunnen die kosten niet opbrengen. Dat betekent dat vrijwel alleen de grotere bedrijven gecertificeerd worden. Die zullen echter ook hun certificeringskosten moeten verwerken in de kostprijs en uiteindelijk zijn het de monumenten-eigenaren die voor de extra kosten opdraaien. Wij hebben er belang bij dat ook kleine bedrijven en zzp-ers die goede kwaliteit leveren tegen een scherpe prijs, de kans blijven krijgen restauratiewerkzaamheden te verrichten. In feite gaat hier weer hetzelfde principe op als bij de instandhoudingsplicht. De overheid wil alles vanachter het bureau kunnen regelen. Niet ter plekke controleren, maar door middel van regels alles afdekken.”
het ontwerp-wetsvoorstel dat nu bij de Tweede Kamer ligt. Monumentenzorg is best een complex gebeuren. Daar zijn in Nederland veel grote en kleine organisaties mee bezig. Bewoond Bewaard is er daar één van. Het is belangrijk dat die organisaties elkaar kennen en samen optrekken als dat nodig is. Daarom is in 2009 de Federatie Instandhouding Monumenten opgericht. Deze koepelorganisatie kan zaken oppakken die voor de hele breedte van de monumentenwereld van belang zijn.”
Gras tussen de klinkers “Mijn man en ik wonen zelf in een monumentaal pand. Toen wij het kochten, was het gerestaureerd en de vorige eigenaar was een binnenhuisarchitect. We hebben nog wel een aantal grote, structurele ingrepen moeten doen. In totaal zijn we zo’n 8 jaar bezig geweest om alles geheel op orde te brengen. We hebben wel geleerd dat het heel wat voeten in de aarde heeft om zo’n bijzonder huis in stand te houden. Gelukkig hebben we ‘maar’ twee hectare grond rondom het huis en kunnen we best tegen een beetje gras tussen de klinkers. Wij hebben er geen spijt van dat we destijds dit huis gekocht hebben. We werkten toen beiden nog in het westen, maar toen we het huis voor het eerst zagen zeiden tegen elkaar: ‘hier willen we oud worden’. Het heeft toen nog bijna 10 jaar geduurd voordat de kinderen uit huis waren en wij naar Vorden konden verhuizen. En nog steeds wonen we hier met veel plezier.”
Belastingaftrek monumenten-eigenaren “Als Bewoond Bewaard volgen we nieuwe ontwikkelingen op de voet. Wat nu bijvoorbeeld speelt: de Commissie Van Dijkhuizen. Die adviseert de regering bij het verbeteren van het belastingstelsel. Deze commissie stelt voor de belastingaftrek voor monumenten-eigenaren om te zetten in een subsidie. Het is maar de vraag of dit in het belang is van de particuliere monumenten-eigenaren. Dat houden we natuurlijk scherp in de gaten.”
Certificering restauratiebedrijven “Nog een voorbeeld waar Bewoond Bewaard zich mee bezighoudt: kwaliteitsborging van restauratie-specialisten. Denk aan gespecialiseerde aannemers, architecten, schilders, steenhouwers. Die kunnen zich laten certificeren om zich te onderscheiden
Het Enzerinck In de bossen tussen Almen en Vorden ligt Het Enzerinck, een prachtig symmetrisch, uit baksteen opgetrokken landhuis. De eerste steen werd gelegd in 1836 door C.E.W. Staring, echtgenote van Jhr. Constantin A.E.A. van Panhuys, die later burgemeester van Vorden werd. Maar het landgoed Enzerinck is veel ouder; al in de 14e eeuw komt de naam voor in de leenregisters. Toen het huidige landhuis verrees werd het oude huis Enzerinck ingericht als koetshuis en als woning voor de tuinman. De huidige bewoners, de fam. Viersen, verwierven het huis in 1996. Aan de Almenseweg geven twee statige pijlers de toegangsweg naar Het Enzerinck aan. Direct ernaast heeft Natuurmonumenten een parkeerplaats aangelegd, omdat vanaf hier prachtige wandelroutes door het bosgebied voeren en natuurlijk langs Het Enzerinck.
2
Pas op voor onderverzekering
we Donatus gevraagd iemand te sturen om ons huis te taxeren. Die kwam met een goed onderbouwd advies. Wij bleken absoluut onderverzekerd te zijn. Bij Donatus zijn specialisten aan het werk, dat merk je direct. Je moet je bijvoorbeeld bij ornamenten en wandschilderingen afvragen: als die verloren gaan, ga ik die dan wel of niet vervangen. En als dat niet aan de orde is, hoef je die ook niet te verzekeren. Er wordt met heel andere ogen gekeken. En volgens mij zijn we uiteindelijk niet eens veel meer verzekeringspremie kwijt dan daarvoor. Maar belangrijker vind ik de zekerheid dat we goed verzekerd zijn.”
“Als mensen overwegen een monument te kopen om in te wonen, dan zou ik ze aanraden: laat je goed voorlichten! Investeer in een degelijk onderzoek door een restauratie-aannemer of - architect. Je hebt zelf geen idee waar je op moet letten. Alles is anders dan bij een gewoon huis. Zelfs het verzekeren. Aanvankelijk hadden we ons huis bij een gewone verzekeringsmaatschappij verzekerd. Alleen een paar formulieren invullen en klaar. Tenminste, dat dachten we. Totdat een vriendin ons opmerkzaam maakte op Donatus. Toen hebben
DI R ECTI E Het zeer succesvolle jaar 2014
passende herbestemming krijgen in haar portefeuille te behouden. Deze gebouwen blijven verwijzen, ondanks een andere functie, naar het ‘Hogere Doel’ waarvoor zij ooit gebouwd zijn. Donatus wil graag dit religieuze erfgoed beschermen voor toekomstige generaties.
Op 8 april hebben wij met trots ons jaarverslag gepresenteerd. Op vele fronten is het jaar succesvol verlopen.
Meer premierestitutie
Jaarverslag
Door het beste bruto jaarresultaat ooit (inclusief de beleggingsresultaten die via de balans lopen) kan Donatus maar liefst 43% premierestitutie geven. Wij geven een bedrag van € 11,6 mln. terug aan onze leden, het hoogste absolute bedrag in onze lange geschiedenis.
Dit alles kunt u in het jaarverslag 2014 lezen. Een verkorte samenvatting treft u zoals gebruikelijk in dit nummer aan. Alle kerkgenootschappen en monumenteneigenaren krijgen per post een exemplaar toegestuurd. Ook is het jaarverslag op onze website geplaatst.
Meer verzekerde kerkgebouwen Het aantal verzekerde kerkgebouwen bij Donatus stijgt nog steeds, ondanks alle berichten in de media over kerksluitingen. Relaties brengen hun verzekeringsportefeuille die men heeft lopen bij andere verzekeraars, over naar ons. De premiegroei van de monumenten verloopt ook zeer voorspoedig en komt uit op 25%. Daarbij hadden we het geluk van weinig grote schades. Verder zijn we tevreden dat we het langdurige geschil met de Belastingdienst hebben kunnen oplossen inzake onze herverzekeringsdochter in Zwitserland.
Tijdens de laatste Ledenraadsvergadering hebben we afscheid genomen van de voorzitter van de Raad van Commissarissen, prof. dr. Mario van Overbeeke RA. Sinds 2002 bekleedde hij deze functie en hij was al sinds 1996 betrokken bij Donatus bij het toenmalige Algemeen Bestuur. Een markante persoonlijkheid met een groot hart voor het wel en wee van Donatus. In dit nummer geeft hij zijn afscheidsinterview. De heer drs. Emile Duijsens, pensionerend econoom van het bisdom HaarlemAmsterdam, is hem opgevolgd. Hij was al 4 jaar commissaris en daarvoor 8 jaar lid van onze Ledenraad. Wij hopen dat hij net als professor Van Overbeeke succesvolle jaren mag meemaken als voorzitter.
Kloosters Ons jaarverslag heeft dit jaar als thema: “Kloosters, ontstaan, betekenis en toekomst.” Donatus is al 163 jaar een verzekeraar van kloostergebouwen. Veel kloostergebouwen zijn vanaf 1850 in steden of het platteland gebouwd. Orden en congregaties hebben een belangrijke betekenis gehad voor de Nederlandse samenleving. Denk aan het onderwijs, de zorg voor gehandicapten, de arbeid in ziekenhuizen en andere verzorgingsinstituten. Daarnaast zijn er al eeuwenlang kloosterlingen die meer in stilte en gebed hun leven aan God toewijden. Sinds 1968 zijn aanmeldingen van nieuwe kloosterlingen sporadisch en vergrijzen nagenoeg alle orden en congregaties. Vele kloostergebouwen zijn de afgelopen decennia daarom gesloten. In de portefeuille van Donatus is deze ontwikkeling ook zichtbaar. Was in 2000 nog ruim 11% van de totale premie afkomstig van de doelgroep ordes en congregaties, anno 2015 is dit bijna gehalveerd tot 6%. De verwachting is - helaas - dat de komende 10 jaar nog veel kloostergebouwen sluiten en dat er slechts circa 15 kloosters in Nederland zullen overblijven. De kloostergebouwen hebben vaak kunsthistorische, architectonische, bouwkundige en/ of emotionele waarde. Bij kloostergebouwen zijn herbestemmingen een gegeven. Vanaf 1975 heeft 90% van de kloostergebouwen een andere functie gekregen of is verdwenen. Donatus heeft als beleid zoveel mogelijk religieuze gebouwen die een
Verder treft u in deze Donatus Dichterbij een interview aan met mevrouw drs. Nel Viersen. Zij is voorzitter van de monumentenvereniging Bewoond Bewaard. Deze organisatie behartigt de belangen van circa 400 monumenteneigenaren. De achteruitgang in kloostergebouwen bij Donatus zal door dit soort doelgroepen gecompenseerd dienen te worden. d r s . A l p h o n s v a n d e r Vo o r n , d i r e c t i e v o o r z i t t e r ( r e c h t s ) Simon Kadijk , directeur
3
De cijfers van 2014 Geconsolideerde balans per 31 december 2014 2014
2013
(x € 1.000)
(x € 1.000)
Activa Immateriële vaste activa Beleggingen Vorderingen Overige activa Overlopende activa
92 77.281 620 14.044 1.970
142 77.979 845 8.041 2.061
Totaal
94.007
89.068
Passiva Eigen vermogen Technische voorzieningen Overige voorzieningen Schulden Overlopende passiva
64.929 6.713 4.776 6.380 11.209
59.204 9.468 7.460 1.357 11.579
Totaal
94.007
89.068
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over het boekjaar 2014 2014
2013
(x € 1.000)
(x € 1.000)
Geboekte bruto premies Uitgaande herverzekeringspremies Toegerekende opbrengst uit beleggingen Bruto schaden Aandeel herverzekeraars Wijziging voorziening te betalen schade Aandeel herverzekeraars Bedrijfskosten
30.983 -7.466 679 -10.304 1.443 3.338 -639 -5.873
29.687 -7.126 906 -7.652 1.207 -7.246 1.032 -5.839
Resultaat technische rekening schadeverzekering Opbrengsten uit beleggingen Beleggingslasten Toegerekende opbrengst uit beleggingen overgeboekt naar technische rekening schadeverzekering Andere baten Andere lasten
12.161 2.724 -530
4.969 3.805 -1.103
-679 854 -3
-906 891 -8
Resultaat voor belastingen Belastingen
14.527 -1.871
7.648 -3.091
Resultaat na belastingen
12.656
4.557
(x € 1.000)
(x € 1.000)
11.649 1.007
9.111 -4.554
12.656
4.557
Verdeling van het resultaat na belasting 1. Uitkering aan leden bij wijze van premierestitutie 2. Toevoeging/onttrekking aan de algemene reserve
In het kort: het jaarverslag over 2014 Het 163e boekjaar van Donatus is met een positief resultaat voor belastingen van € 14,5 miljoen afgesloten. Dit boekjaar kenmerkt zich door een goed operationeel resultaat mede door slechts één schadegebeurtenis boven de € 1,5 miljoen. In het verslagjaar heeft Donatus het al jarenlange bestaande geschil met de Belastingdienst inzake Dona Re beëindigd door een compromis te sluiten.
Premierestitutie Door de Ledenraad is op 8 april 2015 bepaald dat de premierestitutie in de brandsector 43% bedraagt, dat is € 11,6 miljoen. Hiermee wordt het grootste deel van het resultaat van Donatus u.a. gerestitueerd aan de leden en wordt een bedrag van € 1,0 miljoen toegevoegd aan het eigen vermogen. Hiermee geeft Donatus u.a. invulling aan de hoedanigheid van onderlinge verzekeraar zonder winstoogmerk, gericht op het belang van haar leden, mét behoud van een uitstekende solvabiliteitspositie. Donatus heeft in het verslagjaar een verdere positieve ontwikkeling doorgemaakt als ‘dé kerken- en monumentenverzekeraar van Nederland’: de doelstelling uit het beleidsplan 2010-2015.
Financieel Het geconsolideerde resultaat voor belastingen bedraagt € 14,5 miljoen; een uitstekend resultaat. Slechts het jaar 2009 kende een iets hoger bruto resultaat (€ 14,9 miljoen). De totale geboekte bruto premie is met 4,4% gestegen, van € 29,7 miljoen naar € 31,0 miljoen. Het resultaat op de beleggingen van Donatus is € 2,2 miljoen positief (2013: € 2,7 miljoen positief ). Omdat nagenoeg de gehele stijging van de aandelenkoersen betrekking heeft over een waarde boven de aanschafprijs, gaat deze waardestijging niet via de winst- en verliesrekening, maar via het eigen vermogen in de balans via de post herwaarderingsreserve. De netto herwaarderingsreserve is met € 2,0 miljoen toegenomen. De liquiditeitspositie van Donatus is in 2014 verder toegenomen tot € 14 miljoen. Reden daarvoor is onder andere een reservering voor uitbetaling aan grote schades en belastingen. De verdiende premies eigen rekening (bruto premies minus uitgaande herverzekeringspremies) zijn met € 0,9 miljoen gestegen. Donatus heeft met een schade voor eigen rekening van € 6,2 miljoen een gunstig schadejaar gehad, veel beter dan € 12,7 miljoen in 2013. De bedrijfskosten (acquisitiekosten, beheers- en personeelskosten, afschrijvingen bedrijfsmiddelen) zijn met € 0,2 miljoen gestegen, van € 7,1 miljoen in 2013 tot € 7,3 miljoen in 2014. In deze kosten is een aanzienlijke post fiscaal advies opgenomen ten gevolge van het geschil met de Belastingdienst.
€ 47,0 miljoen ultimo 2014. Daarnaast stijgt het eigen vermogen door de stijging van de aandelen boven de aanschafwaarde, de netto herwaarderingsreserve neemt hierdoor toe met € 2,0 miljoen. Het totale eigen vermogen stijgt door deze mutaties van € 59,2 miljoen in 2013 naar € 64,9 miljoen in 2014. Eind 2014 waren bij Donatus in Nederland 41 (38 fte) personen in dienst, evenveel als ultimo 2013 en ultimo 2012.
Brandsector De premie van Donatus Nederland in de brandsector, inclusief ongevallen, is met 3,9% gestegen van € 28,2 miljoen in 2013 naar € 29,3 miljoen in 2014. Hiervan werd € 0,4 miljoen (1,3%) veroorzaakt door de indexatie per 1 januari 2014 en € 0,7 miljoen (1,6%) door netto autonome groei (saldo nieuw en royementen alsmede uitbreiding van dekkingen). De kerkenportefeuille groeide met € 0,5 miljoen premie als gevolg van indexatie, hertaxaties en nieuw verzekerde kerkgebouwen. Daarnaast is de kerkenportefeuille gegroeid door uitbreiding van bestaande verzekeringen van onze leden met bijvoorbeeld een dekking tegen uitgebreide condities inclusief diefstal of een glas- en vandalismedekking voor kerkgebouwen. De monumentenportefeuille groeide met € 0,5 miljoen premie, hetgeen een groei van 25% betekent, met name als gevolg van nieuwe verzekerden. Inmiddels is 7,9% van de premie van de totale portefeuille afkomstig van monumenteneigenaren.
Eigen vermogen Van het resultaat over 2014 van Donatus Nederland wordt € 11,6 miljoen uitgekeerd in de vorm van premierestitutie, hetgeen overeenkomt met 43% van de brutopremie. Dit is € 2,5 miljoen hoger dan de reservering die hiervoor ultimo 2013 was opgenomen. Daarnaast wordt een bedrag van € 1,0 miljoen toegevoegd aan de Algemene Reserve. De totale Algemene Reserve stijgt door deze mutaties van € 45,9 miljoen ultimo 2013 naar
Donatus Nederland kent over 2014 een positief schadeverloop in tegenstelling tot het jaar 2013, dat het slechtste jaar van de afgelopen 11 jaar was. De bruto schade (incl. wijziging voorziening) in 2014 bedroeg € 6,0 miljoen (in 2013 € 14,0 miljoen). Na verrekening van de bijdragen van herverzekeraars inclusief 5
Donatus heeft in het verslagjaar een verdere positieve ontwikkeling d o o r g e m a a k t a l s ‘d é k e r k e n - e n monumentenverz ekera ar van Nederland ’
een claim wordt ingetrokken of waar het schadebedrag onder het eigen risico (voor storm) blijft.
Overige sectoren Andere schadeverzekeringen (waaronder auto-, ziektekosten-, ziekengeld-, rechtsbijstand-, CAR-, aansprakelijkheid- en milieuschadeverzekeringen) biedt Donatus aan in haar hoedanigheid van intermediair. Op deze wijze is het voor Donatus mogelijk haar leden een totaalpakket (loket van A tot Z) aan te bieden. Hieruit vloeien baten voort van € 0,8 miljoen (€ 0,9 miljoen in 2013).
het aandeel van de herverzekeraars in de wijziging voorziening te betalen schaden, resteert een schade eigen rekening van € 4,1 miljoen (2013: € 8,3 miljoen). Het aantal schadegevallen boven de € 50.000 was met 15 nagenoeg gelijk aan afgelopen jaar (14). Het grootste schadegeval betrof een brand van € 1,7 miljoen in een herbestemd, rijksmonumentaal klooster in Tegelen. Het totaal aantal schademeldingen is, op basis van actuele cijfers, met 2559 behoorlijk lager dan 3287 in 2013 (-22%). In 2013 waren er 901 schadegevallen naar aanleiding van stormen, met name de storm op 28 oktober 2013, terwijl er maar 122 stormmeldingen waren in 2014.
Beleggingen Donatus voert een gematigd defensief beleggingsbeleid. De gehele aandelenportefeuille bestaat uit indextrackers. Deze trackers zijn goed te verhandelen op de beurs en maken het mogelijk snel de strategische mix aan te passen. Op obligatiegebied is het beleid er op gericht om te beleggen in eenvoudige, individuele obligaties met een vaste looptijd, een vaste couponrente en een goede kwaliteit. De obligaties worden dusdanig belegd dat er een goede match is tussen de verzekeringsverplichtingen en de vrijval in obligaties. Tussentijds worden obligaties doorgaans niet verhandeld.
De schadelast van diefstallen/inbraken/vandalisme is met 48% gedaald van € 2,1 miljoen (847 schadegevallen) in 2013 naar € 1,1 miljoen (766 schadegevallen) in 2014. Het aantal koper- en looddiefstallen hierin bedroeg 253 in 2014 (in 2013: 280) met een schadelast van € 0,4 miljoen (2013: € 1,0 miljoen). Het aantal kunstdiefstallen in kerken bedroeg maar 6 gevallen, terwijl dit er 14 waren in 2013. Het aantal schadedossiers waarop geen uitkering is verleend, bedraagt 856 (1011 in 2013). Dit betreffen schadegevallen waarvoor geen dekking bestaat, waar
Het beleggingsjaar 2014 werd gekenmerkt, ondanks de voortdurende crisis en de onzekerheden in de wereld, door stijgende koersen op de wereldmarkt. Het rendement van Donatus op de aandelenportefeuille, inclusief het nog niet gerealiseerde rendement zoals opgenomen in de herwaarderingsreserve, bedroeg 14% (in 2013 11%). Door de lage en blijvend dalende rente is het steeds moeilijker rendement op obligaties te behalen. Het rendement op de obligatieportefeuille van Donatus in Nederland bedroeg in 2014 3,5% (in 2013 3,7%). De dalende rentes zorgen voor stijgende obligatiekoersen. Aangezien Donatus obligaties waardeert op nominale waarde, en niet op basis van marktwaarde, hebben deze koersstijgingen geen invloed op het resultaat. Het geconsolideerde netto beleggingsresultaat van Donatus bedroeg € 2,2 miljoen (in 2013 € 2,7 miljoen). Dit is het resultaat dat via winst- en verliesrekening loopt. Via de balans wordt een waardevermeerdering van € 2,0 miljoen getoond. Het onroerend goed dat Donatus bezat in Spanje, is begin 2015 tegen een, gezien de marktomstandigheden, redelijke prijs verkocht.
Solvabiliteit De aanwezige solvabiliteit van Donatus Nederland is in 2014 toegenomen van € 23,5 miljoen tot € 24,8 miljoen, de solvabiliteitsratio (aanwezige solvabiliteit ten opzichte van de wettelijke verplichte solvabiliteit) op basis van Solvency I grondslagen bedraagt 733% (2013: 712%). De solvabiliteit is van een ruim voldoende niveau en overtreft in ruime mate het door de toezichthouder geëiste minimum zowel op basis van Solvency I als op (toekomstig) Solvency II.
Herverzekeringen Ter bescherming van het vermogen en daarmede de solvabiliteit van de Maatschappij heeft Donatus, zoals te doen gebruikelijk,
K a p e l v a n h e t K l o o s t e r Wi t t e m t e Wi t t e m
6
B i b l i o t h e e k v a n h e t K l o o s t e r Wi t t e m t e Wi t t e m
herverzekeringscontracten gesloten. De geconsolideerde netto herverzekeringspremies (uitgaande herverzekeringspremies minus provisie, winsten van herverzekeraars) zijn ten opzichte van de geboekte premies in 2014 procentueel nagenoeg gelijk gebleven aan 2013. De netto herverzekeringspremies bedroegen in totaal € 6,0 miljoen, hetgeen 19% is van de geboekte brutopremie (in 2013 20%).
kost en waarbij eventueel reputatieschade opgelopen zou kunnen worden. Donatus vindt het onberispelijk karakter van een betrouwbare kwaliteitsverzekeraar voor haar leden het hoogste goed. Inmiddels is een compromis tot stand gekomen. Donatus heeft besloten, als onderdeel van dat compromis, om haar herverzekeringsactiviteiten bij Dona Re per 1 januari 2016 te beëindigen. Deze beslissing is mede genomen, omdat door de verplichtingen van Solvency II en de toenemende eisen op het gebied van governance in Zwitsersland, het elk jaar kostbaarder en arbeidsintensiever wordt om de herverzekeringen op deze wijze te organiseren. Het bereikte onderhandelingsresultaat van de Directie met de Belastingdienst is door de RvC en Ledenraad ultimo 2014 goedgekeurd. De Ledenraad heeft ingestemd met het beëindigen van de activiteiten van Donatus in de deelneming Dona Re. In maart 2015 heeft Donatus een vaststellingsovereenkomst met de Belastingdienst getekend. De consequenties van deze overeenkomst zijn in de jaarrekening verwerkt. Ten gevolge van dit compromis heeft Donatus een bedrag van € 4,8 als schuld aan de Belastingdienst opgenomen. In de balans ultimo boekjaar 2013 was reeds een voorziening opgenomen ad € 3,5 miljoen, derhalve is hieraan in 2014 een bedrag van € 1,3 miljoen toegevoegd. Deze schuld betreft de te betalen belastingen vanaf 2005. Met de Zwitserse Belastingdienst in Basel is een regeling afgesproken, waarbij dubbele belastingbetaling bij stopzetting van Dona Re voorkomen wordt. Het hoger beroep is ingetrokken. Hiermee is de fiscale positie vanaf 2005 t/m 2014 helemaal bijgewerkt en wordt dit complexe en voor Donatus veel tijd en geld kostende dossier afgesloten. In dit gehele traject heeft Donatus zich laten adviseren door ter zake deskundige, fiscale adviseurs.
Donatus heeft de herverzekeringscontracten ondergebracht bij haar Zwitserse dochtermaatschappij Dona Re. Deze retrocedeert een gedeelte van de risico’s aan herverzekeringsmaatschappijen met minimaal een A-rating van Standard & Poor’s. Dona Re werkt met een panel van 16 herverzekeraars, om de risico’s zo goed mogelijk te spreiden. Het beleid van Dona Re is hierbij gebaseerd op een langdurige, loyale samenwerking.
Dona Re Nadat in januari 2014 de Rechtbank in Breda uitspraak heeft gedaan in het al sinds 2007 lopende geschil inzake de fiscale behandeling van de herverzekeringstransacties tussen Donatus en Dona Re, heeft Donatus hoger beroep aangetekend. In de uitspraak vond Donatus hiervoor voldoende grond, ondanks het feit dat het beroep van Donatus door de Rechtbank gegrond was verklaard en de Belastingdienst in de proceskosten was veroordeeld, om in hoger beroep te gaan. Desondanks ging de voorkeur van Donatus uit naar een compromis boven een hoger beroep omdat dan op korte termijn helderheid voor de toekomst gecreëerd zou worden. Daarom heeft de Directie sinds de uitspraak van de Rechtbank intensief contact gehad met de RvC, Belastingdienst en DNB over de mogelijke opties voor een compromis. De Belastingdienst vond eveneens dat zij gedeeltelijk in het gelijk gesteld was. Hoewel beide partijen zich niet kunnen vinden in een aantal aspecten van de gerechtelijke uitspraak, is op basis van deze uitspraak toch opnieuw gesproken over een oplossing door een compromis. Voor Donatus is de belangrijkste reden om tot een oplossing te komen het vooruitzicht van een nog jarenlang voortslepende juridische strijd, die veel tijd
Toezicht Het economische sentiment in Nederland begint voor het eerst langzaam te verbeteren sinds de start van de financiële crisis in 2008. Volgens De Nederlandsche Bank (DNB) begint de economie weer licht te groeien, maar blijft deze kwetsbaar. De inflatie is laag en de rentestand zal waarschijnlijk langdurig laag 7
blijven. Deze lage rentestand kunnen verzekeraars weer nieuwe risico’s geven. Herstel van vertrouwen in financiële instellingen blijft een belangrijk aandachtspunt voor de toezichthouder. In 2015 wordt de groep die valt onder de betrouwbaarheids- en geschiktheidstoetsen van DNB verder uitgebreid, waaronder het Managementteam. Hiermee vergroot DNB haar invloed op elke bank en verzekeraar in Nederland. Ook de eed/belofte die tot op heden alleen voor commissarissen/directieleden gold, wordt in 2015 verplicht gesteld voor alle medewerkers die klanten adviseren of het risicoprofiel kunnen beïnvloeden. In 2015 zullen daarom de medewerkers een eed of belofte afleggen.
De corebusiness van Donatus is het verzekeren van kerkgebouwen. Al jaren blijft het aantal verzekerde kerkgebouwen groeien. te leggen op monumenten, blijkt succesvol. Deze beslissing is belangrijk voor de continuïteit van Donatus op lange termijn. Elk jaar neemt de monumentenportefeuille toe, afgelopen jaar met ongeveer € 0,5 miljoen, hetgeen een groei van 25% betekent. Inmiddels komt 8,0% van de totale premie uit het monumentaal erfgoed. Om deze groei verder te faciliteren, is in 2014 de strategische beslissing genomen, moderne zorginstellingen niet langer als een primaire doelgroep te beschouwen, waarin Donatus wenst te investeren. Ongeveer 6,6% van de portefeuille bevindt zich in deze markt. Gefaseerd zal afscheid worden genomen van deze sector. Reden voor deze beleidsbijstelling is de komende leegstand bij zorginstellingen door het veranderde wettelijke kader waardoor mogelijk extra risico’s ontstaan. Daarnaast wil Donatus haar expertise, die gericht is op oude monumentale gebouwen, en haar beschikbare capaciteit graag inzetten voor de primaire doelgroepen: (herbestemde) kerken- en kloostergebouwen en niet religieuze monumentale gebouwen.
De implementatie van Solvency II, waarbij bestaande Europese Richtlijnen worden herzien en worden verzwaard ter verbetering van de risicobeheersing door verzekeraars zal per 1 januari 2016 plaatsvinden. Solvency II bevat zowel kwantitatieve eisen op het gebied van solvabiliteit als kwalitatieve eisen betreffende de inrichting van de governance. DNB vraagt verzekeraars, vooruitlopend op 2016, allerlei zaken reeds in werking te zetten en hierover te rapporteren, al dan niet via zogenaamde uitvragen. Zo heeft DNB in 2014 vragen gesteld over de status van inrichting van de vier sleutelfuncties binnen Donatus en speciaal de status van de interne auditfunctie.
Realisatie 2014 De strategische beslissing in 2009 om zich naast kerken toe
Na de eerste selectie en voorlichting door de binnendienst en een inspectie- en taxatiebezoek door onze buitendienst wordt de monumentenverzekering nagenoeg altijd geaccepteerd. De naamsbekendheid van Donatus in de monumentenwereld is sterk gegroeid. Verschillende monumentenfondsen hebben hun gehele portefeuille bij Donatus onder gebracht. Donatus heeft haar samenwerkingsverband met het Nationaal Restauratiefonds, waarbij is afgesproken dat potentiële relaties naar elkaar worden doorverwezen, uitgebreid. Ook met de monumentenvereniging Bewoond Bewaard wordt er gesproken over een samenwerking. Er zijn goede contacten met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Het aantal historische buitenplaatsen dat zich bij Donatus verzekert, groeit gestaag. De corebusiness van Donatus is het verzekeren van kerkgebouwen. Al jaren blijft het aantal verzekerde kerkgebouwen groeien in onze portefeuille. Met name de provinciale Stichtingen Oude Kerken, die kerken overnemen die door de kerkgenootschappen afgestoten worden, zorgen voor behoud. Maar er komen ook regelmatig verzoeken om kerkgebouwen te verzekeren, die bij andere maatschappijen verzekerd zijn. In 2014 zijn er 62 kerkgebouwen aan onze portefeuille toegevoegd die hiervoor elders waren verzekerd. Inmiddels heeft Donatus meer dan 4600 kerkgebouwen verzekerd. Het behoudbeleid van kerkgebouwen verloopt gunstig. Donatus heeft in 2014 65 polissen geroyeerd met een verzekerd kerkgebouw, onder andere door verkoop van het gebouw. Van deze 65 kerkgebouwen heeft Donatus in 29 gevallen (45%) de nieuwe
Kl. Zusters van St . Jozef, Huize Sint Elizabeth, Haelen
8
eigenaar weer verzekerd. Het aantal van twee kerksluitingen per week, zoals in 2008 voorspeld in het kader van het Jaar van het Religieus Erfgoed, is gelukkig tot op heden niet gehaald. De aanhoudende crisis in de markt van het onroerend goed (weinig kopers) is debet aan het feit dat er relatief weinig kerken aan de eredienst zijn onttrokken. Ook is de RK kerk veelal terughoudend ten aanzien van besluiten tot onttrekking aan de eredienst. Daarom is de werkelijke leegstand groter, dan zichtbaar is in de cijfers.
bouwen ontwikkeld. Donatus wil hiermee anticiperen op de komende leegstand van kerken en de slechter wordende financiële positie van de kerkgenootschappen. Voor het eerst zijn er in het najaar brieven naar onze polishouders gestuurd, waarvan de contractdatum per 1 januari 2015 verviel. Men had de keuze van verlenging tot 10 of 1 jaarscontracten, dan wel beëindiging. De overgrote meerderheid van de polishouders heeft de polis met 10 jaar verlengd. Slechts een enkeling heeft besloten de polis niet voort te zetten.
Het hertaxatiebeleid vergt een nauwe samenwerking tussen de binnen- en buitendienst. De binnendienst verricht voorwerk, waardoor het maken van afspraken door de buitendienst met kerkbesturen veel gemakkelijker wordt. Tevens wordt er vooraf aan de kerkbesturen een heldere toelichting gestuurd over het hoe en waarom van hertaxaties. Vervolgens krijgt elk kerkbestuur na een hertaxatie een passend advies over preventie alsmede andere verzekeringsmogelijkheden. In 2014 zijn meer dan 380 polissen met één of meer kerkgebouwen (in totaal meer dan 400 kerkgebouwen) geïnspecteerd en getaxeerd. De achterstanden in hertaxaties zijn sinds begin 2010 flink afgenomen. Tevens is de ouderdom van de achterstanden flink beperkt. Daarom constateren we inmiddels dat de verhogingen na hertaxatie kleiner worden. Ook treden in toenemende mate verlagingen op in de verzekerde waarde na hertaxaties. Het risicoprofiel van Donatus wordt door het toepassen van hertaxaties gunstig beïnvloed. In 2014 hebben we de hertaxaties met name gericht op de kerkgebouwen die voor 1999 de laatste keer zijn getaxeerd. In 2014 is een speciale dekking voor leegstaande kerkge-
Tot slot De voorbereidingen op Solvency II, de herinrichting van de organisatie en nieuwe wet- en regelgeving zorgen voor een grote druk op de organisatie. Wij zijn als Directie positief over de ontwikkeling die de organisatie doormaakt: de transformatie van Donatus tot een moderne verzekeraar die anticipeert op de toekomstige uitdagingen met behoud van onze 163-jarige missie. Dit is mede mogelijk door onze betrokken en gemotiveerde medewerkers die wij hiervoor hartelijk willen danken. Daarnaast zijn wij onze leden zeer erkentelijk voor het blijvende vertrouwen in onze verzekeringsmaatschappij. Rosmalen, 8 april 2015 d r s . A l p h o n s v a n d e r Vo o r n , d i r e c t i e v o o r z i t t e r Simon Kadijk , directeur
D a g v a n h e t k a s t e e l 2 0 1 5 , m a a n d a g 2 5 m e i 2 0 1 5 ( Tw e e d e P i n k s t e r d a g ) Op de Dag van het Kasteel opent het NKS Kenniscentrum voor kasteel en buitenplaats samen met eigenaren en beheerders van kastelen de poorten van meer dan 60 kastelen, buitenplaatsen en ruïnes voor het grote publiek. Als thema 2015 is gekozen voor “Kastelen en buitenplaatsen”. Op verschillende locaties zijn deskundige gidsen aanwezig om de bezoekers rond te leiden en zullen "ter leeringe ende vermaeck" uitvoeringen van 'living history' te zien zijn. Valkeniers, troubadours en ridders geven demonstraties van hun kunnen. Bovendien worden er speciale exposities, muziek- of theateruitvoeringen georganiseerd. Donatus Verzekeringen ondersteunt deze dag in de vorm van een sponsorbedrag voor de NKS. Elk kasteel en buitenplaats vertegenwoordigt een deel van ons cultureel erfgoed en daar moeten we voorzichtig mee omgaan. De NKS zet zich in voor het behoud van de Nederlandse kastelen en buitenplaatsen en hun omgeving. Met de steun van donateurs kan de NKS haar doel nastreven. Voor meer informatie: www.kastelen.nl 9
Volg ons op @DagvhKasteel en gebruik #DagvhKasteel Op Facebook: www.facebook.com/dagvanhetkasteel”
“
“ Hier in mijn studeerkamer heb ik mijn boeken en C D ’s . A l s i k weg ben, mis i k z e .”
P r o f . d r . M . P. v a n O v e r b e e k e :
“ Ik ben verknocht geraakt aan Donatus” “Na een aangenaam afscheidsdiner ben ik nu officieel weg bij Donatus. Voor de organisatie is het goed. Er moeten nieuwe mensen komen. Maar persoonlijk vind ik het jammer. Ik ben verknocht geraakt aan Donatus.”
len doorprocederen tot aan de Hoge Raad. Toen hebben wij besloten dat het beter was tot een schikking te komen. Ook al kun je zo’n procedure winnen, het kost ontzettend veel tijd, geld en energie. Dat was voor een relatief kleine organisatie als de onze niet verstandig. Onze directieleden moeten met verzekeren bezig zijn, niet met procederen. Met de belastingdienst zijn we een redelijke schikking overeengekomen. Onderdeel van deze schikking is om per 1 januari 2016 de herverzekeringsactiviteiten bij Dona Re te beëindigen. Overigens zullen de leden hiervan geen nadelige gevolgen ondervinden.Uiteindelijk is alles wel op z’n pootjes terechtgekomen, maar het heeft mij wel de nodige inspanning gekost. Ik ben van huis uit belastingdeskundige en geen verzekeringsdeskundige.”
Al snel nadat Donatus in 2002 een Raad van Commissarissen kreeg, werd professor Van Overbeeke daar voorzitter van door het vrij plotselinge overlijden van toenmalig voorzitter prof. drs. A. Dek. Maar ook voordien was Van Overbeeke al bij Donatus betrokken. In 1996 werd hij als afgevaardigde van de Vereniging van Kerkvoogdijen (nu de VKB, Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer) lid van het Algemeen Bestuur. In 1998 trad hij toe tot het Dagelijks Bestuur. Statutair had Van Overbeeke al in 2014 moeten aftreden als voorzitter van de Raad van Commissarissen, maar omdat vorig jaar ook andere commissarissen aftraden, kreeg hij toestemming van De Nederlandsche Bank om nog een jaar langer aan te blijven.
Blij met directie “Maar voor de rest kijk ik met veel plezier en dankbaarheid terug, vooral op de aanstelling van de nieuwe directie in 2008. We waren het er als directie en commissarissen over eens dat Simon Kadijk, die uit de eigen organisatie voortkwam, toe moest treden tot de directie. Daarop besloten we te zoeken naar een directievoorzitter die goed met Simon door één deur zou kunnen. Dat is ons uitstekend gelukt in de persoon van Alphons van der Voorn. Deze nieuwe directieleden hebben met veel elan hun taak opgepakt en dat is zeker terug te zien in de resultaten van de afgelopen jaren. Van der Voorn en ik hadden vrijwel wekelijks contact. We konden alles met elkaar overleggen, er was absolute openheid. Die contacten zal ik zeker missen.”
Moeilijk jaar “Dat dertiende jaar was ook het moeilijkste voor mij. We hebben moeten besluiten onze herverzekeringsactiviteiten in Zwitserland te gaan beëindigen. Er was een geschil met de Belastingdienst over de aftrekbaarheid van de herverzekeringspremies. Voor Donatus was dat echter gewoon het herverzekeren van risico’s zoals iedere verzekeringsmaatschappij dat doet. Alleen wij deden dat gedeeltelijk bij een eigen herverzekeraar. De Belastingdienst spande een rechtszaak aan en wij werden in het gelijk gesteld. Daarop gaf de Belastingdienst aan te wil10
Drie nieuwe commissarissen
hun taak berekend zijn. In mijn opvolger Emile Duijsens, als nieuwe voorzitter van de Raad van Commissarissen heb ik een absoluut vertrouwen. Ik ben ervan overtuigd dat Donatus in hem een meer dan uitstekende voorzitter zal hebben.”
“Enerzijds is het goed om weg te gaan op een moment, waarop het de organisatie voor de wind gaat. Anderzijds is het dan ook juist aantrekkelijk om deel te kunnen blijven uitmaken van zo’n club! Donatus is een prachtig bedrijf. En dat zien blijkbaar meer mensen zo, want toen wij vorig jaar de procedure startten voor twee nieuwe commissarissen, meldden zich meer dan 160 sollicitanten! Daaruit zijn drie uitstekende kandidaten naar voren gekomen: Jan Hol, directeur communicatie van het VU Medisch Centrum en Cor Ensing, oud-directeur van een onderlinge verzekeringsmaatschappij en Matthijs Boeser, een deskundige op financieel gebied. Ik heb er alle vertrouwen in dat zij op
Lezen en muziek “Ik ben nu vijfenzeventig jaar. Je weet dat je in een leeftijdsfase komt, waarin je stappen terug moet doen. Je levert in en er komt niets voor terug. Daar zal ik aan moeten wennen en dat zal ook wel lukken. Ik hou van lezen en van muziek. Ik ben niet een man voor lange vakanties. Hier in mijn studeerkamer heb ik mijn boeken en CD’s. Als ik weg ben, mis ik ze.”
Prof. dr. M.P. van Overbeeke RA.
al vanaf 1969 deel uitgemaakt van de kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente te Haarlem en werd al snel presidentkerkvoogd. Die functie bekleedde hij tot 1979. Maar van rust en publiceren kwam ook in ’t Harde niet veel. In 1984 vroeg de Vereniging van Kerkvoogden (VVK) hem zitting te nemen in het Algemeen Bestuur en niet veel later in het Dagelijks Bestuur. Daar kwam Van Overbeeke in contact met Donatus, die de verzekeringsportefeuille van de Stichting Stormbrand van de VVK overnam. Als vertegenwoordiger van de VVK nam hij zitting in het Algemeen Bestuur van Donatus. Aan deze organisatie raakte hij sterk verknocht, zoals hij tijdens het interview meermalen benadrukt. In 2005 hield hij zijn afscheidsrede aan de VU. In 2010 werd Van Overbeeke koninklijk onderscheiden (Ridder in de Orde van Oranje-Nassau) voor zijn vele vrijwilligerswerk in kerkelijke functies. Hij is overigens nog steeds penningmeester van de Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, voorzitter van de Stichting Stormbrand (reservefonds van de VKB) en hij bekleedt daarnaast nog een aantal bestuursfuncties bij andere stichtingen.
Marinus Pieter van Overbeeke werd in 1940 geboren in Den Haag. Zijn ouders overleden toen hij nog jong was; na de middelbare school moest hij direct aan het werk. Eerst bij Hoogovens, later bij de Rijksaccountantsdienst. In de avonduren studeerde hij. In 1966 rondde hij zijn economiestudie af en in 1970 haalde hij zijn accountantsdiploma. Hij werkte inmiddels als inspecteur vennootschapsbelasting bij de Belastingdienst in Amsterdam. De VU vroeg hem in 1972 om wetenschappelijk hoofdmedewerker te worden in Belastingrecht aan de Faculteiten voor Rechtsgeleerdheid, respectievelijk Economische Wetenschappen. Tevens begon Van Overbeeke aan zijn promotieonderzoek. Hij promoveerde bij professor P.L. Dijk op het onderwerp ‘Winst en pensioen’. In 1982 werd Van Overbeeke benoemd tot hoogleraar Belastingrecht aan de VU. Ook werd hij verbonden aan de Postdoctorale Controllersopleiding, waar hij Internationaal Belastingrecht doceerde. In datzelfde jaar verhuisde hij van Haarlem naar ’t Harde, deels om meer rust te hebben. Hij had
Ho e g a a t h e t m e t d e a f g e b r a n d e k e r k i n Ho e k ? Op 1 januari van dit jaar kreeg Donatus het alarmerende bericht dat de kerk in Hoek door brand was verwoest. De kerk is verzekerd bij Donatus.
een plan van aanpak. Men had een vergadering uitgeschreven voor zaterdag 31 januari om te brainstormen over de toekomst. Donatus was ook uitgenodigd. Want als alleen de toren er nog staat, wat voor kerk bouw je daar dan omheen? Aan welke eisen moet die voldoen? Wat gaat en mag dat kosten?
De heer Kadijk en twee schade-experts van Donatus, Dick Collignon en Giel Caelers, waren meteen de volgende morgen ter plekke.
Nieuwe kerk
Geprobeerd werd de schade te schatten. Maar er waren teveel onzekerheden. Hoe stabiel waren de muren? Hoe beschadigd was het interieur van de toren? De inventaris in de kerkruimte was totaal weg. Het orgel ook. Hoeveel zouden de opruimingskosten bedragen?
Inmiddels, enige maanden na dato, is helaas duidelijk geworden dat de toren zwaarder beschadigd is dan aanvankelijk werd gedacht. Daarom is de bovenste helft van de toren gecontroleerd gesloopt. Ook heeft de kerkenraad samen met het college van kerkrentmeesters een plan van eisen opgesteld waaraan het nieuwe kerkgebouw moet voldoen. Om dit uit te werken zijn vijf architecten benaderd.
Toren
Containerkerk
Later werd duidelijk dat de muren zwaar uit het lood stonden en niet meer bruikbaar waren. De gemeente Terneuzen besloot dat de muren gesloopt moesten worden. De toren kon behouden worden samen met de voorgevel. Precies één week na de dag van de brand waren kerkenraad en college van kerkrentmeesters al bezig met
Op Paaszondag heeft men een tijdelijke ‘containerkerk’ in gebruik genomen om in te kunnen kerken. Tot Pasen was men te gast in de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt. De gemeenteleden en kerkenraad uit Hoek hopen de containerkerk te gebruiken tot uiterlijk 1 januari 2017.
Wat vooraf ging
11
N I E UWE G EZICHTE N Nieuwe Re g io adv i seur
Per 1 maart jl. is de heer Peter (P.W.J.) Janssen (44) bij Donatus in dienst getreden als Regio Adviseur. Peter heeft ruime ervaring opgedaan bij tussenpersonen waar hij werkte als acceptant en relatiebeheerder in het particuliere en MKB segment. In zijn laatste functie richtte hij zich op de schadebehandeling voor diverse volmacht gevende verzekeraars.
Nieuw Groepshoofd
Per 1 april jl. is de heer Joost ( J.P.) Henneman BBA (36) benoemd tot Groepshoofd. Joost zal mede aandacht gaan geven aan het borgen van een adequate schadeafhandeling, datakwaliteit en klachtafwikkeling. Ook de relatie met de verzekeraars van wie Donatus tussenpersoon is, behoort tot zijn aandachtsgebied.
Nieuwe voorzitter RvC
Donatus ondersteunt: Maandag 25 mei 2015, Tweede Pinksterdag Dag van het Kasteel, www.kastelen.nl Zaterdag 12 en zondag 13 september 2015 Open Monumentendag www.openmonumentendag.nl
Donatus Dichterbij verschijnt enkele keren per jaar en wordt gratis toegezonden aan geïnteresseerden. Donatus Verzekeringen Hoff van Hollantlaan 8 Postbus 500 5240 AM Rosmalen tel. 073 - 522 17 00
[email protected] / www.donatus.nl
Zondag 27 september 2015 Erfgoedfair 2015 in de tuin rondom Landgoed Mattemburgh bij Bergen op Zoom.
realisatie: Topic Creatieve Communicatie, Wierden
realisatie: Topic Creatieve Communicatie, Wierden
Tot voorzitter van de Raad van Commissarissen van Donatus is benoemd: drs. E.F.J. (Emile) Duijsens, pensionerend econoom van het bisdom Haarlem-Amsterdam. Per 8 april jl. volgde hij prof. dr. Mario van Overbeeke op. De heer Duijsens was reeds acht jaar betrokken bij Donatus als lid van de Ledenraad en vier jaar als commissaris van de Raad van Commissarissen. Donatus heeft er dan ook het volste vertrouwen in dat de heer Duijsens het voorzitterschap met evenveel bezieling zal voortzetten.
