“Dokter, mijn ogen zijn zo moe !”
Oorzaken en behandeling van astenope klachten
Huisartsensymposium 23 maart 2013 Bert Augustinus – Oogheelkunde l
Vermoeide ogen Definitie van astenopie Symptomen “Kunnen onze ogen nog volgen ?” Oorzaken en uitlokkende factoren Onderzoeken en diagnose Behandeling en preventie Relevante regelgeving
2
Definitie Astenopie (aesthenopia): vermoeidheidsgevoel op de ogen en hieraan gerelateerde klachten ten gevolge van het intens gebruik van de ogen (computer; TV; auto; lezen; multimedia) Bij intens computer-gebruik: Computer Vision Syndrome (CVS)
3
Symptomen Drukkend gevoel op de ogen Vermoeide ogen Pikken en branderigheid Roodheid Droogte-gevoel Wisselend wazig zien Moeilijkheden om te focussen Hoofdpijn Nekpijn Rug- en schouderpijn Fotofobie 4
“Kunnen onze ogen nog volgen ?” Evolutie in informatie overdracht Wat is nodig om goed te zien ? Demografische context en veroudering van het visueel systeem
5
Evolutie in informatie overdracht Verbaal >>> elektronisch Telefoon >>> GSM >>> smartphone Alle info gecentraliseerd in PC Drukker wordend verkeer; GPS; multimedia
6
7
Wat is nodig om goed te zien ? Gezichtsscherpte Gezichtsveld Kleurenzicht Contrastgevoeligheid Accommodatie Binoculariteit Intacte oogmotiliteit Knipperreflex Interpretatie
8
Contrastgevoeligheid Standaard optotypen: maximaal contrast (> 0,9) Contrastgevoeligheid varieert op schaal van 0 tot 1
9
Accomodatie
10
Accommodatie Emmetroop oog: scherp in de verte in “rust”; accomodatieve inspanning kortbij (3 dioptrie bij lezen op 30cm) Myopie: scherp kortbij in “rust” (Latente) hypermetropie: scherp in de verte dankzij accommoderen; extra accommodatie aanspreken kortbij Presbyopie: leeftijdsgebonden verlies van accommodatie Accommodatie-amplitude: 20j: 11 D; 45j: 4,5D; 65j: 1D Vanaf aanspreken van ½ tot 2/3 van accommodatiebreedte: °astenope klachten Accommodatie is gekoppeld aan convergentie
11
Binoculariteit 85% van de populatie heeft “latent” strabisme (forie) Decompensatie van forie is belangrijke oorzaak van astenope klachten
12
Demografische context en verouderen van het visueel systeem Activiteitsgraad en visuele inspanning van oudere populatie neemt toe Visueel systeem wordt minder efficiënt met toenemende leeftijd: - verminderd kleurenzicht - kleinere pupildiameter - gezichtsveldinkrimping - verminderde contrastgevoeligheid - verminderde gezichtsscherpte vooral in donker - verminderde leessnelheid (-34% tussen 21 en 63 jaar)
13
Oorzaken en uitlokkende factoren van astenopie Intensief en langdurig gebruik van de ogen voor visuele taken Ongecorrigeerde ametropie Gestoord binoculair zicht Droge ogen door werken in droge lucht of airco Stress/oververmoeidheid Onaangepaste werkpost
14
Onderzoek en diagnose Anamnese - klachtenpatroon en wanneer ° - ernst van de symptomatologie - relatie met werk en werkomstandigheden - trigger ? - gebruik medicatie
15
Onderzoek en diagnose Oftalmologisch onderzoek - refractie op afstand, intermediair en kortbij - opsporen van forieën - oogmotiliteit en convergentie - spleetlamponderzoek: cornea-littekens/droge ogen/ blefaritis/lensopaciteiten - fundusonderzoek
16
Behandeling en preventie Behandeling onderliggende oftalmologische problematiek Aanpassingen in werkomgeving en lifestyle - tips voor TV-kijken - tips bij het lezen - tips voor computergebruik Optische correctie in functie van de werkafstand !!
17
Behandeling onderliggende oftalmologische problematiek R/ blefaritis en droge ogen; kunsttranen zonder bewaarmiddel; vermijd decongestiva (Minhavez, Visine, …)
R/ onderliggende forie: oefeningen/prisma’s/heelkunde
18
Tips voor TV-kijken Afstand minimaal 4 tot 5x breedte van scherm Schuine hoek vermijden Zachte kamerverlichting zonder reflecties op het scherm
19
Tips bij het lezen Verlichting rechtstreeks op de tekst Vermijd lichtinval in de ogen: lichtbron achter jou of geschaduwd
20
Tips bij computergebruik Ergonomische werkhouding: rechte rug; regelbare stoelhoogte; bovenbenen recht. Scherm op 50 tot 70cm, schuin opgesteld en met bovenrand onder ooghoogte of iets lager. Lettertype vergroten eerder dan verkorten schermafstand. Vermijd weerspiegeling op het scherm. Indien mogelijk opteren voor zijdelingse lichtinval. Gebruik aparte lichtbron voor verlichten van tekst op bureel. Pas contrast van de monitor aan zo nodig. Regelmatig reinigen van het scherm. Keyboard recht voor jou.
21
Tips bij computergebruik Pauzes inlassen: 20 - 20 regel: elke 20 minuten 20 seconden opkijken van het scherm. Intentioneel knipperen; traansubstitutie zo nodig. Optimaliseren luchtkwaliteit: luchtbevochtiger; thermostaat lager; rookvrije omgeving. Relaxatie-oefeningen/ massage aangezicht.
22
23
Optische correctie in functie van werkafstand !! Altijd ontspiegelde glazen ! Unifocaal glas Degressief glas Standaard progressief glas Progressief computerglas
24
Ontspiegelde glazen 99% transparantie (vs 90% zonder ontspiegeling) betere contrastgevoeligheid vermindering van glare
25
Unifocaal glas Goedkoop ! Enkel bij unieke en vaste werkafstand
26
Degressief glas Overgang van intermediair zicht bovenaan naar leeszicht onderaan. Ideale bureelbril voor jonge presbyopen (45 tot 55j). Goedkoper dan multifocaal glas. Standaardglazen: slechts 2 degressies; geen correctie voor convergentie kortbij > minder geschikt voor oudere presbyopen.
27
Standaard progressief glas Zeker geschikt voor beginnend presbyoop. Gewenning ! Voor leeszicht: 32°blik naar beneden. Juiste centrage is primordiaal ! Bij slechte centrage: compensatie door aanspreken accommodatieve reserve (°astenopie) of cervicale extensie (°nekpijn)
28
Progressief computerglas Ideaal voor oudere presbyopen. Bredere intermediaire zone. Maatwerk in functie van - afstand oog/scherm - afstand oog/klavier - afstand oog/tafel - hoogte scherm
29
Relevante regelgeving Partners in “oogzorg” Onderzoek “beeldschermwerk” Terugbetaling brillen/contactlenzen Rijgeschiktheidscriteria
30
Partners in oogzorg Oogarts (1100) Arbeidsgeneeskundige dienst: screening/beeldschermwerk/rijgeschiktheid Orthoptie: erkende beroepstitel maar momenteel geen opleiding in België Opticien (3000): erkende beroepstitel; divergente opleiding - 3e graad TSO + 7e jaar specialisatie - Middenstandsopleiding: 1d/week; 3-jarige cyclus - HUB: professionele bachelor optiek en optometrie - thuisstudie.be > 1 diploma opticien; opstart accreditatie-systeem 31
Onderzoek beeldschermwerk KB 1993 Art 7 Werknemers die gewoonlijk en gedurende een aanzienlijk deel van hun normale werktijd gebruik maken van beeldschermapparatuur. … onderworpen aan een voorafgaande gezondheidsbeoordeling die zal worden aangevuld met een gepast onderzoek van de spieren en het beendergestel. … en indien een normaal correctiemiddel de uitoefening van werk op een beeldscherm niet mogelijk maakt, moet de werknemer beschikken over een speciaal correctiemiddel dat uitsluitend met het betrokken werk verband houdt. De kosten van dit speciale middel vallen ten laste van de werkgever. 5-jaarlijks tot 50 jaar waarna 3-jaarlijks
32
Terugbetaling brillen/contactlenzen Nieuwe herijkte nomenclatuur sinds 1/12/2012. Terugbetaling brillenglazen - 1e doelgroep: alle leeftijdscategorieën:
> +/- 8 dioptrie
- 2e doelgroep: < 18j: ook van 0 tot 8 dioptrie en bij verandering van minimaal 0,5 dioptrie; 2x forfait montuur - 3e doelgroep: > 65j: bifocaal/multifocaal > +/-4 dioptrie - 4e doelgroep: nood aan medische filter met absorptie blauw licht; gekoppeld aan pathologie (retinitis pigmentosa; albinisme; aniridie; …)
33
Terugbetaling brillen/contactlenzen Terugbetaling contactlenzen - > +/- 8 dioptrie - ametropie van minimaal 3 dioptrie - onregelmatig astigmatisme - speciale contactlenzen op maat voor bvb keratoconus, aniridie, iris-schade na trauma …
34
Rijgeschiktheidscriteria Nieuwe normen KB 15/09/2010 Groep 1: met optische correctie binoculair minimaal 5/10 Groep 2: - met optische correctie minimaal 8/10 beste oog en 1/10 minder goede oog - maximaal +8 dioptrie
35
36
