Week van het Digitaal Erfgoed Resultaten van dag 2 Rondetafelgesprekken tussen de erfgoedsector en aangrenzende sectoren/domeinen
Op dinsdag 10 maart 2015 vond de tweede bijeenkomst plaats in het kader van de Week van het Digitaal Erfgoed. Deze dag stond in het teken van de relatie tussen de digitale ontwikkelingen in de erfgoedsector en die in aangrenzende sectoren/domeinen. Aan de hand van zeven rondetafelgesprekken kwamen twee perspectieven aan bod: Twee perspectieven: 1.
(Potentiële) gebruikers van erfgoed In welke opzicht zijn nationale voorzieningen voor digitaal erfgoed nuttig voor jouw sector/domein?
2.
‘Innovatoren’ in jullie domein Welke ontwikkelingen in jouw sector/domein beïnvloeden de plannen voor de nationale voorzieningen voor digitaal erfgoed?
Er waren zeven rondetafelgesprekken • • • • • • •
Bibliotheken en uitgevers E-humanities Creatieve Industrie en Media ICT-industrie Overheid Primair en voortgezet onderwijs Toerisme
Een geplande achtste tafel over ruimtelijke ordening vond door te weinig beschikbare deelnemers helaas geen doorgang. De bijeenkomst vond plaats in het KIT te Amsterdam
In de hiernavolgende dia’s worden de resultaten van de rondetafelgesprekken samengevat. Per tafel worden drie dia’s getoond: 1. Overzicht van de deelnemers 2. Wat is de relevantie van digitaal erfgoed voor deze sector? 3. Welke adviezen kan deze sector geven aan het Netwerk Digitaal Erfgoed?
Bibliotheken en uitgevers Deelnemers Kurt
De
Belder
Voorzitter
UB Leiden
Elsbeth
Kwant
Assistent
KB
Diederik van
Leeuwen
Deelnemer
BNL
Marco
Niet
Deelnemer
CPNB
David
Deelnemer
NUV
Boer
Deelnemer
Amerstone
de
Martijn Klaas
de
Bibliotheken en uitgevers 1. Relevantie
•
Dwarsdoorsnedes erfgoed kunnen relevant zijn om commerciële proposities te maken, vb. educatieve uitgeverij - erfgoed in onderwijsboeken, specifieke erfgoedboeken
•
Sterke validatie van 3 lagen model: Laag 3 = instellingen, laag 2 = NDE, laag 1 kans voor samenwerking openbare bibliotheken & uitgevers
Bibliotheken en uitgevers 2. Advies •
Combinatie van data voor discovery leidt daadwerkelijk tot versterking van gebruik.
•
Mobiel / geo
•
Internationale dimensie is ook relevant (zowel NL erfgoed in het buitenland als andersom)
•
Tegengestelde impulsen vanuit overheid (focus op cultureel ondernemen en terugverdienen en focus op delen en open)
•
Voor dit geld kan het niet / wishful thinking
•
Quick wins zijn belangrijk voor adoptie van de strategie.
Creatieve industrie Deelnemers Frank
Kresin
Voorzitter
Waag Society
Johan
Oomen
Assistent
Beeld & Geluid
Martijn
Arts
Deelnemer
Total Active Media
Rijke
Deelnemer
UvA
Hans
Bennis
Deelnemer
Meertens
Guus
Schreiber
Deelnemer
VU
Anouk
Laverge
Deelnemer
Stimuleringsfonds
Hessen
Deelnemer
Universiteit Twente
Iskander
Smit
Deelnemer
info.nl
Cathy
Brickwood
Deelnemer
HNI
Maarten
Arjan
de
van
Creatieve industrie 1. Relevantie 1.
Strategie kan stimulans zijn voor instellingen materiaal op hogere resolutie aan te bieden, met heldere rechten labels.
2.
Leggen van partnerships met makers binnen uiteenlopende disciplines (bijv. design).
3.
Tussenlaag levert halffabricaten op, bijvoorbeeld door objecten al in te delen in assen van wie, wat, waar, wanneer.
4.
De strategie creëert voorwaarden voor een nieuwe generatie toepassingen (bijv. storytelling.
5.
Partijen in de creatieve industrie willen optreden als ‘champions’ voor gebruik van erfgoedcollecties.
Creatieve industrie 2. Advies 1.
Ondersteun kleinschalige experimenten onder het motto: “everything big started small”.
2.
Onderzoek hoe verrijkingen die worden gemaakt in gebruikersdiensten opgeslagen worden. Van belang hier: authenticiteit, en ‘versheidsgarantie’ van data;
3.
Ten aanzien van onwikkelen van de tussenlaag: “less is more”; standaarden moeten kunnen evolueren.
4.
Ontwikkel zgn. Software Development Kits die het ontwikkelaars makkelijk maken applicaties te maken.
5.
Reflecteer op projecten af afgelopen jaren: wat werkt goed, waar liggen grootste uitdagingen?
ICT-leveranciers Deelnemers Wilbert
Helmus
Voorzitter
Meertens/DEN
Robèrt
Gillesse
Assistent
DEN
Maaren
Deelnemer
ab-c media
Paul
Schindeler
Deelnemer
Datamatters
Erik
Groeneveld
Deelnemer
Seecr
Bert
Degenhart Drenth
Deelnemer
Axiel/Adlib
Mark
Lindeman
Deelnemer
Picturae
Thomas
van
Peter
van
Diermen
Deelnemer
DeventIt
Bram
van
Opdam
Deelnemer
Driebit
ICT-leveranciers 1. Relevantie •
Complimenten aan opstellers strategie.
•
“hier kun je niet tegen zijn”
•
Leveranciers willen als nieuw knooppunt – als ‘Coalition of the willing’- actieve rol krijgen
•
Leveranciers kunnen internationaal perspectief toevoegen
•
Vertaal netwerkgedachte ook in cross sectorale financiering en – projecten
•
Strategie biedt kans om (nog meer) te werken met standaarden en afspraken voor ontwikkeling erfgoedsoftware (minder vrijblijvendheid)
ICT-leveranciers 2. Advies •
Werk nieuwe samenwerkingsmodellen uit (bijv. co-creatie bij ontwikkeling software en diensten)
•
Maak het terugvloeien van gebruikersdata in de datalaag zichtbaar.
•
Overheid moet niet zelf een alomvattende ict infrastructuur bouwen. Vertaal strategie vooral in basisregels en standaarden.
•
3-lagenmodel is geen ICT architectuur, kan niet gebruikt worden om leveranciers of software te plotten
Onderwijs Deelnemers Piet
Hagenaars
Voorzitter
Ikca
Bob
Reiné
Assistent
OCW/Kennis
deelnemer
Flipje en Streekmuseum Tiel
deelnemer
entoen.nu
deelnemer
UvA
Kramer-Segers
deelnemer
OCW/Kennis
Sabine
deelnemer
Kennisnet
Alexandra
Steen
Hubert
Slings
Carla
Boxtel
Maaike Peterink
van
van
Onderwijs 1. Relevantie • Is deze strategie van het Netwerk wel nodig? Zonder deze strategie valt het onderwijs niet om. • ‘Uit een brandslang kun je niet drinken’ er moet een drinkbaar straaltje komen aan data voor het onderwijs. • Er zou een keurmerk moeten komen voor het waarheidsgehalte van de informatie. • Aanbod moet duurzaam zijn en geregeld geactualiseerd worden anders niet voldoende bruikbaar. • Vraagarticulatie en de begeleiding van het onderwijs hierbij is van belang. Kijk naar onderwijsrendement van beschikbaar erfgoedaanbod en lessons learned. • Techniek moet wel werken en betrouwbaar zijn voor gebruik in de klas.
Onderwijs 2. Advies • Voorstel: aanbod in combinatie met regionale erfgoedinstellingen of regionale aanbieders van erfgoed. Hiervoor zijn ook lokale netwerken nodig. Voorbeeld meisje in Tiel i.p.v. Anne Frank t.b.v. Educatie WO II. • Risico is dat ‘de leerkracht’ dezelfde blijft, ook bij digitaal aanbod en andere aanbiedingsvormen. De persoonlijke ontwikkeling en bijscholing van leraren (PO) loopt achter. • Advies is om nu daadwerkelijk met PO en VO instellingen aan tafel te gaan. Deze apart benaderen omdat ze ver- schillend van aard zijn. PO met meer generalistische en VO met meer specialistische vragen over aanbod erfgoed data. • Goed aanbod schept zijn eigen vraag.
Overheid Deelnemers Anouk
Baving
Voorzitter
Nationaal Archief
Pieter
van Koetsveld
Assistent
OCW
Charles
Jeurgens
Deelnemer
Nationaal Archief
Chantal
Keijsper
Deelnemer
BRAIN
Jamil
Jawad
Deelnemer
VNG
Wil
Rombout
Deelnemer
RCE
Myrthe
Westendorp
Deelnemer
BZK/B&I
Jelle
Attema
Deelnemer
ECP
Liisa
Janssens
Deelnemer
ECP
Henriëtte
Heersink
Deelnemer
NORA
Arda
Scholte
Deelnemer
Erfgoedinspectie
Overheid 1. Relevantie •
Overheid heeft ook duurzaamheidsuitdagingen en is (voor een deel) onderdeel van dezelfde informatieketen. Dat betekent dat erfgoed kan helpen door aanwezig te zijn als adviseur voor informatieproducenten
•
Erfgoed loopt voor in ontwikkeling depotdiensten, hier kan overheid van leren / gebruik maken
•
Overheid is geholpen met gezamenlijke (overheid + erfgoed) architectuurprincipes t.a.v. o.a. hergebruik en openbaarheid van informatie en semantische en technische interoperabiliteit
•
Overheid en erfgoed hebben zelfde behoefte aan standaarden voor authenticiteit en betrouwbaarheid van digitale informatie
•
Erfgoedsector heeft veel expertise t.a.v. contextualisering en duiding
Overheid 2. Advies •
Erfgoed kan aan zichtbaarheid en bruikbaarheid winnen door aan te sluiten bij (semantische) kennismodelen die al ontwikkeld worden door andere sectoren v/d overheid
•
Let op met veel verschillende gebruikersgroepen: deze hebben verschillende eisen / verwachtingen t.a.v. gebruiksmogelijkheden en vindbaarheid maar ook t.a.v. betrouwbaarheid / authenticiteit van informatie
•
Erfgoed kan leren van ervaringen met open data. Hoe komt gebruik tot stand na publicatie ruwe data en hoe ga je daarna verder?
•
Erfgoed kan leren van ervaringen met stelsel basisregistraties (vgl Laan v/d Leefomgeving voor organisatie ketensamenwerking en het ‘rotondemodel’ voor continue verrijking metadata)
•
Om gebruikersgroepen beter te kunnen betrekken zou erfgoed moeten werken aan een ‘basisregistratie erfgoed’
Toerisme Deelnemers Sarah
Thurlings-Heijse
Voorzitter
ONH
Ralph
Stuyver
Assistent
DEN
Duyneveldt
Deelnemer
ANWB
Fortuin
Deelnemer
NBTC
Jong
Deelnemer
Pien
Rommens
Deelnemer
The Missing Link Nederlands Openlucht museum
Rene
Mijs
Deelnemer
IZITravel
Walter
van
Natasja Joost
de
Toerisme 1. Relevantie •
De NDE strategie is hoopgevend. Breed aanbod van CE-collecties is goed, versnippering is zonde.
•
We willen het beeldend en verhalend gebruiken (‘byte/snack size’) voor een groot en gedifferentieerd publiek.
•
We willen van ‘zichtbaar’ naar ‘gezien worden’ het gaat om beleving en gebruik.
•
We hebben geen inzicht in de CE-collecties en of de content voor ons ‘bruikbaar’ is.
•
De content kwaliteit moet goed zijn (metadata) , meertalig (NL, UK, DE, IT, ES), liefst rechten vrij, duurzaam, volgens standaarden geleverd (API) en actueel.
•
Betaling (fee/licentie) voor ons CE gebruik is mogelijk, mits de CE goed wordt aangeboden.
Toerisme 2. Advies • • • •
•
• •
Investeer niet in techniek maar in content. De CE-collecties zijn de grondstof (halffabricaat); de content moet ‘bewerkt worden voor gebruik’. Contentbewerking kan door publiek-private partij (betrouwbaar) gedaan worden. Beschikbaar gesteld via een soort ‘publiek depot’. Kwalitatieve datasets zijn nodig per doelgroep segment. Topstukken voor brede publiek, verdieping voor diepere customer journey. Graag inzicht in de CE-collecties. Dan beoordelen we waar we het publiek kunnen verleiden (customer-journey) en hoe we er unieke producten van kunnen maken. Voor dagjes uit, stedentrips en logies in erfgoed kan het bijzonder bruikbaar zijn; detail content is dan noodzakelijk. De ONH/innl ‘Buurtverkenner’ en ‘Live like a local’ vinden we zeker interessant.
Wetenschap/E-humanities Deelnemers Patricia
Alkhoven
Voorzitter
Meertens
Afelonne
Doek
Assistent
Sally
Wyatt
deelnemer
IISG KNAW/Univ. Maastricht
Henk
Wals
deelnemer
IISG
Jeroen
Snijders
deelnemer
Naturalis
Jose
Kruif
de
deelnemer
UU
Antal
Bosch
van den deelnemer
Andrea
Scharnhorst
Franciska
Jong
Vincent
Traag
de
Radboud U
deelnemer
DANS
deelnemer
UTwente
deelnemer
Kitlv
Wetenschap/e-Humanties 1. Relevantie • •
•
•
Het cultureel erfgoed is een rijke informatiebron die nieuwe inzichten kan opleveren voor geesteswetenschappelijk onderzoek; Voor onderzoek/e-humanities is het van belang goed inzicht te hebben in de rijkdom van het digitaal erfgoed. De uitvoering van deze nationale strategie biedt perspectieven om dit goed in kaart te brengen; Grootschalige infrastructurele onderzoeksprojecten zoals CLARIAH (KNAW + universiteiten) beogen de schakel te zijn tussen het digitale erfgoed en het gebruik ervan in het geesteswetenschappelijke onderzoek. In dit project staat het bruikbaar maken van de data en tools centraal. Aankomende onderzoekers moeten het perspectief op digitale erfgoeddata vanaf het begin mee krijgen. Universiteiten en kennisinstellingen moeten inzetten op goede scholing in het gebruik van digitale middelen;
Wetenschap/e-Humanties 2. Advies • •
•
•
• •
Leg de focus bij ‘bruikbaar’ niet te veel op standaarden, maar veel meer op interoperabiliteit en koppelingsmogelijkheden; Onderzoekers investeren in het schonen en verrijken van de data. Zoek naar mogelijkheden om deze data terug te geven aan de instelling die het object beheert en/of hoe deze informatie kan worden toegevoegd aan het object zodat het weer ten goede kan komen aan de gebruiker; Erfgoedinstellingen gaat het vaak om het (op fraaie wijze) tonen van het object (laten zien wat je hebt). Onderzoekers gaat het om de informatie die (grote hoeveelheden) objecten bevatten, ongeacht de materiaalsoort of de erfgoedsector waarin het thuishoort. Denk hieraan bij het beschikbaar maken van het digitaal erfgoed. (Naast goede doorzoekbaarheid is het wenselijk om met een druk op de knop alle gegevens, de ruwe data en objecten te downloaden; onderzoekers willen vaak “alles en veel”); Gebruik de kennis en expertise die in ruime mate aanwezig is in de kennisinstellingen op het gebied van informatica, koppelingen, inter-operabiliteit, thesauri, linked open data en domeinoverstijgende collecties; Onderhoud de communicatie met de domeinen in ronde tafelgesprekken zoals vandaag, denk hierbij ook aan het uitwisselen tussen de verschillende domeinen; Zorg voor een internationale inbedding van de nationale strategie; voor onderzoek is nationale begrenzing een lastige inperking.
Samenvatting (1) 1. Wat is de Nationale Strategie? (interpretatie van het document) Verwachtingsmanagement: Over gehele linie positieve reacties. Goede timing. Lijnen komen samen en gezamenlijk vervolg is nu benoemd. ‘Lessons’ zijn ‘learned’. Aandachtspunten: Budget (NDE, knooppunten, sectoren en fondsen), wat wel/wat niet, hoe praktisch al (incl. quick wins), 3-lagenmodel als praatplaat, niet als architectuur. Het is wel groot en belangrijk, maar niet zwaar. Het gaat kansen herkennen.
Samenvatting (2) 2. Het functioneren van Netwerk Digitaal Erfgoed Appèl aan alle betrokken partijen om expliciet rekening te houden met ketenafhankelijkheden binnen het NDE en met bestaande/gewenste rollen in andere netwerken (incl. makers). Ook rekening houden met internationaal (bijv. afstemming met strategieën in andere landen; of benutting van niet-Nederlandse collecties in het buitenland). Standaardisatie moet bevorderd worden, maar geen rigide regime.
Samenvatting (3) 3. De behoefte aan digitaal erfgoed (vraag naar content) Elke gebruiker heeft zijn eigen perspectief op digitaal erfgoed. Content moet zijn: hoogwaardig (toerisme), betrouwbaar (uitgevers), authentiek (overheid), gemodereerd/gecontext-ualiseerd (onderwijs, overheid), ongemodereerd (wetenschap), beleving op maat (toerisme), meertalig (toerisme). Content dient (ook) beschikbaar te zijn als halffabrikaten die andere partijen kunnen verrijken (toerisme, creatieve industrie, uitgevers). Maar: wat is er al allemaal (ook regionaal)? En hoe kan het ingezet worden voor interactie en verrijking door gebruikers? Zijn de rechten goed geregeld (open data)? Hoe actueel zijn de data? En: goed aanbod creëert ook vraag.
Samenvatting (4) 4. Wat doen we met wie? (samenwerking buiten NDE) Cross-sectorale samenwerking wordt in belangrijke mate bepaald/beperkt door bestaande sectorale perspectieven. Kansen (incl. hergebruik van bestaande voorzieningen in andere sectoren/domeinen) lijken vooral te liggen bij laag 1 en 2, minder op 3 (dat wordt als een kerntaak gezien van de erfgoedsector). Concrete aangrijpingspunten, benutting van bestaande expertise (rotondemodel) en trek ‘lessons learned’.
