Dokter, ik heb kanker….. huisartsen-duodagen noordwest utrecht november 2006
Anette Pet Klinisch psycholoog-psychotherapeut Hoofd Patiëntenzorg Welmet Hudig Theoloog Therapeut
Het Helen Dowling Instituut heeft zorg voor mensen met kanker door het aanbieden van: • Patiëntenzorg • Onderzoek • Scholing
Programma •Fases bij kanker •Valkuilen •Interactieve uitwerking fases •Activiteiten Helen Dowling Instituut
Het zijn niet alleen de omstandigheden die je leven bepalen, maar nog meer de manier waarop je er mee omgaat.
Kanker = traumatische gebeurtenis •Schokkend en ingrijpend •Confrontatie of dreiging met de dood •Lichamelijke integriteit •Machteloosheid •Veel verschillende verliezen •Bedreiging van binnenuit •Langdurige onzekerheid
Taken patiënt Verwerken slecht nieuws door: • Feiten vertalen naar gedrag • Leren omgaan met bijbehorende emoties • Accepteren feiten • Opnieuw zingeving/betekenis geven Polspoel 2006
Verschillende fases Acute fase Medische behandeling Chronische fase Palliatieve fase
Schok Aanpassing Verwerking Nieuwe cyclus
Iedere fase kent eigen problematiek 7
Acute fase - Schok Kenmerken: • Onzekerheid • Wachten Rol huisarts • Geven van uitleg over medische stappen • Normaliseren gedrag en gevoel patiënt
Medische behandeling Aanpassing Kenmerken: • Korte termijn • Lichamelijk herstellen • Doen wat gedaan moet worden • Grenzen aan je eigen mogelijkheden Rol huisarts: • Versterken eigen kracht • Ondersteunen hervinden controle
Na de behandeling De draad weer op willen pakken maar
‘’het zwarte gat’ 10
Chronische fase - Verwerking Kenmerken: • Lange termijn • Niet vergeten maar inpassen • Emotionele lading moet slijten • Verzoenen met eigen ‘lot’ Rol huisarts: • Contact • Uitleg en informatie • Signalering
Integratie zelfbeeld kanker nieuw zelfbeeld met aangepaste emoties, cognities en gedrag
niet weten
12
Palliatieve fase - terminaal Kenmerken: • Besef van eindigheid • Onmacht • Hoop Rol van huisarts: • Er zijn • “Ik laat u niet in de steek”
Waar hebben patiënten in alle fases behoefte aan? • Informatie • Ondersteuning • Facilitatie Peter Maguire 2006
Valkuilen Veel hulpverleners hebben het idee dat bij kanker psychische symptomen normaal zijn en dat daar niets aan te doen is.
Valkuilen Patiënten hebben meer kans op affectieve stoornissen wanneer ze geen of te weinig informatie krijgen. Omgekeerd hebben patiënten die al hun vragen zo goed mogelijk beantwoord krijgen minder moeite met aanpassen.
Het slechtste wat je als dokter kunt doen is: • Vermijden om antwoorden te geven • Diagnose over de telefoon meedelen • Eerst de diagnose aan de familie te vertellen • Een discussie over de ziekte uit de weg gaan Peter Maguire 2006
Het beste wat je als dokter kunt doen is: • Bieden van up-to-date behandeling • Duidelijk maken dat je je patiënt niet in de steek zult laten • Bemoediging geven • Mogelijkheden voor behandeling bespreken Peter Maguire 2006
Patiënten hebben meer last van
professionele desinteresse dan van professionele onhandigheid!
19
Chronische fase - Verwerking 1. Zoeken naar kwaliteit van leven 2. Ontkennen van de ernst van de situatie 3. Regelen 4. Eigen rouwproces doormaken 5. Zoeken naar zin en betekenis
Palliatieve fase - terminaal 6. Afhechten: afronden of loslaten 7. Bang zijn voor het stervensproces 8. Denken over de dood 9. Met rust gelaten willen worden 10. Het laatste afscheid nemen 11. Klaar zijn met leven
Helen Dowling Instituut: voor wie? AWBZ-vergoede begeleiding bij kanker voor • Mensen met kanker, ongeacht fase of prognose • Partners en familieleden van mensen met kanker • Nabestaanden
Uitgangspunten Patiëntenzorg • Bio-psycho-sociaal model integrale oncologische zorg
• Zorg op maat geen standaardbehandelingen, wel ‘best bewezen zorg’
• Persoonsgerichte benadering je bent meer dan je kanker
Uitgangspunten Patiëntenzorg • Systemische benadering kanker heb je niet alleen
• Rogeriaanse basisattitude maximale betrokkenheid met behoud van distantie
• Richten op ‘care’ en niet op ‘cure’
Uitgangspunten Patiëntenzorg • • • •
Ieder mens is uniek Lijden is een wezenlijk onderdeel van het menselijk bestaan Iedereen beschikt over hulpbronnen om met lijden om te gaan De confrontatie met kanker is een traumatische ervaring
Aandachtspunten voor verwijzing:
Gevoelens van wanhoop Moeite met concentreren Beperkingen dagelijks functioneren Gevoelens van neerslachtigheid Worstelen met vragen over zin van het leven Slecht slapen Piekeren Greep kwijt zijn Gebrek aan steun uit omgeving Pijn Vermoeidheid Zorgen over thuissituatie Prikkelbaarheid
Doelen patiënten HDI Leren omgaan met de ziekte Zoeken innerlijk evenwicht Aandacht voor zichzelf Aandacht voor het leven Lotgenotencontact 27
Aanbod HDI • • • • • • • •
(Aandachtgerichte) cognitieve therapie Existentiële therapie EMDR Oplossingsgerichte therapie Systeem- en relatietherapie Groepstherapie Psychiatrische begeleiding Lichaamsgerichte therapie
Luisteren en vertellen Luister naar mijn verhaal Want als je luistert Maak je woorden in mij wakker Waarmee ik kan vertellen Nu weet ik nog niet wat Pas als het verhaal verteld is Krijg ik vorm en samenhang Samen ben ik iemand Door jou en mij herkend Als het verteld is Durf ik mijzelf weer te worden Dan is mijn huis weer ingericht De spullen op hun plaats
