Docentendag Maatschappijleer. Meld u aan vóór 11 januari 2013, maar hoe eerder hoe beter! VOL = VOL

vrijdAg 1 februAri 2013 09.00 – 17.30 uur Den Haag (Eerste Kamer, Tweede Kamer en ProDemos) n Gastsprekers: Ernst Hirsch Ballin en Kustaw Bessems n Lezingen en presentaties over actuele thema’s n Contact met collega’s en standhouders

Meld u aan vóór 11 januari 2013, maar hoe eerder hoe beter! VOL = VOL

foto: merlijn doomernik

20.00–22.00 uur Den Haag (ProDemos) n Lezingen van Alex Brenninkmeijer en Geert-Jan Knoops

foto: jeroen oerlemans

AvondprogrAmmA donderdAg 31 jAnuAri 2013

Docentendag Maatschappijleer Vrijdag 1 februari 2013

Anouchka van Miltenburg

foto: merlijn doomernik

foto: jeroen oerlemans

foto: hans kouwenhoven

Ernst Hirsch Ballin

Kustaw Bessems

2

Docentendag 2013

Vakconferentie Op vrijdag 1 februari 2013 organiseren ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat en de Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) de jaarlijkse Docentendag Maatschappijleer. Deze vakconferentie is al meer dan 30 jaar een begrip in de maatschappijleerwereld. Het is de jaarlijkse ontmoetingsplek voor u en uw collega’s. Wij zetten de vorig jaar ingezette traditie voort en organiseren de Docentendag in het gebouw van ProDemos én in de Eerste en Tweede Kamer in Den Haag. Wij hopen u hier te mogen verwelkomen. de plenAire opening Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg Mevrouw Van Miltenburg werd op 25 september 2012 gekozen tot Voorzitter van de Tweede Kamer. Zij is sinds 2003 lid van de VVD-fractie in de Tweede Kamer. Als Kamervoorzitter wil zij met gevoel voor de inhoud bijdragen aan een goede sfeer en aan een effectieve en inhoudelijke vergadering. Alle deelnemers aan het debat in de Tweede Kamer moeten namelijk hun opvattingen voor het voetlicht kunnen brengen. Zij zal daarbij letten op begrijpelijke taal van Kamerleden en bewindspersonen en bij alle debatten stelt zij zich de vraag: heeft de Tweede Kamer voldoende ruimte om haar controlerende en wetgevende taak uit te voeren?

Gastspreker: Ernst Hirsch Ballin De heer Hirsch Ballin is hoogleraar Nederlands en Europees constitutioneel recht aan de Universiteit van Tilburg en hoogleraar rechten van de mens aan de Universiteit van Amsterdam. Hirsch Ballin was minister van Justitie in het kabinet-Lubbers III en in de laatste twee kabinettenBalkenende. Naast zijn wetenschappelijke carrière was Hirsch Ballin onder meer lid van de Eerste Kamer en de Raad van State. De titel van zijn lezing luidt: ‘Staatsrecht in beweging’.

diensten en Haagse politiek. Kustaw Bessems zal spreken over het gevaar van groepsdenken en de waarde van afwijken, in de klas en in het politiek en publiek debat.

Kies uit 16 lezingen en presentAties Er zijn twee rondes lezingen en presentaties. De eerste ronde vindt plaats in het gebouw van de Tweede Kamer. De lezingen en presentaties in de tweede ronde zijn in de Tweede Kamer, de Eerste Kamer en in het gebouw van ProDemos. U kunt onder andere kiezen uit lezingen van Jan Willem Duyvendak en Mark Bovens. Vanuit hun vakgebied gaan zij in op actuele ontwikkelingen binnen een bepaald kennisdomein van maatschappijleer. Presentaties zijn er onder andere van de griffier van de Eerste Kamer en SLO.

lunch Vanaf 12.30 uur staat een buffet met een uitgebreide lunch voor u klaar. Een goede gelegenheid om in een ontspannen sfeer uw collega-vakgenoten en vakspecialisten te ontmoeten en om met hen van gedachten te wisselen over het nieuwe lesmateriaal en het vak maatschappijleer.

voor wie bestemd? Gastspreker: Kustaw Bessems Kustaw Bessems is journalist en chef van het achtergronden opiniekatern bij de Volkskrant op zaterdag: Vonk. Daarnaast is hij columnist voor BNR Nieuwsradio. Eerder werkte hij voor Trouw en Dagblad de Pers. Bessems schreef onder meer over integratie, islam, terrorisme, inlichtingen-

De Docentendag Maatschappijleer is allereerst bestemd voor docenten maatschappijleer, maatschappijwetenschappen en burgerschapscompetenties. Ook studenten van lerarenopleidingen, docenten uit de volwasseneneducatie en andere professionals met belangstelling voor maatschappelijke en politieke educatie zijn van harte welkom. Docentendag 2013

3

Avondprogramma Al op donderdag 31 januari kunt u naar ProDemos komen om daar een programma mee te maken. De NVLM trapt af met de jaarvergadering van 16.30 tot 18.00 uur. Om 20.00 uur vervolgen we het programma en kunt u naar een lezing van de nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer of advocaat Geert-Jan Knoops. Ook kunt u een bezoek brengen aan Museum de Gevangenpoort. 1. lezing Alex brenninKmeijer Op basis van zijn ervaring als Nationale ombudsman zal de heer Alex Brenninkmeijer ingaan op de relatie tussen burger en overheid: Wat maakt de burger boos? Hoe kan de overheid geloofwaardig overkomen op de burger? Hoe kan de overheid ertoe bijdragen dat de burger de overheid vertrouwt? Of moet de overheid zich niets aantrekken van de boze burger?

onderzoek bij het Internationaal Strafhof, dan valt op dat op dit moment alleen Afrikaanse landen onderwerp van onderzoek zijn. Hoe valt dit te verklaren? Wat voor een impact heeft dit op de legitimiteit van het internationaal strafrecht en de procedures voor het Internationaal Strafhof?

3. rondleiding gevAngenpoort De Gevangenpoort toont het verhaal van misdaad en straf door de eeuwen heen. De poort aan het Buitenhof vormde de hoofdpoort tot het slot van de Graven van Holland, nu het Binnenhof. In 1428 werd deze Voorpoort van den Hove ook een gevangenis. Bekende vaderlanders als Cornelis de Witt hebben in de Gevangenpoort vastgezeten. Ze verbleven in een eigen, luxe cel: de Ridderkamer. U kunt twee van de drie onderdelen van het avondprogramma volgen. Geef uw voorkeur op bij uw aanmelding.

diner Tussen 18.00 en 20.00 uur kunt u op eigen gelegenheid iets gaan eten in Den Haag. In het gebouw van ProDemos vindt u bijvoorbeeld Café Brasserie Dudok.

2. lezing geert-jAn Knoops De lezing van de heer Knoops zal onder meer ingaan op (politieke) selectie bij het instellen van vervolging, misbruik van proces en verdedigingsstrategieën voor internationale straftribunalen. Als wordt gekeken naar de situaties in

4

Docentendag 2013

overnAchting U kunt uw overnachting in Den Haag zelf regelen. Via www.booking.com vindt u mogelijkheden in verschillende prijsklassen.

Aanmelden Adres en route De bezoekersingang van de Tweede Kamer vindt u aan de Lange Poten 4. Op www.tweedekamer.nl vindt u een routebeschrijving voor het openbaar vervoer en de auto. Vanaf station Den Haag Centraal loopt u in ongeveer 10 minuten naar het Kamergebouw. Komt u per auto, dan kunt u deze tegen betaling parkeren in de Pleingarage, Plein 25, 2511 CS Den Haag. ProDemos is gevestigd op Hofweg 1H, tegenover het Binnenhof. U vindt een routebeschrijving op www.prodemos.nl/Over-ProDemos/Contact.

orgAnisAtie en inlichtingen toegAngsprijzen Docentendag

inclusief exclusief avondprogramma avondprogramma € 165,– € 140,–

Standaardprijs Abonnees van M&P en leden van de NVLM € 150,– Studenten € 75,–

€ 125,– € 60,–

Tip! Bent u nog geen lid van de NVLM en/of abonnee van Maatschappij & Politiek (M&P), regel dat dan bij de aanmelding en profiteer direct van de € 15,– korting. Meer informatie over de NVLM vindt u op www.nvlm.nl. Meer informatie over M&P vindt u op www.maatschappijenpolitiek.nl.

ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat Hofweg 1H 2511 AA Den Haag T (070) 750 46 46 I www.prodemos.nl [email protected] NVLM Amaliastraat 50 3522 AW Utrecht I www.nvlm.nl Twitter mee over de Docentendag met #docentendag Vragen? Stel ze aan @ProDemos

AAnmelden Voor deelname is aanmelding en betaling vooraf noodzakelijk. Dit kan uitsluitend via de website www.prodemos.nl/docentendag. U komt vervolgens in onze webshop waar u uw gegevens invult. Voorkom teleurstellingen en doe het meteen, maar in ieder geval vóór 11 januari 2013. Elk jaar moeten we tientallen docenten teleurstellen omdat de Docentendag volgeboekt is. De indeling bij het avondprogramma en bij de lezingen en presentaties vindt plaats in volgorde van binnenkomst van uw aanmelding. Voor informatie kunt u contact opnemen met Tatjana Meijvogel-Volk, projectleider van de Docentendag, (070) 7570262 en Marjolein Wilhelmy Damsté (070) 7570203 of mailen naar: [email protected]. Tot 10 dagen voor aanvang kunt u zich kosteloos afmelden. Daarna is restitutie niet mogelijk. Afmelden kan alleen schriftelijk.

ideAl of creditcArd Bij uw aanmelding kunt u als betaalmiddel kiezen voor een creditcard of een iDEAL-betaling. Na aanmelding ontvangt u een bevestiging per e-mail. Deze bevestiging dient tevens als factuur en bewijs van aanmelding. Betaling met een acceptgirokaart is niet mogelijk.

beveiliging tweede KAmer De Docentendag wordt gehouden in het gebouw van de Tweede Kamer. U kunt alleen naar binnen via de ingang aan de Lange Poten 4. Houd rekening met beveiligingsmaatregelen: deze kunnen voor vertraging zorgen bij binnenkomst. Daarom verzoeken wij u ruim op tijd te komen.

Andere belangrijke regels

n U moet een geldig identiteitsbewijs kunnen tonen. n Broekriemen, schoenen met gespen e.d. moet u afdoen voor de scanner, deze kunt u daarna weer aandoen. n Tassen mogen niet mee de vergaderzalen in. Er zijn 150 lockers voor bezoekers; neem bij voorkeur geen tas mee, of neem een tasje mee waarin geen waardevolle spullen achterblijven als u het Kamergebouw binnengaat. De garderobe is namelijk niet bewaakt. n Het is niet toegestaan om foto’s te nemen in het Kamergebouw. n Roken is alleen buiten mogelijk en daarna moet u opnieuw door de scanstraat.

Docentendag 2013

5

Standhouders Educatieve uitgevers en organisaties presenteren hun materialen op de Docentendag. U bent met uw vragen en opmerkingen welkom bij de stands in de Statenpassage en bij ProDemos. Hieronder vindt u de organisaties die aanwezig zijn. De toelichtende teksten zijn geschreven door de organisaties zelf.

senecA uitgeverij Niet stampen, maar denken! De snelst groeiende methode voor maatschappijleer presenteert de nieuwe h/v en vmboeditie. Bij Seneca is direct contact tussen auteurs en docenten normaal. Ontmoet ons bij de stand!

Algemene reKenKAmer In 2014 bestaat de Algemene Rekenkamer, het hoogste controleorgaan in Nederland, 200 jaar. Wie we zijn, wat we doen en waarom dat belangrijk is, laten wij zien in deze stand.

Anne frAnK stichting

stAnds in de stAtenpAssAge (9:00 – 16:00 uur) deviAnt Uitgeverij Deviant ontwikkelt leermiddelen voor het vak burgerschap op alle niveaus van het mbo. De methodes zijn voor dit schooljaar volledig herzien en bestaan uit zowel boeken als digitaal materiaal.

uitgeverij essener Uitgeverij Essener brengt al jaren de meest gebruikte lesmethoden maatschappijleer uit voor vmbo, havo en vwo. Op deze Docentendag kunt u in gesprek gaan met de aanwezige auteurs en redacteurs.

noordhoff uitgevers Impuls is dé methode voor maatschappijleer voor vmbo bovenbouw en tweede fase! Naast het vernieuwde arrangement voor maatschappijleer 1 presenteert Impuls nu ook leerwerkkaternen voor het examenvak maatschappijleer 2. Kom naar de stand van Noordhoff Uitgevers; wij informeren u graag over Impuls en u krijgt natuurlijk beoordelingsexemplaren van ons mee.

uitgeverij mAlmberg Kom kennismaken met het nieuwe Dilemma. In 2013 verschijnt Dilemma, de nieuwe maatschappijleermethode voor havo/vwo bovenbouw. Kom naar de stand van Malmberg voor uw eerste kennismaking. Natuurlijk ook alles over de 3e editie van Blikopener, de veelgebruikte methode van Malmberg voor maatschappijleer vmbo bovenbouw voor M1 en M2.

gArAnt & spinhuis Publicaties van Garant & Spinhuis: CIVITAS (2e editie; vomethode maatschappijleer van Dijkstra, De Jager, Koops & Philippens) en Van Thomas Jefferson tot Pim Fortuyn (Meindert Fennema).

6

Docentendag 2013

De Anne Frank Stichting ontwikkelt lesmateriaal voor op school. De lessen die we kunnen trekken uit het levensverhaal van Anne Frank zijn belangrijk voor de maatschappij van nu! We krijgen allemaal te maken met vooroordelen, antisemitisme en discriminatie. En wat is eigenlijk het belang van identiteit en gelijke rechten?

educAtief progrAmmA humAnity house Op een verrassende en interactieve manier je leerlingen meenemen in de wereld van een vluchteling? Een reis door het Humanity House laat je ervaren hoe het is om te moeten overleven in een gebied waar een conflict heerst of een ramp heeft plaatsgevonden. Interesse? Ga naar www.humanityhouse.org/nl/educatie

KustAw bessems signeert Kustaw Bessems signeert in de Statenpassage zijn nieuwste boek: Doe eens normaal man. In zeven stappen naar een betere politiek.

montesquieu instituut Het Montesquieu Instituut, bekend van Europa-Nu en Parlement.com, presenteert digitale lesideeën om snel en makkelijk actuele Europese en Nederlandse thema’s in de les te betrekken met een actieve bijdrage van de leerlingen.

stAnds op de derde verdieping vAn prodemos (14:30 – 17:30 uur) stichting dAy for chAnge Wij zijn als wereldburgers met elkaar verbonden. Geld speelt in die verbondenheid een centrale rol. Negatief en positief. Day for Change brengt wereldburgerschap in praktijk en leert jongeren verder te kijken dan hun neus lang is.

stichting nederlAndse veterAnendAg nieuws in de KlAs Nieuws in de klas helpt docenten in het voortgezet en het primair onderwijs om nieuwsmedia in hun lesprogramma te verwerken. Docenten kunnen via de website www.nieuwsindeklas.nl de Nieuwsservice aanvragen en lesopdrachten downloaden.

De Stichting Nederlandse Veteranendag nodigt uit tot meningsvorming over conflicten, militaire inzet en de persoonlijke gevolgen. Met veteranen voor de klas en uitgebreide online interactieve dilemmascenario’s. Van Nederlands-Indië tot Afghanistan.

ggd rotterdAm ntr schooltv NTR Schooltv heeft de titels Focus op de Maatschappij (vmbo) en Dossier Maatschappijleer (havo/vwo) voor het vak maatschappijleer in haar programmering en online op haar site www.schooltv.nl. De onderwerpen uit deze series sluiten direct aan bij de verschillende lesmethoden zoals Thema’s maatschappijleer en Blikopener en zijn makkelijk inzetbaar in uw lessen.

Lang Leve de Liefde, hét lespakket over relaties en seksuele gezondheid voor het vmbo, is vernieuwd en uitgebreid naar het gehele VO en het mbo. Kom kennismaken met Lang Leve de Liefde!

voorlichting in de KlAs, coc nederlAnd

Als koepel van landelijke jongerenorganisaties weet NJR wat er speelt in de jongerenwereld. De projecten van NJR beslaan het hele maatschappelijke veld van natuur & milieu tot seksuele diversiteit, van jongerenparticipatie in achterstandswijken tot jongerenvertegenwoordigers naar de VN.

De helft van de scholieren in het voortgezet onderwijs denkt dat je op school beter niet voor je homoseksualiteit kunt uitkomen. Op ten minste een derde van de scholen vinden homofobe incidenten plaats. Voorlichting over seksuele diversiteit geeft antwoord op vragen van leerlingen. Maatschappijleer is één van de vakken binnen het VO waarbinnen voorlichting over seksuele diversiteit prima past. We laten zien wat u als docent kunt verwachten wanneer u een voorlichting boekt van het COC over seksuele diversiteit.

movies thAt mAtter

fort vAn de democrAtie

Film opent ogen! Movies that Matter adviseert en begeleidt scholen bij vertoning van films over mensenrechten. Bij de films is lesmateriaal ontwikkeld dat goed aansluit bij het vak maatschappijleer in het voortgezet onderwijs, mbo en hbo. Het lesmateriaal is gratis beschikbaar en de films zijn kosteloos te leen.

Het Fort van de Democratie is een educatief centrum in Utrecht. Bezoekers kunnen in een uitdagende tentoonstelling onderzoeken wat democratie voor hen betekent en wat zij aan de democratie kunnen bijdragen. De activiteiten zijn speciaal ontwikkeld voor scholieren en studenten van 14 – 22 jaar in het voortgezet onderwijs en mbo.

nAtionAle jeugd rAAd njr

Docentendag 2013

7

Lezingen en presentaties

Lezingen A

Er zijn twee rondes met lezingen en presentaties. De presentatie over de Pilot Maatschappijwetenschappen wordt twee keer gegeven. Eén keer in ronde 1 (13:30 uur) en één keer in ronde 2 (15:00 uur). De overige lezingen en presentaties worden één keer gegeven. In het onderstaande overzicht vindt u het volledige aanbod.

nieuw nAtionAlisme in nederlAnd Jan Willem Duyvendak onderzoekt in zijn lezing de recente opkomst van een speciale vorm van nationalisme, zoals deze zich de afgelopen jaren in verschillende West-Europese landen, waaronder Nederland, heeft gemanifesteerd: het nativisme. Voortbouwend op zijn boek The Politics of Home. Belonging and Nostalgia in Western Europe and the US bespreekt hij recente politieke kwesties, zoals de ‘Mauro’-affaire, om beter te begrijpen in welke termen hedendaags Nederlands burgerschap wordt geframed: niet in juridische termen of als sociale status, maar in de vorm van geculturaliseerd burgerschap.

A tot en met F zijn lezingen door wetenschappers. P tot en met Z zijn presentaties of workshops waarin u ideeën kunt opdoen voor uw eigen lespraktijk. De lezingen en presentaties van ronde 2 vinden op drie locaties plaats: in de Eerste en Tweede Kamer, en bij ProDemos aan de Hofweg (tegenover het Binnenhof).

lezing/presentAtie

ronde 1 ronde 2

A. Nieuw nationalisme in Nederland B. Ernstige overlast en jeugdcriminaliteit typisch Marokkaans? C. Politieke voorkeur zegt meer over jezelf dan je denkt D. De Diplomademocratie E. Burgerschap gaat om macht F. Van incident tot hype P. Politiek op het vmbo: leerlingen activeren  R. Film opent ogen!  S. Pilot Maatschappijwetenschappen  T. Causaal leren redeneren bij maatschappijleer U. Democratisch burgerschapsonderwijs V. Loopbaan en burgerschap mbo W. Rechtsstaat in de les: leerlingen activeren  X. Wandeling: Van wens tot wet Y. De rol van de Eerste Kamer in ons staatsbestel Z. De Rekenkamer: denk en doe mee!

n n n

n n n

n n n n n n n n n n n Prof. dr. Jan Willem Duyvendak is als hoogleraar sociologie verbonden aan het departement Sociologie en Antropologie van de Universiteit van Amsterdam

8

Docentendag 2013

B

C

D

ernstige overlAst en jeugdcriminAliteit – typisch mAroKKAAns?

politieKe voorKeur zegt meer over jezelf dAn je denKt

de diplomAdemocrAtie

Allochtone jongens – in het bijzonder van Marokkaanse afkomst – hebben een onevenredig groot aandeel in de overlast en jeugdcriminaliteit in Nederland. Ook de geconstateerde verharding van hun delinquente (groeps)gedrag – steeds ernstigere delicten plegen op een bijzonder jonge leeftijd – is verontrustend. Het is de vraag in hoeverre hun Marokkaanse afkomst een rol speelt bij de ontwikkeling van deze problematiek. Sommige wetenschappers beweren dat de Marokkaanse cultuur een doorslaggevende factor is en ook moet worden meegewogen in het zoeken naar oplossingen. Op basis van jarenlang empirisch onderzoek in groepen straatjongens van hoofdzakelijk Marokkaanse komaf, komt Jan Dirk de Jong tot een andere conclusie: algemene menselijke behoeftebevrediging, het ontstaan van een eigen straatcultuur en diverse generieke groepsdynamische processen (waaronder een versterkte groepsdruk), kunnen verklaren waarom juist deze straatjongens in de problemen komen en opvallend delinquent (groeps)gedrag vertonen.

Stemmen is zo op het eerste gezicht een uitermate rationele bezigheid. Je vergelijkt de standpunten van de verschillende partijen, doet een stemwijzer, kijkt naar de lijsttrekkersdebatten op televisie, en na enig denkwerk kies je voor iemand wiens leiderschap en toekomstplannen je bevallen. Is dat wel zo? In de psychologie zien we in toenemende mate dat onze politieke voorkeuren vrij diep genesteld zitten in onze persoonlijkheid. Onze persoonlijkheid bepaalt deels welke kanten we opgaan in het politieke spectrum. Mensen die een afkeer hebben van verandering en vernieuwing navigeren vrij automatisch naar conservatieve partijen. Ze antwoorden bijvoorbeeld vaker bevestigend op een stelling als: ik heb er een hekel aan om plannen op het laatste moment te veranderen. De lezing geeft een beeld van persoonlijkheid en genetische invloeden, en geeft inzicht in de vraag of linkse mensen nu echt socialer zijn, en of ze gelukkiger zijn dan rechtse mensen.

Dr. Jan Dirk de Jong is socioloog en criminoloog en als onderzoeker en adviseur verbonden aan Rebond.

Prof. dr. Paul van Lange is als hoogleraar sociale psychologie verbonden aan het departement Sociale en Organisatiepsychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Politieke ambten zijn de enige functies waar je in Nederland geen papieren voor nodig hebt. Lekenbestuur vormt immers de kern van de democratie. Elke burger heeft het recht om zich verkiesbaar te stellen, elke burger kan wethouder of minister worden, ongeacht zijn formele kwalificaties. Zo was het in Athene, de bakermat van de democratie, en zo staat het ook in onze Grondwet. De praktijk is inmiddels volstrekt anders. Nederland is een diplomademocratie, een land dat wordt bestuurd door de burgers met de hoogste diploma’s. Alle formele en informele politieke instituties en arena’s, variërend van Kamer en kabinet, belangenorganisaties en overlegorganen, tot inspraakavonden en internetacties, worden gedomineerd door hoger opgeleiden en professionals. Die politieke dominantie van academici is problematisch omdat hoger en lager opgeleiden steeds meer in gescheiden werelden leven en niet altijd dezelfde zorgen, wensen en belangen hebben.

Prof. dr. Mark Bovens is als hoogleraar Public Administration en onderzoeksdirecteur verbonden aan de Utrecht University School of Governance.

Docentendag 2013

9

Presentaties E

F

P

burgerschAp gAAt om mAcht

vAn incident tot hype

Nederlands leer je thuis, of van tv of op het plein. Toch moet je er ook examen in doen. Zo is het ook met burgerschap. Allicht dat je wat waarden en normen van je omgeving overneemt, maar weten hoe je een kritisch burger bent, is een vaardigheid die je aan kunt leren. Sterker, die je aan moet leren, want met een lesje wereldreligies en wat uitleg over het verschil tussen actief en passief kiesrecht help je geen kind omhoog op de ladder. Tijd om kritisch burgerschap verplicht te stellen.

Het verdriet van Mauro, het straatgeweld in Gouda, de ontsnapte tbs’er, de brand in Moerdijk, maar ook de Utrechtse asbestaffaire of het misbruikschandaal in de katholieke kerk: regelmatig zien we hoe incidenten kunnen uitgroeien tot grote mediahypes. Dagen, soms wekenlang zijn de media in de ban van dat ene onderwerp met alle gevolgen van dien. Ministers moeten opdraven voor spoeddebatten in de Tweede Kamer, belangengroepen schreeuwen moord en brand, burgers roeren zich op internet en de media gaan op jacht naar nog meer nieuws over het nieuwe probleem dat daardoor crisisachtige proporties krijgt. Hoe zit dat escalatieproces in elkaar? Media verslaan niet alleen nieuws, ze maken het ook. Maar hoe gaan de nieuwsredacties aan de slag met een incident? Hoe wordt zo’n incident uitvergroot? Waarom duikt er plots een golf van incidenten op waardoor de indruk ontstaat dat het nog veel erger is dan gedacht? En welke rol spelen belangrijke actoren als deskundigen, politici en belangengroepen bij de stapsgewijze vergroting van een incident tot een ‘nationaal probleem’? Aan de hand van actuele voorbeelden analyseert mediasocioloog Peter Vasterman van de Universiteit van Amsterdam de dynamiek van de mediahype.

politieK op het vmbo: leerlingen Activeren

Drs. Menno Hurenkamp is als onderzoeker verbonden aan het departement Sociologie en Antropologie van de Universiteit van Amsterdam.

10

Docentendag 2013

Dr. Peter Vasterman is universitair docent bij de leerstoelgroep Journalistiek van de afdeling Mediastudies, Faculteit Geesteswetenschappen, aan de Universiteit van Amsterdam.

Veel leerlingen op het vmbo ervaren een grote afstand tot de politiek. Politiek vinden ze vaak moeilijk en ze hebben niet het idee dat ze zelf invloed uit kunnen oefenen. ProDemos ontwikkelt speciaal voor deze doelgroep eenvoudige en activerende werkvormen. In deze workshop presenteren wij een best of: onze tien leukste werkvormen voor het vmbo, geschikt gemaakt voor in uw lessen. Begrippen als machtenscheiding en democratie lijken ineens een stuk eenvoudiger. We laten de werkvormen niet alleen zien, we proberen er ook een paar met u uit. Na afloop is er voor elke deelnemer een reader met daarin de gepresenteerde werkvormen. U kunt met deze werkvormen dus direct zelf aan de slag in de klas.

Presentatie: ProDemos

R

S

T

film opent ogen!

pilot mAAtschAppijwetenschAppen hAvo/vwo

cAusAAl leren redeneren bij mAAtschAppijleer

Vijftien pilotscholen hebben afgelopen schooljaar met het nieuwe programma gewerkt en zijn al een stap verder met het zich eigen maken van de conceptcontextbenadering. Voor de acht havoscholen vindt al in 2013 het eerste pilotexamen plaats, voor vwo in 2014. In 2016 zal dit programma naar verwachting worden ingevoerd. De in totaal 23 kernconcepten vormen het conceptuele kader en daarmee het instrumentarium waarmee maatschappelijke contexten (thema’s) geanalyseerd en bestudeerd kunnen worden. In het eerste pilotexamen zullen meer vragen gesteld worden waarin van leerlingen gevraagd wordt de kernconcepten toe te passen op een casus. Cito en het College voor Examens hebben al enkele voorbeeldvragen ontwikkeld. In deze presentatie is er uitgebreide informatie over de eerste ervaringen met het nieuwe programma in de klas: werkt de concept-contextbenadering en biedt deze voldoende houvast voor de vernieuwing van het vak; kunnen docenten en vooral ook leerlingen ermee uit de voeten? Hoe ziet het nieuwe lesmateriaal eruit: is het voldoende uitdagend en op niveau? Vragen die met de betrokken docenten besproken kunnen worden. De presentatie biedt havo/vwodocenten de mogelijkheid zich verder te oriënteren op het nieuwe examenprogramma. Een selectie van het lesmateriaal is beschikbaar voor de deelnemers.

Voor kritisch leren denken is ‘causaal’ leren redeneren (en daarbij het onderscheiden van correlaties) een basale – hogere – denkvaardigheid. Met die vaardigheid kunnen leerlingen allerlei theorieën, politieke visies, beleidsvoorstellen en resultaten van onderzoek leren ontleden in kleine begrijpelijke stappen en schema’s. Leerresultaten worden beter als leerlingen deze manier van redeneren beter beheersen. Anne Hemker (student aan de lerarenopleiding UvA/ILO) ontwikkelt samen met Gerard Ruijs lessen waarin leerlingen met behulp van verschillende werkvormen en leeractiviteiten/denkstappen getraind worden in deze manieren van redeneren: niet alleen in het kunnen noemen van oorzaak en gevolg, maar ook in het kunnen verwoorden van het proces ertussen. Het is niet de bedoeling extra stof toe te voegen aan maatschappijleer of maatschappijwetenschappen, maar de verschillende manieren van redeneren juist te trainen aan de hand van de inhoud van deze vakken. Leerlingen kunnen op die manier beter leren participeren in het maatschappelijk debat en leren meer afgewogen hun positie bepalen. In deze workshop laten we enkele proeven van lessen zien, en de resultaten van leerlingen die op die manier hebben gewerkt.

Movies that Matter, een initiatief van Amnesty International, biedt verschillende projecten rondom mensenrechtenfilms. Movies that Matter gelooft in de kracht van films: het opent ogen. Er zijn veel films die aansluiten op onderwerpen die op scholen al behandeld worden. Film blijkt een goed middel om de leerlingen een uitgebreider beeld te geven en te inspireren. Niet alleen kan film maatschappelijke verschijnselen en processen zichtbaar maken, met de juiste werkvormen kan het ook (denk)vaardigheden van leerlingen vergroten. In deze workshop tonen we hoe korte en lange films op verschillende manieren gebruikt kunnen worden bij het vak maatschappijleer. Film als aanknooppunt voor een debat, als inspiratie voor de leerlingen om zelf oplossingen aan te dragen, als confrontatiemiddel tegen vooroordelen. Ook besteden we aandacht aan het gericht leren kijken naar film. Hoe betrek je leerlingen actief bij een film?

Presentatie: Margreet Cornelius, educatiemedewerker bij Movies that Matter

Presentatie: Han Noordink en Lieke Meijs, pilot maatschappijwetenschappen SLO, samen met een aantal pilotdocenten.

Presentatie: Gerard Ruijs en Anne Hemker, lerarenopleiding Universiteit van Amsterdam

Docentendag 2013

11

U

V

democrAtisch burgerschApsonderwijs

loopbAAn en burgerschAp mbo – hoe het ooK zou Kunnen

“Ik weet wat democratie inhoudt, maar niet wat ik ervan vind.” Een bezinning op de focus van je eigen democratisch burgerschapsonderwijs. In Nederland wordt van scholen en docenten verwacht dat zij zelf invulling geven aan hun burgerschapsonderwijs in een democratische samenleving. In deze workshop onderzoeken we de invloed van je eigen democratieconcept op jouw burgerschapsonderwijs in het vmbo, havo/vwo en mbo. Dit doen we aan de hand van het onderscheid tussen een smal en een breed concept van democratie. Eerst geeft Isolde de Groot een beknopte uitleg over deze concepten en de doelstellingen en programma’s voor burgerschapsonderwijs die hieruit voort komen. Vervolgens bezinnen de deelnemers zich op de huidige en wenselijke doelstellingen van hun eigen onderwijs over democratie. Tevens onderzoeken we overeenkomsten en verschillen tussen de focussen van de deelnemers. Welke aspecten krijgen veel aandacht? Welke (te) weinig? De uitkomsten worden besproken in relatie tot enkele resultaten van De Groots promotieonderzoek. Hierin onderzocht ze o.a. wat zevenentwintig jongeren (in het eerste jaar van het mbo en in 5 vwo, in Utrecht) onder democratie verstaan en wat zij waardevol vinden aan het leven in een democratisch land.

Presentatie: Isolde de Groot, promovenda democratie en burgerschapsvorming aan de Universiteit voor Humanistiek.

12

Docentendag 2013

Met de komst van het eerste brondocument, en daarmee het wegvallen van de kennisaspecten, zijn de mboscholen burgerschap zeer divers gaan invullen. Van een ‘afvink’-dag tot aan een gedegen uitgeschreven lesplan, alles kwam en komt voor. In sommige opleidingen verdween de aandacht voor de kennisaspecten met het argument dat er binnen de beroepstheorie ook wel aandacht voor was. Door de komst van de kwalificatieeisen 2011 zijn de kennisaspecten weer enigszins terug, maar tegelijkertijd is er nu een ‘inspanningsverplichting’ opgenomen. Wat wordt daaronder verstaan? Hoe ga je als burgerschapsdocent met deze ontwikkelingen om? Hoe borg je dit vak, de positie van de docent en kun je het ook inhoud meegeven zodat je kunt voldoen aan het “bevorderen van de algemene vorming en de persoonlijke ontplooiing van de deelnemers en bijdragen tot het maatschappelijk functioneren” (artikel 1.2.1 lid 2 van de WEB)? In deze workshop worden deze en andere vragen besproken aan de hand van een praktijkvoorbeeld en worden de vragen bekeken vanuit de positie van docenten, management en beleid. Ook is er aandacht voor de verschillende ervaringen en worden tips uitgewisseld.

Presentatie: Mariëlle Verhoef (senior beleidsmedewerker) en Ruth Esselink-Mijnen (senior burgerschapsdocent) van het Graafschap College Doetinchem

W rechtsstAAt in de les: leerlingen Activeren Nederland is niet alleen een democratie, maar ook een rechtsstaat. Veel leerlingen kennen de betekenis van het tweede begrip niet. ProDemos weet dit helder te maken met activerende werkvormen. In deze workshop presenteren wij een best of: onze tien leukste werkvormen binnen het thema rechtsstaat, geschikt gemaakt voor in uw lessen. Aan bod komen onder andere het machtenveld, de rechtenteller, hoe los ik dit op en een rollenspel strafrechtszaak. We laten de werkvormen niet alleen zien, ook proberen we er een paar met u uit. Na afloop is er voor elke deelnemer een reader met daarin de gepresenteerde werkvormen. U kunt met deze werkvormen dus direct zelf aan de slag in het klaslokaal.

Presentatie: ProDemos

X

Y

Z

wAndeling: vAn wens tot wet

de rol vAn de eerste KAmer in ons stAAtsbestel

de reKenKAmer: denK en doe mee!

In deze wandeling wordt de weg van wetsvoorstel naar wet afgelegd. Een land kan niet zonder wetten en regels. Daarom komen er regelmatig nieuwe wetten. Maar voordat een voorstel voor een wet (een wetsontwerp) ook echt een wet is geworden, zijn we vaak jaren verder. Het voorstel om over een bepaalde kwestie een wet te maken kan voortkomen uit de wens van bepaalde bevolkingsgroepen. Misschien is er gedemonstreerd en heeft de regering dit opgepakt. Het kan ook zijn dat de regering zelf een bestaande situatie wil veranderen en daarom met een nieuw wetsvoorstel komt. Soms neemt de Tweede Kamer het initiatief tot een wetsvoorstel. Onder leiding van een gids wandelt u langs een aantal belangrijke plekken langs de weg van wetsvoorstel naar wet.

Geert Jan Hamilton schetst in zijn lezing de rol van de Eerste Kamer der Staten-Generaal in ons staatsbestel. Vragen die hij zal beantwoorden zijn: Waarom heeft ons land een tweekamerstelsel? Is de Eerste Kamer wel voldoende democratisch gelegitimeerd? Is het werk van de Eerste Kamer niet een doublure van het werk van de Tweede Kamer? Aan de hand van voorbeelden zal hij laten zien op welke wijze de Eerste Kamer betrokken is bij de controle op het regeringsbeleid en hoe zij invloed op de wetgeving in ons land kan uitoefenen. Voor de deelnemers aan deze presentatie is er gelegenheid om aansluitend een korte rondleiding door het gebouw van de Eerste Kamer te volgen.

Leer alles over de Algemene Rekenkamer en bedenk samen een onderzoek! In 2014 vieren we 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden. Een belangrijk momentum in de Nederlandse geschiedenis, waar u in de lessen maatschappijleer vast aandacht aan zult besteden. Ook de Algemene Rekenkamer, het hoogste controleorgaan in Nederland, bestaat dan 200 jaar. Om u te ondersteunen bij de voorbereiding van uw lessen, willen wij in deze workshop meer vertellen over de Algemene Rekenkamer. Wie we zijn, wat we doen en waarom dat belangrijk is. Eind maart 2013 verschijnt er een speciale Onderwijskrant over de Algemene Rekenkamer. Ter ere van haar verjaardag schrijft de Algemene Rekenkamer ook een prijsvraag onder leerlingen uit: bedenk samen een onderzoek dat de Algemene Rekenkamer nu echt eens zou moeten doen. De winnende klas wordt beloond met een mooie prijs.

Rondleider: ProDemos

Presentatie: mr. Geert Jan Hamilton, griffier van de Eerste Kamer der Staten-Generaal

Presentatie: de Rekenkamer

Docentendag 2013

13

Programma 2013 donderdAg 31 jAnuAri (ProDemos, Hofweg 1, Den Haag) 16:30 – 18:00 uur Jaarvergadering NVLM bij ProDemos 20.00 – 22.00 uur  Avondprogramma Borrel 22.00 – 23.00 uur

vrijdAg 1 februAri 09.00 – 10.15 uur

Inloop met koffie, thee en koek (Lange Poten 4, Den Haag)

Kom op tijd, neem uw ID mee en houd rekening met ten minste een half uur vertraging door de verplichte beveiligingshandelingen. 10.15 – 10.30 uur 10:30 – 10:45 uur 10:45 – 10:55 uur 10:55 – 11:40 uur 11.40 – 12.20 uur 12.20 – 12.30 uur 12:30 – 13:30 uur 13:30 – 14:30 uur 14:30 – 15:00 uur

Naar de plenaire zaal Welkom door Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer Opening door Hans Teunissen, voorzitter NVLM Gastlezing door Ernst Hirsch Ballin Gastlezing door Kustaw Bessems Naar de Statenpassage Lunch en bezoek aan de informatiemarkt Ronde 1: lezingen en presentaties Thee/fris bij informatiemarkt (Statenpassage)

Een deel van de lezingen en presentaties uit ronde 2 vindt plaats in het gebouw van ProDemos (Hofweg 1 – bezoekersingang) en in het gebouw van de Eerste Kamer. 15.00 – 16.00 uur 16.00 – 16.15 uur 16:15 – 17:30 uur

Ronde 2: lezingen en presentaties Alle bezoekers gaan nu naar het gebouw van ProDemos. Afsluiting met borrel bij ProDemos

Kijk voor eventuele wijzigingen in het programma op www.prodemos.nl/docentendag

14

Docentendag 2013

Schrijf u vandaag nog in! Vol = vol. Ga hiervoor naar de webshop op www.prodemos.nl/docentendag

Twitter mee over de Docentendag met #docentendag Vragen? Stel ze aan @ProDemos

Tip! Vul hieronder alvast uw voorkeuren in en ga dan naar de webshop.

AvondprogrAmmA

ronde 1

ronde 2

1e voorkeur: 2e voorkeur: 3e voorkeur: Na afronding van uw betaling ontvangt u automatisch een bevestigingsmail vanuit de webshop.

orgAnisAtie en inlichtingen ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat Hofweg 1H 2511 AA Den Haag T (070) 750 46 46 I www.prodemos.nl [email protected]

NVLM Amaliastraat 50 3522 AW Utrecht I www.nvlm.nl

Docentendag 2013

15