DIRECTORAAT-GENERAAL PENITENTIAIRE INRICHTINGEN
Activiteitenverslag 2009
Inhoud
>>
MISSIE en VISIE.................................................................................................5
>>
ORGANOGRAM...............................................................................................6
>>
CENTRALE DIENSTEN...................................................................................7
>>
VOORSTELLING CENTRALE DIENSTEN..............................................8
>>
REALISATIES CENTRALE DIENSTEN................................................... 14
>>
OPLEIDINGSCENTRA.................................................................................29
>>
VOORSTELLING BUITENDIENSTEN....................................................35
>>
ACTIVITEITEN BUITENDIENSTEN........................................................36
>>
EPI IN CIJFERS...............................................................................................137
Foto’s:
Goodshot.com: Business and EURO by Ludovic di Orio>
Image 100: Money Matters>
Photo Alto: Business Details by Alix Minde>
Crowds by Frédéric Cirou>
Today Crowds by Frédéric Cirou>
Social Issues by Laurent Hamels>
Professional Practices by Laurence Mouton
Luc D’Hollander
1
Minister
en beleidsaccenten die bijdragen tot een kwaliteitsvolle strafuitvoering. De verscheidenheid van de diverse entiteiten is hierbij een sterke troef.
scherp onder de aandacht gebracht. Overleg met de vakorganisaties en de penitentiaire administratie is opgestart om de veiligheid in de inrichtingen te verbeteren.
Grote inspanningen zijn verder geleverd om tegemoet te komen aan de nog stijgende overbevolking, die een absoluut hoogtepunt bereikte op 15 december 2009 met 10 608 gedetineerden.
Op het vlak van personeel werd in 2009 ijverig getimmerd aan een arbeidsreglement. Belangrijk was de totstandkoming van een nieuw statuut met als voornaamste element de opwaardering naar het hogere niveau C en B voor de penitentiair beambten.
Zonder daarbij volledig te kunnen zijn, verwijs ik graag naar enkele concrete initiatieven die gestart of uitgevoerd zijn: >> de voorbereidingen van de ingebruikname van de penitentiaire inrichting te Tilburg
Het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI) wordt voortdurend geconfronteerd met belangrijke uitdagingen. Daarbij denken wij eerst en vooral aan de overbevolkings- en veiligheidsproblematiek, de wijzigende samenstelling van de gevangenisbevolking en het druggebruik in de inrichtingen. Volledig in lijn met haar missie heeft het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen in 2009 schitterende initiatieven gerealiseerd, die bevestigen dat het DG EPI een dynamische organisatie is. Het voorliggend activiteitenverslag biedt een boeiende weergave van de talloze lokale en bovenlokale initiatieven
2
>> de heringebruikname van de instelling te Tongeren als gesloten federaal centrum >> de opening van de gerenoveerde vleugel voor geïnterneerden te Paifve >> de ingebruikname van een gloednieuwe afdeling voor geïnterneerden met een mentale handicap ‘De Haven’ te Merksplas >> de opening van de nieuwe drugsvrije afdeling in het Penitentiair Complex te Brugge Een aantal ernstige incidenten zoals gijzelingen en ontsnappingen hebben de veiligheidsproblematiek opnieuw
Last but not least, wil ik vermelden dat ook intensief werd gewerkt aan mijn nieuwe nota over het straf- en strafuitvoeringsbeleid die de ambitie heeft een stand van zaken van de recente ontwikkelingen te geven en een basis te bieden voor overleg en acties. Ik dank het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen en al haar medewerkers voor hun inzet en wens hen alle succes toe bij de verdere realisatie van hun doelstellingen.
Stefaan De Clerck> Minister van Justitie
Voorzitter van het directiecomité
Een organisatie als het DG EPI komt regelmatig aan bod in de media en het is dan ook vanzelfsprekend dat het imago van deze organisatie de FOD Justitie beïnvloedt. Ik kan dan ook niet anders dan de inspanningen toejuichen die het gevangeniswezen de laatste jaren heeft geleverd om een intern en extern communicatiebeleid te voeren dat modern, proactief en transparant is, zoals bepaald in mijn managementplan. Onderwerpen uit de gevangeniswereld verschijnen daarom regelmatig in het bedrijfsblad ‘Just News’ van de FOD Justitie. Ook de intra- en internetsites van de FOD Justitie, die volop gemoderniseerd worden, zullen veel ruimte bieden aan het DG EPI, rekening houdend met haar specifieke aard.
mooi in dit kader. Ik kan mij slechts verheugen om het feit dat een belangrijke organisatie als het DG EPI haar activiteiten aan de maatschappij voorstelt en dat deze activiteiten de dagelijkse moeilijkheden overstijgen waaraan de penitentiaire administratie het hoofd moet bieden. Ik twijfel er niet aan dat de lezer van dit activiteitenverslag zal zien hoe het DG EPI steeds moderner, duidelijker en meer resultaatgericht te werk gaat, wat tot de uitvoering van de doelstellingen van de FOD Justitie bijdraagt.
Alain Bourlet> Voorzitter van het directiecomité
De publicatie van een aanvullend activiteitenverslag bij het jaarrapport van de FOD Justitie, voor het derde jaar op rij, past De twee pijlers die in het managementplan van de FOD Justitie onder mijn voorzitterschap geformuleerd zijn, blijven ook in 2009 belangrijk, ondanks de economische crisis die ons land teistert. Om haar doelstellingen te bereiken moet onze organisatie onverminderd streven naar verbetering (‘Do better things’) en ook met blijvende inzet (‘Do things better’) voor continuïteit zorgen. Communicatie is een belangrijke strategische tool om dit te realiseren.
3
Directeur-generaal
2009 was zeker geen gemakkelijk jaar. De cijfergegevens die u in het verslag zal terugvinden, kunnen dit bevestigen. Nog nooit kende België zo’n omvangrijke gevangenisbevolking, met een steeds toenemende overbevolking tot gevolg. Ook de problematiek rond internering wordt alsmaar ingewikkelder. Daarnaast werden wij geconfronteerd met een opmerkelijk aantal ontsnappingen uit gesloten inrichtingen. Een lichtpunt is wel dat het aantal sterfgevallen in de gevangenis beduidend is verminderd. Het penitentiair bestuur enkel beoordelen op basis van haar problemen zou overdreven en zelfs oneerlijk zijn. Iedere dag spannen centrale diensten en gevangenissen zich in om zaken te verbeteren en problemen aan te pakken. Het DG EPI wil een moderne, performante en toekomstgerichte organisatie zijn die positieve resultaten kan voorleggen. De jaarlijkse publicatie van een activiteitenverslag beschouw ik na deze derde editie als een vast gegeven binnen onze organisatie. Deze verankering betekent niet dat het werk beëindigd is, integendeel. Dit verslag kwam tot stand op basis van een evaluatie en ervaringen uit de voorbije jaren. De algemene structuur bleef behouden, de lay-out werd geprofessionaliseerd en enkele verbeteringen werden toegevoegd, zoals het uitschrijven van een focus voor de centrale administratie. Deze aanpassingen maken het activiteitenverslag leesbaarder, nodigen u uit na te denken over de realisaties van het DG EPI en trachten u zo goed mogelijk te informeren over wat wij als organisatie presteren.
4
Het verslag geeft een overzicht van de realisaties op centraal en lokaal niveau. Een aantal initiatieven werden genomen ten aanzien van het personeel, waarvan de herwaardering van de loopbaan van het technisch- en bewakingskader wellicht de belangrijkste is. De aanschaffing van nieuwe celwagens en dwangmiddelen zorgde voor het verbeteren van de veiligheid. Veiligheid was bovendien een bijzonder aandachtspunt dit jaar en zal dit de komende jaren ook blijven. Verder werd het aanbod aan opleidingen voor gedetineerden versterkt, terwijl de Centrale Dienst van de Regie voor Gevangenisarbeid startte met een interne reorganisatie om aan zoveel mogelijk gedetineerden een essentiële re-integratietool aan te bieden, namelijk een job in de gevangenis.
Tot slot wil ik ook de inspanningen op ICT-vlak niet vergeten die voorgesteld worden in de focus van het centraal bestuur. Het DG EPI is een organisatie in volle beweging die duidelijk gekozen heeft voor de toekomst. Meer dan woorden, zijn het acties die de gekozen weg aangeven. Het zijn dan ook deze initiatieven die u kan terugvinden in het activiteitenverslag 2009. Ik wens u veel leesgenot.
Hans Meurisse> Directeur-generaal
Directoraat-generaal penitentiaire inrichtingen
Missie Het directoraat-generaal EPI :> >> is verantwoordelijk voor een rechtsconforme, veilige en humane uitvoering van vrijheidsberovende straffen en maatregelen, >> heeft, vanuit haar expertise, een adviserende rol op penitentiair vlak, >> verzekert een doelgericht beheer van elke entiteit binnen haar bevoegdheid. En dit alles binnen een herstelgerichte Justitie.>
Visie Het directoraat-generaal EPI wil:> >> op basis van het professionalisme van haar medewerkers, een organisatiebrede resultaatgerichtheid en integrale kwaliteitszorg, een toonaangevende dienstleverancier zijn, >> een innoverende organisatie zijn door alert in te spelen op relevante ontwikkelingen en gericht te investeren in de ontplooiing van haar medewerkers, >> optimaal intern en extern communiceren.
5
organograM
DIRECTEUR-GENERAAL
Directie Strategische Ondersteuning
Managementondersteuning
Directie P&O
PMO & Strategische Planning
Directie ICT
Coördinatie & Kwaliteitsbewaking
Directie BB & L
Regionale Directie Noord Directie Detentiebeheer
Juridische Ondersteuning
BAB
Conceptuele Voorbereiding
Antwerpen
Brugge
Andenne
Arlon
R&D + Documentatie
Dendermonde
Gent
Dinant
Forest
DGZG
Hasselt
Hoogstraten
Huy
Ittre
PSD
Ieper
Leuven Centraal
Jamioulx
Lantin
Mechelen
Marneffe
Mons
Merksplas
Oudenaarde
Namur
Nivelles
Ruiselede
St-Gillis
Paifve
St-Hubert
Turnhout
Wortel
Tournai
Verviers
GJ Everberg
OCPP - Brugge
CFPP - Marneffe
GFC Tongeren
OCPP - Merksplas
Leuven Hulp
6
Financiële Ondersteuning
Regionale Directie Zuid
Logistieke Ondersteuning DOGV CDRGA Veiligheidskorps Centrale Garage Mobiele Equipe NCET
Centrale diensten
Het directoraat-generaal EPI is een van de grootste entiteiten binnen de FOD Justitie. De organisatie bestaat uit een centraal bestuur en buitendiensten die alle penitentiaire inrichtingen en opleidingscentra omvatten. Voor de uitvoering van zijn opdrachten beschikt de directeur-generaal over verschillende centrale diensten en directies die rechtstreeks onder zijn bevoegdheid vallen. > > > > > > > >
> Door hun sturende en ondersteunende rol houden zij toezicht op en monitoren zij de buitendiensten. Zij behandelen ook de individuele dossiers van gedetineerden en beheren zowel het personeel als het materieel. Het Veiligheidskorps, dat instaat voor de overbrenging van de gedetineerden, behoort ook tot het directoraat-generaal.
Voorstelling
Directeur-generaal De directeur-generaal staat aan het hoofd van het DG EPI en is verantwoordelijk voor de eindresultaten van de organisatie. Als lid van het directiecomité van de FOD Justitie concipieert en coördineert hij de strategische en operationele objectieven voor het DG EPI om de doelstellingen van de FOD mee te verwezenlijken. Hij staat in voor de uitbouw van moderne penologische concepten en leidt de diensten van het DG EPI om een efficiënt en effectief beheer van de inrichtingen en een transparante uitvoering van vrijheidsberovende straffen en maatregelen te verzekeren.
Regionale directie
Dienst Managementondersteuning
De regionale directie bevindt zich op een niveau tussen het centraal bestuur en de buitendiensten. De regionale directie Noord staat in voor de Nederlandstalige inrichtingen terwijl de regionale directie Zuid verantwoordelijk is voor de Franstalige inrichtingen.
De dienst Managementondersteuning ondersteunt de dagelijkse activiteiten van de directeur-generaal en staat rechtstreeks onder zijn leiding. Deze dienst beschikt over een communicatiedienst die instaat voor het uittekenen van een transparant en doeltreffend communicatiebeleid. Zij zorgt voor een gestructureerde interne communicatie, enerzijds tussen de verschillende diensten van het directoraatgeneraal en anderzijds tussen het centraal bestuur en de buitendiensten. Via verschillende communicatiekanalen, zoals de e-letter en het activiteitenverslag, houdt zij de personeelsleden op de hoogte van wat reilt en zeilt binnen het DG EPI. Ook de externe communicatie met de buitenwereld en het onderhouden van internationale contacten behoren tot haar takenpakket. Alle communicatie naar de pers toe is de verantwoordelijkheid van de woordvoerder van het directoraat-generaal. Hij beantwoordt vragen van journalisten en coördineert persaanvragen, zoals interviews en reportages. Het secretariaat van de dienst Managementondersteuning houdt zich bezig met de organisatie van gevangenisbezoeken en aanvragen voor stages en onderzoeken in de inrichtingen.
Zij is belast met de beleidsondersteuning van de directeurgeneraal en met de coördinatie van de initiatieven die in de inrichtingen worden georganiseerd om een uniform detentiebeleid en een rechtsconforme toepassing van de regelgeving te garanderen. Zo werkt zij samen met de Vlaamse Gemeenschap in het kader van het Strategisch Plan voor Hulp- en Dienstverlening aan gedetineerden om een degelijk aanbod aan hulpverlening, vorming, beroepsopleiding, onderwijs, sport en ontspanning aan te bieden. Zij is ook een aanspreekpunt zowel binnen als buiten de organisatie en komt tussen in geval van conflicten tussen lokale directies en andere actoren. Bovendien beheert de regionale directie dossiers die betrekking hebben op gedetineerden (bv. dringende verwijderingen) of personeelsleden. Sinds 2008 is ook de herstelgerichte detentie volledig geïntegreerd in dit niveau.
Program Management Office & Strategische Planning Het DG EPI heeft haar eigen dienst Program Management Office (PMO) en Strategische Planning waarin de program
8
Centrale diensten
managers actief zijn. Binnen de organisatie zijn zij de referentiepersonen voor het projectmatig werken. De program managers ondersteunen actief de sponsor, meestal de directeur-generaal, bij het beheer van de projecten en de uitvoering van de strategische doelstellingen uit het managementplan. Daarnaast zorgen zij voor de opvolging van alle projecten op vlak van verwezenlijking en op vlak van methodologie. Deze personen zijn het aanspreekpunt voor alle projectverantwoordelijken. De projecten zijn ofwel veranderingsprojecten (projecten binnen het managementplan), ofwel doelstellingen die gelinkt zijn aan de optimalisatie van de kernprocessen van de diensten (organisationele doelstellingen). De program managers worden op hun beurt ondersteund door de dienst PMO van de FOD Justitie.
Directie Detentiebeheer In 2009 onderging de dienst Individuele Gevallen een naamsverandering en heet voortaan de directie Detentiebeheer (DDB). Op grond van aanvragen en verslagen, neemt de DDB beslissingen en formuleert zij adviezen over de toekenning van strafuitvoeringsmodaliteiten (o.a. voorlopige invrijheidstelling, uitgaansvergunningen, penitentiaire verloven, enz.) voor de veroordeelden en de opvolging ervan. Samen met de buitendiensten draagt deze directie bij tot de sociale re-integratie van de veroordeelden, rekening houdend met hun behoeften, de belangen van de slachtoffers en de bescherming van de maatschappij.
Directie Personeel en Organisatie Als ondersteuningsdienst van het DG EPI is de directie Personeel en Organisatie (P&O) verantwoordelijk voor het personeelsbeleid. Zij ontwikkelt een modern en performant HR-beleid en volgt de personeelsbegroting op. De directie P&O staat ook in voor de strategische planning van de personeelsbehoeften en de aanwerving van personeel voor de buitendiensten. Daarbij neemt zij het administratief en financieel beheer van de personeelsdossiers op zich. Via een vernieuwende visie op welzijn en diversiteit stimuleert zij bovendien de levenskwaliteit op het werk.
Directie ICT De directie ICT is een ondersteuningsdienst voor het centraal bestuur en de buitendiensten van het DG EPI. Deze directie biedt een modern informaticaplatform aan en draagt bij tot een effectieve en efficiënte dienstverlening van het directoraat-generaal. Zij gaat daarbij projectmatig en proactief te werk. Rekening houdend met de bedrijfsprocessen en de technische mogelijkheden ontwikkelt de directie ICT informatiesystemen en managementtools. De noden van de klant staan daarbij centraal. De directie stelt aangepaste hardware ter beschikking en waakt over de functionele en technologische kwaliteit van de ICT-infrastructuur. Zij biedt gebruikersondersteuning op ICT-vlak. De eerstelijnsondersteuning gebeurt via de lokale netwerkbeheerder. Ook via de helpdesk kan een probleem >
Centrale diensten
> > > > > > > > > > > > > > > > worden gemeld. Sinds 2008 maakt de helpdesk gebruik van een ticketing systeem, waardoor problemen beter worden opgevolgd. De dienst Administratief Beheer maakt deel uit van de directie ICT en streeft naar een uniforme toepassing van de regels rond detentiebeheer. Deze dienst vormt het aanspreekpunt voor de toepassing van regel- en wetgeving inzake uitvoering van straffen en maatregelen.
Directie Budget, Beheer en Logistiek
De directie Budget, Beheer en Logistiek (BB&L) staat in voor de uitwerking en de opvolging van het budget, de aankopen en het logistiek beleid. In haar financiële taak
9
de opvolging van de uitvoering van nationale contracten, zoals contracten voor kledij van het personeel en artikelen voor gedetineerden. De controle van de rekeningen van de penitentiaire inrichtingen is de verantwoordelijkheid van de afdeling Boekhouding. De dienst Begroting, Aankopen en Boekhouding treedt op als schakel tussen enerzijds de inrichtingen en anderzijds het kabinet van de minister van Justitie, de dienst Kwaliteitscontrole, de Inspecteur van Financiën, de controleur van de vastleggingen en de andere diensten van het DG EPI. Op proactieve wijze biedt zij ondersteuning aan de inrichtingen. Per gevangenis is een contactpersoon aangewezen en twee ‘vliegende’ opleiders staan ter beschikking om ter plaatse hulp te bieden bij problemen. wordt zij ondersteund door de dienst Begroting, Aankopen en Boekhouding. De directie beschikt eveneens over een operationeel luik dat bestaat uit de dienst Ondersteuning, Gebouwen en Veiligheid, de Centrale Dienst van de Regie voor Gevangenisarbeid, het Veiligheidskorps, de Centrale Garage en de Mobiele Equipe NCET.
Dienst Begroting, Aankopen en Boekhouding De dienst Begroting, Aankopen en Boekhouding (BAB) bestaat uit drie afdelingen. De afdeling Begroting is belast met de opmaak en uitvoering van de begroting. De afdeling Aankopen biedt de inrichtingen ondersteuning bij aankoopprocedures en procedures inzake overheidsopdrachten. Zij stelt bestekken op en staat in voor
10
Dienst Ondersteuning, Gebouwen en Veiligheid Als voornaamste missie wil de dienst Ondersteuning, Gebouwen en Veiligheid (DOGV) de problematiek van de soms verouderde gevangenisinfrastructuur en overbevolking aanpakken en de veiligheid in de penitentiaire inrichtingen monitoren en verbeteren. Deze dienst speelt een belangrijke rol in de uitwerking en opvolging van de projecten uit het Masterplan van de minister om te voorzien in capaciteitsuitbreiding. De extra capaciteit wordt enerzijds voorzien door hernieuwde oriëntatie te geven aan bestaande infrastructuur en anderzijds door concepten voor nieuwe gevangenissen uit te werken en op te volgen. Ook de veiligheid binnen de gevangenissen behoort tot
Centrale diensten
de ‘core business’ van de DOGV. Zo voert de dienst audits uit om te controleren of de veiligheidsprocedures correct worden toegepast en om na te gaan welke infrastructurele aanpassingen nodig zijn om de veiligheid binnen de muren te verbeteren.
Centrale Dienst van de Regie voor Gevangenisarbeid De Centrale Dienst van de Regie voor Gevangenisarbeid (CDRGA) is een staatsdienst met afzonderlijk beheer die verantwoordelijk is voor het aanbod van werk en opleiding aan gedetineerden. De tewerkstelling van gedetineerden en het beheer van gevangenisarbeid zijn de kernopdrachten van de CDRGA. Zij neemt hierbij de organisatorische, commerciële, technische en boekhoudkundige aspecten voor haar rekening. Gedetineerden kunnen zowel huishoudelijk als onderhoudswerk in de gevangenis verrichten. Daarnaast kunnen zij ook worden tewerkgesteld in de eigen werkplaatsen van de CDRGA, waaronder een smidse in de gevangenis van Brugge, een kleermakerij in Bergen en een drukkerij in Hoogstraten. In de gevangenissen van Hoogstraten, Marneffe, Ruiselede en Saint-Hubert kan ook aan landbouw worden gedaan. Tenslotte kunnen gedetineerden in de werkhuizen arbeid verrichten voor externe klanten.
Gevangenisarbeid biedt gedetineerden de mogelijkheid hun detentietijd op een zinvolle manier te besteden en brengt hen belangrijke professionele en sociale vaardigheden bij. De vergoeding die gedetineerden krijgen voor hun arbeid stelt hen bovendien in staat de schadevergoeding aan de slachtoffers te betalen. Zij kunnen ook een spaarpotje aanleggen voor na hun invrijheidstelling en bijdragen tot de bestaansmiddelen van hun naaste familie. Natuurlijk kan het geld ook gebruikt worden om zaken aan te kopen uit de gevangeniskantine om het leven in detentie aangenamer te maken.
Meer specifiek zijn zij verantwoordelijk voor: >> d e veiligheid en bewaking van het transport van gedetineerden tussen de gevangenissen onderling en tussen de gevangenissen en de hoven en rechtbanken >> d e bewaking van gedetineerden bij het verschijnen voor de rechtbank >> d e uithaling en bewaking van gedetineerden uit de gevangenis om medische of humanitaire redenen
Zowel gevangenisarbeid als opleiding speelt een belangrijke rol bij de voorbereiding op de invrijheidstelling en de re-integratie in de samenleving. Om op een evenwichtige manier tegemoet te komen aan de belangen van de maatschappij, het slachtoffer en de dader zetten de lokale afdelingen van de CDRGA zich in om een omgeving te creëren waarin de dader zijn competenties kan ontwikkelen.
>> d e uithaling en bewaking van gedetineerden wanneer zij aan vreemde autoriteiten worden overgedragen alsook de opname en bewaking wanneer gedetineerden aan de Belgische autoriteiten worden overgedragen
Veiligheidskorps
>> d e overbrenging en bewaking van illegalen naar een gesloten centrum of naar de grens wanneer zij het land worden uitgezet
De veiligheidsagenten van het Veiligheidskorps zijn geïntegreerd in de lokale politiezones en ontlasten de politiediensten van taken die strikt genomen geen politietaken zijn. Het Veiligheidskorps staat in voor de veiligheid en bewaking bij het transport van gedetineerden en voor de ordehandhaving in hoven en rechtbanken.
>> d e overbrenging van gerechtelijke dossiers tussen de gevangenissen en de hoven en rechtbanken
>> d e overbrenging en bewaking van minderjarigen naar specifieke instellingen >> d e overbrenging en bewaking van geïnterneerden naar private instellingen of naar inrichtingen tot bescherming van de maatschappij
Centrale diensten
Het Veiligheidskorps bestaat ook uit een beheerscel die administratieve ondersteuning biedt.
Centrale Garage De Centrale Garage staat in voor het transport van gedetineerden in nauwe samenwerking met het Veiligheidskorps. Waar het korps verantwoordelijk is voor de veiligheid en de bewaking bij de transfer van gedetineerden, zijn het de chauffeurs van de Centrale Garage die de transferwagens besturen. Het gaat enerzijds om nationale overbrengingen tussen de verschillende gevangenissen en anderzijds om lokale overbrengingen tussen de gevangenissen en de justitiepaleizen. Ook de persoonlijke bezittingen van de gedetineerden worden door de Centrale Garage vervoerd. Behalve het transport van gedetineerden en goederen, behoren ook het beheer van het wagenpark en de technische uitrusting tot hun opdrachten.
Mobiele Equipe NCET De Mobiele Equipe werkt voor het Nationaal Centrum voor Elektronisch Toezicht (NCET), dat bevoegd is voor de uitwerking en opvolging van het Elektronisch Toezicht (ET). Het NCET maakt deel uit van het directoraat-generaal Justitiehuizen. De Mobiele Equipe ressorteert onder het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen.
11
Het ET is een alternatieve straf waarbij de veroordeelde het geheel of een gedeelte van zijn straf buiten de gevangenis ondergaat volgens een bepaald uitvoeringsplan waarvan de naleving wordt gecontroleerd door elektronische middelen. De veroordeelde krijgt een elektronische enkelband om en dient zich te houden aan verschillende afspraken en voorwaarden, zoals een uurrooster. De enkelband stuurt via een bewakingsbox, die bij de veroordeelde thuis wordt geïnstalleerd, een signaal uit naar een centrale computer. De Mobiele Equipe is verantwoordelijk voor het plaatsen van deze enkelbanden en boxen bij gedetineerden die hun straf onder de maatregel van ET uitvoeren. Deze dienst staat ook in voor de technische interventies tijdens het verloop van het ET.
Directie Strategische Ondersteuning De directie Strategische Ondersteuning bestaat uit drie diensten die binnen hun specifiek vakgebied strategische ondersteuning bieden bij het bepalen en realiseren van de doelstellingen van het DG EPI en het implementeren van de genomen beslissingen over de interne en externe rechtspositie van de gedetineerden. Vanuit verschillende en elkaar aanvullende invalshoeken behandelen deze diensten de detentieproblematiek.
12
Dienst Juridische Ondersteuning en Conceptuele Voorbereiding Deze dienst verstrekt juridisch advies over de toepassing van de diverse regelgevingen die de werking van de penitentiaire administratie regelen, hetzij op eigen initiatief, hetzij op verzoek van zowel interne (zoals de gevangenissen of het kabinet) als externe instanties (zoals universiteiten en internationale organen). De aard van de vragen is enorm verschillend, aangezien de penitentiaire materie een waaier aan uiteenlopende aspecten omvat. De dienst beheert eveneens de antwoorden op de schriftelijke parlementaire vragen over het gevangeniswezen. Met het oog op de geleidelijke tenuitvoerlegging van de Basiswet staat de dienst Juridische Ondersteuning en Conceptuele Voorbereiding in voor de uitwerking hiervan. Dit omvat o.a. het opstellen van de basistekst voor het huishoudelijk reglement, het opstellen van een wetsontwerp tot wijziging van de Basiswet (om de fouten op technisch vlak te verbeteren en de Basiswet beter aan te passen aan de realiteit van het gevangenisleven) en het opstellen van een ontwerp van uitvoeringsbesluit. De dienst behandelt penitentiaire geschillen zowel voor de Raad van State (waar zij de Belgische Staat vertegenwoordigt) als voor de rechtscolleges van de rechterlijke orde. Voortaan wordt in de gevangenissen systematisch een analyse van de rechterlijke beslissingen gemaakt, waarbij de nadruk gelegd wordt op de handelwijzen die kunnen worden verbeterd. Ook is zij belast met de verwerking van dossiers over schade aan
Centrale diensten
de eigendommen van gedetineerden. De dienst onderzoekt het dossier en bepaalt of de verantwoordelijkheid van de Belgische staat in aanmerking kan worden genomen. De dienst verzamelt ook documentatie die voor alle administratieve diensten toegankelijk moet zijn en houdt zich bezig met het creëren van een gegevensbank met daarin antwoorden op de meest gestelde vragen, een analyse van de regelgeving en een commentaar op de rechtspraak.
Dienst Gezondheidszorg van de Gevangenissen De dienst Gezondheidszorg van de Gevangenissen (DGZG) is het kenniscentrum wat gezondheidszorg in de gevangenissen betreft. De dienst staat in voor het beheer van en het toezicht op de gezondheidszorg, in overeenstemming met de geldende regelgeving. Medische zorg in de gevangenis bestaat uit curatieve zorgen verstrekt door de zorgverleners met het oog op het bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren van de lichamelijke en geestelijke gezondheidstoestand van de patiënt. Ook de bijdrage van de zorgverleners tot de gezondheidspreventie en de gezondheidsbescherming van het personeel en van de gedetineerden en de bijdrage van de zorgverleners tot de re-integratie van de gedetineerden in de samenleving behoren tot de medische zorg. Het is de taak van de DGZG om gezondheidszorg aan te bieden die gelijkwaardig is met deze in de vrije
samenleving. Deze zorg moet aan de specifieke noden van de gedetineerden zijn aangepast. Zo dienen de gezondheidstoestand en de detentie in overeenstemming te zijn en moeten gedetineerden, indien nodig, naar een ziekenhuis buiten de gevangenis worden overgebracht. Ook voor vrouwelijke gedetineerden, vooral wanneer zij zwanger zijn, gehandicapte personen en verslaafden worden specifieke maatregelen genomen. Zorgequipes op de psychiatrische afdelingen van de inrichtingen en de Inrichting tot Bescherming van de Maatschappij in Paifve geven bijzondere aandacht aan gedetineerden met een psychische aandoening (waaronder de geïnterneerden). De rol van een zorgequipe bestaat erin te zorgen voor therapeutische opvang van de gedetineerden en daarbij de deontologische regels in acht te nemen. De equipes bestaan uit een psychiater, een psycholoog, een maatschappelijk werker, een ergotherapeut, een psychiatrisch verpleger, een kinesitherapeut en een opvoeder. Via activiteiten, gesprekken en begeleide uitstappen willen zij de fysieke, psychische en sociale capaciteiten van de patiënt verbeteren en zo een mogelijke re-integratie in de maatschappij of in het externe zorgcircuit vergemakkelijken. De equipes werden in 2007 samengesteld en sindsdien aanzienlijk uitgebreid. Er is ongeveer één zorgequipe per 40 geïnterneerden.
Psychosociale dienst De Psychosociale dienst (PSD) is een dienst die uit twee niveaus bestaat. Het DG EPI beschikt zowel over een centrale PSD als over een PSD-equipe in iedere penitentiaire inrichting. Om de gedetineerden te begeleiden bij de strafuitvoering heeft de PSD vanuit wetenschappelijke hoek een adviserende rol. De dienst omkadert en bereidt de gedetineerden voor op hun psychosociale re-integratie en evalueert hun reclasseringsvoorstellen. Bovendien ziet deze dienst erop toe dat de vrijheidsberoving op een manier gebeurt die het recht op een menswaardig bestaan voor gedetineerden garandeert. De lokale PSD-equipes worden ondersteund door directeurspsychologen en sociale inspecteurs en door de centrale PSD die hen ondersteuning biedt op vlak van inhoud en methodologie, logistiek, personeel en opleiding. Binnen de gevangenis verzorgen de lokale PSD-equipes het psychosociaal onthaal van nieuw binnenkomende personen in de gevangenis en de psychosociale begeleiding tijdens de detentie. Zij verstrekken ook professionele informatie aan de directie over de verschillende regimeaspecten en strafuitvoeringsmodaliteiten.
De DGZG is eveneens belast met de drugsproblematiek binnen de gevangenismuren. Het penitentiair bestuur werkt volgens een globale en geïntegreerde aanpak waar preventie, behandeling en repressie naast elkaar bestaan.
Centrale diensten
13
Realisaties
een nieuw geïntegreerd en operationeel managementplan van de FOD Justitie. Concreet betekende dit voor het DG EPI niet al te veel verandering. De meeste thema’s bleven behouden en slechts drie nieuwe strategische doelstellingen werden toegevoegd aan de strategische kaart: voldoende capaciteit door partnerschappen, informatieverwerkingsen bedrijftoepassingen en duurzame ontwikkeling. Op dat moment werd per dienst ook bekeken in welke mate de organisationele doelstellingen nog voldeden aan de actuele behoeften en realiteit. Daarnaast gingen nieuwe projecten van start en anderen werden verder uitgewerkt of gerealiseerd.
Operationele en strategische veranderingen Managementplan Het managementplan van de huidige directeur-generaal loopt over een periode van zes jaar (2006-2012). Het gaat om een levendig plan dat steeds kan aangepast worden aan nieuwe behoeften en opportuniteiten. Naar aanleiding van het nieuwe mandaat van de voorzitter van het directiecomité werkte de dienst PMO begin 2009 mee aan het opstellen van
14
De FOD Justitie werkt met een systeem dat tweemaal per jaar de realisatie van het plan volgt. Na het uitvoeren van de voortgangsrapportage in oktober 2009, werd een overzicht opgemaakt dat afgebeeld is op de volgende pagina. Ten opzichte van 2008 heeft het DG EPI binnen heel wat domeinen vooruitgang geboekt. Deze ontwikkelingen werden zowel door de diensten van het hoofdbestuur als door de verschillende buitendiensten gerealiseerd. Aan de hand van een operationeel plan trachtte elke inrichting enkele prioritaire doelstellingen te verwezenlijken. In 2009 organiseerde de dienst PMO een opleiding rond het formuleren van correcte en meetbare indicatoren om de inrichtingen te ondersteunen bij de opmaak van hun nieuwe plan. Dit bleek nog steeds geen eenvoudige oefening te zijn.
Centrale diensten
Ook voor projectleiders voorzag de dienst PMO in 2009 de nodige ondersteuning. De FOD Justitie lanceerde twee jaar geleden Projectsys, een informaticatool voor projectbeheer. Sindsdien kende het systeem heel wat aanpassingen die belangrijk bleken voor de creatie van een standaardversie, namelijk Projectmaster. De papieren projectfiches maakten definitief plaats voor de elektronische applicatie die op 1 januari 2009 in productie ging. Projectmaster wordt ook gebruikt als rapportage-instrument naar de leden van het directiecomité toe. Alle projectleiders werden door de dienst PMO uitgenodigd op een infosessie rond deze tool. Daarnaast organiseert de FOD Justitie ieder jaar ook enkele opleidingen rond projectmatig werken en de gehanteerde projectmethodologie binnen de organisatie.
CAF
De taartdiagrammen geven de voortgang weer per strategische doelstelling
Het gevangeniswezen wil een kwaliteitsvolle dienstverlener zijn. Om te kunnen beantwoorden aan deze doelstelling is het noodzakelijk dat de diverse organisatiegebieden regelmatig op een structurele wijze geëvalueerd worden. De introductie van een kwaliteitsmodel in een beperkt aantal gevangenissen en later een uitbreiding doorheen de ganse organisatie drongen zich op. In dit kader koos het DG EPI voor het kwaliteitsmodel CAF, het Common Assessment Framework. Het CAF biedt een eenvoudig en bruikbaar kader dat geschikt is voor de zelfevaluatie van overheidsdiensten. Het model zelf bestaat uit negen aspecten van een organisatie die bij de zelfevaluatie in overweging genomen moeten worden. Op die manier worden de aandachtspunten, de sterke en verbeterpunten van de organisatie in kaart gebracht. Het resultaat van de oefening is het formuleren van een aantal verbeteracties die onder de vorm van doelstellingen in het operationeel plan gerealiseerd worden. In 2009 werd de ganse cyclus van het kwaliteitsmodel in acht gevangenissen uitgevoerd. In het voorjaar waren Hasselt, Brugge, Nijvel en Jamioulx aan de beurt. Zij konden hierbij rekenen op begeleiding van een externe partner (EIPA en de FOD P&O). Tegelijk werd een pool interne begeleiders opgeleid met als doel expertise te ontwikkelen binnen het DG EPI zodat zij in de toekomst andere gevangenissen kunnen begeleiden bij het uitvoeren van een CAF-oefening.
Centrale diensten
15
Wanneer in het najaar van 2009 ook Leuven-Centraal, Ruiselede, Bergen en Namen deze zelfevaluatie toepasten, werd voor de eerste keer met succes beroep gedaan op de interne trainers. Op basis van de eerste bevindingen werd vastgesteld dat het participatieve karakter van het CAF-model, waardoor verschillende personeelsgroepen bij de evaluatieoefening betrokken worden, voor een positief effect binnen de inrichtingen zorgde. In de toekomst zal de interne expertise verder ontwikkeld en verankerd worden en dient de uitbreiding naar andere gevangenissen en diensten van het hoofdbestuur bestudeerd te worden.
SPM Om de realisatie van de doelstellingen van de organisatie permanent en objectief te kunnen beheren, werd in 2008 de applicatie Strategic Performance Management (SPM) van de firma SAS geïntroduceerd. Het instrument SPM laat een visualisering en vertaling van het managementplan toe tot op het niveau van de individuele medewerker. Dit project is een belangrijke stap in het proces naar een resultaatgerichte en performante werking. In een eerste fase is ervoor gekozen om deze tool te laten draaien in 20 inrichtingen, waaronder ook de opleidingscentra. Via SPM kunnen zij de doelstellingen van hun operationeel plan opvolgen en bijsturen. Het biedt immers een overzicht in de vorm van een dashboard, gevoed met indicatoren en metingen, dat de inrichtingen helpt bij het nemen van beslissingen en het volgen van de juiste richting. Bovendien is het een beheersinstrument dat toelaat resultaten en voortgang aan te tonen.
16
2009 was voor alle inrichtingen een testjaar. Zo bleek dat enkelen de applicatie reeds goed beheersen en hun volledige plan reeds in de applicatie hebben ingevoerd. Zij gebruiken SPM als communicatie- en opvolgingsinstrument. Anderen slaagden er slechts in een beperkt aantal doelstellingen toe te voegen en op verschillende plaatsen ontbrak nog een zorgvuldige en systematische opvolging. De beheerders die in iedere inrichting zijn aangeduid voor dit project kunnen rekenen op ondersteuning van de projectleiders, coaching van de firma SAS en de stafdienst ICT. Om expertise tussen de beheerders uit te wisselen en eventuele problemen op te lossen werd een beheerdersforum georganiseerd dat ook in de toekomst nog zal samenkomen. In een volgende fase zal het gebruik van SPM verder ontwikkeld en geoptimaliseerd worden en volgt een implementatie in de overige gevangenissen en de diensten van het hoofdbestuur.
Directie Detentiebeheer De dienst Individuele Gevallen onderging in 2009 een naamsverandering en heet voortaan de directie Detentiebeheer (DDB). De nieuwe benaming stemt overeen met de huidige opdrachten van deze directie en houdt rekening met de toekomstige opdrachten. Door de nieuwe structuur is er een betere bevoegdheidsverdeling en een grotere interne specialisatie. > >
Centrale diensten
De DDB bestaat uit twee aparte diensten: De dienst Externe Rechtspositie neemt beslissingen en verstrekt adviezen inzake de toekenning van strafuitvoeringsmodaliteiten aan veroordeelden onder de bevoegdheid van de minister, zoals: >> u itgangsvergunningen, penitentiaire verloven en strafonderbrekingen in overeenstemming met de wet betreffende de externe rechtspositie >> internering van veroordeelden en terbeschikkingstelling van de regering overeenkomstig de wet tot bescherming van de maatschappij >> voorlopige invrijheidstelling om gezondheidsredenen >> o pvolging en herroeping van voorlopige invrijheidstellingen toegekend aan personen die veroordeeld zijn tot een gevangenisstraf van maximum drie jaar De dienst Interne Rechtspositie staat in voor de planning en transfers van gedetineerden. Een project om deze dienst op te richten en uit te bouwen werd op 21 oktober 2009 door het directiecomité goedgekeurd en zal in 2010 worden uitgevoerd. Het gaat om een aanzienlijke uitbreiding van bevoegdheden, in overeenstemming met de bepalingen van de Basiswet, betreffende de plaatsing, de oriëntatie en het detentieplan van veroordeelden. De oprichting van deze dienst zal de kennisoverdracht
inzake classificatie en overbrenging verzekeren. Bovendien worden een beter beheer van de informatie en de risico’s en een gecentraliseerde opvolging van gegevens over de bewegingen van gedetineerden mogelijk.
als de gerechtelijke autoriteiten om inbreuken op de drugswetgeving en in het bijzonder drugshandel niet ongestraft te laten.
In afwachting van de realisatie van dit project staat de dienst Interne Rechtspositie, als opvolger van de dienst Individuele Gevallen, in voor de classificatie van veroordeelden. Deze dienst selecteerde de gedetineerden die overgebracht werden naar het gesloten federaal centrum te Tongeren en naar de penitentiaire inrichting van Tilburg.
Betere werking van de CDRGA
Uniforme aanpak rond inbreuken op de drugswetgeving Op initiatief van het College van procureurs-generaal vond overleg plaats met de Centrale Stuurgroep Drugs (CSGD) van het DG EPI om een gemeenschappelijke aanpak uit te werken rond inbreuken op de drugswetgeving. Uit een analyse van de huidige situatie bleek immers dat er geen uniformiteit is tussen lokale werkmethodes en dat het bestaande overleg tussen de parketten en de inrichtingen ontoereikend is. De nood aan het uitvaardigen van eenvormige richtlijnen was groot. Op 16 februari 2009 gingen twee parallelle omzendbrieven van kracht. Deze omzendbrieven brengen meer systematiek en uniformiteit in de wijze waarop dergelijke inbreuken moeten worden behandeld. In deze brieven wordt de vastberadenheid onderlijnd van zowel de administratie
Gevangenisarbeid is een van de centrale pijlers binnen het gevangeniswezen. Een van de centrale doelstellingen van het managementplan is het voorzien van voldoende aangepaste infrastructuur. Hiertoe behoort het optimaliseren van de werking van de Centrale Dienst van de Regie voor Gevangenisarbeid in functie van de noden en prioriteiten bepaald door de lokale directies. In 2009 werd het project Business Process Reengineering (BPR) opgestart om de werking en de organisatie van de CDRGA onder de loep te nemen, te evalueren en te moderniseren. De bedoeling is om de werking, de structuur en de opdrachten van deze dienst af te stemmen op de behoeften van vandaag en een groter arbeidsaanbod te voorzien om zoveel mogelijk gedetineerden tewerk te stellen. Op basis van een analyse van de huidige werking en op basis van good practices van andere organisaties werd de gewenste situatie en zo de structuur van de BPR uitgetekend. De grootste innovatie in de nieuwe structuur was de oprichting van zes meso-teams, elk verantwoordelijk voor een bepaald aantal gevangenissen, die zich tussen het centrale en het lokale niveau situeren. Deze teams staan in voor de commerciële activiteiten, de productieplanning en
Centrale diensten
-opvolging. Eens de structuur van de BPR vastlag, werden de processen uitgewerkt. Deze processen hebben betrekking op de productie- en kwaliteitscontrole, de commerciële activiteiten, logistiek, human resources en budget.
Personeel Nieuwe loopbaan voor bewakings- en technisch personeel Het bewakings- en technisch personeel van de gevangenissen is al geruime tijd vragende partij voor betere werkomstandigheden. Op 14 mei 2009 resulteerde overleg tussen de minister en de vakbonden in een akkoord dat voorziet in de invoering van een arbeidsreglement voor het DG EPI, een meer flexibele selectieprocedure én een nieuw loopbaantraject. Dit nieuwe loopbaantraject is een opmerkelijke nieuwigheid aangezien het de integratie van bewakings- en technisch personeel niveau D in het hogere niveau C inhoudt. Sinds 1 november 2009 volgen vele personeelsleden het loopbaanpad in niveau C. De nieuwe regeling zorgt ervoor dat de medewerkers van niveau D in niveau C terecht komen, met bijhorend salaris. Statutaire personeelsleden met een graad van penitentiair beambte of bewaarder werden benoemd tot penitentiair bewakingsassistent. Statutaire personeelsleden met een graad van kwartierchef bewaking kregen de nieuwe benaming van penitentiair bewakingsassistent ploegchef en personeelsleden
17
met een graad van technisch kwartierchef werden penitentiair technisch assistent ploegchef. Contractuele personeelsleden met een diploma niveau C zijn automatisch geïntegreerd, terwijl contractuele personeelsleden zonder diploma niveau C dienen te beschikken over een ‘instapkaart’ afgeleverd door Selor en zich moeten inschrijven voor een vergelijkende selectie van penitentiair bewakingsassistent. Voor personeelsleden die genieten van verlof voorafgaand aan pensioen geldt deze integratie niet. Voor niveau B zijn de nieuwe graden van technisch deskundige bewaking en technisch deskundige logistiek in het leven geroepen. De bevordering van de personeelsleden niveau C naar niveau B gebeurt via een bevorderingsexamen. Wie nu al geslaagd is in het bevorderingsexamen van niveau B, is vrijgesteld van het algemeen gedeelte van het examen voor technisch deskundige. Daarnaast zijn o.a. voor de personeelsleden die reeds vóór de inwerkingtreding van de nieuwe loopbaan een graad in niveau C hadden, een aantal overgangsmaatregelen voorzien.
Personeelsuitbreiding Het DG EPI leverde in 2009 vele inspanningen om het personeelsbestand uit te breiden. De cel Werving en Selectie van de directie P&O organiseerde zowel statutaire vergelijkende selecties als selecties voor het in dienst nemen van contractuelen via Selor. Ook via de interne markt werden nieuwe personeelsleden aangeworven.
18
Resultaat was een uitbreiding van het bewakingspersoneel met 425 ambtenaren en een toename van het administratief personeel met 37 ambtenaren. Ook bij de PSD en de dienst Gezondheidszorg van de Gevangenissen gingen vele nieuwe werknemers aan de slag. Naar aanleiding van de mobiliteitsovereenkomsten tussen de ministers van Defensie en Justitie kwamen 11 militairen voor de inrichtingen werken en gaven zo een nieuwe wending aan hun carrière.
Examen veiligheidsassistent voor het Veiligheidskorps Net zoals in 2008 besteedde het Veiligheidskorps in 2009 de nodige aandacht aan het realiseren van haar personeelsplan. Een bevorderingsexamen voor veiligheidsassistenten werd uitgeschreven en 45 plaatsen werden opengesteld. Bijna alle adjunct-veiligheidsassistenten die aan de voorwaarden voldeden, schreven zich in. In samenwerking met de directie P&O nam de beheerscel van het Veiligheidskorps de organisatie van de proeven op zich. Tijdens de mondelinge proef werd eerst gepeild naar de motivatie voor de functie. Vervolgens werden een aantal competenties gemeten aan de hand van situatieschetsen en ten slotte werd ook de kennis van de reglementering en de technische competenties van de kandidaten getest. De beroepsbekwaamheidsproef vond plaats in september 2009.
Centrale diensten
Alle vacante plaatsen van veiligheidsassistent werden opgevuld.
Uniformkledij voor penitentiair bewakingsassistenten en veiligheidsassistenten De dienst BAB staat in voor de gehele organisatie van de levering van uniformen voor het penitentiair personeel. In 2009 werden drie belangrijke aspecten van dit globale kledijproject verwezenlijkt. Begin januari werden de nationale stocks van kledijartikelen voor penitentiair bewakingsassistenten in Gent en Lantin integraal overgebracht naar de opleidingscentra van Brugge en Marneffe. Concreet betekent dit dat de rekruten die hun basisopleiding starten in het OCPP in Brugge of het CFPP in Marneffe bij hun indiensttreding onmiddellijk een volledige basisuitzet ontvangen, met uitzondering van die artikelen die op maat worden gemaakt. Midden 2009 werd een nieuwe overeenkomst voor vijf jaar afgesloten met de firma Pelsmaekers NV. voor de levering van de uniformkledij op maat voor het penitentiair personeel. Tijdens een informatiedag lichtte de dienst BAB de zaakvoerders en kledijverantwoordelijken van de inrichtingen en het Veiligheidskorps in over de belangrijkste organisatorische aspecten en clausules van dit contract. Op 10 december ging het nieuwe Ministerieel Besluit van 28 oktober 2009 over de uitrusting en het materieel
voor de penitentiaire bewakingsassistenten en de veiligheidsassistenten officieel van kracht. Het gaat om het sluitstuk van een intense en efficiënte samenwerking binnen de kledijcommissie, een informeel overlegorgaan bestaande uit afgevaardigden van de representatieve vakbonden en leden van de centrale administratie, om de reglementering te verbeteren en te actualiseren. Penitentiair personeel krijgt bij indiensttreding een basiskledijzuitzet en kan jaarlijks deze uitzet vernieuwen op basis van een toegekende puntendotatie. De twee voornaamste aspecten van dit nieuwe MB zijn een uitbreiding van de kledijartikelen en de aanpassing van de puntenwaarde van elk artikel in verhouding tot de reële marktprijzen.
Werkervaring op het hoofdbestuur Om hun kennis van de werking van de centrale diensten te verdiepen en om bijkomende competenties te ontwikkelen, kunnen attachés managementondersteuning en junior gevangenisdirecteurs sinds 2009 werkervaring opdoen op de centrale administratie. Op de directies BB&L, P&O en Detentiebeheer doet de kandidaat telkens gedurende 15 weken werkervaring op. Op de directie ICT en Administratief Beheer duurt dit zeven weken. Om praktische redenen en om de organisatie van het werk op het terrein niet onnodig te verstoren, wordt het traject gespreid over vijf jaar, maar per dienst wel aan één stuk door.
Voortgezette opleiding voor personeel van het Veiligheidskorps
van het DG EPI en verschillende diensten troffen in 2009 de nodige voorbereidingen om dit project te realiseren.
In navolging van de interne basisopleiding voor nieuwe agenten heeft het Veiligheidskorps ook in 2009 op het vlak van vorming belangrijke inspanningen geleverd. Interne instructeurs geven voortgezette opleiding om de competenties behaald tijdens de basisvorming te onderhouden en verder te ontwikkelen. Zelfverdedigingsen interventietechnieken werden opgefrist en bijkomende oefeningen werden ingelast rond decontaminatie en werken in een gecontamineerde zone. Om de deelnemers zo goed mogelijk voor te bereiden op reële probleemsituaties werd een rollenspel gespeeld.
Personeelsleden van de dienst Juridische Ondersteuning en Conceptuele Voorbereiding en van de dienst Ondersteuning, Gebouwen en Veiligheid maakten deel uit van een door de minister opgerichte werkgroep om de budgettaire en juridische aspecten van dit project uit te werken. Resultaat was het ‘Verdrag over de terbeschikkingstelling van een penitentiaire inrichting in Nederland ten behoeve van de tenuitvoerlegging van bij Belgische veroordelingen opgelegde vrijheidsstraffen’. Het verdrag werd ondertekend op 31 oktober 2009 en bij wet goedgekeurd op 30 december 2009. Dit verdrag legt vast dat de penitentiaire inrichting in Tilburg een antenne is van de strafinrichting van Wortel en dat België hier gedurende de volgende drie jaar gedetineerden kan onderbrengen. De Belgische wetgeving en penitentiaire regelgeving zijn van toepassing.
Infrastructuur en Materiaal Voorbereidingen voor de ingebruikname van de penitentiaire inrichting in Tilburg In afwachting van de bouw van nieuwe Belgische gevangenissen zoals voorzien in het Masterplan bis, zocht de minister van Justitie naar een meer onmiddellijke oplossing om de meest ernstige gevolgen van de overbevolkingsproblematiek in de Belgische strafinrichtingen op te vangen. De keuze viel daarbij op het huren van detentieplaatsen in de penitentiaire inrichting Tilburg vlak over de grens in Nederland. De projectleiding was in handen
Centrale diensten
Om de opening van de Belgische detentieplaatsen in Tilburg te concretiseren en te coördineren werd een taskforce opgericht. De werkprocedures werden uitgeschreven en de praktische uitvoering van de overplaatsing van de gedetineerden naar Tilburg werd uitgewerkt. Samen met de regionale directies Noord en Zuid analyseerde de directie Detentiebeheer, die de individuele detentiedossiers van gedetineerden behandelt, de dossiers van de gedetineerden en onderzocht wie in aanmerking kwam om naar de Nederlandse site te worden overgebracht.
19
De penitentiaire inrichting in Tilburg beschikt over acht paviljoenen, werkhuizen, meerdere multifunctionele lokalen en uitgebreide sport- en fitnessvoorzieningen. Er zijn diverse soorten cellen, zoals monocellen, duocellen en kamers voor meerdere personen. Deze zijn goed uitgerust en voorzien van een degelijke sanitaire infrastructuur. Elke afdeling beschikt over één of meerdere ontspanningszalen en wandelplaatsen.
zoals de nieuwe reglementering het voorziet. Bijzondere aandacht werd besteed aan verwarming, airconditioning en binnenverlichting.
De conceptualisatie van elke nieuwbouw begint met de opmaak van een gedetailleerd behoefteplan waarin duidelijk wordt aangeven wat nodig is en wat gerealiseerd moet worden. Op basis van interne en externe expertise, buitenlandse good practices en theoretische visies heeft de DOGV per soort inrichting een behoefteprogramma uitgewerkt. Daarbij is ook rekening gehouden met de economische realiteit. Zelf een eigen behoefteprogramma kunnen opmaken en hiervoor niet langer afhankelijk zijn van anderen is een historisch keerpunt voor het DG EPI.
Nieuwe celvoertuigen voor transport van gedetineerden Om de overbrenging van gedetineerden te professionaliseren, leverden de diensten van het DG EPI de nodige inspanningen om de celwagens te verbeteren en te moderniseren. In 2009 werd een werkgroep opgericht, samengesteld uit personeelsleden van het Veiligheidskorps en de Centrale Garage, om nieuwe ontwerpen van celvoertuigen te bedenken. Op basis van de door de werkgroep opgestelde conclusies kocht het DG EPI acht nieuwe celvoertuigen aan die beantwoorden aan de noden op het terrein. De voertuigen beschikken over een geïntegreerde micro en sirene en zijn uitgerust met de laatste veiligheidstechnologieën. Ook de milieuregelgeving wordt gerespecteerd in deze nieuwe modellen. Om het comfort en de veiligheid van de gedetineerden te verzekeren, bieden de cellen in de nieuwe voertuigen hen meer plaats. Ook aan het comfort van chauffeurs en begeleiders is gedacht. De zetels zijn comfortabel om lange rijtijden te vergemakkelijken en in de rijrichting geplaatst
20
voor de Forensische Psychiatrische Centra (FPC) in Gent en Antwerpen, de federale gesloten centra voor jongeren en de nieuwe gevangenissen.
Gedetailleerd behoefteprogramma voor alle nieuwbouwprojecten Het Masterplan bis, dat voorziet in capaciteitsuitbreiding en de gevangenisinfrastructuur in ons land wil verbeteren, steunt op vier grote pijlers: terugwinnen van verloren capaciteit via renovatie, uitbreiden van de capaciteit op bestaande sites, bouwen van nieuwe gevangenissen om enerzijds extra capaciteit te creëren en anderzijds verouderde inrichtingen te sluiten. Om dit Masterplan effectief te kunnen uitvoeren, heeft het DG EPI een behoefteprogramma uitgeschreven
Centrale diensten
De samenwerking met verschillende externe partners bij het opmaken van deze programma’s betekent een extra meerwaarde. Zo werd ter realisatie van het behoefteprogramma van de FPC’s in Gent en Antwerpen samengewerkt met medici en specialisten van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu waardoor de meest recente behandelingsmethoden gecombineerd werden met de meest moderne beveiligingstechnieken.
SLA inzake vingerafdrukken en digitale foto’s van gedetineerden De directie Operationele Politionele Informatie van de Federale Politie en het DG EPI sloten een Service Level
Agreement rond het nemen en uitwisselen van digitale foto’s van gedetineerden. In dit akkoord verbindt de Federale Politie zich ertoe om digitale fototoestellen in bruikleen te geven aan het DG EPI. Dit laat aan alle penitentiaire inrichtingen toe om digitale foto’s te nemen van de gedetineerden. Elke penitentiaire inrichting sluit in dit kader ook een akkoord met het informatiekruispunt dat onder haar gerechtelijk arrondissement valt om de modaliteiten inzake uitwisseling van deze foto’s vast te leggen. De DOGV heeft ervoor gezorgd dat alle gevangenissen nu over het nodige materiaal, contacten en werkwijze beschikken.
Audit en aanschaf van interventiekledij Het DG EPI wil in de penitentiaire inrichtingen een klimaat creëren waarin het gebruik van dwangmiddelen zoveel mogelijk kan worden vermeden. Een integraal beleid van conflict- en agressiebeheersing werd hiertoe uitgewerkt. Naar het terrein toe vertaalde dit zich in de toepassing van een vijffasenmodel om zo snel mogelijk conflicten te beheersen en te vermijden. In sommige situaties is het gebruik van dwangmiddelen en interventietechnieken door penitentiair personeel echter onvermijdelijk. Om het gebruik van dergelijke middelen integraal en eenduidig te kunnen regelen, boog een werkgroep zich over vragen inzake de verschillende soorten dwangmiddelen die ingezet kunnen worden alsook de
specifieke eisen waaraan deze middelen dienen te voldoen. Naast het opstellen van het eisenpakket voor de interventieuitrusting heeft de DOGV ook het beschikbare materiaal getest en advies gegeven bij de aankoop ervan.
combi foot/basketterrein in de gevangenis van Jamioulx en de heraanleg van braakliggend terrein voor serres en hokken voor kleinvee in Mechelen zijn enkele van de opmerkelijke initiatieven van 2009.
Gedetineerden
Scheiding van zorg en expertise
Projecten Welzijn Net zoals in 2008 werden ook in 2009 verschillende verbeteringen doorgevoerd en initiatieven op poten gezet voor gedetineerden. De Beheerscommissie van de CDRGA besliste om verder te investeren in de Projecten Welzijn. Dit houdt in dat de CDRGA een deel van de inkomsten verkregen uit gevangenisarbeid laat terugvloeien naar de inrichtingen ter subsidiëring van initiatieven die het welzijn van gedetineerden verbeteren. Een bedrag van € 1 000 000 werd verdeeld onder de inrichtingen. Naast een vaststaand basisbedrag kregen de inrichtingen een bijkomende som in functie van hun bevolkingscijfer en infrastructuur. Hoewel de meeste projecten voornamelijk een directe nood aan investeringsgoederen beogen, zijn de gerealiseerde projecten van zeer diverse aard. De inrichtingen gebruikten het geld om o.a. de cellen te renoveren, de wandeling op te knappen, sport- en recreatiemateriaal aan te kopen, opleidingen en activiteiten te organiseren en teledistributiesystemen te installeren. De vernieuwing van de wasserij van de gevangenis van Vorst, de aanleg van het
Centrale diensten
In 2009 zetten de centrale PSD en de DGZG bijkomende stappen om de splitsing tussen zorg en expertise in de inrichtingen verder uit te bouwen. De Basiswet van 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden legt de nadruk op de professionele onafhankelijkheid van de zorgverlener. Reeds in 2007 werd een ministeriële omzendbrief verspreid waarin de onverenigbaarheid van een functie als zorgverlener met een opdracht als expert in de gevangenis werd verduidelijkt. Inmiddels werden de kaders voor zorgverlening verder opgevuld, kozen de aanwezige psychiaters voor een zorg- of expertiseopdracht en werd waar nodig het paramedisch personeel van de PSD naar de DGZG overgedragen. Een evaluatie van de splitsing tussen zorg- en expertiseactiviteiten in de gevangenissen was aan de orde. Op basis van opmerkingen van de betrokken actoren werd op 6 juni 2009 een bijlage bij de circulaire verspreid. Daarin werden o.a. de opdrachten van de betrokken diensten verder verduidelijkt, werd een gemeenschappelijke informatiebundel voorgesteld en de wijze van communicatie tussen beide teams toegelicht.
21
Deze bijlage maakte eind 2009 het voorwerp uit van besprekingen op de centrale administratie en in de inrichtingen. Aangezien het om een dynamisch proces gaat, zal ook in de toekomst de splitsing tussen de expertise en zorgverlening verder opgevolgd en ondersteund worden.
Uitbreiding van het herstelfonds Het herstelfonds laat gedetineerden toe om tijdens hun gevangenisstraf aan herstel te werken en bij te dragen tot een meer op herstel gerichte maatschappelijke reactie op criminaliteit. Via het herstelfonds kunnen gedetineerden een deel van hun burgerlijke partij afbetalen en eventueel gesprekken voeren met hun slachtoffer. Als symbolische geste ter afbetaling van de schadevergoeding van het slachtoffer engageren zij zich bovendien om aan vrijwilligerswerk te doen. Dit project, ontstaan in 2002, is mogelijk door een samenwerking tussen de FOD Justitie, de vzw Suggnomè, de Vlaamse overheid, de centra voor Algemeen Welzijnswerk en de Vlaamse provincies. Tot 2009 waren enkel de gevangenissen van Hasselt, Hoogstraten, Leuven-Hulp en Merksplas mee in het project gestapt. Het aantal dossiers was beperkt en het beheer was voornamelijk afhankelijk van vrijwilligers. Het fonds bestond enkel uit sporadische giften. Dankzij de financiële steun van de FOD Justitie werd het project in 2009
22
structureel verankerd. Het aanbod werd uitgebreid naar de gevangenissen van Mechelen, Ruiselede en Oudenaarde.
schade moeilijk kan zijn. Daarnaast dienen gedetineerden vaak nog een bewustwordingsproces te doorlopen vooraleer zij aan de slag kunnen gaan rond het thema slachtoffers.
Levering van medicijnen
In hun zoektocht naar een antwoord op deze bemerkingen lieten de leden van de werkgroep zich inspireren door het werkboek ‘Daderhulp’ van Els Van Daele en Kris Van Hoeck. Dit boek bereidt zedendelinquenten voor op therapie. Deze auteurs bleken ook bereid om met de werkgroep aan een individueel werkboek rond herstel te werken.
De privatisering van de apotheken, die in 2009 afgerond werd, loste de problemen bij de levering van geneesmiddelen op. De DGZG voert regelmatige controles uit op de levering van pillendozen door plaatselijke apothekers. Behalve de naleving van de hygiënische voorschriften en de duidelijke identificatie van de patiënten, gaat de dienst na of de voorgeschreven geneesmiddelen in de juiste doses en binnen de gestelde termijn geleverd worden. De resultaten wijzen op een doorgedreven professionalisme, zowel inzake het digitale voorschrift als de levering van de geneesmiddelen. Van de 6767 bestelde preparaten, waren slechts 17 niet volledig in orde.
Herstel vanuit de cel Reeds enkele jaren geleden kwamen de toenmalige Vlaamse herstelconsulenten en hun rechtstreekse professionele partners tot de conclusie dat er nood was aan een kapstok of een ondersteunend instrument in de individuele begeleiding van gedetineerden. Deze conclusie vloeide voort uit drie vaststellingen. Zo zijn concrete instrumenten nodig om het theoretische herstelconcept te vertalen naar de praktijk. Bepaalde partners van externe diensten gaven bovendien aan dat werken in groep rond eigen feiten en de veroorzaakte
Centrale diensten
Het werkboek is opgebouwd uit tien hoofdstukken en een sluitstuk. Ieder hoofdstuk is opgevat als een uitnodiging aan de gedetineerde om iets te leren over verschillende aspecten die bij een herstelproces aan de orde kunnen zijn. Deze hoofdstukken zijn opgebouwd rond werkwoorden, die een belangrijk onderdeel zijn van een herstelgericht proces. Elk hoofdstuk is op dezelfde manier opgebouwd en begint met het verhaal van een gedetineerde. Dan volgt een brief van iemand uit de omgeving van de gedetineerde die hem aanspreekt over herstel. De situatie van het slachtoffer staat daarbij centraal. In de daaropvolgende werktekst wordt duiding gegeven rond het werkwoord en wordt de gedetineerde aan de hand van opdrachten, zowel over de teksten als over zichzelf, aan het werk gezet. Het boek eindigt met een sluitstuk rond herstel ten aanzien van het slachtoffer. Dit sluitstuk geeft aan hoe gedetineerden een herstellend gebaar naar hun slachtoffers toe kunnen stellen.
Het werkboek ‘Herstel vanuit de cel’ werd in januari 2009 officieel voorgesteld. Het boek wordt in verschillende inrichtingen actief gebruikt, zowel door de diensten binnen het DG EPI als door externe partners.
De eerste proeven werden net voor het jaareinde verricht en het systeem is operationeel. Sinds 1 januari 2010 gebeurt de interpretatie van de MMPI 2 door de centrale PSD van het DG EPI en dit volledig in eigen beheer. Dit maakt dat gegevens op centraal niveau beschikbaar zijn en wetenschappelijke analyses makkelijker kunnen worden uitgevoerd.
Informatisering van de scoring MMPI 2 In 2009 werd de scoring van de Minnesota Multiphasic Personality Inventory (MMPI) 2 geïnformatiseerd. De MMPI 2 is een persoonlijkheidsvragenlijst die deel uitmaakt van de standaardtesten die door de psychologen van de PSD-equipes in de inrichtingen worden afgenomen. De test laat een grondige screening van de gedetineerde toe en helpt de psychologen bij het bepalen van eventuele bijkomende onderzoeken. Tot voor kort werd deze test geïnterpreteerd door de faculteit Psychologie van de VUB, wat betekende dat gegevens niet op het hoofdbestuur konden worden bijgehouden. De uitvoering van kwalitatieve en kwantitatieve analyses van de gedetineerdenpopulatie was niet mogelijk. Toen de internationale auteursrechthouder besloot een alleenrecht toe te kennen aan de firma Pen Psychodiagnostics voor het Nederlandse en Belgische grondgebied werd het voor de VUB onmogelijk om nog langer protocollen op te stellen. Het DG EPI nam contact met de nieuwe firma om een nieuwe overeenkomst af te sluiten. Het contract werd in het najaar getekend waarna de nieuwe software kon worden ontwikkeld.
Communicatie Elektronische nieuwsbrief Het DG EPI zette in 2009 verdere stappen om de interne communicatie te verbeteren. In januari lanceerde het departement haar eerste elektronische nieuwsbrief bestemd voor alle personeelsleden. Zij worden sindsdien systematisch geïnformeerd over het reilen en zeilen van de organisatie en leren waar de centrale diensten en de gevangenissen zich mee bezighouden. Belangrijk nieuws, leuke initiatieven of innovatieve projecten worden in de kijker gesteld. Het DG EPI wil met deze nieuwsbrief het personeel op een transparante en proactieve wijze informeren via een modern communicatiekanaal. Op die manier profileert zij zich als een dynamische en professionele organisatie.
Persverantwoordelijke Transparantie is een van de pijlers van het communicatiebeleid van het DG EPI. Het penitentiair bestuur wil zich niet verbergen voor het publiek en acht het belangrijk om de realiteit binnen de gevangenismuren te tonen. Om zo open mogelijk naar buiten te treden, is het belangrijk om journalisten concreet te informeren, hun vragen te beantwoorden en hen toelating te geven om reportages te maken en interviews af te nemen. Om de dagelijkse contacten tussen de media en het gevangeniswezen beter te laten verlopen, heeft het DG EPI in 2009 één van haar communicatieverantwoordelijken aangeduid als persverantwoordelijke.
POCORFAQ: de online referentie voor P&Omateries Om de werking van de directie P&O en de lokale P&O-diensten te ondersteunen, lanceerde het DG EPI in 2009 de online P&O-dienst POCORFAQ. Het gaat om een online referentie voor P&O-materies waar personeelsleden concrete en gefundeerde antwoorden op vele vragen terugvinden. Kortom, een ‘FAQ’ voor P&O-medewerkers. Personeelsleden van het DG EPI kunnen zich met vragen nog steeds wenden tot de personeelsverantwoordelijken. POCORFAQ is een professioneel hulpmiddel, ontworpen om de kennis van de P&O-medewerkers te ondersteunen en hen op een dynamische manier te helpen bij het
Centrale diensten
23
beantwoorden van vragen. Bovendien zorgt POCORFAQ ook voor een proactieve communicatie tussen de verschillende P&O-actoren door een continue verbinding tussen de centrale en lokale diensten te voorzien.
Commerciële activiteiten van de CDRGA De Centrale Dienst van de Regie voor Gevangenisarbeid heeft in 2009 haar commercieel beleid verbeterd en verder uitgebreid. Om een maximum aantal gedetineerden tewerk te stellen is het voor de CDRGA essentieel om een professioneel en efficiënt commercieel beleid te ontwikkelen, waarbij een doeltreffende interne en externe communicatie centraal staat. Om de zoektocht naar nieuwe aannemers te bevorderen werden de commerciële werkwijzen van de Centrale Dienst en van de plaatselijke Regies voor Gevangenisarbeid op elkaar afgestemd. Sinds oktober 2009 beschikt de CDRGA over een eigen internetsite http://www.rtp-rga.be, die dienst doet als informatiebron en communicatieplatform. Geïnteresseerden vinden op de site informatie over de werking van de CDRGA en gegevens om de dienst te contacteren. De site zal in de toekomst nog verder uitgewerkt worden tot een aantrekkelijk en dynamisch commercieel instrument. Sinds juni 2009 is de CDRGA lid van BECI, de Kamer van Koophandel van Brussel. Als lid kan deze dienst gebruik maken van een uitgebreide gegevensbank van bedrijven en
24
kan zij artikels publiceren in hun magazine ‘Ondernemen’ dat maandelijks naar 14 000 bedrijven wordt gestuurd. Om haar werking en troeven aan het publiek kenbaar te maken, nam de CDRGA in 2009 deel aan de industriële verpakkingsbeurs ‘Empack’ en zullen in de toekomst opendeurdagen van de werkhuizen van de gevangenissen georganiseerd worden.
Regionale vergadering over media Op 22 en 23 juni organiseerde de regionale directie Zuid in het CFPP in Marneffe twee themadagen gewijd aan de relatie tussen het gevangeniswezen en de media. Zowel juniorgevangenisdirecteurs als inrichtingshoofden, attachés managementondersteuning, enz. namen deel. Het beroep van journalist werd toegelicht. Ook de reglementering over de contacten tussen het personeel en de media werd uitgelegd. Een ontmoetingsmoment tussen de deelnemers en vertegenwoordigers van de RTBF, Le Soir en La Dernière Heure vond plaats in de namiddag. Deze twee themadagen waren zeer verrijkend voor zowel het penitentiair personeel als de media. Verschillende gesprekken maakten duidelijk dat beide partijen beter wensen samen te werken en eerder partners willen zijn dan tegenstanders.> Door ervaringen te delen, kreeg het DG EPI een beter zicht op bepaalde moeilijkheden in de samenwerking met de pers. Daarnaast kan het departement zich beter integreren in het journalistieke werk en de realiteit van de media. De
Centrale diensten
journalisten langs hun kant verlangen ernaar een dieper inzicht te krijgen in de wereld van het gevangeniswezen en willen in de personeelsleden van het DG EPI een betrouwbare bron vinden van zo correct mogelijke informatie.
Studiedag rond de Afdelingen Bijzondere Individuele Veiligheid In augustus 2008 werd een Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid (AIBV) geopend in het Penitentiair Complex te Brugge en in de strafinrichting van Lantin. Deze afdelingen zijn bestemd voor gedetineerden die aanhoudend problematisch gedrag vertonen (zowel naar personeelsleden als naar medegedetineerden toe) en in een gewoon detentieregime moeilijk beheersbaar zijn. Het doel van deze afdelingen is om het gedrag van de gedetineerde te normaliseren en te stabiliseren zodat hij kan terugkeren naar een normaal gevangenisregime. Deze afdelingen bieden aan de gedetineerden een aangepaste omgeving, zowel inzake infrastructuur als begeleiding. Een geïndividualiseerd progressief regime wordt voor hen uitgewerkt en toegepast. Het bewakingspersoneel op deze afdelingen kreeg bovendien een speciale opleiding die hen leert om op een professionele en veilige manier om te gaan met gedragsmoeilijke gedetineerden. Na meer dan één jaar AIBV was een evaluatie aan de orde. Op 15 september organiseerde het DG EPI een studiedag met als centraal thema deze hoogbeveiligde afdelingen. Verschillende medewerkers lichtten hun ervaringen toe en
spraken over de positieve en minder positieve aspecten van het project. Het gedrag van de gedetineerde stabiliseren is een doelstelling waarvoor communicatie en dialoog tussen de personeelsleden fundamenteel zijn. Het belang van de begeleiding en een individueel evoluerend detentieregime werden onderstreept en positief geëvalueerd. Bij veel sprekers heerste een dubbel gevoel. Naast vele positieve punten, spraken zij ook over problematische situaties. Zo kampt de directie in Lantin met infrastructuurproblemen en zijn er moeilijkheden om gemotiveerd personeel te vinden dat voldoet aan de criteria om op de AIBV te werken. Ook de keuze van de gedetineerden die in de afdelingen moeten worden opgenomen en de begeleiding van de gedetineerden bij de terugkeer naar het normaal regime blijken soms
problematisch. Deze problemen werden geëvalueerd en mogelijke oplossingen besproken. De verschillende reacties van de deelnemers aan deze studiedag bieden de mogelijkheid om duidelijke richtlijnen op te stellen die aangepast zijn aan de noden op het terrein.
Overleg tussen regionale coördinatiecellen Het beleid rond conflict- en agressiehantering is opgebouwd rond drie pijlers: preventie, beheersing en nazorg. Binnen dit beleid hebben de coördinatiecellen, die opgericht zijn in elke inrichting, een belangrijke opdracht van opvolging, ondersteuning en organisatie.
In 2009 nam de stuurgroep conflict- en agressiebeheersing het initiatief om de coördinatiecellen per regio bijeen te roepen. De coördinatiecellen wisselden ervaringen uit en maakten een stand van zaken op van de implementatie van het beleid. Vanuit de stuurgroep werd feedback gegeven over de resultaten van registratie en toekomstige initiatieven werden toegelicht.
Internationaal ICPA-conferentie in Barbados De International Corrections and Prisons Association (ICPA) organiseert jaarlijks een wereldconferentie. Hoofden van gevangenisadministraties komen samen om de best practices uit hun land voor te stellen en ideeën met elkaar uit te wisselen. Van 25 tot en met 30 oktober 2009 vond deze conferentie plaats in Barbados. Tijdens twee workshops stelde het DG EPI het Forensisch Psychiatrisch Centrum in Gent voor en een voorstel tot opleidingsproject voor penitentiair personeel. Dit opleidingsproject is een initiatief van ICPA en bestaat erin een online platform te creëren waarbij de deelnemende landen informatie kunnen uitwisselen.
Bezoek aan Rabat De werking van het DG EPI wordt in het buitenland gewaardeerd. In het kader van een samenwerkingsakkoord
Centrale diensten
25
brachten de directeur-generaal, de voorzitter van het directiecomité en enkele medewerkers van het DG EPI een bezoek aan Rabat (Marokko) om personeelsleden van de Marokkaanse gevangenisadministratie op te leiden. De Belgische delegatieleden deelden elk hun ervaring en kennis met hun Marokkaanse collega’s.
Bezoek aan de Midlands gevangenis
In januari 2009 brachten enkele medewerkers van de dienst Ondersteuning, Gebouwen en Veiligheid een bezoek aan de Midlands gevangenis in Portlaoise (Ierland). In het kader van het nieuwe Masterplan wilde de dienst nieuwe ideeën opdoen op vlak van technologie en beveiliging van gevangenissen en betere of nieuwe visies creëren voor de bouw van nieuwe gevangenissen in België. Zij kregen enkele interessante zaken te zien, zoals het elektronisch sleutelsysteem, een speciale RX-stoel waarmee naaktfouilles kunnen worden vermeden en speciale rubbercoating op vloer en muren van isoleercellen ter bescherming van de gedetineerde.
het creëren van een internationaal online platform voor de opleiding van penitentiair personeel in de inrichtingen. Opleidingscursussen van landen over heel de wereld zullen terug te vinden zijn op dit platform. Op deze manier worden best practices uitgewisseld en kunnen opleidingscentra bij het opstarten van een nieuwe opleiding of uitbreiding van de opleiding voor penitentiair personeel putten uit een bron van informatie. Dit online platform wordt gestructureerd volgens thema’s en zal als internetapplicatie ter beschikking worden gesteld op de ICPA-website. Het project houdt ook de opmaak van een Engelstalig handboek in over een universeel overeengekomen minimum basisopleidingspakket voor penitentiair bewakingsassistenten. De in 2006 opgestelde ‘Basic Training Manual For Correctional Workers’ voor ontwikkelingslanden wordt herwerkt en verruimd, gericht op zowel ontwikkelings- als ontwikkelde landen. Om een zo breed mogelijk publiek te bereiken, zal de handleiding online ter beschikking worden gesteld.
ICPA Staff Training Project Het DG EPI coördineert samen met de Correctional Service of Norway Staff Academy het ‘Staff Training Project’. Dit project is het resultaat van verschillende ontmoetingen tussen leden van ICPA. De voornaamste doelstelling van het project is
26
Centrale diensten
FOCUS Modernisering en informatisering van het DG EPI De modernisering en informatisering van het DG EPI stonden centraal in 2009. Informatica is immers een belangrijke hefboom om de werking van het gevangeniswezen te verbeteren en efficiënter te maken. Zoals bij elke moderne organisatie is het belangrijk dat het informaticaplatform mee evolueert in functie van de veranderende organisatie en dat de informatie-uitwisseling tussen de centrale administratie, de inrichtingen en de externe diensten vlot verloopt. In het kader van dit overkoepelende informaticaproject ondernam het DG EPI in 2009 verschillende initiatieven.
Sidis-Suite In 2009 heeft het DG EPI verdere stappen gezet om de directie Detentiebeheer (DDB), die de individuele dossiers van de gedetineerden behandelt en adviezen formuleert over de toekenning van strafuitvoeringsmodaliteiten, te moderniseren. Verschillende diensten, zoals de DDB zelf en de directie ICT, hebben hun huidige processen in kaart gebracht, de noden geanalyseerd en de gewenste situatie uitgetekend.
applicatie beantwoordde niet meer aan de functionele en technische noden van vandaag en was daardoor dringend aan vervanging toe. In 2010 legt de directie ICT zich toe op de ontwikkeling van een gecentraliseerde en meer performante toepassing. Deze nieuwe applicatie bouwt voort op de bestaande databank en kreeg de naam Sidis-Suite. Sidis-Suite omvat alle bedrijfstoepassingen die binnen het DG EPI gerelateerd zijn aan gedetineerden. In tegenstelling tot Sidis-Griffie waar verschillende aparte servers met elkaar in verbinding stonden, is Sidis-Suite één centrale applicatie die gegevensuitwisseling mogelijk maakt en lokaal toegankelijk is. Deze centralisatie van data verhoogt zowel de kwaliteit van de detentiegegevens als de transparantie van de informatiedoorstroming. Zij moet het beheer van de data vlotter en (kosten-)efficiënter doen verlopen. De toepassing zal bovendien gebruiksvriendelijker en stabieler zijn. De modernisering van de detentiedatabank betekent dus een meerwaarde voor de algemene werking van de DDB en van de inrichtingen. Aangezien niet alleen de centrale diensten en inrichtingen van het DG EPI, maar ook externe instanties (strafuitvoeringsrechtbanken, justitiehuizen, politie, enz.) gebruik maken van deze gegevens, komt het Sidis-Suite project de hele dienstverlening van de FOD Justitie ten goede.
Een efficiënte personeelsplanning dankzij SP Expert De opmaak van een efficiënte personeelsplanning is voor vele inrichtingen een hele uitdaging. De softwaretoepassing SP Expert werd aangekocht om de planners te ondersteunen zodat zij de regelgeving uniform kunnen toepassen en zodat het planningsproces en de dienstlijsten kunnen worden geautomatiseerd. De implementatie van SP Expert ging reeds in 2004 van start met de gevangenissen van Gent en Bergen als pilootsites. Verschillende problemen maakten echter dat het project in 2008 ‘on hold’ werd gezet. Het project vond in 2009 een nieuwe adem toen het DG EPI de leiding in handen nam. In totaal maken 21 inrichtingen gebruik van deze toepassing. Personeelsleden kunnen zich met vragen richten tot een helpdesk met ticketing systeem. Het doel is om tegen 2011 alle inrichtingen met SP Expert te laten werken.
De verbetering van het Sidis-Griffieprogramma staat centraal in de modernisering van de DDB. De Sidis-toepassing laat een digitaal beheer toe van de bewegingen (opsluitingen, vrijlatingen, transfers, enz.) van de gedetineerden en van hun detentiedossiers. Het is de belangrijkste bron van informatie voor de medewerkers van de DDB. De huidige
Centrale diensten
27
Een beter en sneller netwerk
E-learning voor gedetineerden
Een vlotte doorstroming van gegevens tussen enerzijds de centrale administratie en de inrichtingen en anderzijds tussen de inrichtingen onderling is een belangrijke voorwaarde voor een efficiënte werking van het DG EPI. Om de digitale bruggen tussen de centrale administratie en de inrichtingen uit te bouwen en performanter te maken, werd de netwerkcapaciteit verhoogd. Een netwerk ontstaat wanneer twee of meer computers rechtstreeks of via een gedeeld medium met elkaar zijn verbonden. Het LAN (Local Area Network) is het netwerk in een gevangenis en het WAN (Wide Area Network) is de verbinding tussen alle gevangenissen. Glasvezel verving SHDSL als medium, waardoor de bandbreedte vergrootte en het netwerk sneller werd. In 2009 werd een upgrade van de LAN’s uitgevoerd en werd de modernste hardware geïnstalleerd. Het resultaat is een stabielere en meer kwaliteitsvolle IT-dienstverlening.
De directie ICT nam in 2009 initiatieven om het onderwijs voor gedetineerden te informatiseren. Via specifieke software zullen gedetineerden cursussen kunnen volgen op de computer. Dit verhoogt hun kansen op de arbeidsmarkt bij invrijheidstelling en helpt bij de reintegratie in de maatschappij. De directie ICT paste de bestaande software van de VDAB aan de detentieomgeving aan en een pilootproject ging van start in het Penitentiair Landbouwcentrum te Ruiselede. In 2010 zal het project in samenwerking met de gemeenschappen verder worden uitgebouwd.
28
Centrale diensten
Opleidingscentra > >
Het DG EPI telt drie opleidingscentra: de Opleidingscentra voor Penitentiair Personeel (OCPP) in Brugge en Merksplas voor de Nederlandstalige opleidingen en het Centre de Formation du Personnel Pénitentiaire (CFPP) in Marneffe voor de Franstalige opleidingen. De benaming OCPP is bovendien nieuw sinds 2009. Voordien waren dit het Penitentiair Centrum voor Basisopleiding in Brugge en het Vervolmakingsinstituut der Penitentiaire Kaders in Merksplas. De twee opleidingscentra hebben nu eenzelfde naam gekregen maar behouden wel hun oorspronkelijk opleidingsaanbod. >
>
Het OCPP in Brugge voorziet een basisopleiding voor het beginnende Nederlandstalige penitentiaire personeel. Het CFPP in Marneffe neemt deze taak op zich voor de Franstalige personeelsleden. De basisopleiding duurt drie maanden en bereidt de personeelsleden voor om hun taak op een professionele en gecontroleerde manier uit te voeren. Bovendien leren zij ook hoe zij gedetineerden kunnen helpen tijdens hun voorbereiding op de re-integratie. Tijdens deze drie maanden volgen de penitentiair bewakingsassistenten afwisselend opleiding in het opleidingscentrum en in verschillende penitentiaire inrichtingen. Tijdens hun ‘terreinweken’ worden zij begeleid door een mentor. Na deze stage treden de penitentiair bewakingsassistenten in dienst.
Om de competenties van haar personeel permanent te > ontwikkelen, biedt het DG EPI uiteraard ook voortgezette opleidingen aan. In het OCPP Merksplas en het CFPP Marneffe kunnen personeelsleden van de gevangenissen zich bijscholen.
In 2009 startten 243 personen hun basisopleiding in het Opleidingscentrum voor Penitentiair Personeel in Brugge. 165 cursisten volgden de opleiding met afwisselend les- en terreinweken. Van de 165 cursisten kwamen 95 personen rechtstreeks in dienst in het opleidingscentrum. Daarnaast volgden 78 penitentiair bewakingsassistenten de 6-weken opleiding, die beperkt is tot de zes ‘theoretische’ lesweken. Uitzonderlijk gingen twee van deze sessies grotendeels in de strafinrichting van Merksplas door.
Basisopleiding voor penitentiair bewakingsassistenten De vroegere graad van penitentiair beambte werd eind 2009 veranderd in penitentiair bewakingsassistent. Concreet betekent dit dat de penitentiair beambten sinds 2009 tot het niveau C behoren. De voorbereidingen voor de nieuwe basisopleiding voor penitentiaire bewakingsassistenten zijn in 2009 volop van start gegaan. Het programma werd opgemaakt en gevalideerd. De lesgeversequipe werd uitgebreid en nieuwe mentoren werden geselecteerd.
30
De 184 Franstalige deelnemers konden de opleiding volgen op drie externe sites (Seraing, Marchienne-AuPont en Louvain-La-Neuve). De 330 Nederlandstalige bewakingsassistenten konden voor deze opleiding terecht in Louvain-La-Neuve. Theorie en praktijk werden afgewisseld zodat de deelnemers telkens theoretisch de gevaren leerden kennen maar ook de juiste handelingen aanleerden in een speciaal hiervoor ingerichte cel.
Het CFPP in Marneffe ontving in 2009 297 penitentiair bewakingsassistenten om hier hun basisopleiding te volgen. 239 onder hen waren nieuwe stagiairs die rechtstreeks in het opleidingscentrum in dienst zijn getreden. De overige 58 personen waren reeds werkzaam in de inrichtingen.
De opleidingscentra en de preventieadviseurs zorgden ervoor dat deze opleiding aansloot op de specifieke penitentiaire context. Het is de bedoeling om ter plaatse in de inrichtingen de interventieploegen bij brand te motiveren en ervoor te zorgen dat zij de kennis die zij hebben opgedaan en de vaardigheden die zij hebben geleerd, niet verloren laten gaan.
Opleiding voor interventieploegen bij brand
Opleidingscatalogi
In samenwerking met de Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk (IDPB) organiseerden het CFPP in Marneffe en het OCPP in Merksplas de opleiding ‘Eerste interventieploegen bij brand’ voor alle Belgische gevangenissen. Dankzij deze opleiding konden de deelnemers kennismaken met de basisprincipes van brandpreventie, de verschillende brandbestrijdingsmiddelen leren kennen en gebruiken, een celbrand leren blussen en zichzelf en anderen in veiligheid brengen.
De opleidingscentra ontwikkelden in 2009 een opleidingscatalogus met de voortgezette opleidingen. Deze catalogi geven een overzicht van de opleidingen die specifiek zijn voor het gevangeniswezen en richten zich tot alle personeelsleden van het DG EPI.
Opleidngscentra
In deze catalogi worden een dertigtal modules aangeboden rond enkele thema’s: kennis van de organisatie, regimes,
veiligheid, specifieke vaardigheden, communicatie, wetgeving en welzijn op het werk.
De Opleidingscentra voor Penitentiair Personeel in Brugge en Merksplas Naamsverandering van de Nederlandstalige opleidingscentra Op 1 oktober 2009 werden de namen van de Nederlandstalige opleidingscentra gewijzigd. Het PCBO, wat vroeger stond voor Penitentiair Centrum voor Basisopleiding, werd het ‘OCPP-Brugge’ en het VIPK, vroeger bekend als het Vervolmakingsinstituut der Penitentiaire Kaders, kreeg de naam ‘OCPP-Merksplas’. OCPP staat voor OpleidingsCentrum voor Penitentiair Personeel.
ingericht. De rekken werden gemonteerd, het Penitentiair Schoolcentrum in Hoogstraten leverde de pashokjes en de kledijverantwoordelijken kregen een kantoor toegewezen. Tot slot stuurden de gevangenissen van Gent en Lantin, die voordien instonden voor de bedeling van de kledij, de voorraad op naar de opleidingscentra. Sinds september 2009 staan de opleidingscentra in Brugge en Marneffe in voor de bedeling van het basisuniform voor penitentiair bewakingsassistenten. Deze regeling geldt zowel voor het personeel dat in dienst treedt in het opleidingscentrum, als voor het personeel dat in dienst treedt in de inrichtingen.
Opleidingsprogramma voor het personeel in Tilburg In het kader van de overeenkomst tussen Nederland en België om vanaf februari 2010 Belgische veroordeelden onder te brengen in de penitentiaire inrichting te Tilburg, werkte het OCPP eind 2009, in samenwerking met de verantwoordelijken voor het project, aan een opleidingsprogramma voor het voltallig Nederlands personeelskader in de PI Tilburg. Binnen de opleiding werd vooral aandacht besteed aan de missie en visie van het DG EPI, de verschillende diensten die betrokken zijn bij de strafuitvoering en de Belgische interne en externe rechtspositie van de gedetineerden. In totaal hebben twaalf lesgevers de vier verschillende opleidingsmodules verzorgd en werd aan 22 groepen van telkens 15 personen les gegeven. Binnen dit kader volgden de leidinggevenden van de penitentiaire inrichting in Tilburg ook nog een tweedaagse stage binnen het Penitentiair Complex te Brugge.
Nieuw kledijmagazijn in het OCPP in Brugge In 2008 besliste het DG EPI dat de opleidingscentra zouden instaan voor de verdeling van de basiskledij voor nieuwe penitentiair bewakingsassistenten. Het spuitatelier in het Penitentiair Complex (PC) in Brugge werd de nieuwe plaats om de kledij te stockeren.
Betere dienstverlening naar de inrichtingen Het OCPP hecht bijzondere aandacht aan de dienstverlening naar de personeelsleden van het DG EPI. In 2009 stonden betere informatie- en communicatie-instrumenten en een betere samenwerking met de inrichtingen op het programma. Het OCPP wil op die manier de informatie over opleidingen toegankelijker en transparanter maken.
De technische dienst van het PC in Brugge zorgde voor de nodige aanpassingswerken en het OCPP startte een onderhandelingsprocedure om de rekken en de mezzanine te plaatsen. In 2009 werd het kledijmagazijn effectief
Opleidngscentra
31
Het OCPP in Merksplas verstuurt sinds 2009 een informatiefolder over het opleidingscentrum bij elke uitnodigingsbrief naar de personeelsleden die zich inschrijven voor een opleiding. Op die manier hebben de cursisten voldoende informatie over het reilen en zeilen van het OCPP en kunnen zij zich beter voorbereiden op hun verblijf in Merksplas. De personeelsverantwoordelijken van elke Nederlandstalige inrichting ontwikkelden in 2009 naast de opleidingscatalogus ook een dienstencatalogus. In deze catalogus kunnen zij snel overzichtelijke informatie vinden over de diensten van het OCPP, de te volgen procedures, relevante documenten en de verschillende contactpersonen.
Enkele bezoeken In november 2009 brachten twee klassen uit het zevende jaar ‘Integrale veiligheid’ van het Technisch Instituut Sint-Vincentius uit Torhout een bezoek aan het OCPP in Brugge. Dit is een nieuwe studierichting, gericht op jonge mensen die geïnteresseerd zijn in een beroep binnen de veiligheids- of bewakingssector. Velen onder hen waren geïnteresseerd in een job als politie- of bewakingsagent. Misschien was het wel ‘onbekend is onbemind’, want het bezoek zette sommigen aan het denken of de functie van penitentiair bewakingsassistent toch niet iets voor hen zou zijn. Enkele reacties:
Om informatie-uitwisseling en communicatie met de strafinrichtingen beter te stroomlijnen is het belangrijk om in elke inrichting een vast aanspreekpunt te hebben. Een goed netwerk uitbouwen en een communicatieplatform oprichten is belangrijk, maar het OCPP wilde verder gaan door ook de competenties te versterken die nodig zijn om lokaal een goed opleidingsmanagement te voeren. Tijdens een driedaagse opleiding in oktober 2009 werden de personeelsdirecteurs en -verantwoordelijken over alle opleidingsaspecten geïnformeerd. De missie van en visie op opleiding, lokale en centrale opdrachten, de communicatielijnen, de regelgeving en de procedures kwamen aan bod. Daarnaast werden kennis en competenties ontwikkeld op vlak van opleidingsmanagement, met in eerste instantie de focus op het goed onderzoeken en analyseren van de opleidingsbehoeften.
32
“Het was zeer interessant. Ik had het beroep als penitentiair bewakingsassistent eerst niet als een mogelijkheid voor een toekomstig beroep aanzien, maar nu zou ik dit toch wel zien zitten. Ik vond het een zeer leerrijke uitstap, waar zeer weinig mensen de kans toe hebben. De rondleiding was heel indrukwekkend.” “De taak van de penitentiair bewakingsassistent houdt meer in dan de meeste mensen zouden denken. Ze oordelen niet en behandelen iedereen met hetzelfde respect.” “Wat ik zeker onthoud, is dat dit een mooie job is voor mijn toekomst.”
Opleidngscentra
“Ik had het leven en het werk in de gevangenis veel te zwart-wit gezien. Dat de penitentiair bewakingsassistent ook een sociale rol heeft, spreekt mij wel aan. Mocht politie toch niet lukken, wordt een opleiding als penitentiair bewakingsassistent mijn tweede keuze.” Op 18 en 19 juni 2009 kreeg het DG EPI het bezoek van een Noorse delegatie verantwoordelijk voor de penitentiaire opleiding in hun land. Een Amerikaanse collega én auteur van de ‘Basic Training Manual for Correctional Workers’ (een handleiding voor de basisopleiding van penitentiair personeel in ontwikkelingslanden) vergezelde hen. De delegatie bezocht het OCPP in Brugge waar de werking van het opleidingscentrum en de basisopleiding werden toegelicht. Daarnaast wisselden zij op het hoofdbestuur ervaringen uit over opleidingen en opleidingscentra. > > > > > > > > > > > > >
Het Centre de Formation du Personnel pénitentiaire in Marneffe Opleiding voor personeel van de Franstalige psychiatrische afdelingen In 2009 lanceerde het CFPP in Marneffe een specifiek opleidingsproject voor de penitentiair bewakingsassistenten van de psychiatrische afdelingen. Het is de bedoeling hen voor het eerst cursussen aan te bieden aangepast aan hun dagelijkse werkomgeving. Het procesgeoriënteerde project verloopt in verschillende fasen: een ‘teambuilding’-dag om aan de groepsdynamiek en hun verwachtingen op het vlak van opleiding te werken, de uitwerking van een voorprogramma op basis van gemeenschappelijke vragen, een kritische bespreking van het project met de betrokken teams en ten slotte de uitvoering van een definitief programma. Deze opleiding duurt tien dagen en is onderverdeeld in vijf modules. De nadruk wordt gelegd op de toepassing van verworven kennis. De eerste module ging van start op 24 en 25 juni 2009. Het vervolg van de opleiding werd in de loop van het laatste trimester van 2009 en het begin van 2010 gegeven.
Aanpassingsvermogen aan de functie
om hun hiërarchische meerderen (penitentiaire assistenten en directies) te betrekken bij dit soort opleiding.
Het CFPP organiseerde in 2009 een opleiding Aanpassingsvermogen aan de functie van kwartierchef bewaking (KCB) voor personen die bevorderd waren in november 2008. De nieuwe KCB’s werden gewezen op het belang van een aantal belangrijke zaken zoals het algemeen reglement, de deontologie, de tuchtprocedure voor gedetineerden en voor medewerkers, de Basiswet en ten slotte de rol van functionele chef in het kader van de ontwikkelcirkels. Zij moeten niet alleen verschillende wetten, reglementen en procedures kennen en kunnen toepassen, maar ook voldoende beheersen zodat zij deze kunnen uitleggen aan hun medewerkers en eventuele tekortkomingen kunnen identificeren. Op die manier worden zij zich bewust van hun rol als teamleider en nemen zij hun verantwoordelijkheid op.
De deelnemers hebben de competenties die aan bod kwamen tijdens de opleiding verder ontwikkeld, vooral op het vlak van feedback geven. Hier komt de coaching van pas. Aan het eind van de opleiding stelde elke deelnemer een drieledig actieplan op met een doelstelling voor zichzelf, de medewerkers en de hiërarchie.
De tweede module ging over leiderschap. Na afloop van de opleiding moesten de deelnemers in staat zijn leiding te geven aan een team, assertief feedback te geven aan de medewerkers en aan de hiërarchie en correct te bemiddelen bij conflicten tussen medewerkers onderling en tussen medewerkers en gedetineerden. De deelnemers brachten levensechte situaties naar voren die als basis dienden voor een rollenspel. Ten slotte moesten de deelnemers een doelstelling in hun werkveld realiseren tijdens de week na hun opleiding. De evaluatie van de deelnemers en de opleider was bijzonder positief. De deelnemers vonden het erg belangrijk
Opleidngscentra
Internationale betrekkingen van het CFPP Een opleidingcentrum moet openstaan voor de buitenwereld. In dat opzicht is een internationaal netwerk erg belangrijk om van elkaar te leren. Naar aanleiding van een eerste bijeenkomst in 2008 heeft het CFPP deelgenomen aan een colloquium in Italië in juni 2009. Het was in de eerste plaats de bedoeling een Europees netwerk van opleidingscentra uit te bouwen. Er werd aanzienlijk werk verricht om een protocol van overeenstemming te sluiten met verschillende Europese landen (Frankrijk, Italië, Zwitserland, Spanje, Andorra, Noorwegen, Zweden, Litouwen, Kroatië, Roemenië, enz). Een van de eerste resultaten was het bezoek van twee stagedoende directrices van de Franse Ecole nationale d’administration pénitentiaire (ENAP) in september 2009. Zij bezochten verschillende inrichtingen en deden daarbij heel wat ervaring op.
33
Voorts ondertekende het CFPP een raamakkoord met de ENAP, vertegenwoordigd door directrice Valérie Decroix en haar collega Joseph Gomez die verantwoordelijk is voor de internationale betrekkingen van de ENAP. Het CFPP wil samenwerkingsacties tussen beide instellingen opstarten en de banden versterken voor activiteiten rond opleiding, onderzoek en wetenschappelijke uitwisseling.
maakt. De groep was samengesteld uit een psycholoog, twee penitentiair assistenten, een opvoedster, een administratief assistente, een kwartierchef, een adviseur psychosociale preventie en vier leden van de directie van het CFPP. De bedoeling was mensen bewust te maken voor interculturele bemiddeling en een groep opleiders samen te stellen alsook een intern netwerk van bemiddelaars en een extern netwerk in samenwerking met andere landen op te richten.
In het besef dat het steeds moeilijker wordt om de gevangenisbevolking te beheersen en te begrijpen door de verschillende culturen en nationaliteiten ontving het CFPP Marcel Kabundi, directeur bij het Centre national d’Apprentissage et de l’Administration corporative du Service correctionnel in Canada. Hij gaf een opleiding voor opleiders in culturele bemiddeling in oktober 2009. De elf deelnemers oefenen verschillende functies uit binnen de FOD Justitie, wat een verrijkende en gediversifieerde uitwisseling mogelijk
34
Opleidngscentra
Buitendiensten > >
De Belgische strafinrichtingen bestaan uit twee groepen: de arresthuizen en de strafhuizen. In een arresthuis worden personen in hechtenis opgesloten in toepassing van de wet op de voorlopige hechtenis, de zogenaamde beklaagden. In een strafhuis verblijven personen die veroordeeld zijn tot een vrijheidsberovende straf of maatregel. > > > > > > > > > > >
De inrichtingen voor strafuitvoering zijn onderverdeeld in drie categorieën: >> Open inrichtingen met beperkte veiligheidsvoorzieningen. Gedetineerden die hier verblijven aanvaarden vrijwillig een opvoedingsregime met minieme dwangmiddelen. >> Halfopen inrichtingen met een cellulair regime ’s nachts en met tewerkstelling overdag in open lucht of in werkplaatsen. >> Gesloten inrichtingen met alle nodige bewakingsmiddelen en versterkte veiligheidsvoorzieningen (zoals een omheiningmuur, tralies en veiligheidsdetectie). Hier verblijven gedetineerden die niet in aanmerking komen om te worden doorverwezen naar een open of halfopen inrichting. >
Buitendiensten
In 2009 telde België 31 gevangenissen, waarvan 15 in Vlaanderen, 14 in Wallonië en 2 in Brussel. Jongeren die als minderjarige een ‘als misdrijf omschreven feit’ hebben gepleegd en die niet in een gemeenschapsinstelling kunnen worden geplaatst, kunnen onder bepaalde voorwaarden worden ondergebracht in de gesloten jeugdinstelling van Everberg of in het gesloten federaal centrum van Tongeren. In Tongeren kunnen ook jongeren geplaatst worden die als minderjarigen werden ‘uit handen gegeven’ door de jeugdrechter. In Paifve bevindt zich een inrichting tot bescherming van de maatschappij waar geïnterneerden door de Commissie tot Bescherming van de Maatschappij worden geplaatst om een aangepaste psychiatrische behandeling te volgen.
35
Andenne
In 1997 werd de gevangenis van Andenne geopend als strafhuis met een gesloten regime. De meeste veroordeelden die hier verblijven, ondergaan lange straffen.
verder gaan. Ondanks het nodige personeel dat hiervoor moet ingeschakeld worden, organiseert de gevangenis een interne bijscholing ten voordele van het personeel om bepaalde technieken nog te verfijnen. De lesgever licht de verschillende fasen van een conflict toe, van een woordenwisseling tot een vechtpartij. Hieraan voegde de gevangenis van Andenne nog een fase toe die zich voordoet voor het conflictbeheer en waardoor een aanzienlijk aantal moeilijkheden voorkomen kan worden. Een twaalftal bewakingsassistenten is ter plaatse opgeleid in herstelrecht. Deze personen zijn voortaan het eerste aanspreekpunt voor hun collega’s. De groep heeft tal van projecten voorgesteld waarvan sommige in de loop van 2010 concreet zullen worden. De medewerking van de bewakingsassistenten aan dergelijke initiatieven betekent een reële meerwaarde, zowel voor het verloop zelf als voor het bereiken van de gestelde doelen.
Gedetineerden Personeel De opleiding conflict- en agressiebeheersing die in alle penitentiaire inrichtingen gegeven wordt, betekent zonder twijfel zowel op fysiek als op intellectueel vlak, een grote meerwaarde voor het bewakingspersoneel. Dankzij de kwaliteiten van de lesgever en de inzet van elke deelnemer was deze driedaagse opleiding een succes. Hoewel bijna de helft van het personeel in een jaar tijd de opleiding gevolgd heeft, wou de gevangenis van Andenne nog
36
Naast de vele opleidingen en activiteiten die al jaren aangeboden worden, werkt de gevangenis van Andenne mee aan projecten over culturele manifestaties extra muros. In de eerste plaats namen de gedetineerden deel aan een fotowedstrijd als onderdeel van de week rond racismebestrijding en discriminatie georganiseerd door de MRAX. Vervolgens schreven sommigen zich in voor ‘Fureur de lire’ om een schrijfworkshop te volgen en een ‘filosofisch café’ bij te wonen. Het project Na...mur, dat als doel heeft (kunst)werken uit te hangen op een symbolische muur in
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
380,0
Mannen
380,0
Vrouwen
0,0
Beklaagden
10,1
Veroordeelden
368,4
Geïnterneerden
0,0
Andere
1,5
Gewoon regime
380,0
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
396,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
6,0
Totaal Attachés
3,0
Totaal Administratief
23,9
Totaal Medisch
5,3
Totaal PSD
16,2
Totaal Bewaking/Techniek
306,7
Totaal Erediensten
1,6
Totaal Buiten kader Totaal
362,6
Namen als verwijzing naar de val van de Berlijnse muur, kende heel wat succes. Talrijke teksten en tekeningen van gedetineerden werden in het hart van de stad opgehangen. Tenslotte werd als onderdeel van de Fêtes de la musique, net zoals in 2008 , een drievoudig concert georganiseerd op de wandeling.
door de boekhouding wordt beheerd. Het aan- en uitzetten gebeurt dus via een eenvoudige computer. Een instrument dat misschien nog belangrijker is dan het geïnformatiseerde beheer van het signaal is het interne videokanaal. Via dit kanaal kan alle nuttige informatie aan de gedetineerden meegedeeld worden.
Het optimaliseren van de communicatie was een van de belangrijkste doelstellingen voor 2009. Voortaan wordt informatie op elektronische wijze aangeboden. Elke cel is uitgerust met een televisietoestel, waarvan het signaal
Buitendiensten
37
FOCUS Award van de Wereldgezondheidsorganisatie Sinds 2005 organiseert de gevangenis van Andenne, in samenwerking met de vzw Service Education Santé (SES), twee grote projecten rond gezondheid en baseert zich daarbij op preventie door gelijken.
Gedetineerden en gezondheid In juli 2005 richtte de inrichting een werkgroep op die samengesteld is uit acht gedetineerden, met als doel hun omgeving (andere gedetineerden, familie, enz.) voor te lichten over de besmettelijke aandoeningen die in de gevangenissen voorkomen (zoals aids, hepatitis, tuberculose, enz.) en de gevaren ervan toe te lichten. Deze gedetineerden hebben van de SES een opleiding gekregen en komen maandelijks met deze dienst samen om diverse acties op poten te zetten rond gezondheidsbevordering. De gedetineerden gaan ook elke maand naar de verschillende afdelingen om folders uit te delen over uiteenlopende onderwerpen en eventuele vragen te beantwoorden.
De bewakingsassistenten als aanspreekpunt voor gezondheid Steunend op het succes van dit project en de interesse voor deze groep ‘Gedetineerden als aanspreekpunt Gezondheid’, wou de inrichting het project uitbreiden naar het personeel.
38
De ‘Bewakingsassistenten als aanspreekpunt Gezondheid’ zagen in november 2005 het levenslicht. Zij volgden dezelfde opleiding als de gedetineerden en hebben gelijkaardige opdrachten, maar voor een ander publiek, namelijk hun collega’s. Het belang van de samenwerking tussen de groep gedetineerden en het personeel moet onderstreept worden. Hierdoor kan de nadruk meer op gezondheidskwesties gelegd worden en worden preventiecampagnes in de inrichting zelf aangemoedigd. Enerzijds organiseerden de aanspreekpunten voor de gedetineerden bijvoorbeeld een ‘gezondheidsparcours-dag’ op de wandeling, een affichecampagne over hygiëne en verspreidden zij een folder bestemd voor de dienders op de secties. Anderzijds hebben de aanspreekpunten voor het personeel een bewustmakingscampagne gevoerd via affiches en de verspreiding van folders om de deelname aan het opsporen van tuberculose te verhogen. Daarnaast hebben zij gedurende drie dagen informatiesessies georganiseerd over alcohol en hebben zij een cursus over rouwverwerking gegeven. In 2009 heeft de dienst Gezondheidszorg van de Gevangenissen de gevangenis van Andenne voorgedragen als kandidaat voor de tweejaarlijkse awards van de Wereldgezondheidsorganisatie en dit naar aanleiding van de bijdrage van de ‘Gedetineerden als aanspreekpunt Gezondheid’ aan de uitwerking van een nieuw preventiemiddel. Het gaat om een setje dat bestaat uit een voorbehoedsmiddel en glijmiddel op basis van water. Dit
Buitendiensten
setje is gecreëerd door gedetineerden van verschillende Franstalige gevangenissen en is bestemd voor alle penitentiaire inrichtingen van het land. De gevangenis van Andenne onderscheidt zich steeds vaker als initiatiefnemer van projecten ter bevordering van de gezondheid in het gevangenismilieu. Deze onderscheiding, die het resultaat is van een tijdrovend werkproces en een vruchtbare samenwerking met de SES, betekent een bijkomende motivatie om zich voor dit soort projecten in te zetten.
Antwerpen de gewenste situatie om verbetertrajecten op te stellen. De processen die hiervoor moesten worden doorlopen, werden uitgetekend. De inzet van de personeelsleden bracht concrete realisaties met zich mee waaronder een sanctieboek en een sectieboek. Het sanctieboek is een soort dagboek waarin de gevangenisdirectie de sancties aan het personeel uitlegt die zij hebben opgelegd aan gedetineerden. Personeelsleden kunnen dit sanctieboek altijd raadplegen. In het sectieboek daarentegen kan het bewakingspersoneel belangrijke zaken noteren die nuttig zijn voor hun collega’s van de volgende shift. Dit boek is dus een manier om de dagdagelijkse communicatie tussen de verschillende shifts te vergemakkelijken.
De gevangenis van Antwerpen werd in 1855 in gebruik genomen en werd ondertussen grondig gerenoveerd. De inrichting fungeert grotendeels als een arresthuis en beschikt over een vrouwenafdeling en een psychiatrische annex.
Personeel In 2009 legde de gevangenis van Antwerpen de klemtoon op een participatief personeelsbeleid. Verschillende werkgroepen brachten de werking van de gevangenis in kaart met aandacht voor allerlei thema’s zoals controle en fouille, sectieboeken, kennismanagement, het forum sanctiebeleid en celmutaties (gedetineerden die naar een andere cel worden overgeplaatst). De projectleden brainstormden over
De gevangenis draagt teamwork hoog in het vaandel. In 2009 dienden heel wat personeelsleden een mutatieaanvraag in en dit betekende voor de gevangenis een groot personeelsverloop. Samenwerking was dus van groot belang. De centrumequipe, een nieuw samengesteld team, volgde een specifieke opleiding teamwork. Daarenboven speelde team-to-team, een overlegforum waarin alle diensthoofden vanuit het bewakingskader en de administratie samen aan tafel zitten, ook in 2009 een belangrijke rol.
Gemiddelde bevolking
715,9
Mannen
670,1
Vrouwen
45,8
Beklaagden
521,4
Veroordeelden
76,3
Geïnterneerden
112,0
Andere
6,3
Gewoon regime
700,4
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,3
Beperkte detentie
10,1
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
5,2
Gemiddelde capaciteit
439,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
6,0
Totaal Attachés
2,0
Totaal Administratief
21,9
Totaal Medisch
10,5
Totaal PSD
12,6
Totaal Bewaking/Techniek
266,8
Totaal Erediensten
6,2
Totaal Buiten kader
Gedetineerden
Totaal
325,9
De gevangenis richtte een sociaal infopunt op, een plaats waar de burger terecht kan met allerlei vragen over sociale dienstverlening. Deze infopunten zijn meestal gehuisvest in een districtshuis, een sociaal centrum, een dienstencentrum
Buitendiensten
39
van het OCMW of een mutualiteit. De gevangenis van Antwerpen organiseert sinds begin 2009 elke week een spreekuur voor de medewerkers van verschillende stadsdiensten. Gedetineerden kunnen bij hen terecht met vragen over hun re-integratie. Op die manier vormt het sociaal infopunt een brug tussen de gedetineerden en de maatschappij buiten de gevangenis. Ook de re-integratie van gedetineerden binnen het arbeidsproces en de samenleving kreeg bijzondere aandacht. Zo kunnen gedetineerden voortaan tweemaal per week op consultatie gaan bij een VDAB-consulent die hen helpt zoeken naar werk. Om hun re-integratie te laten slagen, is het immers belangrijk dat (ex-)gedetineerden, eenmaal buiten de muren, meteen aan de slag kunnen. In de loop van 2009 breidde de gevangenis dit aanbod aanzienlijk uit. Sinds de start van het project heeft de VDAB-consulent meer dan 1000 gesprekken gehad met gedetineerden in de gevangenis van Antwerpen.
40
Ook de samenwerking met de Antwerpse openbare bibliotheken werd verder uitgediept in het kader van het zogenaamde ‘participatiedecreet’ van de Vlaamse overheid. Op die manier wil de gevangenis gedetineerden stimuleren om deel te nemen aan culturele en sportactiviteiten en jeugdwerk. Het decreet bepaalt onder meer de subsidievoorwaarden voor de uitbreiding van de bibliotheekwerking in de verschillende gevangenissen. Zo biedt de Vlaamse overheid bijkomende financiële steun om de samenwerking met de stadsbibliotheek te versterken. In 2009 ging de gevangenis rond de tafel zitten met de verantwoordelijken van de stadsbibliotheek en de provincie om uit te tekenen hoe deze subsidies voor personele en werkingskosten het beste kunnen besteed worden. De gevangenis wil haar eigen bibliotheek ook moderniseren en stelde in 2009 een actieplan op om Nederlandstalige en anderstalige boeken en stripverhalen, video’s, dvd’s en tijdschriften aan te kopen.
Buitendiensten
Daarnaast verruimde de gevangenis van Antwerpen haar aanbod aan actieve ontspanningsmogelijkheden. Het algemeen sportprogramma op de mannen- en vrouwenafdeling werd aangevuld. De mannenwandeling en de vrouwenafdeling kregen nieuwe fitnesstoestellen. Verder breidde de gevangenis ook het algemeen activiteiten- en onderwijsaanbod voor de vrouwelijke gedetineerden uit. Zij konden onder andere een cursus handverzorging en een ‘crea-cursus’ volgen.
FOCUS What works? Primitieve expressie op de annex In een grote gevangenis is het niet steeds vanzelfsprekend om in alle drukte een moment van rust te vinden. De gevangenis van Antwerpen wil voor gedetineerden momenten inlassen met aandacht voor de mens achter de feiten, op hun tempo, gemoedelijk en met respect voor hun beleving. Samen met de directie, de psychosociale en de medische dienst worden op de psychiatrische annex van de Antwerpse gevangenis de meest kwetsbare geïnterneerden geplaatst. In een meer beschermde omgeving krijgen zij de kans om dagelijks deel te nemen aan een voor hen aangepast therapeutisch aanbod, uitgewerkt door het zorgteam, in overleg met en met ondersteuning van andere hulpverleningsinstanties. Tussen de activiteiten door worden zij wekelijks uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek met een van de hulpverleners van het zorgteam. Deelname aan activiteiten is vrijwillig. In detentie overheerst vooral een gevoel van machteloosheid, willoosheid en een gebrek aan eigenwaarde. Engagement en inzet voor activiteiten en contact met hulpverleners geeft de gedetineerden de kans om verantwoordelijkheid op te nemen voor hun eigen detentie. Zij geven op die manier een betekenis aan de tijd die zij in de gevangenis doorbrengen. Vanuit de ervaring dat rechtstreeks contact met een psycholoog, een maatschappelijk assistent of de penitentiair bewakingsassistent die hen dagelijks begeleidt, hen beter kan maken, wordt therapie naar waarde geschat. Geïnterneerden
leren opnieuw wat hulp voor hen zou kunnen betekenen. Een van die activiteiten is ‘primitieve expressie’.
Wat is primitieve expressie? Dit is een ritmische, dynamische stapdans. Beweging, ritme en stem worden gebruikt om een eenvoudige, essentiële gebarentaal te creëren die door iedereen gemakkelijk aan te leren is. De eenvoudige dansen worden begeleid door het ritme van de percussie en door de stemmen van de dansers. De sfeer is opgewekt, speels en ‘swingend’ zoals bij andere populaire dansen. Primitieve expressie verrijkt de eenvoud en de ritmische structuur van de traditionele Europese dans met de energie van de Afrikaanse dans.
deelnemer geniet van de fysieke ervaring, voelt zich beter in zijn vel en zijn zelfvertrouwen groeit.
Hoe werkt het? Hoe verloopt zo’n sessie? Als kunst is deze dansvorm ontstaan uit het primitivisme. Primitieve expressie staat symbool voor de eenvoud, het essentiële, de bezieling, de symmetrie, de ritmische structuur en de herhaling. De therapeutische werking van deze expressievorm is gebaseerd op bevindingen uit de psychoanalytische antropologie. De essentiële gebarentaal heeft een universele symbolische betekenis, die door de danser herkend wordt en waarmee hij spontaan uitdrukt wat in hem leeft. Ook oude, vergeten of onderdrukte ervaringen kunnen expressie vinden en verwerkt worden. De structuur van de sessie biedt een veilig kader. De
Buitendiensten
De wekelijkse sessie primitieve expressie bestaat uit verschillende opeenvolgende dansen. De individuele danser komt toe en verbindt zich met de groep. Hij kan veilig uitdrukken wat hij persoonlijk ervaart en wat toch algemeen menselijk is. De therapeut animeert de groep, moedigt hen aan en zorgt ervoor dat iedereen zich persoonlijk ‘gezien’ voelt. Dit wordt ook wel de moederlijke rol genoemd. De vaderlijke rol bestaat uit het ritme aangeven, de structuur van de sessie bewaken en de ‘stop’ aangeven, een moment waarbij de beweging ophoudt, maar het gebaar behouden blijft. In de loop van de sessie wordt de ervaring van de
41
deelnemer persoonlijker. Aan het einde gaat hij met een herwonnen autonomie zijn eigen weg.
Hoe gaat dit er in de gevangenis aan toe? Primitieve expressie wordt aangeboden aan verschillende doelgroepen. De sessies worden aangepast aan de noden en mogelijkheden van de groep of de individuele danser. De essentie blijft bewaard: de stap, het binaire ritme, het gebruik van de stem, de eenvoudige, zinvolle beweging, de stop, het samengaan van het individuele en het universele. De therapeut maakt en kiest op voorhand de dansen, liedjes en klanken. Zo kan hij tijdens de sessie vrij en spontaan animeren, reageren op wat gebeurt en observeren. Wij laten de therapeute zelf aan het woord: “Voor de sessie in de gevangenis kies ik ervoor om de deelnemers van in het begin frontaal op te stellen. Ik laat hen niet in een kring staan of door elkaar stappen. De beweging of zelfs de blik van de ander kan prikkelend zijn en alleen in een frontale opstelling kan ik hierop voldoende zicht hebben en inspelen. Wij beginnen de sessie altijd met het aannemen van een goede houding: de (blote) voeten goed in contact met de grond, de knieën licht gebogen, het bekken licht voorwaarts gekanteld, de schouders breed en vrij en het hoofd gedragen. Wij nemen de tijd om te pulseren vanuit de knieën. Dit werkt aardend en concentrerend. Intussen geeft het mij de tijd om houding en beweging te observeren en waar nodig te verbeteren. Elke
42
beweging wordt na een tijdje versneld. Dit wekt een kinderlijk plezier op en geeft ruimte om spanning te ontladen. Ontladen doen wij ook door tussendoor uitgebreid en theatraal te zuchten en te geeuwen, door te trappelen met de voeten en door het stemgebruik sterk aan te moedigen. Wat elders niet mag, kan in een gestructureerde context heel bevrijdend werken. De gedetineerden reageren heel goed op de duidelijke structuur. Tijdens het dansen binnen deze structuur, ziet men bij machomannen de stoere houding wegvallen en een kwetsbare kant naar boven komen. Tegelijk geeft de structuur houvast om langer vol te houden als het tempo verhoogt, de dans complexer wordt en wij naar een hoogtepunt toewerken. Het is voor deze groep nodig om elke week terug van nul te beginnen. Er zijn elke keer wel nieuwe dansers bij, en ook bij de onverbeterlijke fans zitten zwakkere personen die de opfrissing wekelijks nodig hebben. Het is belangrijk dat de deelnemers een dans zo goed mogelijk kunnen uitvoeren. Zij ervaren hun dans letterlijk als zinvol. Deze dans heeft de betekenis die de individuele danser eraan geeft. Het is soms ontroerend om te zien hoe iemand die op andere momenten een hopeloze, lege indruk maakt, hierbij een uitdrukking van bezieling kan krijgen en meer zelfvertrouwen uitstraalt. Verschillende stemmingen komen aan bod en wisselen elkaar op een humoristische manier af. Omwille van de kwetsbaarheid van deze groep kies ik ervoor om ook ritmische melodieuze muziek te gebruiken naast de hardere percussie en om de sessie steeds af te
Buitendiensten
sluiten met een zachte, rondere dans, waarin de dansers even in hun eigen wereldje kunnen zijn.” Enkele reacties van de deelnemers: “Je kan je eens uitleven. Dat is niet mogelijk op cel, want dan gaan ze van alles denken.” “Ik begin tijdens het dansen te denken aan mijn toekomst, dat ik op het rechte pad wil blijven.“ “Je wordt er goed gezind van om met de groep samen te zijn en het ritme te voelen.”
Arlon
Aarlen
houden. Om de nieuwkomers te integreren binnen het tempo dat de dienst vereist, wordt naast de basisopleiding in het CFPP in Marneffe een lokale opleiding aangeboden. Begin 2009 werd een nieuw dienstrooster ingevoerd met instemming van het personeel waardoor meer vakantie- en rustdagen gegeven konden worden.
Gedetineerden
Sinds 1867 fungeert de gevangenis van Aarlen als arresthuis en strafhuis. Vooral gedetineerden uit Brussel, Luik, Charleroi en omgeving worden hier ondergebracht. Omdat vele vreemdelingen niet over een geldige verblijfsvergunning beschikken, is de in- en uitstroom van deze inrichting erg groot.
Personeel Het personeel is voornamelijk afkomstig uit het centrum en het noorden van de provincie Luxemburg en de laatste tijd in toenemende mate ook uit de provincies Namen, Luik, Henegouwen en Waals-Brabant. De lange dagelijkse verplaatsingen liggen aan de basis van het groot aantal mutatieaanvragen en het daaruit voortvloeiende personeelsverloop. Op jaarbasis betekende dit een turn-over van om en bij de 30%. Er moeten dus bijzondere maatregelen genomen worden om met deze turn-over rekening te
Omdat de inrichting de gedetineerden slechts een beperkt aantal arbeidsplaatsen kan aanbieden, staat zij open voor initiatieven vanuit het verenigingsleven om tegemoet te komen aan de behoeften op het vlak van ontspanning, sport, cultuur en sociale aangelegenheden. Het project ‘Boule de Neige’ van de vzw Modus Vivendi, waarin aan drugspreventie gedaan wordt met de hulp van andere gedetineerden, werd voortgezet. De idee is om met voormalige druggebruikers lokaal preventiewerk op poten te zetten. De rol van deze gedetineerden bestaat erin de druggebruikers bewust te maken van en hen voor te lichten over de gevaren van hun gewoontes. Ze bieden manieren aan om die risico’s te verminderen en geven hen raad over de beschikbare diensten die hen kunnen helpen. Los van het opvoedende aspect, heeft dit project enkele specifieke moeilijkheden naar boven gebracht die vaak optreden tijdens de uitvoering van projecten in een penitentiaire omgeving. Zo zijn er problemen met de kennis van het Frans bij vreemdelingen, de belemmeringen om vrij in de inrichting te bewegen, de moeilijke motivering van gedetineerden voor een project en de concurrentie tussen activiteiten waarbij de ene meer opbrengt dan de andere. Samen met privépartners zijn initiatieven genomen om de gedetineerden jobs aan te bieden. Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
125,9
Mannen
125,9
Vrouwen
0,0
Beklaagden
43,5
Veroordeelden
82,2
Geïnterneerden
0,0
Andere
0,2
Gewoon regime
125,7
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,2
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
111,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
3,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
8,9
Totaal Medisch
4,0
Totaal PSD
4,0
Totaal Bewaking/Techniek
103,2
Totaal Erediensten
1,0
Totaal Buiten kader Totaal
125,0
43
FOCUS Het overlegorgaan Als gevolg van de toepassing van artikel 7 van de Basiswet, neemt de gevangenis van Aarlen deel aan het algemene project rond de invoering van overlegorganen. Via het interne tijdschrift ‘Yo-Yo’ beschikte de gevangenis van Aarlen over een ‘open’ dialoogruimte. Dit tijdschrift is een volledig vrij platform voor de gedetineerden. Naast de redactiemedewerkers konden de andere gedetineerden hun opmerkingen over uiteenlopende onderwerpen kwijt via een brievenbus. Dit initiatief wordt al jaren begeleid door het Centre d’Action Laïque du Luxembourg (CAL), als onderdeel van zijn projecten binnen de gevangenis. Het eerste lokale voorstel voor een overlegcomité werd in 2005 gedaan, maar het duurde tot 2007 voor dit initiatief verwezenlijkt werd. Het comité bestond uit een directeur, de herstelconsulent, een penitentiair assistent, een kwartierchef en drie gedetineerden. Tijdens de vergaderingen werd voornamelijk gesproken over de kantine, de activiteiten- en opleidingsvoorstellen en een aantal aanpassingen aan de detentie. Het project heeft nooit aan de verwachtingen kunnen beantwoorden omdat het niet zichtbaar en representatief genoeg was om doeltreffend te zijn.
Begin december 2008 werd een eerste vergadering in Brussel gehouden, die leidde tot een tekst met een voorstel voor een overlegorgaan. Een jaar later, in december 2009, werd de eindnota opgesteld die als basis zal dienen voor de toepassing in de andere inrichtingen.
Doelstellingen Het overlegorgaan moet een dubbele rol vervullen. Enerzijds moet het de gedetineerden de mogelijkheid bieden hun mening te geven over algemene zaken zoals activiteiten en de kantine. Anderzijds moet het communicatie over deze punten mogelijk maken. Het spreekt voor zich dat, conform de Basiswet, het bijbrengen van verantwoordelijkheidsbesef en participatie eveneens doelstellingen van het overlegorgaan zijn. Sinds de oprichting van het overlegorgaan beantwoorden de verbeteringen (hoe miniem ook) in praktijk ook aan de wensen van de gedetineerden (bv. aanpassing van de bezoekuren en het telefoongebruik, voorstellen tot activiteiten, enz.).
te bereiden. Zij worden op dat vlak bijgestaan door een opvoedster van het CAL. De gedetineerden moesten door hun medegedetineerden verkozen worden, maar door het beperkt aantal kandidaten werden zij aanvaard. Een tiental gedetineerden neemt deel aan de voorbereidende vergaderingen. Voor de deelname aan de vergaderingen met de directie hebben zij een beurtrol (vier à vijf gedetineerden) afgesproken naargelang het punt dat zij willen verdedigen. De verslagen van elke vergadering worden aan alle leden van het overlegorgaan bezorgd en de punten waarover definitief een beslissing genomen is, worden verspreid via de achterkant van de rekeninguittreksels die elke gedetineerde ontvangt.
Om te besluiten… Het is geen eenvoudige opdracht om de gedetineerden duidelijk te maken dat dit geen platform is voor hun persoonlijke eisen, maar dat het de bedoeling is om in overleg een dialoogruimte te creëren voor het gemeenschappelijke welzijn.
De praktijk in de gevangenis van Aarlen Het proefproject inzake de oprichting van overlegorganen in de gevangenissen was een gelegenheid om dit project nieuw leven in te blazen en te verbeteren.
44
Op basis van een agenda die aan de directie wordt voorgelegd, worden elke maand overlegvergaderingen georganiseerd. De gedetineerden die aan het overlegorgaan deelnemen, komen wekelijks samen om hun vragen voor
Buitendiensten
Om de dialoogcultuur een betekenisvolle plaats te laten innemen, moet in het kader van de beroepsmentaliteit van de bewakingsassistenten openheid gecreëerd worden voor dit initiatief en moeten de vooroordelen en stereotiepen overstegen worden.
Brugge verlofregeling van het bewakingspersoneel kan worden verbeterd en of er al dan niet een voorkeur is om te werken met vaste posten. Het bewakingspersoneel nam massaal deel aan de enquête. De resultaten werden verwerkt en meegedeeld aan het personeel. Zij zijn deels mee bepalend in het lokale P&O-beleid.
Het Penitentiair Complex (PC) in Brugge is sinds 1991 een van de grootste gevangenissen van België en biedt plaats aan beklaagden en veroordeelden. Op de afdeling voor vrouwelijke gedetineerden kunnen moeders hun kind tot de leeftijd van drie jaar bij zich houden. Het complex beschikt ook over een medisch centrum, een drugvrije afdeling en een Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid (AIBV).
Personeel Het PC Brugge hield in 2009 een enquête rond de werking van de dienst die verantwoordelijk is voor de opmaak van de dienstlijsten. Er werd onder meer gepolst naar de manier waarop gestelde vragen worden afgehandeld, hoe de
Gemiddelde bevolking
765,2
Mannen
669,4
Vrouwen
95,8
Beklaagden
195,6
Veroordeelden
523,1
Geïnterneerden
33,4
Het personeel dat werkzaam is op de Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid, die sinds 2008 gedetineerden herbergt die aanhoudende extreme gedragsproblemen stellen, kon in 2009 een specifieke opleiding volgen rond zelfverdediging en interventietechnieken.
Andere
13,1
Gewoon regime
748,9
Halve vrijheid (veroordeelden)
1,1
Beperkte detentie
14,5
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,8
Gedetineerden
Gemiddelde capaciteit
608,0
Ook in 2009 besteedde het Penitentiair Complex de nodige aandacht aan diploma- en attestgericht onderwijs. Naast de beroepsopleiding elektrotechnisch installateur organiseerde het PC in 2009 een beroepsopleiding lasser. Beide opleidingen kwamen tot stand in nauwe samenwerking met het Vrij Technisch Instituut in Brugge. De gedetineerden die werken in het naaiatelier, een van de industriële werkplaatsen van de gevangenis, kregen dankzij de VDAB een ervaringsbewijs confectie. Dit is een eerste poging om waarde te hechten aan de kennis die gedetineerden via tewerkstelling opdoen.> > > > >
Personeel voltijds equivalent
Buitendiensten
Totaal Directie
7,8
Totaal Attachés
4,8
Totaal Administratief
38,6
Totaal Medisch
25,5
Totaal PSD
29,6
Totaal Bewaking/Techniek
579,3
Totaal Erediensten
2,3
Totaal Buiten kader
2,0
Totaal
689,7
45
Infrastructuur
Internationaal bezoek
In Brugge werden in 2009 enkele belangrijke werken afgerond. Begin 2009 werd de nieuwe keuken operationeel. Voortaan kunnen personeelsleden en gedetineerden ook genieten van vegetarische maaltijden. Daarnaast werd een tuin aangelegd voor de geïnterneerden op de vrouwenafdeling. Ten slotte werd op de afdeling Mannen 2 een fitnesspark geïnstalleerd.
Op 27 oktober 2009 kreeg het Penitentiair Complex in Brugge het bezoek van een delegatie van de Shanghai Prison Society. Het ging om enkele diecteurs, twee vice-presidenten en een adjunct secretaris-generaal van het Shanghaise gevangeniswezen. De directie stelde de gevangenis kort voor aan de delegatie en leidde hen rond. Ingegeven door de toch wel grote verschillen in cultuur en penitentiaire traditie, waren de interesses en dus het spectrum aan vragen van de Chinese delegatie zeer breed. Zij toonden belangstelling voor de werking van de Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid. De directie van de inrichting alsook de directrice en een medewerker van het justitiehuis in Brugge gaven een uiteenzetting over de voorwaardelijke invrijheidstelling waarbij zij de rol van alle betrokken partijen belichtten.
Het PC in Brugge begon in 2009 duurzaam te denken en haar steentje bij te dragen in de zorg voor een beter milieu. De douchekoppen werden vervangen door energiebesparende alternatieven. Op die manier kon het waterverbruik in de douches drastisch worden verminderd.
46
Buitendiensten
FOCUS D-side, een drugsvrije afdeling Een goed drugsbeleid binnen de gevangenissen is en blijft een belangrijk aandachtspunt. Daarom besliste het DG EPI om drugsvrije afdelingen te openen in de gevangenissen van Brugge en Verviers, als deel van een integraal drugsbeleid. De drugsvrije afdelingen bieden gedetineerden de kans om hun detentie in een drugsvrije omgeving door te brengen waar zij niet geconfronteerd worden met de negatieve invloeden die gepaard gaan met druggebruik. Ook de risico’s op detentieschade worden zo beperkt. Een drugsvrije afdeling kan, naast repressief optreden, vernieuwend werken in de strijd tegen drugsgebruik binnen de gevangenissen. De gedetineerden binnen deze afdeling moeten hun verantwoordelijkheid opnemen. De gedetineerde krijgt de kans zich te bewijzen ten aanzien van de penitentiaire administratie, zijn sociaal netwerk en uiteraard zichzelf. De afdeling bevindt zich op een vleugel binnen de vrouwenafdeling om deze gedetineerden fysiek te scheiden van de rest van de mannelijke gedetineerden. Voor de gedetineerden die in deze afdeling verblijven, worden ook aparte wandelingen en bezoekmomenten georganiseerd.
Hoe kwam D-side tot stand? In 2009 werd de stuurgroep Drugsvrije Afdeling opgericht en een gemotiveerd team samengesteld bestaande uit bewakingspersoneel, directie, een zorgequipe en een vaste geneesheer. Het team volgde een opleiding die
beantwoordde aan de noden van de doelgroep en de teamwerking. De afdeling in het Penitentiair Complex in Brugge opende in november 2009. Het project kreeg de naam ‘D-Side’ om de nadruk te leggen op ‘de beslissing’ tijdens het traject van de gedetineerde. Vanuit het team en de overlegmomenten werkt de inrichting aan de invulling van de dagelijkse activiteiten op deze afdeling.
Welke gedetineerden worden op deze afdeling geplaatst? Er is plaats voor 20 gedetineerden, waarvan tien (ex-) gebruikers en 10 gedetineerden zonder drugsproblematiek die een drugsvrije detentie willen ondergaan. Na hun aanmelding worden zij gescreend door de medische dienst en de psychosociale dienst, waarna hun kandidatuur wordt besproken op de teamvergadering.
Wat is er zo speciaal aan deze afdeling? Wanneer op de teamvergadering beslist wordt dat de gedetineerde aan het project kan deelnemen, tekent hij een ‘intakecontract’ waarbij hij akkoord gaat met het ‘drugsvrij zijn’ en met onregelmatige drugscontroles. De gedetineerde wordt tijdens zijn ontwenningsperiode medisch bijgestaan door een arts die verbonden is aan het project. Hij kan voor morele steun ook een beroep doen op de penitentiair bewakingsassistenten ploegchef die werken op de drugsvrije afdeling. Eenmaal op de afdeling wordt hem een peter of
Buitendiensten
meter toegewezen, een penitentiair bewakingsassistent van de drugsvrije afdeling die het aanspreekpunt is bij problemen. Wanneer hij ontwend is en kan bewijzen dat hij gedurende een maand geen drugs meer heeft gebruikt, kan de gedetineerde overgebracht worden naar de drugsvrije afdeling en ondertekent hij het engagementscontract. De ontwenning gebeurt dus niet op deze afdeling, omdat daar slechts een minimale ondersteuning kan worden geboden. De bedoeling van dit project is om de gedetineerde een drugsvrije detentie te bieden en te vermijden dat hij hervalt. Bovendien kan hij genieten van een gunstiger regime. Dagbesteding, ontspanning en opleiding zijn dus belangrijke aandachtspunten binnen het project. Zo kan de deelnemer kiezen tussen een anderhalf jaar durende beroepsopleiding ‘fietshersteller’ en een tewerkstelling binnen de schrijnwerkerij. Tijdens de ontspanningsmomenten kan de gedetineerde terecht in de fitnesszaal op de afdeling of in de ontspanningszaal. Er wordt ook extra sport voorzien. Om de gedetineerde voor te bereiden op zijn re-integratie en om zijn zelfstandigheid en verantwoordelijkheid te stimuleren, kan hij jaarlijks deelnemen aan twee opleidingen. Het Ambulant Centrum De Kiem organiseert bovendien wekelijks een sessie hervalpreventie. Om de negatieve gevolgen van het langdurige drugsmisbruik op het sociale leven tot een minimum te herleiden, plant het Penitentiair Complex activiteiten om de banden met de familie aan te halen. Wekelijks vindt overleg met de deelnemers plaats als communicatiemoment om informatie naar de deelnemers over te brengen, maar ook als platform waar de gedetineerden voorstellen en verbeteringen kunnen aanhalen en waar ruimte is voor discussie.
47
Dendermonde Gedetineerden De gevangenis verbeterde in 2009 de samenwerking met de diensten van de Vlaamse Gemeenschap om haar aanbod te versterken. Een aantal interessante initiatieven zagen het licht.
Sinds 1863 fungeert de gevangenis van Dendermonde als arresthuis en strafhuis. Zij is gebouwd volgens het klassieke Ducpétiaux-model.
Personeel De gevangenis van Dendermonde besteedde in 2009 bijzondere aandacht aan het verbeteren van de communicatie met het personeel. Zo werd nieuw leven ingeblazen in een personeelsblad dat vier keer per jaar verschijnt. De gevangenis informeerde haar personeelsleden over de missie en de visie van de organisatie en maakte de beschikbare informatie toegankelijker voor alle medewerkers.
48
Zo gaf de gevangenis het startschot om de sport- en bewegingsactiviteiten uit te breiden. De spinninglessen zijn daar een mooi voorbeeld van, maar ook wedstrijden tegen buitenploegen, schaaktoernooien en een speelzaal tijdens de winter. De inrichting organiseerde daarnaast ook lessen ‘Nederlands in detentie’. Nieuw binnenkomende gedetineerden die geen Nederlands spreken of begrijpen, krijgen eenmalig een taalbad aangeboden dat voornamelijk gebaseerd is op specifieke gevangenisterminologie. Daarnaast vonden cursussen Italiaans, Engels, photoshop, enz. plaats. Met hulp van de VDAB krijgen gedetineerden een individuele begeleiding bij de voorbereiding op een nieuwe job, werktoeleiding, enz. Het nodige aanbod rond herstelactiviteiten werd voorzien. Zo startten in 2009 de zitdagen van Suggnomé (een vzw voor herstelbemiddeling). Sindsdien komen de bemiddelaars twee keer per maand op een vast tijdstip langs in de gevangenis. Vernieuwend is ook het aanbod van het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) Eclips dat kadert binnen (de preventie van) de detentieschade. Zij komen één dag per week langs om gedetineerden therapeutisch te begeleiden. Het gaat voornamelijk om gedetineerden die ‘lijdensdruk’ ervaren of kampen met zelfmoordgedachten. Daarnaast is, net zoals in andere Vlaamse gevangenissen, het project
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
222,6
Mannen
222,6
Vrouwen
0,0
Beklaagden
131,8
Veroordeelden
88,0
Geïnterneerden
0,7
Andere
2,1
Gewoon regime
217,6
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,5
Beperkte detentie
4,5
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
168,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
4,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
15,9
Totaal Medisch
2,0
Totaal PSD
6,5
Totaal Bewaking/Techniek
113,4
Totaal Erediensten
2,5
Totaal Buiten kader Totaal
145,2
Trajectbegeleiding van start gegaan. De begeleiders werken vraaggestuurd en stippelen tijdens individuele gesprekken met de gedetineerden een hulp- en dienstverleningstraject uit. In samenwerking met de diensten Slachtofferhulp, Suggnomé en de Balie werden enkele infosessies georganiseerd: een workshop voor slachtoffers, een sessie rond bemiddeling en een bijeenkomst rond burgerlijke partij. Vooral de workshop rond slachtoffers laat dikwijls een indruk na, zeker wanneer er gewerkt wordt met getuigenissen.
Naast de gevangeniskrant ‘Open Pen’, die in 2008 werd heropgestart, is de gevangenis van Dendermonde in 2009 begonnen met de organisatie van het > gedetineerdenoverleg. Iedere week komen enkele gedetineerden samen om punten te bespreken en problemen en vragen te formuleren. Zij duiden vertegenwoordigers aan die een engagementsverklaring ondertekenen waarin een aantal gedragsregels zijn opgenomen. De vertegenwoordigers van de gedetineerden nemen, samen met een aantal personeelsleden, deel aan het overlegorgaan. Er wordt over gewaakt dat enkel thema’s die structureel van aard zijn op het overleg aan bod komen. Deze werkwijze werd uitgewisseld met collega’s van andere inrichtingen.
Buitendiensten
49
FOCUS Communicatie met anderstalige gedetineerden In het kader van een project rond diversiteit trachtte de gevangenis van Dendermonde, in samenwerking met het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW), de communicatie tussen personeelsleden en anderstalige gedetineerden te verbeteren. Daarbij richtte de gevangenis haar aandacht in het bijzonder naar gedetineerden die geen enkele landstaal beheersen.
50
Er werd een praktisch kaartje met pictogrammen ontworpen die het penitentiair personeel kan gebruiken in de dagelijkse contacten met gedetineerden om hen wegwijs te maken in de voor hen vaak nog erg gesloten wereld en complexe structuren van de gevangenis. De keuze van de pictogrammen viel op de contacten tussen het penitentiair personeel en de gedetineerde die het meest frequent voorkomen. Terugkeren naar de cel, briefwisseling overhandigen, een rapportbriefje schrijven, naar de douche gaan, naar de wandeling gaan, telefoneren en op rapport gaan zijn een aantal activiteiten waarvoor het personeel, in geval van communicatieproblemen met de gedetineerden, kan terugvallen op een handig kaartje dat zij steeds op zak hebben.
Buitendiensten
Dinant dagelijks beheer van de activiteiten en opdrachten waaronder Access, Outlook, Griffie, Sidis, enz. In het kader van de verplichte opleiding rond conflict- en agressiebeheersing sloot de gevangenis van Dinant een partnerschap met de gevangenis van Namen. Namen stelt de leslokalen ter beschikking en Dinant biedt de diensten van zijn interne opleider aan, die zo het personeel van de twee inrichtingen voor zijn rekening neemt aangezien er in Namen geen opleider is. In juni 2009 zijn de eerste opleidingen gestart.
Met plaats voor 33 gedetineerden is Dinant de kleinste gevangenis van het land. In theorie is dit een arresthuis maar zij fungeert vaak ook als strafhuis. Zij is gebouwd volgens het Ducpétiaux-model en er heerst een gesloten regime.
Personeel Aan de hand van een enquête en een behoefteanalyse van alle diensten organiseerde de gevangenis enkele basisopleidingmodules ICT. De bedoeling was om zoveel mogelijk medewerkers wegwijs te maken in besturingssystemen en traditionele programma’s zoals Windows, Word en Excel maar ook in programma’s die zij in hun werkomgeving gebruiken en die onmisbaar zijn voor het
Hoewel het team van medewerkers in de loop der jaren werd uitgebreid, is het voor een kleine inrichting belangrijk dat iedereen veelzijdig is wanneer een aantal personeelsleden afwezig zijn. Het is niet uitzonderlijk dat een dienst slechts uit één persoon bestaat, en wanneer deze afwezig is, moeten anderen de meest dringende taken onvoorbereid kunnen uitvoeren. De diensten binnen de gevangenis stelden daarom de belangrijkste aandachtspunten en de te volgen procedures op, zodat een dienst of een faciliteit niet verlamd geraakt. Deze doelstelling maakt deel uit van het operationeel plan van de inrichting. Er wordt een bundel opgesteld die in de loop van 2010 zal worden afgewerkt. Deze manier van werken is goed voor de communicatie tussen de diensten en personen, versterkt hun banden en moedigt samenwerking en het opnemen van verantwoordelijkheid aan.
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
48,4
Mannen
48,4
Vrouwen
0,0
Beklaagden
29,1
Veroordeelden
19,2
Geïnterneerden
0,0
Andere
0,1
Gewoon regime
48,4
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
33,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
2,0
Totaal Attachés Totaal Administratief
6,6
Totaal Medisch Totaal PSD
2,0
Totaal Bewaking/Techniek
37,9
Totaal Erediensten Totaal Buiten kader Totaal
48,5
51
Gedetineerden Na een opleiding over preventie en opsporing van tuberculose en SOA’s voor meer dan de helft van het personeel, konden ook de gedetineerden diezelfde opleiding volgen. Tien van hen hebben uiteindelijk deelgenomen. Deze opleiding werd samen door SORES en de vzw Fonds des Affections Respiratoires (FARES) ingericht. De inrichting zette ook haar samenwerking voort met het naburige Provinciale Welzijnscentrum. Hierdoor ligt de systematische opsporingsgraad van tuberculose zeer hoog. De medische ploeg is sinds september 2009 versterkt door een zelfstandige verpleger, die één uur per dag aanwezig is. Op die manier kunnen de nodige verpleegkundige zorgen en de vervangingsbehandelingen worden geboden en kan de administratieve organisatie van de medische zorg beter presteren. Zo speelt de gevangenis beter in op de behoeften van de gedetineerden en wordt het personeel ontlast. Ten slotte komt een dag per maand een psychiater langs om de psychosociale ploeg te versterken. De gevangenis richtte ook enkele opleidingen in voor gedetineerden. Zo vond een workshop ‘leren schrijven’ en ‘werk zoeken’ (sociale vaardigheden) plaats in samenwerking met de Ecole de Promotion Sociale van Namen. De bedoeling van deze workshop is dat de gedetineerden werken aan hun sociale vaardigheden en zich voorbereiden op hun re-integratie. Een nieuwe leraar brengt de gedetineerden tweemaal per week deze vorming bij. Daarnaast organiseerde
52
de gevangenis in samenwerking met de Ecole de Promotion Sociale van Dinant een cursus rond schoonmaaktechnieken. Gedetineerden die moeilijkheden hebben met Frans of rekenen kunnen les volgen in kleine groepen. Ook een nieuwe informaticacursus ging eind 2009 van start in samenwerking met het Centre d’Action Laïque van Namen. Het nieuwe pedagogische project tracht informatica per module aan te leren. De studenten moeten aan het einde van elke module van twee uur een specifieke techniek aangeleerd hebben en beheersen. In 2009 keurden vertegenwoordigers van het strafrechtelijk apparaat en de socio-professionele re-integratie na een brainstormsessie binnen het partnerplatform van de FOREM van Namen twee concrete proefprojecten goed. In de eerste plaats kregen opgesloten personen de kans om onmiddellijk na de invrijheidstelling een opleiding op de werkvloer te volgen of een orgaan voor socio-professionele integratie te contacteren. Via een samenwerking van één jaar kregen zij subsidies om nog meer ruimte te creëren voor beroepsopleiding en sociale begeleiding voor gedetineerden in de overgang naar de vrijheid. De gevangenis lichtte ook de betrokken integratie- en opleidingsactoren in over de ervaringen die gedetineerden tijdens dit proces beleven.
Buitendiensten
FOCUS Beter omgaan met gevoelens en relaties in een gevangenisomgeving De gevangenis van Dinant hecht dagelijks bijzondere aandacht aan menselijke en relationele aspecten en de omgang met gevoelens en relaties binnen de gevangenismuren. De directie wil het personeel aanzetten om na te denken over de manier waarop zij met de beperkte persoonlijke ruimte kunnen omgaan en toch een zekere professionele afstand kunnen bewaren. Zij moeten immers zowel de functie van bewaker als van begeleider vervullen van de gedetineerden.
In 2009 vond in de gevangenis een opleiding plaats rond omgaan met stress en gevoelens die werd gegeven door het lokale steunteam (stressteam). Het team wil immers anticiperen en niet alleen reageren op gebeurtenissen die hen aanbelangen. Dit nieuwe instrument is op verschillende momenten voor het personeel ingevoerd, maar ook voor de gedetineerden. Daarnaast organiseerde de gevangenis een cursus Tibetaanse yoga. De bedoeling was om de gedetineerden een ruimte aan te bieden waar zij met stress kunnen omgaan door hen oefeningen te laten doen die gebaseerd zijn op de Tibetaanse traditie. Vooral verslaafden zijn hier erg mee gebaat.
De beste manier om voor een wettelijke, veilige en menselijke detentie te zorgen is preventie te promoten, gebaseerd op een betere observatie van individuen, gedragingen en gebeurtenissen. De directie wil het personeel concrete tools geven en stressbeheersingsinstrumenten bieden aan personen die opgesloten zijn. > > >
Buitendiensten
53
Everberg in Tongeren op de boekhouding en de griffie zouden terecht komen, waren rechtstreeks betrokken bij de voorbereidende fase. Werken met minderjarige delinquenten vereist immers een aantal specifieke taken, zowel op vlak van boekhouding (bv. het zakgeld voor de jongeren) als op vlak van griffiewerk (behandelen van opnameaanvragen, contacten met de jeugdrechtbanken, controleren van de legitimiteit van de plaatsingsbeschikkingen, specifieke regelgeving rond minderjarigen, enz.). Het personeel dat in Tongeren zou gaan werken werd ‘on-the-job’ opgeleid om een maximale overdracht van kennis, procedures en regelgeving te verzekeren.
De wet van 1 maart 2002 richtte het centrum ‘De Grubbe’ in Everberg in als centrum voor voorlopige plaatsing van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd. Hier verblijven jongens tussen 14 en 18 jaar voor een periode van maximum twee maanden en vijf dagen.
Jongeren De uitbreiding van de opvangcapaciteit voor minderjarige delinquenten vereiste in 2009 heel wat voorbereiding. Personeel van alle niveaus bood actieve ondersteuning aan de opening van het nieuwe gesloten federaal centrum (GFC) in Tongeren. De directies van Everberg en Tongeren werkten nauw samen, maar ook de administratieve medewerkers die
54
Ook aan de opstart van het nieuwe Centre Fermé Fédéral pour jeunes in Saint-Hubert werkten de directie en de penitentiair assistenten van Everberg mee. De directie nam deel aan vergaderingen en opleidingssessies voor het federaal en gemeenschapspersoneel dat in de toekomst in Saint-Hubert zal werken. De directie is ook nauw betrokken bij de voorziene uitbouw van Everberg naar 126 plaatsen voor minderjarigen, zowel op vlak van de infrastructuurwerken die gepland zijn in de komende jaren en die zich concreet beginnen af te tekenen, als op vlak van visieontwikkeling van de gesloten federale jeugdinstelling. De ontwikkeling van deze visie gebeurt in nauw overleg met het agentschap Jongerenwelzijn van de Vlaamse Gemeenschap en het kabinet van de bevoegde Vlaamse minister.
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
45,5
Mannen
45,5
Vrouwen
0,0
Beklaagden
0,0
Veroordeelden
0,0
Geïnterneerden
0,0
Andere
45,5
Gewoon regime
45,5
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
50,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
3,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
6,5
Totaal Medisch Totaal PSD Totaal Bewaking/Techniek
104,5
Totaal Erediensten Totaal Buiten kader Totaal
115,0
Het proefproject rond federale psychiatrische zorg dat in 2008 werd opgestart met Prof. Dr. Peter Adriaenssens van de afdeling Kinderpsychiatrie van het UZ Gasthuisberg (Katholieke Universiteit Leuven) werd positief geëvalueerd en in 2009 structureel verder uitgebouwd. Uit de eerste cijfers blijkt dat ongeveer één op drie jongeren op consultatie komt bij de psychiater. Bij ongeveer 25% van de jongeren die in Everberg verblijven, wordt een psychiatrische diagnose gesteld. Naar de toekomst toe zal het centrum in Everberg de psychiatrische zorg verder verankeren in de organisatie.
Infrastructuur In 2009 werd het sportterrein, dat door de jongeren vrij intensief wordt gebruikt, heraangelegd. Het terrein werd geëgaliseerd en opnieuw geasfalteerd. Het centrum in Everberg tekende de belijning van het sportterrein uit in samenspraak met de gemeenschappen. De jongeren kunnen door deze renovatie op een veilige en aangepaste manier aan sport doen.
Buitendiensten
55
FOCUS De voorbereidingen voor de metamorfose van het centrum De Grubbe De komende jaren zal de gesloten jeugdinstelling in Everberg een complete metamorfose ondergaan. De instelling zal immers met 76 plaatsen worden uitgebreid. Bovendien zullen de Franstalige jongeren en bijgevolg ook het Franstalige personeel vertrekken en zal de bestaande infrastructuur vervangen worden door een volledige nieuwbouw. De opdrachten van het centrum zullen worden herzien aangezien hier nieuwe subcategorieën van jongeren zullen verblijven, maar ook omdat nieuwe procedures in werking zullen treden. Een uitdaging van formaat dus. In 2009 kwam de voorbereiding van deze veranderingsbeweging concreet op gang.
Waarom een federale jeugdinstelling? Het centrum in Everberg werd in 2002 opgericht om tegemoet te komen aan het capaciteitsprobleem in de jeugdinstellingen van de Franstalige en Vlaamse gemeen schappen. Bovendien liet de afschaffing van artikel 53 van de Wet op de Jeugdbescherming vanaf 2002 de jeugdrechters niet toe om minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit pleegden voor 15 dagen in een gewone gevangenis op te sluiten. Dit zou uiteraard tot nog grotere capaciteitsproblemen in de gemeenschapsinstellingen leiden.
56
Een tijdelijke oplossing, of toch niet…
De toekomst van het centrum
Het centrum De Grubbe in Everberg was in een eerste fase een tijdelijke oplossing. Tegen 2004 moesten de gemeenschappen immers voorzien in de nodige capaciteit en het centrum in Everberg zou vervolgens ontmanteld worden. Uiteindelijk gebeurde dat niet. De gemeenschappen voorzagen weliswaar in bijkomende capaciteit, maar het centrum in Everberg bleef een ‘federale buffer’ voor de gemeenschapsinstellingen. Tussen 2002 en 2005 verliep alles nog rustig in Everberg: de 50 plaatsen (24 Franstalige, 24 Nederlandstalige en 2 Duitstalige) bleken samen met de plaatsen in de gemeenschapsinstellingen te volstaan om de instroom vanuit de jeugdrechtbanken op te vangen.
Het GFC Tongeren opende ondertussen in november 2009 en het CFF Saint-Hubert opent in 2010 haar deuren. Het centrum De Grubbe in Everberg was in 2009 volop bezig met de voorbereidingen van het vertrek van de Franstalige jongeren en van het Franstalige personeel. In 2009 werden de plannen voor het nieuwe Everberg besproken met de Regie der Gebouwen en in samenspraak met architectenbureaus uitgetekend. Zo werd beslist dat de werken in 2010 van start zullen gaan. In drie fasen worden een polyvalent gebouw, een cellulair gedeelte voor 50 jongeren, een administratief complex en een cellulair gedeelte voor 76 jongeren gebouwd. De bestaande infrastructuur wordt volledig afgebroken. Deze werken zullen in fasen verlopen omdat het centrum in Everberg ondertussen moet blijven functioneren.
Vanaf 2006 echter kwam het centrum in Everberg onder druk te staan. In 2006 en 2007 moest het centrum jaarlijks een honderdtal jongeren weigeren. In 2009 steeg dit aantal zelfs tot meer dan 360.
De uitbreiding van De Grubbe Het werd voor de politieke verantwoordelijken ondertussen steeds duidelijker dat Everberg als ‘overloopmodel’ niet langer volstond. Zo werd beslist om de capaciteit van Everberg te verhogen van 50 naar 126 plaatsen en om daarnaast, in het kader van het Masterplan bis 2008-2012, nog drie bijkomende federale jeugdinstellingen te openen in Saint-Hubert, Tongeren en Achène.>
Buitendiensten
De recente opening van Tongeren, waarbij de directie van Everberg nauw was betrokken, is ook hierbij van belang. De bedoeling is immers om vanaf mei 2010 de zogenaamde Everbergwet-minderjarigen en de gedagvaarde uit handen gegeven jongeren in Everberg te plaatsen en de veroordeelde uit handen gegeven jongeren in Tongeren op te vangen. Aan Franstalige zijde zouden, op iets langere termijn, ook Saint-Hubert en Achène op deze manier functioneren. De beleidscellen van de FOD Justitie en van de betrokken voogdijministeries van de gemeenschappen hebben hun administraties ondertussen gevraagd om samen te onderzoeken hoe voor een volgende periode de federale jeugdinstellingen en de gemeenschapsinstellingen, elk met inbreng van hun specifieke ervaring en mogelijkheden, zo efficiënt en effectief mogelijk kunnen samenwerken.
Forest
Vorst
Het professionaliseren van de interventietechnieken heeft de gevangenis veiliger gemaakt. Daarnaast stond het interne opleidingsteam nog steeds in voor de opleiding van het Franstalige personeel in Vorst en het Nederlandstalige personeel in Vorst en Sint-Gillis. Ondanks de problemen die gepaard gaan met overbevolking, de staat van het gebouw en de turn-over van personeelsleden hebben de organisatie en de kwaliteit van de opleidingen bijgedragen tot een positieve sfeer binnen de gevangenis.
De gevangenis van Vorst dateert van 1910 en is hoofdzakelijk een arresthuis. Er is een psychiatrische afdeling aanwezig voor geïnterneerden. De inrichting is op twee locaties gelegen: de vrouwengevangenis, ook wel ‘Berkendael’ genoemd, is fysiek gescheiden van de gevangenis van Vorst.
Personeel In 2009 legde de gevangenis van Vorst de nadruk op het structureren van de interventies van de penitentiair bewakingsassistenten bij complexe situaties. De penitentiair assistent wijst zes bewakingsassistenten aan tijdens het appel van 6.00 uur en 14.00 uur. Zij moeten optreden in alarmsituaties terwijl de anderen de gevangenis beveiligen.
Gemiddelde bevolking
702,4
Mannen
637,8
Vrouwen
64,6
Beklaagden
491,0
Veroordeelden
100,9
Geïnterneerden
107,9
Andere
2,6
Gewoon regime
702,4
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
In Vorst zijn de mannen- en vrouwenafdeling volledig van elkaar gescheiden, maar zij worden wel op dezelfde manier beheerd. Het gaat om twee aparte locaties, een uiteenlopende accommodatie, een andere populatie en sterk verschillende arbeidsomstandigheden. In 2009 konden de bewakingsassistenten van Berkendael via een inlevingsproject kennismaken met een ander gevangenismilieu. Twee bewakingsassistenten van de vrouwenafdeling komen elk om beurt gedurende 15 dagen werken op verschillende posten in Vorst. Dit project loopt nog steeds en kent veel succes. Het maakt de uitwisseling van ervaringen mogelijk en creëert samenhang tussen twee zeer specifieke equipes.
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
469,0
In 2009 werden alle dienstorders binnen de gevangenis bijgewerkt, vertaald en op een server geplaatst. De dienstnota’s werden gesorteerd per dienst. Dit bestand van dienstorders zal geïmplementeerd worden in een netwerk dat alle personeelsleden kunnen raadplegen.
Buitendiensten
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
4,0
Totaal Attachés
2,0
Totaal Administratief
35,6
Totaal Medisch
17,9
Totaal PSD
14,4
Totaal Bewaking/Techniek
337,2
Totaal Erediensten
4,9
Totaal Buiten kader Totaal
416,0
57
Gedetineerden Omdat er tijdens de schoolvakanties geen lessen gegeven worden rond sociale bevordering en wegens het gebrek aan lokalen in Vorst om activiteiten te laten doorgaan, heeft de directie besloten om tijdens deze vakantieperiode een schilderworkshop te organiseren. Deze eenvoudige workshop was afgestemd op de turn-over van de gedetineerden van Vorst. Elke inbreng kon daarbij uniek zijn en leiden tot een afgewerkt schilderij. Sinds oktober 2009 kunnen vijf gedetineerden hier wekelijks terecht. De resultaten zijn te bekijken binnen de hele gevangenis.
58
De samenwerking tussen het gevangenispersoneel van Berkendael, het Relais Enfant-Parent en Kind en Gezin is in de loop der jaren uitgebouwd. Gezien de permanente aanwezigheid van twee of drie zuigelingen richtte de gevangenis van Vorst in 2009 een ontmoetingsruimte in voor het personeel en de externe partners om meer inzicht te verwerven in de moeder-kind situatie.
Buitendiensten
FOCUS Deelname aan het publiek debat In 2009 trachtte de gevangenis van Vorst de maatschappelijke integratie van een aantal gedetineerden te bevorderen door een daadwerkelijke deelname aan het publiek debat. De basisprincipes van dit initiatief zijn de vrije meningsuiting en de autonomie.
deelnemen aan het burgerleven en de behartiging van de openbare zaken >> h et initiatief kunnen voortzetten binnen de eigen inrichting en andere gevangenissen in België
Praktische uitwerking De gedetineerden verkeren doorgaans in een sterke afhankelijkheidssituatie en hun persoonlijke autonomie komt in het gedrang door het leven binnen een gevangeniscontext. Deze situatie is niet bevorderlijk voor hun mondigheid. Daarom bouwde de gevangenis van Vorst een project uit waarbij de gedetineerden niet worden beschouwd als burgers maar als gelijke gesprekspartners.
Doelstellingen van het project >> e en project uitwerken dat tegemoet komt aan de Basiswet, die gedetineerden beschouwt als volwaardige burgers met dezelfde rechten als andere burgers innen de gevangenis een ruimte creëren voor >> b gewetensvrijheid en vrijheid van meningsuiting >> e en brug slaan tussen de wereld binnen en buiten de gevangenis zodat de gedetineerden kunnen deelnemen aan het publiek debat >> d eelnemen aan de uitbouw en beheersing van sociale vaardigheden om de gedetineerden actief te laten
Dit initiatief biedt de deelnemers een aantal expressiebevorderende oefeningen om hen aan te tonen dat er tal van communicatiemiddelen bestaan en dat verschillende situaties aanleiding kunnen geven tot het gebruik van deze middelen. Zij werken rond emoties zoals herkenning en expressie van de eigen emoties, empathie, interpretatie van emoties van anderen, enz. Dit is het hulpmiddel bij uitstek om de thematiek van de expressie te benaderen. Dankzij een reeks oefeningen gebaseerd op het woord, het debat, de beweging en de interactie kunnen emoties benoemd worden en kunnen de geladenheid en intensiteit ervan gemeten worden. De begrippen expressie, vrijheid van meningsuiting en mondigheid worden gedefinieerd. Daarbij wordt gebruik gemaakt van instrumenten die variëren van foto’s tot krantenknipsels. In een tweede fase geven de deelnemers en projectmedewerkers een opsomming van hun verwachtingen van de workshop en geven zij de thema’s door die zij aan bod willen laten komen. Deze oefening levert doorgaans een zeer gevarieerd resultaat op. Dit is de eerste oefening waarbij de vorming en opbouw van iets gezamenlijk
Buitendiensten
vereist dat elke deelnemer rekening houdt met de intenties van anderen. Voor de deelname aan het publiek debat en op basis van de aangebrachte thema’s wordt gewerkt met verschillende documenten (wetteksten, onderzoeksverslagen, regelgevingen, verdragen, overeenkomsten, persartikels, enz.) die als basis dienen om een specifieke situatie te analyseren. Uit deze debatten leggen de deelnemers enkele ideeën vast en maken zij een vragenlijst op die zij kunnen overmaken aan een specifiek publiek. Daarna volgen een aantal oefeningen rond expressie en formulering van de ideeën. Zij werken aan een communicatiestrategie die tot doel heeft het publiek te identificeren waaraan zij hun vragen kunnen richten. Hierbij wordt een beroep gedaan op de verworven kennis rond de perceptie en interpretatie van de emoties die gepaard gaan met een identificatie van de rollen en vaardigheden van het doelpubliek. Deze tweede fase heet ‘capacitation’. Dit werkingsprincipe veronderstelt dat iedereen capaciteiten en kennis bezit die hij kan gebruiken ten dienste van een gemeenschappelijk project en dat iedereen ertoe in staat is zich de groepscapaciteiten eigen te maken. Daarna moeten zij hun opgedane kennis in de praktijk omzetten en daadwerkelijk een stem hebben in het publiek debat. Daartoe organiseert de gevangenis een openbare zitting in de buurt of maken zij gebruik van een bestaande activiteit (bv. filmhappening, conferentie, tentoonstelling, theaterstuk, enz.) De deelnemers van de workshop brengen één of meer thema’s aan, maken een analyse, identificeren het publiek en maken een vraagstelling op. Zij wenden zich eventueel tot mensen buiten de workshop
59
(bewakingsassistenten, gevangenispersoneel, andere gedetineerden, enz.) om standpunten te verzamelen en deze te toetsen aan hun eigen standpunten. Hiervoor maken zij gebruik van de interviewtechniek. De vraagstelling wordt in een schriftelijke of audiovisuele vorm (video of audio) gegoten. De projectmedewerkers maken deze realisaties over tijdens de openbare zitting en geven daarna een verslag van de reacties en respons van het publiek aan de leden van de workshop.
60
Buitendiensten
Gent hoe gevangenisarbeid in zijn werk gaat. Daarnaast kreeg de gevangenis de directeur-generaal van de Nederlandse dienst Justitiële Inrichtingen en enkele medewerkers van het Nederlandse gevangeniswezen over de vloer. Tijdens het najaar werd in opdracht van de VDAB in de gevangenis van Gent een film opgenomen over de jobinhoud van een penitentiair bewakingsassistent. Deze film zal in 2010 beschikbaar zijn op de website van de VDAB en een realistisch beeld van deze job geven aan geïnteresseerde werkzoekenden.
Sinds 1862 doet de gevangenis van Gent dienst als arrest- en strafhuis. Zij is gebouwd volgens het Ducpétiaux-model en is ondertussen grondig gerenoveerd. Zij beschikt ook over een vrouwenafdeling en een psychiatrische annex. Hier heerst een gesloten regime.
In 2009 investeerde de inrichting ook in een samenwerking tussen de diensten van de gevangenis en deze van de Vlaamse Gemeenschap. Resultaat hiervan was de oprichting van een overlegplatform tussen de psychosociale dienst en het zorgteam in de gevangenis van Gent, het team trajectbegeleiding van de dienst Justitieel Welzijswerk en vzw Centrum Obra. Daarnaast richtte de gevangenis ook een taskforce op die zich bezighoudt met zelfmoordpreventie.
Gedetineerden Personeel De gevangenis van Gent ontving in 2009 een aantal minder vanzelfsprekende bezoekers. In maart 2009 brachten de aannemers die werk leveren aan gedetineerden in de gevangenis van Gent een bezoek aan de werkplaatsen en de inrichting zelf. De aannemers stelden vragen aan personeelsleden en gedetineerden en maakten ‘live’ mee
In de gevangenis van Gent heerst een duidelijke overlegcultuur. Daarom vatte de gevangenis in 2009 de idee op om te starten met gedetineerdenoverleg. Een tiental gedetineerden, zowel mannen als vrouwen, beklaagden, veroordeelden, geïnterneerden, allochtonen en autochtonen, maken deel uit van het overlegorgaan. Wat aanvankelijk startte als een evaluatie en bijsturing
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
398,3
Mannen
354,7
Vrouwen
43,6
Beklaagden
162,9
Veroordeelden
126,7
Geïnterneerden
104,3
Andere
4,4
Gewoon regime
391,9
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,3
Beperkte detentie
4,1
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
2,0
Gemiddelde capaciteit
283,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
4,0
Totaal Attachés
1,5
Totaal Administratief
25,4
Totaal Medisch
9,1
Totaal PSD
11,8
Totaal Bewaking/Techniek
189,1
Totaal Erediensten
3,3
Totaal Buiten kader Totaal
244,1
61
van de weekkantine groeide al snel uit tot het bespreken van de andere kantinemogelijkheden, waaronder groenten en fruit, sport en elektronica en de oprichting van een nieuwe kantine, de hallalkantine. De werkgroep polste zelf bij medegedetineerden naar hun wensen en bespraken dit onderling. Na enkele vergaderingen met de personeelsafvaardiging stonden de kantinelijsten op punt.
Traditiegetrouw organiseerde de gevangenis van Gent in de zomerperiode tijdens drie weken Gentse Feesten. Naast een achttal sporten en een multiculturele quiz konden de gedetineerden genieten van enkele concerten. Dat meer dan drie vierde van de bewoners deelnam aan één of meerdere activiteiten, bewees dat het aanbod goed zat.
Infrastructuur Met de stad Gent werd een overeenkomst afgesloten om van de gevangenisbibliotheek een filiaal te maken van de stedelijke bibliotheek in Gent. Gedetineerden hebben de mogelijkheid om via een computer de catalogi van de stadsbibliotheek te consulteren en boeken, cd’s of dvd’s te lenen. Het project werd gesubsidieerd door de Vlaamse overheid en de provincie Oost-Vlaanderen.
62
De gevangenis van Gent wordt sinds 1975 systematisch gerenoveerd. In 2009 werden op wandelkoer B de laatste originele ‘leeuwenkooien’ gesloopt en vervangen door een wandelplaats met veilige draadomheining en toegangsmogelijkheden voor de interventiediensten. Voorlopig werd dolomiet geplaatst in afwachting van beplanting en de aanleg van een sportterrein.
Buitendiensten
Alle cellulaire vleugels en het centrum werden in opdracht van de Regie der Gebouwen voorzien van een rookevacuatiesysteem, met automatisch openvallende ramen, extractie, rookgordijnen en vernieuwde detectoren. Binnen de technische dienst richtte de gevangenis in 2009 een equipe celrenovatie op. Alle cellen werden per sectie opnieuw behangen en geschilderd. Indien nodig werd ook het meubilair en sanitair vernieuwd. In eigen beheer voorzag de inrichting vier burelen voor medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap. De cinema- en ontspanningszalen werden eveneens gerenoveerd.
FOCUS Hotel California – Zingen achter tralies
“Alles wat u zult horen is waar, behalve wat gelogen is” Hotel California, een sociaal-artistiek project, is gebaseerd op The Beggar’s Opera van John Gay, een bekend toneelstuk uit de 18e eeuw. De gevangenis van Gent wilde met dit project enkele gedetineerden een stukje muziektheater laten brengen voor hun familie, vrienden en het grote publiek. Tijdens het project was naast de artistieke kwaliteit ook het werkproces met de deelnemers belangrijk. Verborgen talenten kwamen boven en het zelfvertrouwen van deze gedetineerden groeide duidelijk. Het project kwam tot stand in samenwerking met het Centrum Algemeen Welzijnswerk Artevelde, Justitieel Welzijnswerk, vzw Victoria Deluxe, het Festival van Vlaanderen, vzw De Rode Antraciet en de Vlaamse overheid. De idee begon te rijpen in januari 2009. 44 gedetineerden, waaronder beklaagden, veroordeelden, geïnterneerden, mannen en vrouwen van verschillende leeftijd, achtergrond en herkomst gingen op gesprek bij twee theatermakers van vzw Victoria Deluxe. Zij spraken over hun dromen en
verlangens van vroeger en nu. De theatermakers selecteerden een aantal verhalen, voegden er samen met de acteurs een portie fictie aan toe en creëerden zo een muziektheater. Muziek is immers niet alleen universeel, maar verbindt ook gemakkelijker dan woorden. Het is een middel om in gedachten even weg te zijn uit de gevangenis en te dromen over het leven buiten de muren. Het theater sloot ook aan bij het centrale thema ‘la Gioia’ van het Festival van Vlaanderen Gent 2009. Of hoe muziek en muziek maken, zelfs in moeilijke omstandigheden, vreugde kan brengen.
het decor. Het publiek voelde en merkte dat de confrontatie met dromen en verlangens niet altijd gemakkelijk is tijdens detentie, dat zij een mens te gronde kunnen richten, maar ook redding en hoop kunnen brengen.
De detentie kwam in de voorstelling niet aan bod, wel de kinderjaren vanaf de geboorte tot het einde van de jeugd. Herinneringen volgden elkaar op: het konijntje dat stierf, de diefstal van een lievelingspopje, het drinken van de miswijn, enz. Tussen de verhalen door gaven muzikanten commentaar met zelfgeschreven muziek en teksten. Ook kinderliedjes werden in de voorstelling verwerkt, waaruit bleek dat de jeugd niet altijd zo rooskleurig was: ‘Vogeltje is gevangen’, ‘Papa is een krokodil die zomaar in je bil bijt’ en ‘In het bos zijn wilde dieren’. Uiteindelijk stonden 18 mensen op het podium, waarvan twaalf acteurs en zes muzikanten. In augustus startten de repetities en eind september vonden vijf voorstellingen plaats voor medegedetineerden, personeel en hulp- en dienstverleners uit de gevangenis van Gent, genodigden en familie van de gedetineerden. Zij traden ook tweemaal op voor het grote publiek. De voorstelling was vaak bitter en melancholisch, maar door zijn vorm ook naïef, grappig en kinderlijk. Een grote, zwartgeschilderde muur vormde
Buitendiensten
63
Hasselt van een behoeftebevraging bij gedetineerden kwam een samenwerking tot stand met drie Centra voor Volwassenenonderwijs. Hierdoor kunnen gedetineerden sinds maart 2009 ook deelnemen aan lessen Frans, Engels, Excel, Word, enz. Voor vrouwelijke gedetineerden organiseerde de gevangenis een cursus handverzorging. Om ervoor te zorgen dat het onderwijsaanbod tegemoet blijft komen aan de noden van de gedetineerden, zal regelmatig een bevraging georganiseerd worden.
De gevangenis van Hasselt, die werd geopend in 2005, is de nieuwste inrichting in België. Zij doet dienst als arresten strafhuis. Er is een vrouwenafdeling voorzien waar gedetineerde moeders met hun kind (tot drie jaar) kunnen verblijven.
Gedetineerden
Voor de derde keer nam de gevangenis deel aan het jaarlijkse muziekfestival ‘PLAY’. Dit evenement wordt georganiseerd door de stad Hasselt en komt tot stand door een samenwerking tussen de gevangenis, vzw De Rode Antraciet, vzw Muziekdroom en Justitieel Welzijnswerk Limburg. De inrichting staat gedurende twee dagen in het teken van muziek. Gedetineerden kunnen tijdens dit evenement proeven van verschillende muziekdisciplines, genieten van optredens en deelnemen aan een aantal workshops. In 2009 werden acht muziekworkshops georganiseerd waaronder percussie, gitaar, zang en dans. Voor het eerst vonden de optredens plaats in de bezoekzaal. De bands die een optreden gaven, stonden nadien ook op de podia buiten de gevangenismuren.
Gemiddelde bevolking
526,0
Mannen
495,4
Vrouwen
30,5
Beklaagden
141,9
Veroordeelden
376,9
Geïnterneerden
1,4
Andere
5,7
Gewoon regime
519,8
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,3
Beperkte detentie
5,9
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
450,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
5,0
Totaal Attachés
4,0
Totaal Administratief
22,7
Totaal Medisch
1,0
Totaal PSD
16,6
Totaal Bewaking/Techniek
340,2
Totaal Erediensten
2,4
Totaal Buiten kader In 2009 breidde de inrichting haar onderwijsaanbod uit van 4 naar 14 modules. Voordien werden in Hasselt enkel opleidingen gegeven door het Centrum voor Basiseducatie. Het aanbod bestond toen enkel uit Nederlands voor beginners, Nederlands voor gevorderden, basislessen computer en creatief schrijven. Naar aanleiding
64
Totaal
Buitendiensten
391,8
FOCUS Een attest voor arbeid in de gevangenis Reeds vanaf haar opening in 2005 heeft de gevangenis van Hasselt de visie dat het werk door gedetineerden binnen de gevangenismuren een belangrijke rol kan spelen bij hun re-integratie in de samenleving. De gevangenis geeft gedetineerden de kans om via detentiearbeid kennis, vaardigheden en attitudes aan te leren die van pas kunnen komen bij een latere tewerkstelling. Het vinden en kunnen behouden van een geschikte job zijn cruciale succesfactoren in het slagen van de re-integratie van de (ex-)gedetineerde. Investeringen in dit domein komen bijgevolg niet alleen de (ex-)gedetineerden ten goede, maar ook de maatschappij. Het aanbieden van een attest is binnen deze context een belangrijke factor omdat het een formeel bewijs levert en zo gedetineerden kan helpen in hun zoektocht naar werk. Een verblijf in de gevangenis betekent immers een open ruimte in de cv. Een attest kan deze ruimte invullen en de werkgever overtuigen van de verworven competenties tijdens de detentie. Binnen het project werd gekozen om de focus in eerste instantie te leggen op de arbeid in de twee grootkeukens van de gevangenis. Het gaat om twee professioneel uitgebouwde grootkeukens waarin de tewerkgestelde gedetineerden de nodige competenties aanleren die nodig zijn om buiten de gevangenis in de horeca te werken. Na een geslaagde opleiding kunnen de deelnemers een wettelijk certificaat krijgen. Het opleidingsprogramma is het
resultaat van meer dan een jaar voorbereidingswerk door de FOD Justitie, de VDAB, vzw Alternatief, HoReCa Vlaanderen, Justitieel Welzijnswerk Limburg, het consortium voor volwassenenonderwijs Limburg-Zuid en de Vlaamse overheid.
Alternatief. Gedetineerden die het volledige programma met succes beëindigen en die slagen voor de test van de VDAB ontvangen een wettelijk certificaat van keukenmedewerker. Na hun detentie kunnen zij hiermee zowel in grote als kleine horecazaken aan de slag.
Het programma ziet er als volgt uit: Een reactie van Hafida, taalcoach van vzw Alternatief: >> Fase 1: attest medewerker spoelkeuken Tijdens deze fase, die loopt over zes weken, starten de gedetineerden in de spoelkeuken. Dit vormt de basis van het werk in de keuken. >> Fase 2: attest medewerker grootkeuken Dit onderdeel duurt zes maanden. Naast het aanleren van het dagelijkse werk in de keuken krijgen de deelnemers één keer per maand een theorieles rond bijvoorbeeld snijtechnieken, basisbereidingen, veiligheid, materiaalkennis, enz. >> Fase 3: ervaringsbewijs keukenmedewerker Tijdens de laatste maanden worden de verschillende technieken verder ingeoefend en worden de deelnemers klaargestoomd voor de test van de VDAB. De mogelijkheid bestaat om de test in de inrichting te laten doorgaan. De test is identiek aan deze die voor dergelijke opleidingen afgenomen wordt buiten de gevangenis. Bij een positieve evaluatie krijgen de deelnemers na de eerste twee fasen een competentieattest van de vzw
Buitendiensten
“Als beginnend taalcoach kreeg ik de mogelijkheid om de opleiding grootkeukenmedewerker bij te wonen in de gevangenis. Deze opleiding wordt door mijn collega’s van vzw Alternatief gegeven aan gedetineerden. Als taalcoach was het voor mij een mooi en uniek moment om de taalvaardigheid en de communicatieve vaardigheden van gedetineerden te observeren. Als participerend observator plaatste ik mij tussen de gedetineerden en volgde ik mee de les. Wat mij enorm opviel waren de grote motivatie, de inzet en de luisterbereidheid van de gedetineerden. Bijzonder ijverig en gemotiveerd legden zij de testen af die na de les worden georganiseerd, meestal met een positief resultaat. Het is een zeer knap initiatief, opleiding voor gedetineerden met het oog op de toekomst en hun resocialisatie!”
Verschillende andere gevangenissen hebben reeds hun interesse getoond voor het project.
65
Hoogstraten uitgebreid. Om haar nieuwe medewerkers beter te onthalen, besliste het PSC om haar onthaalprocedure te herbekijken, met als resultaat een draaiboek voor het onthaal van nieuw personeel. In dit kader werd in het voor- en najaar een kennismakingsdag voor nieuwe personeelsleden georganiseerd waarbij zij de kans kregen om informeel kennis te maken met de verschillende diensten van het PSC.
Het Penitentiair Schoolcentrum (PSC) in Hoogstraten is gevestigd in het Gelmelslot en is een open inrichting. Het kasteel fungeerde tijdens de Franse Revolutie als gendarmeriekazerne en later als bedelaarsoord. In 1880 werd dit een landbouwkolonie en in 1931 werd het gebouw ingericht als het huidige Penitentiair Schoolcentrum. De inrichting is enkel bedoeld voor veroordeelden. Zij werken in ateliers en kunnen een gevarieerd opleidingsaanbod volgen. Er heerst een sterk gemeenschapsregime.
Personeel Met de opening van een nieuw paviljoen werd het personeelskader van het PSC Hoogstraten in 2009 fors
66
Gemiddelde bevolking
160,0
Mannen
160,0
Vrouwen
0,0
Beklaagden
2,2
Veroordeelden
156,7
Geïnterneerden
0,0
Andere
1,0
Om de communicatie vlotter te laten verlopen, verscheen in oktober 2009 een allereerste editie van de nieuwsbrief voor het personeel. Deze brief wordt sindsdien driemaandelijks verspreid en informeert het personeel over het beleid en de nieuwe initiatieven binnen het PSC. Personeelsleden uit verschillende diensten maken deel uit van het redactieteam.
Gewoon regime
159,9
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,1
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
160,9
Het PSC organiseerde met haar interne trainers de opleiding conflict- en agressiebeheersing. Specifiek voor de monitoren van de beroepsopleidingen (zoals automechanica, stukadoor en schilder) werd gestart met een pedagogische vorming in samenwerking met de VDAB.
Personeel voltijds equivalent
Gedetineerden Onderwijs kent een lange traditie in het PSC Hoogstraten en neemt een belangrijke plaats in binnen het totale aanbod van hulp- en dienstverlening in de strafinrichting. In juli 2009 hebben twee gedetineerden het certificaat ‘Basisfunctioneren op het werk’ ontvangen. Dit is een unicum in Vlaanderen, zowel binnen als buiten de gevangenismuren. Deze opleiding van het Centrum voor Basiseducatie Kempen, vormt een
Buitendiensten
Totaal Directie
3,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
11,5
Totaal Medisch
1,0
Totaal PSD
6,7
Totaal Bewaking/Techniek
115,1
Totaal Erediensten
1,0
Totaal Buiten kader Totaal
139,3
directe link met de buitenwereld. De cursist verbetert zijn communicatieve vaardigheden en verwerft specifieke kennis en nuttige tips die hij kan gebruiken in zijn zoektocht naar werk. Deze cursus, in combinatie met de interne beroepsopleidingen die het PSC Hoogstraten aanbiedt, zorgt ervoor dat gedetineerden bij hun invrijheidstelling sterkere troeven in handen hebben op de arbeidsmarkt. Sinds 2009 wordt een aanbod geestelijke gezondheidszorg voorzien in de gevangenissen. Het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Kempen is in het najaar voor het eerst met een groepsaanbod voor seksueel delinquenten gestart in het PSC. De gedetineerden konden in 2009 deelnemen aan enkele infosessies. De massale inschrijvingen voor de verschillende sessies tonen aan dat gedetineerden nood hebben aan informatie over schuldhulpverlening, herstelbemiddeling, burgerlijke partij, de werking van het justitiehuis, enz. De Kerngroep, bestaande uit enkele gedetineerden van het PSC, was ook in 2009 actief en organiseerde activiteiten voor hun medegedetineerden. De sportdag en de eindejaarsspelen tussen Kerst en Nieuwjaar waren opnieuw een groot succes. Daarnaast zette de Kerngroep zich ook buiten de inrichting belangeloos in voor de gemeenschap. Zo werd in 2009 de samenwerking met vzw Huize Monnikenheide, een tehuis voor mensen met een mentale handicap, op poten gezet. Enkele kernleden hebben in Huize Monnikenheide geholpen bij het opstellen van de lentemarkt. Dit gebeurde steeds in nauwe samenwerking met
de bewoners van Huize Monnikenheide, wat voor elk kernlid een bijzondere ervaring was. Ook een wedstrijdje tegen de netbalploeg van Monnikenheide was een aangename en sportieve uitdaging voor beide groepen.
worden wekelijks op hun aanwezigheid gecontroleerd. Daarnaast ontwierp het PSC ook evacuatie-instructies voor de verschillende werkateliers.
Infrastructuur Het meest omvangrijke infrastructuurproject in 2009 was de uitbreiding van de celcapaciteit van het PSC met 16 plaatsen. Concreet betekende dit de bouw van zes monocellen en vijf duocellen in een leegstaand pand. De bouw van de cellen impliceerde een grondige renovatie. In oktober 2009 vond de officiële opening van het nieuwe paviljoen plaats. De nieuwe celgang is aan één zijde bekleed met Trespa-platen, die goed scoren op vlak van duurzaamheid en onderhoud. Verder is een op maat ontworpen geïntegreerd sanitair meubel voorzien in inox. Op vlak van brandveiligheid heeft elke cel een brandvrije deur en een optische branddetector. De afdeling beschikt over een moderne keuken die toelaat om recreatief te koken. De directie van het PSC zorgde ervoor dat in 2009 middelen werden vrijgemaakt om waterhydraten, een leidingencomplex en moderne brandblusapparaten te voorzien in de ganse inrichting. De werken werden volledig gecoördineerd door de dienst Onderhoud, Meubilair en Gebouwen van Hoogstraten. Gelijktijdig hiermee werd een evacuatieplan ontwikkeld. Gezien de zeer complexe architectuur werden evacuatie-instructies per cel uitgewerkt. Deze instructies zijn zichtbaar aanwezig in elke cel en
Buitendiensten
67
FOCUS Personal Fit Plan Gedetineerden bewegen graag. Geen enkele activiteit in een strafinrichting wordt zo frequent en intensief beoefend als sportactiviteiten, zowel in de cel, op de wandeling als in de voorziene sportaccommodaties. Bewegen heeft immers een gunstige invloed op het leven en welzijn van de gedetineerden. Daarom startte het PSC in Hoogstraten in september 2009 het project Personal Fit Plan op. Enerzijds biedt het een persoonlijke handleiding om op een verantwoorde manier te gaan bewegen. Anderzijds brengt het plan de effecten van het bewegen in kaart. Bovendien worden de gemeten resultaten van elke gedetineerde op een persoonlijke manier geëvalueerd. Vzw De Rode Antraciet trok voor dit project de professionele partner Het Gezonde Net België (HGNB) aan.
68
HGNB, eveneens partner bij de bekende ‘Fitbus’ van de provincie Antwerpen, meet door middel van een inspanningsproef het fitheidniveau van elke individuele deelnemer. De persoonlijke resultaten van de test worden uitgelegd in een rapport. De bewegingscoach stelt in samenspraak met de deelnemer doelstellingen op en doet een voorstel naar frequentie, intensiteit en soort van activiteit. Een persoonlijke hartslagmeter zorgt ervoor dat elke deelnemer tijdens het bewegen kan zien of hij juist bezig is. De gedetineerde moet wekelijks een aantal FIT-punten behalen en hij kan zelf kiezen hoe hij zijn punten wil behalen, bv. door te wandelen, te lopen, enz. Hij voert zijn behaalde punten in een standalone computer in en krijgt op die manier een overzicht van zijn puntentotaal en de stand van zaken in zijn actieplan. Op deze computer kan de gedetineerde ook persoonlijke berichten sturen naar en ontvangen van de
Buitendiensten
bewegingscoach. De coach kan zo een overzicht bewaren van de stand van zaken en feedback geven waar gewenst. Deelnemers die na een jaar drievierde van de test- en coachmomenten hebben doorlopen, een trap in de fitheidladder stijgen en minstens één keer per tien weken feedback geven aan de coach, krijgen een deelnemerscertificaat van het ‘Health Modification Program’. Het project loopt nog tot september 2010. Na dit pilootjaar zullen de partners en de deelnemers het plan evalueren.
Huy
Hoei
voor de eerste keer georganiseerd werden samen met de Ecoles de Promotion Sociale van Hoei-Borgworm, werden voortgezet. Een examen werd ingericht. Dit was een succes en zal in de toekomst door de Franstalige Gemeenschap herhaald worden. Vanaf juni 2009 kreeg de samenwerking met de dienst Aide aux Détenus et Reclassement een nieuwe vorm via pedagogische doorverwijzing en begeleiding voor de gedetineerden.
De gevangenis van Hoei behoort tot de kleinste inrichtingen van het land en werd gebouwd in 1871. Zij deed oorspronkelijk dienst als arresthuis maar er worden vandaag de dag ook veroordeelden ondergebracht.
Een ontmoetingsavond werd georganiseerd tussen de gedetineerden en de diensten die actief zijn in de verschillende reclasseringsgebieden (opleiding, werk zoeken, opvangplaatsen, burgerlijke partijen, psychologische nazorg, enz.). Deze platformavond paste in het kader ‘gedetineerde als meester van zijn eigen lot’. De ontmoeting met hulporganisaties en sociaal werkers was belangrijk voor vele gedetineerden. In 2009 werd verder gewerkt aan de vernieuwing van de fitnesszaal. De nadruk ligt op cardiotraining, wat voor gedetineerden een meerwaarde betekent.
Gedetineerden
Gemiddelde bevolking
72,9
Mannen
72,9
Vrouwen
0,0
Beklaagden
26,2
Veroordeelden
46,6
Geïnterneerden
0,0
Andere
0,1
Gewoon regime
72,2
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,7
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
64,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
1,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
8,5
Totaal Medisch Totaal PSD
2,5
Totaal Bewaking/Techniek
70,9
Totaal Erediensten
0,2
Totaal Buiten kader
In 2009 werd het aanbod aan psychologische bijstand door een dienst voor thuisverpleging verder opgevoerd door de spreekuren uit te breiden.
Totaal
84,1
In samenwerking met vzw ADEPPI breidde de gevangenis van Hoei het opleidingsaanbod uit. De Franstalige Gemeenschap richtte afstandsonderwijs in en de lessen Engels, die in 2008
Buitendiensten
69
Infrastructuur In>2009>werd>de>selectieve>vuilnisophaling>uitgebreid>met> een>meer>gescheiden>PMD-ophaling>in>de>personeelskantine> en>de>keuken.>In>samenwerking>met>de>firma>BEBAT>werden> gebruikte>batterijen>en>accu’s>verzameld.> Twee>vrouwelijke>personeelsleden>van>de>gevangenis>van> Hoei>hebben>inspanningen>geleverd>om>de>kamer>voor> ongestoord>bezoek>gastvrijer>en>comfortabel>te>maken.>De> computerklas>kreeg>voor>het>nieuwe>schooljaar>2009>een> facelift.>Verf,>meubelen>en>computers>werden>vernieuwd. Ook>in>keukenapparatuur>en>het>schilderen>van>de> opslagplaats>werd>geïnvesteerd.>>Dankzij>de>aanpassing>van> bepaalde>organisatorische>punten>kunnen>de>HACCP-normen> nog>beter>worden>nageleefd.>
70
Buitendiensten
FOCUS Dvd-verhuur voor gedetineerden In het kader van de Projecten Welzijn van de CDRGA heeft de gevangenis van Hoei in 2009 in negen projecten geïnvesteerd. In de gevangenisbibliotheek werd een videotheek ingericht en nieuwe boeken werden aangekocht. De gevangenis stelde een lijst van beschikbare films op en zorgde voor een inschrijvingsformulier voor de videotheek. Ook een huishoudelijk reglement werd opgemaakt.
te kondigen. Onder begeleiding van de verantwoordelijke voor de culturele activiteiten neemt een gedetineerde het toezicht en de organisatie van deze nieuwe dienst op zich. Momenteel zijn 250 dvd’s beschikbaar. De gedetineerden die over een dvd-speler beschikken kunnen volledig gratis van deze dienst gebruik maken. Het aanbod is zeer gevarieerd en komt (bijna) aan ieders smaak tegemoet.
De gevangenisdirectie verspreidde een brief aan het personeel en de gedetineerden om deze nieuwe dienst aan
Buitendiensten
71
Ieper Door en voor alle administratieve diensten werden survival kits opgesteld. Dit zijn instrumenten die bij taakoverdracht gebruikt worden om collega’s in te wijden in de nieuwe materie.
Gedetineerden Begin januari voerde de gevangenis een nieuwe dagindeling in. Dit houdt in dat gedetineerden enkel in de voormiddag werken waardoor zij in de namiddag en ’s avonds kunnen deelnemen aan een wandeling of activiteit zonder dat zij een keuze moeten maken. De gedetineerden kunnen kiezen uit conditietraining, fitness, minivoetbal, een bezoek aan de bibliotheek en onderwijs. Het aanbod werd verder uitgebreid met filmvoorstellingen en kunstateliers. De gevangenis van Ieper is een kleine gevangenis. Zij werd in 1876 in gebruik genomen als arresthuis maar doet ondertussen ook dienst als strafhuis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de gevangenis volledig vernield en in 1919 weer opgebouwd. In de jaren ’70 werd een vleugel bijgebouwd en eind jaren ’90 werd zij grondig gerenoveerd.
De gevangenis organiseert driemaandelijks herstelgerichte infosessies over burgerlijke partij, slachtofferhulp en herstelbemiddeling. De herstelbemiddelaar biedt sinds 2009 ook op vaste tijdstippen diensten aan in de gevangenis. In het najaar werd de cursus ‘Overleven op cel’ aangeboden vanuit vzw De Rode Antraciet.
Gemiddelde bevolking
109,8
Mannen
109,8
Vrouwen
0,0
Beklaagden
65,1
Veroordeelden
42,9
Geïnterneerden
0,3
Andere
1,4
Gewoon regime
106,5
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
3,3
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
67,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
1,0
Totaal Attachés
1,8
Totaal Administratief
8,1
Totaal Medisch
1,0
Totaal PSD
2,8
Totaal Bewaking/Techniek
68,7
Totaal Erediensten
Personeel Sinds 2009 vormen zes penitentiair bewakingsassistenten het team sport en cultuur en fungeert een penitentiair bewakingsassistent ploegchef als verantwoordelijke voor dit team. Deze groep leverde heel wat inspanningen om het aanbod aan sport en andere activiteiten uit te breiden.
72
De beleidsmedewerker van de Vlaamse Gemeenschap heeft in 2009 de werkgroepen onderwijs, arbeid en geestelijke gezondheidszorg opgericht met vertegenwoordigers van Justitieel Welzijnswerk, de psychosociale dienst, de directie en relevante partners. Deze werkgroepen streven naar een optimale hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. De gedetineerden namen deel aan een behoefte-enquête en
Buitendiensten
Totaal Buiten kader Totaal
83,4
maakten zo hun verwachtingen kenbaar. De werkgroep arbeid evalueerde de werking en stelde een procedure op. Zo werd na de evaluatie van het aanbod voor het eerst een sollicitatietraining ingericht in samenwerking met de VDAB. Tijdens de zomermaanden stelt de gevangenis van Ieper steeds een aantrekkelijk aanbod aan sport en culturele activiteiten samen. In 2009 stonden het jaarlijks minivoetbaltornooi en de tweede editie van ‘Dranouter achter tralies’ op het programma. Ook werden verschillende nieuwe sportfaciliteiten voorzien waardoor gedetineerden op de wandeling minivoetbal, basketbal en volleybal kunnen spelen. Daarnaast werd de sportuitrusting uitgebreid en kocht de gevangenis heel wat nieuw materiaal aan zoals frisbees, gewichten en springtouwen.
Buitendiensten
73
FOCUS De sterkste man in de fitnesszaal
De nummer 2:
In december 2009 organiseerde de gevangenis van Ieper in navolging van de wedstrijd ‘de fitste man’ ook een competitie voor ‘de sterkste man’ in de fitnesszaal. Hieronder zijn de winnaars aan het woord:
“Heel leuk om mee te maken. Omdat ik buiten de muren ook fitness, was dit eens een uitdaging om me te meten met anderen. Ik vind van mezelf dat ik dit niet slecht heb gedaan. Ik ben er zelf trots op. Nipt niet gewonnen, maar deelnemen is belangrijker dan winnen. Ik zit toch in de top 3. Spijtig dat het aantal uren sport beperkt is. Het is voor mij een goede uitlaatklep. Frustraties kan ik beter bedwingen als ik sport.”
De nummer 1: “Ik vond dit heel leuk om te doen omdat ik van deze sport hou en ik gedreven word door competitie. Het brengt ook een aangenamere sfeer tussen de gedetineerden en de chefs. Wat ik iets minder vond, is het feit dat er nauwelijks wordt opgewarmd. De spieren zijn koud en als je direct zulke grote inspanningen moet leveren, kan dit als gevolg blessures opleveren. Als ik echter vooraf train op mijn cel kon ik daarvan profiteren. Niet iedereen doet dit. Maar al bij al is alles goed meegevallen. Ik heb toch gewonnen. Misschien dat ik als hoofdprijs ongestoord bezoek krijg met mijn vriendin in plaats van een medaille. Ik zal het eens voorstellen aan de directie... Naar de toekomst toe zou ik een fitnesswedstrijd wel zien zitten tussen de chefs en de gedetineerden. Eerst misschien de gedetineerden apart en dan de chefs en uiteindelijk een finale houden. Dat zou plezant zijn. Hoe meer sport, hoe beter.”
74
De nummer 3: “Ik vond dat de organisatie goed in mekaar zat en het wedstrijdgevoel was sterk aanwezig. In sportcompetities voel ik mij helemaal thuis en ik zet me daarom ook voor 100% in. Wanneer ik mijn grenzen kan verleggen is het helemaal in orde. Graag had ik ook meer uren fitness verkregen per week. Soms is het vervelend met de grote reservelijsten. Het duurt dan langer vooraleer je kan deelnemen. Maar de fitste of sterkste man mag men steeds organiseren. Ik kijk al uit naar de volgende editie.”
Buitendiensten
Ittre
Itter
personeel doet aan carpoolen. Via dit initiatief levert de inrichting eveneens een bijdrage aan duurzame ontwikkeling. Wat betreft conflictpreventie is de inrichting voorstander van een beleid van permanente dialoog tussen het personeel en de gedetineerden. In dat verband heeft de directie erop toegezien dat zo veel mogelijk personeelsleden in 2009 de opleiding conflict- en agressiebeheersing konden volgen via interne trainers. Het resultaat was dat 392 personeelsleden opgeleid zijn in 2009.
De gevangenis van Itter is een van de recentste gevangenissen in België. In 2002 werd zij in gebruik genomen als strafhuis en is daarmee een van de hoogbeveiligde gevangenissen in het land.
Personeel Naar aanleiding van de lange verplaatsingen die het personeel maakt, heeft de directie van de gevangenis van Itter het aanmoedigen van carpooling bij het personeel opgenomen in haar operationele doelstellingen. Zij houdt hiermee rekening bij de samenstelling van de ploegen, geeft elke bewakingsassistent de kans zijn wens tot carpooling te uiten en helpt hen daar ook bij. Ongeveer 80% van het
Verder werd de groep ‘Agents Relais Santé’ in 2009 versterkt na de organisatie van een nieuwe opleiding binnen de inrichting. Een tiental bewakingsassistenten volgden de opleiding en wensten deel uit te maken van de groep. Met zijn projecten wil deze groep correcte informatie verstrekken aan het personeel inzake overdraagbare aandoeningen en ook een bijdrage leveren aan het bevorderen van de preventie van collega’s door collega’s. In 2009 kreeg ook een groep gedetineerden (‘détenus contact-santé’) een opleiding. Het is de bedoeling dat deze groep gezondheidsprojecten zou lanceren, met hun medegevangenen als doelgroep. Daartoe werden twee rondgangen georganiseerd binnen de gevangenis zodat de acht gedetineerden van deze groep de andere gedetineerden konden informeren over de gezondheidsproblematiek.
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
408,5
Mannen
408,5
Vrouwen
0,0
Beklaagden
10,2
Veroordeelden
397,6
Geïnterneerden
0,0
Andere
0,8
Gewoon regime
408,5
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
420,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
5,0
Totaal Attachés
3,0
Totaal Administratief
22,8
Totaal Medisch
5,3
Totaal PSD
17,5
Totaal Bewaking/Techniek
327,7
Totaal Erediensten
0,5
Totaal Buiten kader Totaal
381,8
75
Gedetineerden Om het detentieregime te normaliseren blijft de gevangenis van Itter nog steeds concerten, theaterstukken en het ‘Rap atelier’ organiseren. In november werd gestart met een gitaarcursus. De toegang tot de sportzaal, fitnesszaal (driemaal per week) en de ruimtes voor ongestoord bezoek (driemaal per maand) bleven onveranderd. De zaalvoetbaltrainingen onder leiding van een coach die in het bezit is van een licentie van de Belgische Voetbalbond, werden opgesplitst en tellen een dertigtal deelnemers. Er werden twee galawedstrijden georganiseerd tussen talentvolle spelers uit de gevangenis en profvoetballers. De eerste wedstrijd was tegen de spelers van Sporting Charleroi en de tweede tegen professionele zaalvoetbalspelers. Ondanks de economische crisis en de zware gevolgen ervan voor de werkgelegenheid, kon de gevangenis van Itter veel bedrijven binnen de gevangenis houden en op die manier de tewerkstelling van de gedetineerden verzekeren. Op
76
het einde van het jaar trad zelfs een heropleving van de tewerkstelling binnen de werkplaatsen op. Dankzij een strak budgetbeheer konden de uurlonen van de huishoudelijke werkers worden verhoogd. Met het oog op de reclassering van de gedetineerden werden in 2009 in samenwerking met externe partners twee fora georganiseerd om hen te begeleiden bij hun re-integratieplan. Daarnaast moedigt de gevangenis gedetineerden voortdurend aan om opleidingen te volgen. De opleiding sierteelt en groenteteelt, verstrekt door het Institut de Promotion Sociale de Nivelles (IPFC), moet kwaliteitsvol onderwijs bieden zodat het individu zich kan ontplooien via een betere integratie op professioneel, sociaal, cultureel en educatief vlak. De cursus is zowel theoretisch als praktijkgericht en bestaat uit verschillende opleidingsonderdelen zoals algemene tuinbouw, bloementeelt, park- en tuinaanleg, groenteteelt en een initiatie biologisch tuinieren.
Buitendiensten
Deze cursussen worden gedurende een jaar gegeven, telkens vier dagen per week. Doordat dit uurrooster voor gedetineerden redelijk zwaar uitvalt, omdat het de mogelijkheden op het vlak van werk, activiteiten, bezoeken, enz. beperkt, heeft het een weerslag op de motivatie van de gedetineerden om hun cursus voort te zetten en te volbrengen. Op ongeveer één jaar tijd hebben de deelnemers van de cursus ‘sierteelt en groenteteelt’ een perceel met een oppervlakte van vijf aren bewerkt. Zij hebben zowel individueel als in groep een reeks praktische taken tot een goed einde gebracht. Wanneer de cursist alle opleidingsmodules met succes heeft afgewerkt, kan hij moestuinen, groentetuinen, parken en tuinen alsook siertuinen vakkundig bewerken.
FOCUS Een opleiding grootkeuken In 2003 startte Itter met een keukenopleiding. Deze opleiding kwam tot stand in samenwerking met het IPFC van Nijvel en de FOD Justitie, via de directies van de inrichtingen. Bij de start van de eerste opleiding was de gevangenis van Itter net geopend en was zij nog aan het proefdraaien. Het nodige materiaal om cursussen te geven aan gedetineerden was al aanwezig, zodat de opstart probleemloos verliep. Dankzij de beschikbare infrastructuur kon in goede omstandigheden gewerkt worden met een twaalftal cursisten. De cursus zelf bestaat uit 440 lesuren waarvan 120 stage-uren. De vakken die gevolgd kunnen worden zijn keukentechnologie, producttechnologie, sociale wetgeving, HACCP-technologie, de zaalserviceregels aangepast aan de grootkeuken en de kookkunst. Na de opleiding kunnen de deelnemers een diploma krijgen van ‘kok in grootkeuken’, uitgereikt door het officieel onderwijs van de Franstalige Gemeenschap.
van de bewegingen) zijn er praktijklessen. De leerlingen en de twee bewakingsassistenten die toezicht houden op dit cursusgedeelte, proeven de gerechten. De gebruikte voedingswaren worden betaald door de CDRGA volgens een maaltijdbudget van 3,75 euro per ingeschreven cursist. De opleider, die toeziet op het beheer, koopt de ingrediënten aan. Speciaal aan deze opleiding is dat voor de praktijklessen gebruik wordt gemaakt van de centrale gevangeniskeuken. Deze is gedurende het hele jaar enkel beschikbaar in de namiddag, behalve tijdens de ramadan wanneer een avondmaaltijd bereid moet worden voor de moslimgedetineerden. Tijdens die periode worden stages gepland. Er zijn ook interne stages in de centrale gevangeniskeuken en de personeelsrefter (voor de gedetineerden die penitentiair verlof hebben). Wanneer uitwisseling mogelijk is, kunnen de stagiairs overgebracht worden naar de gevangenis van Nijvel. Deze samenwerking is positief bevonden.
Een gewone lesdag
juryleden uit het beroepsleven. Het volgende jaar wordt een plechtig moment georganiseerd waarbij de voorlopige getuigschriften aan de geslaagden worden uitgereikt. Tijdens deze gelegenheid wordt het werk van de geslaagden van alle opleidingen van het voorgaande jaar gevaloriseerd. Tijdens de eerste jaren hebben honderd studenten deelgenomen aan de cursus. 66 deelnemers kregen een getuigschrift, vijf werden overgebracht naar een andere gevangenis en acht werden in vrijheid gesteld. Tijdens de opleiding werden vijf personen uitgesloten om externe redenen, negen hebben afgehaakt, twee hebben uiteindelijk geopteerd voor een andere opleiding en nog twee anderen haakten af zonder duidelijke redenen.
Wat gebeurt er nadien? De leerlingen die deze opleiding voltooien, kunnen zich inschrijven voor de cursus ‘restauranthouder’ bij het IPFC (of elders). Drie personen hebben dit reeds gedaan en twee van hen volgen de cursus. Tot dusver heeft niemand deze opleiding met vrucht voltooid.
Het eindexamen Een gewone cursusdag verloopt volgens een schema. Van 13.00 uur tot 15.00 uur krijgen zij in de voorziene klaslokalen theorieles, technologie en menutoelichting. Hierbij wordt ook videomateriaal gebruikt. De efficiënte organisatie van alle activiteiten en middelen is in handen van de bewakingsassistent die verantwoordelijk is voor de bibliotheek. Vanaf 15.00 uur tot 18.00 uur (afhankelijk
Aan het einde van de opleiding wordt een geïntegreerde test georganiseerd in de bezoekruimte. De test bestaat uit een praktisch gedeelte en een verdediging van het werk door de leerlingen voor een jury samengesteld uit directieleden van Itter, het IPFC, personeelsleden van de inrichting, vertegenwoordigers van de CDRGA en externe
Buitendiensten
Enkelen hebben zich nog wat bijgeschoold door stages te volgen. Deze stage nam de plaats in van een proefperiode. Een stagiair heeft die stage omgezet in werk. De evaluatie gebeurt door de vzw APRES. Een ex-gedetineerde heeft iets meer dan een jaar geleden een restaurant geopend, maar moest dit initiatief beëindigen.
77
Jamioulx Om de prestaties te verbeteren werden enkele werkgroepen opgericht zoals een werkgroep ‘keuken’ en een team dat zich bezighoudt met de verschillen binnen de ploegen. Binnen het perspectief van prestatieverhoging heeft het personeel deelgenomen aan een CAF-oefening. Het resultaat hiervan leverde 78 verbetervoorstellen op. Elf doelstellingen werden als prioritair weerhouden en zullen in het operationeel plan 2010-2012 geïntegreerd worden. In 2009 werd een informatieblad voor het personeel opgestart. Het blad kreeg de naam JAM’you en is eigenlijk een herneming van een initiatief dat opgericht werd door een groepje personeelsleden waarvan de meesten intussen op pensioen zijn. In 1975 werd de gevangenis van Jamioulx in gebruik genomen als arrest- en strafhuis. De inrichting is niet gebouwd volgens het bekende Ducpétiaux-model maar in een vierkant. Alle cellen hebben uitzicht op een wandeling van één hectare. De gevangenis heeft ook een psychiatrische annex. Op drie van de negen secties heerst een open regime.
Personeel Enkele bewakingsassistenten hebben verschillende opleidingsmodules van het CFPP in Marneffe gevolgd zoals het opstellen van verslagen, teammanagement en omgaan met moeilijke persoonlijkheden. Het bewakingsteam van de psychiatrische afdeling heeft een bijzondere opleiding gekregen, waaraan ook de leden van de zorgequipe van deze afdeling deelgenomen hebben.
78
Gemiddelde bevolking
393,8
Mannen
393,8
Vrouwen
0,0
Beklaagden
221,6
Veroordeelden
133,8
Geïnterneerden
36,8
Andere
1,6
Gewoon regime
392,0
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
1,8
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
215,0
Personeel voltijds equivalent
Gedetineerden Een analyse van de tewerkstelling heeft geleid tot het creëren van enkele nieuwe werkmogelijkheden en een herverdeling van de werklast. Eind 2009 kon een positieve balans worden opgemaakt en werd het toegekende budget volledig opgebruikt. De werken voor de CDRGA werden voortgezet ondanks het feit dat twee belangrijke aannemers hebben afgehaakt.
Totaal Directie
5,8
Totaal Attachés
2,0
Totaal Administratief
22,6
Totaal Medisch
9,4
Totaal PSD
13,3
Totaal Bewaking/Techniek
219,8
Totaal Erediensten
2,1
Totaal Buiten kader Totaal
In september kregen de gedetineerden bezoek van ex-gedetineerde Tim Guénard, auteur van ‘Plus fort que la haine’, die kwam getuigen over zijn leven en re-integratie.
Buitendiensten
275,0
FOCUS Combi-foot Voetbal is altijd al de belangrijkste sportactiviteit binnen de gevangenis van Jamioulx geweest. Sinds de opening van de inrichting waren er steeds echte voetbaltalenten in de gevangenis aanwezig. Sommigen onder hen hebben daardoor de weg naar re-integratie en succes gevonden. Elk weekend worden specifieke trainingen gehouden. ‘s Zaterdags voor beginnelingen en ‘s zondags voor de ploeg die de kleuren van Jamioulx verdedigt tijdens de matchen. Sinds elf jaar wordt deze training begeleid door een trainer van Sporting Charleroi. Hoewel de terreinen niet meer in goede staat waren, konden de gedetineerden balsporten beoefenen op twee bestaande velden.
Toen de CDRGA in 2008 een bijzonder budget toekende, bestemd voor het welzijn van gedetineerden, is bijna het volledige bedrag naar de renovatie van de sportvelden gegaan. Zo werden in de loop van het laatste trimester van 2009 nieuwe modules ‘combi-foot’ op de vernieuwde velden gehouden. De gedetineerden hebben zelf gedurende een week de oude velden en de omgeving daarrond opgeruimd. De tijd die zij op de wandeling mochten doorbrengen, hebben zij gewijd aan het welzijn van alle medegedetineerden. Op de terreinen kunnen voetbal en basketbal gespeeld worden en in 2009 werden toernooien tussen de secties georganiseerd.
Buitendiensten
79
Lantin
De penitentiaire inrichting van Lantin is gebouwd naar Amerikaans en Duits model. Zij is de grootste inrichting van het land en daarom opgesplitst in afzonderlijke entiteiten: een arresthuis, een strafhuis, een vrouwenafdeling, een psychiatrische afdeling en een polikliniek. De gevangenis beschikt ook over een Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid (AIBV).
Gedetineerden De disciplinaire Raad van Beroep bezocht in september 2009 de penitentiaire inrichting van Lantin. Eerst werd gediscussieerd over elkaars opdrachten om de realiteit waarmee beide partijen geconfronteerd worden, beter te
80
begrijpen. Daarna kregen zij een korte rondleiding binnen de gevangenis. De leden van de Raad van Beroep kregen op die manier een concreet beeld van enkele termen en begrippen die gebruikt worden binnen het gevangeniswezen.
Gemiddelde bevolking
967,8
Mannen
900,6
Vrouwen
67,2
Beklaagden
418,4
Na inspectie door de brandweer enkele jaren geleden, mocht de toneelzaal in het strafhuis niet meer worden gebruikt omdat deze niet meer aan de veiligheidsnormen voldeed. Na veel inspanningen en druk vanuit het directiekader en de technische dienst werden de elektriciteit, de verwarming en het brandalarm in deze zaal gemoderniseerd conform de regelgeving. Al deze werken leidden in mei 2009 tot de heropening van de toneelzaal voor culturele evenementen. Het eerste evenement dat hier werd georganiseerd was ‘Fête de la Musique’. Daarna hield de gevangenis er film- en theatervoorstellingen dankzij de goede samenwerking tussen de coördinatrice van de culturele activiteiten van de dienst hulpverlening aan gedetineerden, het opvoedteam en het gevangenispersoneel.
Veroordeelden
485,5
Geïnterneerden
59,6
Andere
4,3
Gewoon regime
967,2
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,7
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
694,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
8,0
Totaal Attachés
4,8
Totaal Administratief
49,2
Totaal Medisch
18,6
Geïnterneerden
Totaal PSD
22,7
Totaal Bewaking/Techniek
674,3
In de psychiatrische afdeling heeft de gevangenis enkele initiatieven genomen ten behoeve van de geïnterneerden. Om hen te informeren over de maatschappij en hen over de actualiteit te laten discussiëren, werd een discussiegroep actualiteit opgericht die onder toezicht staat van een maatschappelijk werkster en een opvoedster. De geïnterneerden voelen zich gewaardeerd en hebben het enorm geapprecieerd dat zij aan een intellectueel meer
Totaal Erediensten
5,8
Buitendiensten
Totaal Buiten kader Totaal
783,3
hoogstaande activiteit konden deelnemen. Zo ontstond ook een praatgroep, voorgezeten door een psychologe en een opvoedster, om rond verbale expressie te werken. Verder werden in de psychiatrische annex ook drie workshops georganiseerd. Zo hield een ergotherapeut een workshop ‘koken’, waarin gekeken wordt naar de capaciteiten van de deelnemers tijdens een dagdagelijkse activiteit. Deze populaire workshop moet hen ook zelfstandiger maken, de samenwerking tussen de geïnterneerden aanmoedigen, hen leren bevelen op te volgen en stipt, gestructureerd en nauwkeurig te werken. Het aantal deelnemers was beperkt tot vier mensen per week opdat zij goed begeleid zouden kunnen worden en er zo veel mogelijk voordelen uit zouden kunnen halen. Daarna voorzag de ergotherapeut een workshop ‘creativiteit’, die gemiddeld door 20 geïnterneerden werd bijgewoond. Het doel van deze workshop is het ontwikkelen van creativiteit, de deelnemers laten concentreren op een concrete activiteit, hen leren zelfstandig te worden en de interacties met de andere groepsleden aan te moedigen. Van april tot september organiseerde de
ergotherapeut ook wekelijks enkele lessen tuinieren. Hij wilde hiermee geïnterneerden verantwoordelijkheidszin bijbrengen, hen leren plannen, organiseren en richtlijnen volgen bij verschillende stappen. Er namen gemiddeld zes personen deel aan deze activiteit en zij mochten de vruchten proeven die zij zelf geoogst hadden.
afdeling feestelijk aan te kleden. Zulke momenten bieden het personeel de gelegenheid een andere blik op de geïnterneerden te werpen en een positief contact met hen te hebben.
Een werkgroep rond levenskwaliteit met als doel de patiënten bewust te maken van onder andere hygiëne, voeding en milieu, werd in 2009 in het leven geroepen. Binnen deze groep werden heel wat activiteiten georganiseerd zoals evenwichtig ontbijten, zeep maken en foto’s nemen. De gevangenis van Lantin zette ook enkele speciale en ludieke activiteiten op poten voor de geïnterneerden. Zo vond met Pasen een zoektocht naar paaseieren plaats en in juni organiseerde de zorgequipe, in samenwerking met het penitentiair personeel, verschillende spelen. Ten slotte konden met Kerstmis alle geïnterneerden, verdeeld in twee groepen, samen genieten van een zelfbereid feestmaal. Voordien kregen zij ook de kans om de kerstboom te versieren en de
Buitendiensten
81
FOCUS Muziekfeest Op 19 en 20 juni 2009 is muziek binnen de muren van de penitentiaire inrichting in Lantin geslopen. Zoals in alle steden van het gewest werd in het strafhuis het Muziekfeest (Fête de la Musique) gevierd. De pas vernieuwde toneelzaal zette voor het eerst haar deuren open voor dit spektakel. Twee avonden na elkaar traden verschillende groepen op. Zij brachten rock, hiphop en rap. Vooral deze laatste twee stijlen zorgden voor een groot applaus. De eerste avond stonden drie groepen op het podium. De hiphopgroep Carbone zette de avond in, gevolgd door Toubab, ontstaan uit een workshop djembé. Sommige gedetineerden begonnen spontaan te dansen en de zaal ging uit de bol. Als afsluiter was er een optreden van Bouldou, die wat weg heeft van Mick Jagger, maar dan op zijn Luiks.
82
De volgende avond was het opnieuw feest. King Lee bracht funky hiphop. Daarna was het de beurt aan No Prod, een dynamische en zeer sympathieke groep wiens enthousiasme aanstekelijk werkte. Tot slot betraden de gedetineerden zelf het podium en brachten zij rap- en rocknummers waar zij uren voor gerepeteerd hadden. Hoewel enkele technische problemen roet in het eten kwamen gooien, was er sprake van een mooie zege voor de muziek. Omdat de toneelzaal zoveel jaren niet gebruikt was, moesten nieuwe merktekens uitgezet worden, wat niet vanzelf ging. De muziek bracht de gedetineerden voor enkele uren ver van de gevangenis en herinnerde hen eraan dat de samenleving vlakbij is en dat menselijk contact verrijkend kan zijn. Het evenement was kortweg een moment van ontvluchting.
Buitendiensten
Dit mooie spektakel kon georganiseerd worden dankzij de goede samenwerking tussen alle diensten en de inzet van de opvoeders en de maatschappelijk werkster van de dienst Aide Sociale aux Justiciables in Luik. Het project kreeg de volle steun van de directie en zij bereidt alvast een tweede editie voor.
Leuven-Centraal De gevangenis pastte in 2009 het Common Assessment Framework (CAF) toe op de eigen organisatie en dit onder begeleiding van externe consultants en interne begeleiders. Na een tweedaagse opleiding gingen een tiental personeelsleden de uitdaging aan om via het CAF, een theoretisch model voor zelfevaluatie, een analyse te maken van de sterke en zwakke punten van de organisatie. De groep formuleerde vervolgens een aantal verbetervoorstellen. In 2010 zal tijdens een seminarie een selectie worden gemaakt van deze verbeteracties die daarna zullen worden opgenomen in het nieuwe operationeel plan 2010-2012.
De Leuvense centrale gevangenis is sinds 1860 een van de weinige Belgische inrichtingen waar een uitsluitend gesloten regime heerst dat aangepast is aan een langdurig verblijf. De gevangenis is bedoeld voor strafuitvoering.
Personeel In 2009 kon het personeel in de Leuvense centrale gevangenis een aantal opleidingen volgen. Alle penitentiaire medewerkers volgden een dilemmatraining. Dit initiatief kadert binnen het operationeel plan en was een concretisering van het strategisch doel ‘respect voor kernwaarden’. De opleiding werd gegeven door eigen penitentiaire medewerkers.
Gemiddelde bevolking
341,7
Mannen
341,7
Vrouwen
0,0
Beklaagden
26,2
Veroordeelden
310,9
Geïnterneerden
1,0
Andere
3,7
Gewoon regime
339,4
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
2,4
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gedetineerden
Gemiddelde capaciteit
344,3
Het subteam affectieve relaties binnen de Leuvense centrale gevangenis tracht al jaren een brug te slaan tussen gedetineerden en hun familie en vrienden. Zo worden ieder jaar een valentijnsdiner en een sinterklaasfeest georganiseerd. In 2009 ging voor het eerst bijzondere aandacht uit naar de moeders van gedetineerden. Op moederdag organiseerde de gevangenis buiten de bezoekuren een feest in de bezoekzaal. Iedereen kon deelnemen aan een bingonamiddag. Voor de gelegenheid brachten gedetineerde zangers en muzikanten enkele nummers.
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
3,8
Totaal Attachés
2,0
Totaal Administratief
18,1
Totaal Medisch
2,9
Totaal PSD
12,8
Totaal Bewaking/Techniek
200,3
Totaal Erediensten
2,6
Totaal Buiten kader Totaal
242,4
Binnen de muren van Leuven-Centraal is muzikaal talent ongetwijfeld aanwezig. Al jaren kunnen gedetineerden een muziekinstrument leren bespelen en notenleer of zelfs zangles volgen. Zij krijgen de kans om in enkele kleine bandjes te oefenen in de plaatselijke muziekkelder. In 2009
Buitendiensten
83
konden deze gedetineerden enkele maanden rekenen op de professionele begeleiding van vzw Noisgate die zich bezighoudt met muzikale opvoeding en die gesubsidieerd wordt door de Vlaamse overheid. Om de affectieve relaties tussen de gedetineerden en hun familie en vrienden buiten de gevangenis te versterken, werd een muzikaal toonmoment in de bezoekzaal voor de bezoekers van muzikanten en genodigden georganiseerd. Familieleden en andere bezoekers kregen op die manier de kans om niet alleen de muzikale talenten, maar ook het positief en zinvol bezig zijn van ‘hun’ gedetineerden te ontdekken.>
84
Een uitgebreid en gevarieerd sportaanbod is al jaren een centraal beleidsthema binnen Leuven-Centraal. Een fitnesszaal waar vooral met gewichten en toestellen op kracht wordt getraind, bestaat sinds 1976. De idee groeide om daarnaast de aandacht enigszins te verleggen van pure krachttraining naar een goed onderbouwde fysieke training. Met financiële middelen van de minister van Sport en de inbreng van de sportfunctionaris van vzw De Rode Antraciet kocht de gevangenis enkele cardiotoestellen aan waaronder hometrainers en spinfietsen. Door de inzet van gedetineerden kon een oude ruimte worden omgetoverd tot een mooie sportzaal. Ondertussen maken ongeveer 120 gedetineerden wekelijks gebruik van de nieuwe sportfaciliteiten.
Buitendiensten
Infrastructuur In 2009 werden in eigen beheer 15 nieuwe cellen voorzien. De gevangenis slaagde erin om in één jaar tijd haar energiefactuur te verlagen met 25% door de temperatuur in de inrichting met drie graden te verlagen en goed op te letten dat er niet onnodig wordt verwarmd.
FOCUS Psychotherapie in de gevangenis De Vlaamse regering keurde in december 2000 het Strategisch Plan voor Hulp- en Dienstverlening aan Gedetineerden goed. Naast extra middelen voor welzijnswerk aan gedetineerden via trajectbegeleiders, arbeid, vorming en sport in de gevangenis, werden ook middelen voorzien om de geestelijke gezondheidszorg in de gevangenissen uit te breiden. Flip Van Canegem van het forensisch team bij het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) VlaamsBrabant Oost, geeft een woordje uitleg: “In 2009 konden de gedetineerden in de centrale gevangenis van Leuven effectief starten met psychotherapie en dit dankzij het forensische team van het CGG Vlaams-Brabant Oost. Een medewerker van het forensisch team is wekelijks veertien uur aanwezig in de gevangenis om therapiegesprekken aan
te bieden. Deze medewerker neemt wekelijks deel aan de teamvergaderingen in het CGG. Elke Nederlandssprekende persoon die psychische moeilijkheden ondervindt en daarover wil praten, kan in aanmerking komen om met een sessie psychotherapie te starten. De geïnteresseerde gedetineerden omschrijven kort welke moeilijkheden zij ondervinden. Op basis hiervan maakt de CGG-medewerker een selectie om mensen uit te nodigen voor een eerste gesprek. De gevangenis streeft ernaar om iedereen zo snel mogelijk een antwoord te bezorgen. Na dit gesprek beslist de therapeut, in samenspraak met het forensisch team, of de betrokkene in aanmerking komt voor verdere gesprekken. Het is de gedetineerde die bepaalt waarover hij tijdens de therapeutische sessie wenst te spreken. De therapeut maakt uit of de vragen en verwachtingen die de gedetineerde heeft, zinvol zijn om binnen een sessie aan de slag te gaan.
Buitendiensten
Wat in de gesprekken ter sprake komt, wordt niet meegedeeld aan de directie, psychosociale dienst of penitentiair personeel. De uitgangspunten van de therapie zijn vergelijkbaar met de therapeutische gesprekken binnen het Centrum voor Geestelijke Gezonheidszorg. Diegene die hulp vraagt, neemt vrijwillig deel aan de sessie. De hulpverlener houdt zich aan het beroepsgeheim en de cliënt bepaalt waarover hij wil spreken. Hoe vaak deze sessies plaatsvinden, wordt bepaald door de therapeut en de gedetineerde. In de praktijk is dit gemiddeld een tweewekelijks gesprek. In 2009 vroegen 39 gedetineerden in de centrale gevangenis van Leuven om met psychotherapie te starten. Opmerkelijk was dat veel gedetineerden wilden praten over hun misdrijf en dat zij er zich relevante vragen bij stelden.”
85
Leuven-Hulp de werknemers elkaar beter leerden kennen. Deze acties toonden aan dat de verschillen een verrijking zijn voor het dagdagelijkse werk in de gevangenis. In september 2009 volgden drie groepen van het personeel, zowel bewakingsassistenten als administratief personeel, de opleiding rond diversiteit op de werkvloer. De gevangenis werkte in 2009 volop aan een nieuw onthaalbeleid. Eén van de acties was ‘wie is wie?’. In een gevangenis werken veel mensen van verschillende diensten en om elkaar beter te leren kennen, werd op het intranet van de gevangenis een aparte rubriek gemaakt met alle foto’s van de mensen die in Leuven-Hulp werken.
Sinds 1869 fungeert de Leuvense Hulpgevangenis als arresthuis, maar zij herbergt ook een aantal veroordeelden. Bovendien beschikt zij ook over een psychiatrische annex.
Personeel ‘De Hulpgevangenis, een kleurrijke werkplek’. Het zou na de uitvoering van het diversiteitsplan nog meer een realiteit moeten worden. De laatste jaren werden in de gevangenis steeds meer nieuwe bewakingsassistenten tewerkgesteld van alle leeftijden, achtergronden en met de meest uiteenlopende ervaringen. De gevangenis maakte daarom een diversiteitsplan op en richtte een werkgroep diversiteit op die enkele acties uitwerkte om ervoor te zorgen dat
86
De vroegere administratieve burelen werden omgebouwd tot multifunctionele ruimten waar de zittingen van de Raadkamer, strafuitvoeringsrechtbank en de Commissie ter Bescherming van de Maatschappij kunnen plaatsvinden. De inrichting creëerde bovendien voldoende vergaderruimte waar externe partners kunnen ontvangen worden in een aangenaam kader of waar het personeel opleiding kan volgen. De Leuvense Hulpgevangenis denkt ‘groen’. Om het papierverbruik te verminderen, lanceerde zij in april een digitale nieuwsbrief. Personeel, lesgevers en vrijwilligers die op de hoogte willen blijven van wat zich binnen de muren van de gevangenis afspeelt, kunnen sinds 2009 de interne krant via e-mail ontvangen. Met dit initiatief toont de Leuvense Hulpgevangenis duidelijk haar engagement voor
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
191,6
Mannen
191,6
Vrouwen
0,0
Beklaagden
76,5
Veroordeelden
70,3
Geïnterneerden
42,8
Andere
2,1
Gewoon regime
190,4
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,7
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,5
Gemiddelde capaciteit
149,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
2,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
12,8
Totaal Medisch
8,4
Totaal PSD
6,7
Totaal Bewaking/Techniek
103,6
Totaal Erediensten
0,5
Totaal Buiten kader Totaal
135,0
het behoud van het leefklimaat en draagt zij bij tot de politiek van duurzame ontwikkeling van de FOD.
Gedetineerden Sinds 2007 loopt in de Hulpgevangenis het project ‘Kaffee Detinee’. Het is de bedoeling om door middel van gespreksavonden tussen gedetineerden en buurtbewoners een genuanceerde beeldvorming over misdrijf, straf en gevangenis te creëren bij mensen die normaal gezien alleen de buitenkant van de gevangenis zien. Een bezoek aan de gevangenis is meer dan het bekijken van het gebouw. Er wordt samen nagedacht over het herstelrecht en de plaats van herstelgerichte detentie. Kaffee Detinee is het product van een samenwerking tussen de voormalige herstelconsulenten van de Leuvense gevangenissen, medewerkers van vzw De Rode Antraciet en Vormingplus Oost-Brabant, de preventieambtenaar van de stad Leuven en het Leuvens Instituut voor Criminologie.
Sinds 2008 heeft dit succesvolle project een broertje met ‘Kaffee Detinee Ciné’. Vanuit dezelfde herstelgerichte gedachte is een heus gevangenisfilmfestival op poten gezet. Jaarlijks worden films getoond die te maken hebben met het gevangeniswezen, zoals internering, de band tussen de gedetineerde en zijn familie, de re-integratie na vrijlating, dader-slachtofferbemiddeling, het leven als vrouw in de gevangenis, enz. Als afsluiter vindt een debatavond plaats waarbij de bezoekers van de gevangenis uitgenodigd worden om het vaak eenzijdige beeld dat zij van de gevangenis en haar bewoners hebben, bij te stellen. Ruim 300 mensen kwamen tot nog toe de films bekijken. De jongste telg in het Kaffee Detinee project heet ‘Kaffee Detinee Combinne’. Dit is een praatcafé waar anderstaligen hun Nederlands kunnen oefenen. In een gezellige informele sfeer waar geen les wordt gegeven, wordt gepraat over allerlei onderwerpen waarin straf en misdrijf nooit veraf zijn. Mensen van buiten de gevangenis krijgen de kans om met gedetineerden te spreken. Beide groepen (gedetineerden en vrije burgers) bestaan uit Nederlandstaligen en anderstaligen
Buitendiensten
zodat het op alle vlakken een boeiende uitwisseling kan zijn. Uitwisseling begint immers met praten. In totaal werden in 2009 zeven interculturele avonden georganiseerd waaraan telkens dezelfde twaalf gedetineerden deelnamen. Dit is een unieke manier om Nederlands te leren en om elkaars cultuur te leren kennen.
Infrastructuur In 2009 werd een van de sterk verouderde psychiatrische afdelingen opgefrist. De gemeenschappelijke slaapzaal maakte plaats voor monocellen en enkele meerpersoonscellen voorzien van modern comfort. De gedetineerden van deze afdeling kunnen voortaan ook gebruik maken van een gezellige leefruimte.
87
FOCUS Theaterproject Heroes and Villains > > > > > > > > > > > >
> In januari 2009 startte het theaterproject Heroes and Villains (letterlijk vertaald: helden en schurken) onder begeleiding van Thomas Bellinck en Ewout D’hoore. Acht weken lang werd in de cinemazaal hard gewerkt aan de voorstelling. Aan het hele project namen in totaal een 35-tal gedetineerden deel. Uiteindelijk belandden 13 van hen op het podium voor de voorstellingen. Het theaterproject werd mogelijk gemaakt dankzij de Hulpgevangenis, het Centrum Algemeen Welzijswerk, vzw De Rode Antraciet, Vormingplus, de provincie Vlaams-Brabant en het RITS in Brussel. Het waren zeker niet de meest gemakkelijke personen die aan dit project deelnamen: recidivisten, psychiatrische patiënten, anderstaligen, jongens die voor de eerste keer in
88
de gevangenis zaten, enz. Kortom, een realistische mix van de bevolkingsgroep van de Leuvense Hulpgevangenis. Acht weken lang werd hard gewerkt. Acht weken lang doken de deelnemers in hun eigen verhaal en maakten er theater mee. Er werd gelachen, gehuild, gezwoegd, ruzie gemaakt, gevallen en soms terug opgestaan. Sommigen gingen vrij, anderen haakten af en nieuwe deelnemers kwamen erbij. Hun zelfvertrouwen groeide en uiteindelijk werd een positief verhaal gemaakt en gebracht. Het hele project was voor de deelnemers een ongelooflijke en zeldzame ervaring. Er vonden vijf voorstellingen plaats, telkens voor een publiek van 40 mensen. De gevangenis organiseerde ook een voorstelling voor de andere gedetineerden en hun familieleden.
De reacties van de deelnemers liegen er niet om: “Het theater vonden we echt goed, zeker de repetities. We hebben gelachen, ons geamuseerd en andere mensen leren kennen. Het was echt iets anders dan gewoon praten. De gedetineerden die hebben deelgenomen, hebben hun echte gevoelens laten zien en horen.” “De samenkomsten en oefeningen verliepen niet altijd van een leien dakje. Soms zagen we door het bos de bomen niet meer. Ik dacht ook soms van “jongens, dit loopt hier niet goed af”. Ze gaan er hier mee stoppen. Maar wonderwel wisten de twee begeleiders steeds een motivatie uit hun toverhoed te halen waardoor alles weer op z’n pootjes terecht kwam.”
Buitendiensten
Maar ook het publiek was laaiend enthousiast:
“Hey mannen, Ik heb goed gelachen en af en toe geweend. Vooral vergat ik even de rest van de wereld en dook ik in al jullie levens. Chapeau en het ga jullie goed. Zoiets zien geeft hoop!” “Een dikke proficiat! Dit was écht de moeite waard!” “Heftig, ontroerend, kippenvel, spannend, donker en licht tegelijk. Fantastisch goed gedaan… Een emotioneel stukje levensverhaal, geen einde. Het gaat jullie goed.”
Marneffe Gedetineerden
Het Centre pénitentiaire école (CPE) in Marneffe werd gebouwd in de negentiende eeuw en werd na het einde van de Tweede Wereldoorlog in gebruik genomen als een penitentiair schoolcentrum. Het centrum is omgeven door een domein van 40 hectare met een park, een bos en landbouwgrond. Er heerst een open regime voor veroordeelden die zich kunnen aanpassen in een leven in gemeenschap. De gedetineerden kunnen hier opleiding volgen en werken en zich zo voorbereiden op hun toekomstige vrijlating.
De module ‘Hulp bij re-integratie’ die gedetineerden aan het einde van hun straf kunnen volgen, is belangrijk in het CPE Marneffe. Tijdens deze opleiding verwerven deelnemers kennis en vaardigheden die van pas komen bij het verlaten van de gevangenis. Tijdens de gemeenschappelijke lessen werken zij aan hun persoonlijk traject, terwijl zij zich tijdens de individuele sessies met de maatschappelijk werkster voorbereiden op hun leven na de gevangenis en hun reclasseringsplan uitwerken. De opleiding staat open voor gedetineerden die minder dan twee jaar verwijderd zijn van de toelaatbaarheid voor voorwaardelijke invrijheidstelling, die in het CPE werken of een opleiding volgen en een contract met FOREM afsluiten. Ieder jaar worden twee modules van 20 weken georganiseerd. Elke module omvat twee groepssessies van drie uur per week en 16 uur individuele begeleiding. Deze sociale begeleiding loopt door tot drie maand na het einde van de module. De lesgevers werken samen met de atelierverantwoordelijken. De evolutie van de werkattitude en de werkcompetenties worden gemeenschappelijk en regelmatig geëvalueerd. Stiptheid, verantwoordelijkheidszin, teamspirit, enz. worden bekeken. Concreet kunnen de gedetineerden binnen dit systeem werk met avondlessen combineren. Evaluaties met de deelnemer, de lesgeefsters en de begeleidingsbeambte vinden ook regelmatig plaats. Naast het attest dat de deelnemers op het einde van de module ontvangen, zijn het vooral de verworven vaardigheden en de gelegde contacten die van pas kunnen komen bij hun re-integratie.
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
124,5
Mannen
124,5
Vrouwen
0,0
Beklaagden
0,3
Veroordeelden
124,1
Geïnterneerden
0,0
Andere
0,0
Gewoon regime
124,5
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
131,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
4,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
10,5
Totaal Medisch Totaal PSD
7,8
Totaal Bewaking/Techniek
90,4
Totaal Erediensten
0,5
Totaal Buiten kader
1,0
Totaal
115,1
89
Ter ere van de dertigste verjaardag van de dienst ‘Aide et Reclassement’ werden kunststukken, die tijdens de workshops werden gemaakt, tentoongesteld in het cultureel centrum van het gerechtelijk arrondissement Hoei. Marc Tarabella, minister van Jeugd en Onderwijs van sociale promotie van de Franstalige Gemeenschap, woonde in maart 2009 de vernissage van de tentoonstelling bij. Verschillende mensen, onder meer kenners van beeldende kunst, bewonderden de hoge kwaliteit van de werken. Een zomerworkshop ‘Crée à Tout’ werd georganiseerd die de creativiteit van de deelnemers stimuleerde. De directie stelde voor om een wekelijkse workshop ‘Art Récup’ te starten op basis van het recyclageprincipe. Het is de bedoeling om tijdens deze workshop een kunstwerk met als thema materiaalrecyclage te maken voor de volgende biënnale van de schilderkunst in mei 2010 te Saint-Hubert. Dit thema maakt kunst speelser en toegankelijker voor gedetineerden.
gedrag. Aangezien de Franstalige Gemeenschap weinig ervaring heeft op dit vlak, is het aan het gezelschap ‘Acteurs de l’Ombre’ om dit soort theater in België te introduceren en het grote publiek een van de aspecten van de re-integratie van gedetineerden uit te leggen. Dankzij verschillende ontmoetingen met gedetineerden, gevangenispersoneel en ‘Aide et Reclassement’ (voor het gedeelte ‘levenslang leren’) werd een basis gelegd. In 2009 organiseerde de inrichting verschillende culturele activiteiten voor gedetineerden en hun familie om de vader-zoonrelatie te bevorderen. Met Sinterklaas konden de kinderen van gedetineerden genieten van circustechnieken, terwijl met Kerstmis een op sprookjes gebaseerd spektakel werd opgevoerd. De dienst ‘Aide sociale aux Détenus’ maakte van de gelegenheid gebruik om contacten te leggen met de aanwezige families.
Eind 2009 werd in het kader van een bilateraal samenwerkingsakkoord tussen België en Chili voor actietheater met het CPE contact opgenomen. Na ontmoetingen tijdens een actietheaterfestival heeft het Luikse gezelschap ‘Acteurs de l’Ombre’ besloten een project op te starten met Teatro Pasmii, een gezelschap voor gemeenschapstheater uit Chili die reeds acht jaar werken met gedetineerden uit verschillende penitentiaire inrichtingen in Chili. Zij zien theater als een ‘manier om de dingen anders te bekijken’. Het kan mensen doen nadenken, helpen in moeilijke situaties en leren omgaan met stress en gevoelens. Voor sommigen betekent het een alternatief voor gewelddadig
90
Buitendiensten
FOCUS Een vernieuwd cultureel aanbod
Serge S. vertelt:
In het CPE is sport niet de enige vrijetijdsbesteding. Ook culturele activiteiten zijn belangrijk. Deze activiteiten bevorderen de gemeenschapszin, wat van groot belang is voor de gevangenisstructuur.
“2009 was een kleurrijk jaar in het CPE. Met de steun van de dienst ‘Aide sociale aux Détenus’ en de directie van het CPE heb ik een workshop in beeldende kunst kunnen leiden. Via verschillende artistieke technieken wilde ik mijn medegedetineerden een manier bieden om hun gevoelens te uiten en hen de kans geven weg te dromen. De workshop was zo’n succes dat we in het cultureel centrum van Hoei een tentoonstelling mochten houden. Vele bezoekers waren lovend over de werken. Ik beschouw deze workshop als geslaagd. De deelnemers hebben verscheidene manieren ontdekt om kleuren te gebruiken en een tafereel samen te stellen.
In 2009 organiseerde het CPE Marneffe een workshop ‘beeldende kunst’. Serge S., gedetineerde in het CPE en een beeldend kunstenaar, deelde zijn talent en liet medegedetineerden kennismaken met deze vorm van expressie. Dankzij de begeleiding van de coördinatrice van de sportieve en culturele activiteiten toonde hij zijn medegedetineerden hoe artistieke technieken gebruikt kunnen worden om emoties en belevenissen te uiten. De dynamiek van het groepsgebeuren versterkte bovendien de persoonlijke banden tussen de gedetineerden. De workshop was een succes en andere workshops rond verschillende thema’s werden georganiseerd om de gedetineerden verschillende manieren te laten ontdekken om zich uit te drukken.
Tijdens dezelfde workshop hebben we ook getekend en op hout geschreven. Twee gedetineerden hebben zich volledig ondergedompeld in de wereld van schetsen en gedichten op rondhout en plankjes. Zij zijn er zodanig in opgegaan dat het een hobby gebleven is. Velen zeggen ‘ik kan niet tekenen’, maar zij hebben het nooit gedurfd. Wie waagt, die wint! Patric B. heeft gevraagd een tekening (tekst) voor hem te kopiëren. Ik heb dit afgewezen, en hem gezegd dat hij dit alleen kon. Fenomenaal! Zijn werk is wonderbaarlijk…hij heeft de stap gezet…nu is hij vertrokken…en slagen zal hij! Ik ben er ten volle van overtuigd. 2009 was een schot in de roos en 2010 ziet er veelbelovend uit. De biënnale van Saint-Hubert is voor maart. Hoe kunnen we ons beter laten gaan dan in kleur!”
Buitendiensten
91
Mechelen Ook het jaarlijkse Maanrockfestival was in 2009 een succes. Enkele jaarlijkse projecten vonden opnieuw plaats. Zo ook Jail TV, een project waarbij gedetineerden zelf een journaal maken in samenwerking met de Katholieke Hogeschool Mechelen, die sinds 2009 een leerkracht hiervoor deeltijds vrijstelt. De aflevering van december 2009 werd in première op groot scherm in de theaterzaal vertoond. Hierbij was Axl Peleman te gast voor een live interview en een optreden. Ook het project Rondom Prison, waarbij geïnteresseerde buitenstaanders stapsgewijs kennismaken met detentie, daderschap en slachtofferschap, kon in samenwerking met Vormingplus zowel in het voor- als najaar georganiseerd worden.
Sinds 1874 fungeert de gevangenis van Mechelen als arresthuis met een gesloten regime, maar ook als een inrichting voor recidivisten met middellange straffen. De gevangenis heeft een stervormige structuur.
Gedetineerden In 2009 investeerde de gevangenis van Mechelen, dankzij inspanningen van de Vlaamse Gemeenschap, in de positionering van de gevangenis ten aanzien van de buitenwereld. Zo vond in samenwerking met KV en Racing Mechelen binnen de gevangenismuren een voetbaltornooi plaats voor gedetineerden.
92
In het najaar van 2009 vond in het kader van de actie tegen zinloos geweld het sociaalartistiek project ‘Het Vlindereffect’ plaats met verschillende workshops voor gedetineerden, personeel en buurtbewoners. Op 25 november organiseerde de gevangenis het slotmoment van ‘Het Vlindereffect’. Deze datum werd bewust gekozen als afsluiter voor het project, aangezien op die dag ook de sensibilisatieactie ‘Huiselijk geweld, dat slaat nergens op’ doorging op de Grote Markt in Mechelen. Tijdens deze actie werden op de Grote Markt verschillende werken tentoongesteld die gedetineerden tijdens de workshops van ‘Het Vlindereffect’ hadden gemaakt. In de namiddag brachten de peter en meter van de campagne, Coco Jr. en Ann Nelissen, een bezoek aan de gevangenis voor een kort debat met de gedetineerden rond intrafamiliaal geweld. Hierna brachten Coco Jr. en de groep Katastroof hun lied tegen huiselijk geweld.
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
117,1
Mannen
117,1
Vrouwen
0,0
Beklaagden
66,4
Veroordeelden
46,8
Geïnterneerden
1,0
Andere
2,9
Gewoon regime
117,1
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
74,6
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
3,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
10,9
Totaal Medisch Totaal PSD
5,1
Totaal Bewaking/Techniek
74,7
Totaal Erediensten
3,4
Totaal Buiten kader Totaal
98,0
De gevangenis van Mechelen leverde in 2009 ook inspanningen om de sport- en ontspanningsmogelijkheden voor gedetineerden te verbeteren. Zo kunnen de gedetineerden sindsdien terecht in een nieuwe en grotere fitnesszaal. Dankzij financiële steun van de provincie VlaamsBrabant werd de collectie van de gevangenisbibliotheek gevoelig uitgebreid. De gevangenis zal in 2010 naast boeken ook cd’s en dvd’s kunnen uitlenen aan gedetineerden. Daarnaast werd voor het eerst een beroepsopleiding schilderen georganiseerd in samenwerking met de vzw Vokans (Vorming en OpleidingsKANSen) en met de steun van de CDRGA en de VDAB.
Op 5 juni 2009 genoten zo’n 60 gedetineerden in de gevangenis van Mechelen van een klassiek concert van de Antwerpse Filharmonie. Hoewel de gedetineerden in Mechelen iedere maand getrakteerd worden op een concert, was deze klassieke variant een primeur. Het bezoek aan de gevangenis past binnen het project waarbij het symfonisch orkest er op uit trekt om mensen die niet naar optredens kunnen komen, te laten proeven van klassieke muziek. Ondanks wat onwennigheid in het begin bij zowel publiek als muzikanten, was bij het spelen van de eerste noot het ijs gebroken. De muziek raakte bij velen duidelijk een gevoelige snaar. De avond was een succes!
De gevangenis heeft een eigen drugsbeleidsplan opgesteld. In 2009 konden zowel gedetineerden als personeelsleden binnen de gevangenis deelnemen aan opleidingen in het kader van drugspreventie.
Buitendiensten
Infrastructuur Op 1 oktober 2009 werd de vernieuwde C-vleugel van de gevangenis in Mechelen officieel geopend en in gebruik genomen. De opening van deze vleugel met tien nieuwe cellen kadert in het Masterplan bis 2008-2012. De nieuwe vleugel biedt aan de gedetineerden meer tewerkstellingsmogelijkheden en een beperkt opendeurregime. In januari nam de administratie van de gevangenis bovendien haar intrek in een nieuw > administratief complex met een betere toegang tot het cellulaire gedeelte. De gevangenis richtte ten slotte ook een lokaal in voor beroepsopleiding en een leslokaal dat ook als computerzaal kan worden gebruikt.
93
FOCUS Het tuinproject De gevangenis van Mechelen startte in het voorjaar van 2009 met een tuinproject voor een vijftal gedetineerden. De bedoeling is om deze gedetineerden een nuttige dagelijkse bezigheid te bezorgen zodat zij opnieuw een arbeidsritme kunnen opbouwen. De gedetineerden die in het tuinproject werken, verklaarden zich bereid om met een deel van hun uurloon hun slachtoffers te vergoeden. Een groenten-, bloemen- en plantentuin, met plaats voor een siervijvertje en enkele dwerggeitjes, hangbuikzwijntjes, cavia’s, konijnen en kippen waren het resultaat van het tuinproject.
94
Jaak Poortman, een medewerker met groene vingers, geeft een woordje uitleg:9 werd er ge
van kruidenplanten aangekocht die vaak gebruikt worden in de interne keuken.
“Als eerste en belangrijkste taak zijn wij gestart met een gedeelte van de tuin om te graven. Dit bleek meteen al een hels karwei omdat de grond letterlijk van kop tot teen vergeven was van allerlei bouwresten en stenen. Ganse stukken arduinen vensterbank werden opgegraven en later gebruikt om rustbankjes aan te leggen.
Tijdens de maanden augustus en september werd de tuin verder structureel aangelegd en hebben wij vruchtenstruiken zoals braam- en framboosstruiken en appel- en perenbomen aangeplant. Er werd ook een rotstuintje aangelegd. Een tuinhuisje dat in de voormalige directeurstuin stond, dient nu als opbergplaats voor het tuinmateriaal. Een door een collega van de Vlaamse Gemeenschap geschonken voorgevormde siervijver werd geplaatst en met enkele waterplanten versierd. Met gerecupereerde materialen werden twee pergola’s gebouwd die later met klimrozelaars zullen worden bekleed.”
In de groententuin zijn allerlei groenten gezaaid en geplant die wij kunnen gebruiken in de keuken. Met restjes bakstenen en gerecupereerde celkasten werd een kruidenbak en een plantenbak in elkaar geknutseld en gemetseld. In overleg met de keukenverantwoordelijke werden verschillende variëteiten
Buitendiensten
Merksplas Hiervoor komt een gans team tweewekelijks samen in een overlegplatform: een zorgcoördinator, een zorgpsychiater, zorgpsychologen, hoofdpsychiatrisch verpleegkundigen, een hoofdpenitentiair assistent die verantwoordelijk is voor internering, een coördinator somatische zorg en een lid van het directieteam dat verantwoordelijk is voor de geïnterneerden. Afhankelijk van het thema dat aan bod komt, worden betrokken medewerkers uitgenodigd. Zo neemt bijvoorbeeld een penitentiair assistent deel aan het platform wanneer op zijn of haar afdeling een zorgproject start.
Gedetineerden
De strafinrichting van Merksplas fungeerde vroeger als landbouwkolonie, maar is nu een strafhuis met een halfopen regime. Zij bestaat uit acht paviljoenen. ‘De Haven’, een afdeling voor 60 mentaal gehandicapte geïnterneerden, werd in 2009 in gebruik genomen.
Personeel Dankzij de uitbreiding van de zorgequipe startte de strafinrichting van Merksplas in 2009 een beleidscel zorg op om de zorgactiviteiten beter in te bedden in de dagelijkse werking van de inrichting. Het is de bedoeling om de therapeutische werking van de lopende projecten mogelijk te maken, te begeleiden en nieuwe initiatieven te onderzoeken.
De strafinrichting leverde in 2009 heel wat inspanningen om de leefomstandigheden van de gedetineerden te verbeteren. De bezoekzalen werden in een nieuw jasje gestoken en op verschillende wandelplaatsen plaatste de inrichting pingpongtafels. De oude fitnessruimte werd gerenoveerd en de inrichting kocht nieuwe fitnesstoestellen aan. In samenwerking met de VDAB organiseerde de inrichting de cursus Job-wijzer. Gedetineerden leren hun persoonlijke vaardigheden kennen en nemen in groep of individueel deel aan opdrachten. Op die manier ontdekken zij hun mogelijkheden en talenten die zij in hun toekomstige werksituatie kunnen gebruiken. Voor het eerst vonden een cursus tai chi en een cursus yoga plaats.
Gemiddelde bevolking
667,9
Mannen
667,9
Vrouwen
0,0
Beklaagden
26,5
Veroordeelden
356,2
Geïnterneerden
273,1
Andere
12,3
Gewoon regime
667,9
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,1
Gemiddelde capaciteit
694,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
8,0
Totaal Attachés
4,0
Totaal Administratief
25,2
Totaal Medisch
30,6
Totaal PSD
28,4
Totaal Bewaking/Techniek
416,1
Totaal Erediensten
2,4
Totaal Buiten kader Totaal
514,6
De inrichting nam ook deel aan de actie Music for Life van Studio Brussel. De opbrengst ging dit keer naar het Rode Kruis
Buitendiensten
95
voor malariapreventie in Burundi. Christophe Lambrecht, een gerenommeerde dj van Studio Brussel, speelde in december een dj-set op de wandeling van de afdeling De Haven. De bewoners konden hun favoriete nummers aanvragen. Het personeel zelf zamelde geld in dat werd overhandigd aan Christophe Lambrecht.
Infrastructuur In juni 2009 opende in de strafinrichting van Merksplas de afdeling voor beveiligde zorg De Haven. Het gebouw biedt plaats aan een zestigtal geïnterneerden met een verstandelijke handicap. Binnen de afdeling is het principe van beveiligde zorg tot in de kleinste details doorgedreven. Beveiligde zorg tracht aangepaste zorg te bieden in een veilige omgeving. Beide aspecten, zorg en veiligheid, zijn evenwaardig en onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het is de bedoeling om verzorging en rust aan te bieden aan kwetsbare bewoners in een veilige omgeving en ook een perspectief te bieden voor persoonlijke ontplooiing en ontwikkeling.
96
Bij de constructie van het gebouw hield de inrichting rekening met de principes van duurzame energie. Zij kozen voor een mechanisch ventilatiesysteem met warmterecuperatie. Thermische zonnepanelen op het dak zorgen voor de productie van warm water voor de douchecellen. Regenwater wordt gerecupereerd voor de spoeling van de toiletten en de beregening van de tuin en de grasvelden. Op vlak van isolatie haalt het gebouw een K30-waarde en op vlak van energie een E65-waarde wat beduidend lager en milieuvriendelijker is dan de opgelegde normen. De FOD Justitie en het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap werken nauw samen voor de dagelijkse werking van de afdeling. Het leefklimaat houdt enerzijds rekening met de mogelijkheden en behoeften van de doelgroep en anderzijds met de veiligheidsproblematiek. Drie actoren zijn hierbij betrokken: de penitentiaire > personeelsleden, de zorgequipe van de strafinrichting die in basiszorg voorziet en de gespecialiseerde hulpverleners van het dienstverleningscentrum ’t Zwart Goor die gespecialiseerde deskundigheid bieden aan mensen met een verstandelijke handicap en gedragsproblemen.
Buitendiensten
In 2009 werden de sanitaire voorzieningen op de wandeling van de celafdeling volledig vernieuwd. Deze werken kaderen in het beleid om systematisch te werken aan de beschikbaarheid van een aangepaste basiszorg voor de gedetineerden op het vlak van hun materiële levensvoorwaarden.
FOCUS De Haven: een evaluatie na zes maanden De unieke afdeling voor beveiligde zorg De Haven opende in juni 2009. Na zes maanden is de afdeling toe aan een eerste evaluatie. De bedoeling van deze afdeling was om een plaats te creëren waar geïnterneerden in een beveiligde omgeving op een aangepaste manier worden verzorgd. Eind 2009 verbleven 61 mentaal gehandicapte geïnterneerden en geïnterneerden met een pervasieve ontwikkelingsstoornis in dit aangepast milieu. Hier zijn het aanbod aan zorg en veiligheidsaspecten op elkaar afgestemd. De samenwerking tussen het zorgteam, de externe dienst Ambulante Begeleiding aan Geïnterneerden met een verstandelijke beperking in de Gevangenis (ABAGG) en het penitentiair personeel bleek ruim voldoende om van een geslaagde missie te spreken. De Haven biedt ook de kans om extra aandacht te besteden aan de doorstroom van deze geïnterneerden naar een instelling van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. De communicatievormen kunnen echter nog worden verbeterd. Naast de 61 bewoners van De Haven verblijven nog 225 geïnterneerden op andere paviljoenen in de strafinrichting van Merksplas. De helft van hen heeft nood aan een eerder intensieve psychiatrische opvolging. De zorgequipe van de strafinrichting voorziet voor iedere subgroep verschillende projecten met een specifiek programma:
worden op die manier een twintigtal geïnterneerden samengebracht. Zij verblijven in een aangepast leefklimaat en volgen een uitgewerkt therapeutisch programma. >> H et persoonlijkheidsproject biedt aan een tiental geïnterneerden de mogelijkheid om actief rond hun problematiek (dramatische, emotionele of impulsieve persoonlijkheidsstoornis) via een ruim aanbod aan activiteiten aan de slag te gaan. >> H et project psychisch verzorgingstehuis (PVT) brengt op paviljoen F een 25-tal geïnterneerden samen van wie het psychiatrisch toestandbeeld chronisch maar toch eerder stabiel is. De focus in dit project ligt op het onder controle houden van het toestandsbeeld en de dagdagelijkse ondersteuning. >> D e crisisafdeling herbergt gedestabiliseerde patiënten die al dan niet fysiek probleemgedrag vertonen of die een psychische crisis doormaken. Zij worden aan de hand van een intensieve psychiatrische opvolging gestabiliseerd.
De belangrijkste werkinstrumenten in alle zorgprojecten zijn drievoudig. Ten eerste leven de geïnterneerden in een aangepaste omgeving dankzij intensief overleg tussen het penitentiaire kader en het zorgkader. Ten tweede worden therapeutische en agogische interventies voorzien. Dit zijn allerlei activiteiten die vaak in groep plaatsvinden en die het meest zichtbare werkinstrument zijn van de zorgequipe. Tot slot staan in het behandelplan de doelstellingen beschreven en de weg naar deze doelstellingen. Via deze projecten wil de strafinrichting van Merksplas detentieschade beperken of voorkomen en de geïnterneerden voorbereiden op de volgende stap in hun behandeltraject. De overige geïnterneerden die niet via deze zorgprojecten intensief worden opgevolgd, vallen terug op de jarenlange expertise die het penitentiaire kader opbouwde in de omgang met geïnterneerden. De extra psychiatrische ondersteuning die de zorgequipe aan deze groep biedt, is ambulant van aard en gebeurt op aanvraag of doorverwijzing.
>> H et project inkomers oriënteert elke nieuwkomer na een observatieprogramma van vier weken naar een geschikt behandelprogramma. Dit project waakt erover dat het zorgaanbod zo goed mogelijk is afgestemd op de geïnterneerde.
>> H et psychoseproject richt zich op geïnterneerden met een psychotische problematiek. In de strafinrichting
Buitendiensten
97
Mons Bergen Gedetineerden In 2009 nam de inrichting enkele initiatieven rond het regimebeleid ten voordele van de gedetineerden. Zij verhoogde de toegankelijkheid van de bibliotheek en het aantal erediensten en ontspanningsmogelijkheden. Verder werden het penitentiair verlof, de uitgangsvergunningen en het bezoek beter georganiseerd.
Infrastructuur
De stervormige gevangenis van Bergen is sinds 1870 een arrest- en strafhuis en beschikt ook over een vrouwenafdeling en een psychiatrische annex.
Personeel Op vlak van personeel deden zich in de gevangenis van Bergen enkele nieuwe ontwikkelingen voor. Zo vond een interne opleiding rond conflictbeheersing plaats en werden ontwikkelcirkels opgestart. Daarnaast nam de betrokkenheid van het personeel bij verschillende werkgroepen in de loop van het jaar toe. Door de personeelsleden bij het uitdenken van nieuwe processen te betrekken, kunnen deze gemakkelijker in de praktijk worden omgezet.
98
De gevangenis van Bergen is oud en vraagt een permanent onderhoud. Een van de grootste werken die werden uitgevoerd in 2009 was de installatie van passerelles in het centrale cellenblok. In juni 2010 zouden deze werken in principe beëindigd moeten zijn. Het is de bedoeling de doorstroom in het cellenblok te vergemakkelijken. Nog in 2009 werden nieuwe bureaus voor de psychosociale dienst ingericht. Voor de wandeling werd een nieuw verlichtingsysteem bestudeerd. Indien het systeem technisch en financieel haalbaar is, zal tijdens de wintermaanden op het einde van de dag een extra wandeling kunnen doorgaan. De komende jaren worden deze initiatieven geëvalueerd om deze voortdurend te verbeteren en binnen een zo goed mogelijk regimebeleid te plaatsen. De gevangenis van Bergen streeft er immers naar een zo gevarieerd en gestructureerd mogelijk regime te ontwikkelen.
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
387,7
Mannen
354,8
Vrouwen
32,9
Beklaagden
146,2
Veroordeelden
219,6
Geïnterneerden
20,4
Andere
1,6
Gewoon regime
387,4
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,3
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
307,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
3,0
Totaal Attachés
3,0
Totaal Administratief
23,2
Totaal Medisch
10,0
Totaal PSD
12,9
Totaal Bewaking/Techniek
241,8
Totaal Erediensten
2,0
Totaal Buiten kader Totaal
295,8
FOCUS Een beter sportaanbod
Een sportzaal
Het probleem van overbevolkte gevangenissen wordt nog nijpender wanneer het om oude inrichtingen als Bergen gaat. Het activiteitenaanbod voor de gedetineerden is beperkt, vooral op het vlak van arbeidsmogelijkheden. Alvorens deze laatste situatie aan te pakken, werd in 2009 het sportaanbod verbeterd. Sportactiviteiten worden door de gedetineerden immers erg gewaardeerd en zij verminderen de spanningen die gepaard gaan met een beperkte bewegingsvrijheid in overbevolkte gevangenissen.
De gevangenis richtte een sportzaal in met toestellen voor cardio- en krachttraining. Minstens eenmaal per dag is deze zaal toegankelijk voor een groep van tien gedetineerden die zich op voorhand moeten inschrijven.
Drie synthetische voetbalvelden
Een jury die bestaat uit persoonlijke powertrainingcoaches heeft drie gedetineerden geselecteerd en gaf hen de verantwoordelijkheid over al wie zich in de zaal bevindt. Ook moeten zij instaan voor de organisatie en het goede onderhoud van de zaal. Tot slot hebben zij zelf een huishoudelijk reglement opgesteld en zij zien tijdens elke sessie toe op de naleving ervan.
De gedetineerden kunnen tijdens iedere wandeling voetballen op speciaal hiertoe aangelegde nieuwe velden. Er is eveneens een overeenkomst met een trainer van de Voetbalbond om minstens een keer per week op vrijwillige basis een professionele en specifieke training aan gedetineerden te komen geven.
Buitendiensten
99
Namur
Namen
Daarnaast werd in het kader van de herstelgerichte detentie een gemeenschappelijk project tussen de verschillende vrouwenafdelingen opgezet. Een vertolking van het stuk ‘peau de loup’ vond plaats en verschillende workshops werden georganiseerd. Het was een groot succes en met een publicatie hoopt de directie deze ervaring voort te kunnen zetten. De gevangenis van Namen organiseerde in 2009 specifieke activiteiten voor de patiënten van de psychiatrische afdeling. Naast opleidingen werden workshops beeldhouwen, yoga, volleybal en fitness aangeboden. Vijwilligers van de dienst hulpverlening aan gedetineerden en de zorgequipe van de psychiatrische afdeling organiseerden bovendien talrijke andere activiteiten zoals workshops koken, tuinieren en schilderen. Sinds 1874 doet de gevangenis van Namen dienst als arresten strafhuis met een vrouwenafdeling. De gevangenis is stervormig en bestaat uit open afdelingen. Hier is ook een psychiatrische annex gevestigd.
Gedetineerden De gevangenis van Namen heeft in 2009 een reeks sportieve en culturele activiteiten aangeboden. Creatieve en artistieke workshops, zoals schilderen, tekenen, ‘creativiteit-expressie’ en aquarelleren. De gedetineerden konden fitnessen, lessen step en yoga volgen en onder begeleiding van externe monitoren volley- en voetbal spelen. Ook gitaarlessen werden aangeboden.
100
Gemiddelde bevolking
202,9
Mannen
178,7
Vrouwen
24,2
Beklaagden
113,2
Veroordeelden
60,8
Geïnterneerden
28,5
Andere
0,4
Gewoon regime
200,7
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
2,2
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
140,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
De vzw Adeppi heeft een cursus algemene vorming en leren lezen en schrijven georganiseerd. De cursus bestaat uit lessen Frans, wiskunde, algemene cultuur en sociale omgang om de wereld, de maatschappij, de instellingen, de ander en zichzelf beter te begrijpen. De gedetineerden maken zich bepaalde methodes en manieren eigen die helpen bij het leren. Het gaat om verschillende modules van zes tot acht weken, rekening houdend met het personeelsverloop in de arresthuizen. Bovendien organiseert de Ecole de Promotion Sociale van Namen cursussen leren lezen en schrijven voor mannelijke en vrouwelijke gedetineerden.
Buitendiensten
3,0
Totaal Attachés Totaal Administratief
18,5
Totaal Medisch
7,6
Totaal PSD
7,5
Totaal Bewaking/Techniek
145,1
Totaal Erediensten
1,9
Totaal Buiten kader Totaal
183,6
In samenwerking met de CEFOR (Institut d’Enseignement et de Formation de Promotion Sociale) te Namen werden informaticacursussen ‘kennis basisbeheer’ georganiseerd. In de gevangenis van Namen staan ook vrijwilligers van de dienst voor hulpverlening aan gedetineerden van Namen ter beschikking om persoonlijke bijstand te verlenen aan gedetineerden die afstandsonderwijs volgen of moeilijkheden ondervinden bij een van de opleidingsmodules die tot een graad leiden.
Buitendiensten
101
FOCUS Bloemschikken
Een reactie:
In 2009 heeft de gevangenis van Namen in de vrouwenafdeling geïnvesteerd. Op vlak van infrastructuur werden de cellen en de gemeenschappelijke ruimtes opgefrist en werd aan het sanitair gewerkt. Daarnaast breidde de gevangenis het aanbod aan vormings- en vrijetijdactiviteiten uit. Om eens iets anders aan te bieden dan de klassieke opleidingen, zoals ‘snit en naad’, koken en esthetische cursussen, voorzag de gevangenisdirectie nieuwe initiatieven.
“Wij hebben hier in Namen het geluk om een opleiding bloemsierkunst te volgen. De lessen vinden wekelijks plaats gedurende drie uur en lopen over enkele maanden met modules. Op die manier kunnen wij, ook wanneer wij vrij zijn, de cursus verder volgen. De leraar brengt al het materiaal mee en wij moeten enkel onze creativiteit de vrije loop laten.
In overleg met de Ecole de Promotion Sociale te Namen is een opleiding bloemschikken opgestart. Het betreft een module sociale promotie die tot een graad leidt. Het is de bedoeling composities met bloemen te maken en de kunstzin te ontwikkelen. In december 2009 is de eerste module van deze opleiding beëindigd. De deelnemers volgden de opleiding met veel toewijding en werkten in teamverband. Tijdens de opleiding toonden zij veel smaak en geduld. > > > > > > > > > >
102
Wij vinden het erg leuk om zo’n creaties te maken. Wij kunnen kiezen uit verschillende bloemen en hen mooi tot hun recht laten komen. Zo kunnen wij ons uitdrukken, ontspannen en leuke dingen maken, en dit allemaal in een aangename sfeer. Bovendien worden onze creaties tentoongesteld op verschillende plaatsen in de gevangenis. Dat schenkt ons voldoening en het is leuk voor andere mensen die de creaties kunnen bewonderen. Tijdens de vorige les heeft de leraar ons verschillende thees laten proeven op basis van bloemen. Wij moesten de verschillende geuren herkennen. Dat was erg leuk en verrassend! Deze cursus is echt de moeite waard.“ > > > > > > > > > > >
Buitendiensten
> > > > > > > > > > > > > > > > > > >
Nivelles
Nijvel
In Nijvel werd de gevangenis in 1908 in gebruik genomen als arrest- en strafhuis. Tijdens de jaren ’90 werd de gevangenis grondig gerenoveerd en werden twee vleugels bijgebouwd.
Gedetineerden In 2009 werd in de gevangenis van Nijvel de oprichting van een overlegorgaan voorbereid. Een werkgroep met uitsluitend personeelsleden (directie, penitentiair bewakingsassistenten, enz.) kwam vanaf maart 2009 samen om het statuut, de samenstelling en de werkingsregels te bepalen. Er werd beslist dat dit orgaan zou bestaan uit enerzijds gevangenispersoneel, dat op vrijwillige basis deelneemt, en anderzijds uit gedetineerden, die tijdens verkiezingen in
juni aangeduid werden door hun medegedetineerden. De vijf verkozen gedetineerden vertegenwoordigen niet enkel de gedetineerden van hun respectievelijke vleugel, maar de gehele gevangenisbevolking. Het overlegorgaan vergadert eenmaal per maand. Binnen dit orgaan worden verschillende aspecten van de detentie tussen de gedetineerden en het toezichthoudend personeel besproken. De individuele dossiers van de gedetineerden, de beraadslagingen over personen en de aspecten inzake orde en veiligheid binnen de gevangenis vallen buiten haar bevoegdheid. Het overlegorgaan heeft geen beslissingsbevoegdheid, maar doet voorstellen aan de diverse autoriteiten van de gevangenis. Iedereen kan discussiethema’s voorstellen via brievenbussen die in het cellencomplex zijn geplaatst.
Gemiddelde bevolking
219,7
Mannen
219,7
Vrouwen
0,0
Beklaagden
72,4
Veroordeelden
145,8
Geïnterneerden
0,0
Andere
1,5
Gewoon regime
217,0
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,7
Beperkte detentie
2,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
192,0
Vanaf mei 2009 werd de materiële steun voor behoeftige gedetineerden in de gevangenis van Nijvel vervangen door een (terugvorderbare) maandelijkse forfaitaire toelage die de gedetineerde op aanvraag kan ontvangen. Bij de bepaling van het bedrag van deze toelage houdt de gevangenis rekening met de vroegere en huidige financiële situatie van de gedetineerde. Indien hij niet over middelen beschikt, ontvangt hij € 45 bij het begin van de maand. Wanneer de gedetineerde over minder dan € 45 beschikt, heeft hij recht op een som die gelijk is aan het verschil tussen zijn inkomsten en het maandelijks forfaitair bedrag. Wanneer hij 45 euro of meer heeft, krijgt hij geen steun. De gedetineerde heeft geen recht op maatschappelijke bijstand indien hij werk heeft geweigerd of door eigen toedoen zijn werk heeft verloren. Een aankomstkit met verzorgingsproducten wordt
Personeel voltijds equivalent
Buitendiensten
Totaal Directie
5,0
Totaal Attachés
2,0
Totaal Administratief
17,6
Totaal Medisch
3,8
Totaal PSD
7,3
Totaal Bewaking/Techniek
171,2
Totaal Erediensten
2,1
Totaal Buiten kader Totaal
209,0
103
steeds meegegeven en het kantinesysteem van 15 euro voor nieuwkomers werd herzien.
gevoelens en emoties rond detentie, hun invrijheidstelling en rond hun slachtoffers en gepleegde feiten.
Binnen de inrichting vinden permanente activiteiten plaats, zoals yoga en rap. Ook werd een gitaarcursus georganiseerd. De gedetineerden konden in juli deelnemen aan een minivoetbaltoernooi tussen de verschillende vleugels en een rockconcert op de wandeling bijwonen ter gelegenheid van het feest van de Franstalige Gemeenschap. Dankzij contacten met het Rode Kruis ontving een tiental gedetineerden na een korte opleiding het Europees brevet ‘Eerste hulp’.
Ook het aspect re-integratie werd niet uit het oog verloren. Verschillende cursussen zoals informatica, Frans en grootkeuken werden intra muros verstrekt in 2009. Aan het einde van sommige van deze cursussen werd een attest uitgereikt. Andere projecten worden nog uitgewerkt in samenwerking met de Ecole de Promotion Sociale. Vanaf januari 2010 kunnen gedetineerden een opleiding volgen om hun diploma basisonderwijs te halen.
In 2009 werkte de gevangenis van Nijvel samen met de plaatselijke bibliotheek van Nijvel, met de Jeune Barreau de Nivelles en de vzw Médiante om de gevangenisbibliotheek nieuw leven in te blazen. In het kader van de herstelgerichte detentie zal in 2010 een juridische permanentie in de inrichting worden opgezet. Ook werd een workshop ‘plastische kunsten’ georganiseerd. Een groep van enkele gedetineerden kon zo via verschillende technieken zoals collage en tekeningen uiting geven aan hun gedachten,
Infrastructuur
104
Verscheidene vergaderingen vonden plaats met de verantwoordelijken van de werf van het Gewestelijk Expresnet, dat grenst aan de gevangenis. Hoewel vooraf openbare onderzoeken uitgevoerd zijn, realiseren de huidige actoren (de politiezone, het parket, de dienst Ondersteuning, Gebouwen en Veiligheid van het DG EPI, de Regie der Gebouwen en de gevangenis) zich dat de potentiële
Buitendiensten
veiligheidsrisico’s door de nabijheid van deze werf onderschat zijn. Een regelmatige opvolging van dit dossier, in de lijn van de risicobeperking, is dan ook een van de hoofddoelstellingen van de gevangenis.
FOCUS Een bakkerij in Nijvel
Milieu en FAVV-normen
De toekomst
Steunend op de ervaring van collega’s in het Penitentiair Schoolcentrum van Hoogstraten, onderzocht de gevangenis van Nijvel in 2009 of de inrichting van een industriële werkplaats voor brood en banket haalbaar is. In de studie kwamen zes aspecten aan bod.
Het schepencollege van Nijvel heeft ingestemd met de uitbating van een banketbakkerij in de gevangenis. De gevangenis heeft eveneens het FAVV-dossier over de bakkerijnormen verworven. Deze richtinggevende principes zullen als referentie dienen bij de opmaak van de verschillende bestekken.
Om zoveel mogelijk gedetineerden tewerk te stellen, zal de gevangenis werken met ploegen van vijf gedetineerden tussen 6.30 en 14.30 uur, zeven dagen op zeven. De praktische opleiding zal plaatsvinden van 15.00 tot 19.00 uur in dezelfde ruimten. De levering zal overdag gebeuren volgens een nog te bepalen plan. De volledige realisatie is voorzien voor het eerste trimester van 2011.
Infrastructuur en veiligheid Pedagogisch programma De gevangenis beschikt over een ruimte van 400 m² met water, gas en elektriciteit, die geschikt is voor de inrichting van een bakkerij. De Regie der Gebouwen te Nijvel, de DOGV en de brandweercommandant hebben deze bestemming goedgekeurd op voorwaarde dat enkele aanpassingen werden uitgevoerd. Gelet op de nabijheid van de omheiningsmuur, werden ook de plaatsing en hoogte van de silo bestudeerd om ontsnappingen te vermijden en de veiligheid te garanderen.
De opleiding zal gegeven worden door de Ecole de Promotion Sociale de Nivelles (module hulpbakker brood en banket). Deze bestaat uit 920 lespakketten (theorie en praktijk) en zal drie tot vier dagen per week georganiseerd worden. Per module kunnen 15 gedetineerden deelnemen. Indien er niet genoeg kandidaten uit Nijvel zijn, kunnen gedetineerden uit andere inrichtingen gevraagd worden.
Personeelsbehoefte Rendabiliteit en financieel plan Zowel op lokaal niveau als op het niveau van de andere betrokken strafinrichtingen betekent een werkplaats van de CDRGA, in plaats van bevoorrading bij een zelfstandige bakker, een belangrijke bron van winst. De gevangenis overweegt om ook een eigen banketbakkerij in te richten, die op termijn de kantine van producten kan voorzien.
Zes penitentiair bewakingsassistenten zijn nodig om de gedetineerden te begeleiden tijdens de opleiding en het productieproces en de levering van brood in de verschillende penitentiaire partnerinrichtingen.
Buitendiensten
105
Oudenaarde elementen bij zichzelf te ontdekken en structuur te brengen in hun leven in de gevangenis. De gevangenis stelde voor de gedetineerden een Infogids activiteiten 2009 op met een overzicht van de activiteiten. Zo konden de gedetineerden een cursus mindfulness en yoga volgen of deelnemen aan een taal- of kookcursus. Opleiding kreeg in 2009 de nodige aandacht. Het Centrum voor Volwassenenonderwijs in Oudenaarde organiseerde diplomagericht onderwijs. Daar waar vroeger het accent lag op zelfstudie, kwam aanwezigheid in de les centraal te staan. Dankzij de VDAB konden gedetineerden die reeds lange tijd in de kleermakerij werkten ook een ervaringsbewijs verwerven.
Van 1922 tot 1933 was de gevangenis van Oudenaarde een arresthuis. In 1936 werd de gevangenis heropend en zij is sindsdien een strafhuis hoofdzakelijk voor langgestraften.
Gedetineerden Echo, de cultuurdienst in de gevangenis van Oudenaarde, is een dienst met medewerkers van Justitie en de Vlaamse Gemeenschap en staat voor Educatie, Cultuur, Herstel en Ontspanning in de gevangenis. Echo wil kwaliteitsvolle activiteiten organiseren voor gedetineerden en zorgt hierbij voor een humane, herstel- en re-integratiegerichte invulling van de detentie. Aan de hand van activiteiten en hulpverlening wil Echo gedetineerden de kans geven hun verantwoordelijkheid op te nemen, nieuwe positieve
106
De gevangenis van Oudenaarde maakte ook werk van gedetineerdenbegeleiding. Sinds 2009 draait deze op volle toeren met tien gedetineerden in intensieve arbeidstrajectbegeleiding dankzij ondersteuning van de VDAB en vzw Groepintro. De vzw Touché leert gedetineerden dan weer eerst binnen en daarna buiten de muren, als ex-gedetineerden, met agressie omgaan. Zij krijgen steun en begeleiding om de kloof tussen detentie en resocialisatie te overbruggen. In december 2009 haalde dit project zelfs de nationale pers. Beide projecten hebben de ambitie om uit te breiden naar andere regio’s en gevangenissen.
Gemiddelde bevolking
156,4
Mannen
156,4
Vrouwen
0,0
Beklaagden
34,9
Veroordeelden
118,8
Geïnterneerden
1,8
Andere
1,0
Gewoon regime
152,4
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,1
Beperkte detentie
3,9
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
132,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
2,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
13,5
Totaal Medisch
0,8
Totaal PSD
4,7
Totaal Bewaking/Techniek
117,3
Totaal Erediensten
1,0
Totaal Buiten kader Totaal
De komst van een sportfunctionaris van de vzw De Rode Antraciet bracht beweging in het sportieve aanbod. De gevangenis probeert los te komen van de op kracht gerichte sportbeoefening. Het project B-fit ging van start. Op de secties staan nu spinfietsen.
Buitendiensten
140,2
Infrastructuur 2009 was voor Oudenaarde het startjaar van een verbouwings- en verfraaiingsproject. Als voorproefje stak de strafinrichting haar bezoekzaal in een nieuw kleedje. Comfort voor de bezoeker, bediening en bewaking stonden voorop. De kleurkeuze stond in het teken van gezelligheid. Met deze nieuwe bezoekzaal wil de strafinrichting tonen dat het bezoek een essentieel onderdeel is van het gevangenisleven dat gericht moet blijven op de rol van de gedetineerde in zijn leven na de gevangenis. Er werd aandacht besteed aan het esthetische aspect omdat bezoek aan een opgesloten familielid of vriend het vlotst verloopt in een aangename omgeving die warmte uitstraalt en comfort biedt. Ook voor het betrokken personeel is dit nu een leukere werkplek.
De elektronische beveiliging in Oudenaarde wordt in verschillende fasen volledig vernieuwd. De nieuwe signalisatie op touchscreens werd reeds voorzien in alle centra.
Daar werd ook het plafond vernieuwd. Tot slot kregen de afdeling halve vrijheid en de derde sectie een nieuwe keuken.
Daarnaast werden nog andere werken uitgevoerd. Op een van de wandelingen werd het toezichthokje opnieuw geplaatst om de veilige nabijheid en aanspreekbaarheid van het personeel te verzekeren. Ook de doucheruimtes werden helemaal vernieuwd volgens de modernste inzichten op vlak van hygiëne en duurzaamheid. Zo werd vlakbij het centrum een comfortabele en veilige onderzoekseenheid gecreëerd om op een hygiënische en vlotte wijze alle fouilles te kunnen uitvoeren. Verder is de wasserij volledig heringericht en herschilderde de schildersploeg, die sinds het vorige operationeel plan continu aan het werk is, het Echo-complex.
Buitendiensten
107
FOCUS Diversifiëring van de overheidsdiensten Het project ‘Diversifiëring van de overheidsdiensten’ van de provincie Oost-Vlaanderen wil samen met verschillende partners ervoor zorgen dat het personeelsbestand van het gevangeniswezen, de brandweer, de Federale Politie en Defensie een betere afspiegeling is van de samenleving. Naast de gevangenis van Gent en Dendermonde, nam ook de gevangenis van Oudenaarde deel aan dit project. Vooral voor allochtonen, kortgeschoolden en vrouwen moeten hinderpalen worden weggewerkt die gelijke kansen in de weg staan. Er wordt in de eerste plaats gemikt op beroepen met geen of een lage diplomavereiste die een aantrekkelijk statuut hebben en herkenbaar zijn door het dragen van een uniform. Geïnteresseerden kunnen een evaluatietest doen om zich beter voor te bereiden op selectieproeven of kunnen een voorbereidende opleiding volgen. Bovendien kunnen overheidsdiensten ondersteuning vragen om een meer divers personeelsbeleid uit te werken. Samen met Defensie, de federale politie en de brandweer van Sint-Niklaas, ondertekende het DG EPI op 2 april 2009 een overeenkomst met het provinciebestuur Oost-Vlaanderen. De raamovereenkomst loopt tot 30 juni 2010.
dag informatie en konden in oktober en november ook deelnemen aan verschillende infosessies. De betrokken gevangenissen legden in het najaar van 2009 prioriteiten vast om het personeelsbeleid af te stemmen op de duurzame tewerkstelling van kansengroepen. De gevangenis van Oudenaarde was van bij het begin betrokken bij dit project en actief aanwezig in de stuur- en werkgroepen. De directie van de gevangenis was een aanspreekpunt tijdens de verschillende infosessies en hielp mee aan de opmaak van de evaluatietest van het project. Bovendien werkte de gevangenis actief mee aan het ontwerp en de verspreiding van de affiche ‘Een job in uniform? Ook voor jou!’ waarop twee penitentiair bewakingsassistenten te zien zijn die in de gevangenis van Oudenaarde werken.
Op 17 september 2009 werd in het Provinciaal Administratief Centrum te Gent het startschot gegeven van het project ‘Diversifiëren van overheidsdiensten’. De doelgroepen, allochtonen, kortgeschoolden en vrouwen, kregen die
108
Buitendiensten
Paifve selectie en opleiding van bewakingspersoneel. De vakorganisaties gingen akkoord met de organisatie van een verplichte specifieke opleiding voor alle penitentiaire bewakingsassistenten die werken in de inrichting. Op die manier zouden zij over de nodige bagage beschikken om efficiënt te functioneren binnen een psychiatrische omgeving, waarbij een optimale veiligheid is gegarandeerd. In 2010 wordt een opleidingsprogramma uitgewerkt in overleg met het CFPP in Marneffe.
Geïnterneerden
De inrichting tot bescherming van de maatschappij in Paifve werd in 1972 geopend. Het regime in de inrichting houdt het midden tussen een typisch gevangenisregime en het leven in een psychiatrisch ziekenhuis. De geïnterneerden die hier verblijven, worden ’s nachts en tijdens de middagpauze opgesloten, maar brengen de rest van de dag met elkaar door. Hier werkt niet enkel gevangenispersoneel, maar ook gespecialiseerd psychiatrisch verplegend personeel.
Personeel Het werk in de inrichting heeft een zeer specifiek karakter. Daarom stelde de directie in april 2009 een project voor aan het Basisoverlegcomité met oog op de specifieke
In toepassing van artikel 7 van de Basiswet werd een overlegorgaan voor geïnterneerden opgericht met aandacht voor het concept van participatie en geestesziekte. Omwille van de eigenheid van de inrichting en haar bewoners wilde de gevangenis de geestelijke gezondheidssector bestuderen, aangezien het begrip ‘participatie’ een tiental jaren geleden haar intrede deed in de psychiatrie. ‘Het recht van de gebruikers’, ‘het recht van de gebruikers op controle van de inrichtingen waarvan zij afhangen’ zijn begrippen die steeds vaker ingang vinden. De gebruikerscomités dragen bij tot de ontwikkeling van concepten zoals autonomie en eerbied voor de keuzes van het individu, luisterbereidheid, toegang tot informatie en aandacht voor het advies van de gebruikers om een betere dienstverlening te garanderen. De gebruikerscomités binnen de psychiatrische sector fungeren in die zin als model en gids bij de concrete implementatie van de overlegorganen in Paifve. Op die manier kwam een partnerschap met de participatiedeskundigen (vzw Together)
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
164,0
Mannen
164,0
Vrouwen
0,0
Beklaagden
0,1
Veroordeelden
0,0
Geïnterneerden
163,9
Andere
0,0
Gewoon regime
164,0
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
173,1
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
3,0
Totaal Attachés
2,0
Totaal Administratief
11,8
Totaal Medisch
27,7
Totaal PSD
10,5
Totaal Bewaking/Techniek
178,7
Totaal Erediensten
0,8
Totaal Buiten kader Totaal
234,4
109
tot stand met voorlichting en coaching van het personeel en de geïnterneerden. Dankzij deze samenwerking en actieve deelname van de patiënten kon in 2009 een overlegorgaan voor de geïnterneerden worden opgericht. Vele psychiatrische patiënten van de inrichting hebben vooral problemen om voor zichzelf en hun omgeving te zorgen, voornamelijk door deficiënte en chronische psychosen. De inrichting werkt momenteel rond een betere zorg voor hygiëne en een grotere zelfredzaamheid van de patiënten. De patiënten leren al spelend oog te hebben voor hygiëne en zij worden wekelijks geëvalueerd. Ook wordt aangepast materiaal voorzien. Zij dragen immers actief bij tot de opwaardering en het beheer van hun dagelijkse leefomgeving.
110
De equipes van Paifve werden geïntegreerd in de provinciale en gewestelijke werkgroepen en in gemeenschapswerkgroepen die actief zijn rond de forensische psychiatrie, de internering en de zorgcircuits. Daardoor werden veel contacten gelegd en kon het lot van de geïnterneerden in het klassieke zorgcircuit worden bestudeerd. Dankzij de integratie in de overlegstructuren kan de inrichting prioriteiten stellen om de geïnterneerden te integreren in het externe zorgcircuit. Een cartografie van de geïnterneerden is een van de prioriteiten en startte in 2009. Een andere prioriteit is de invoering van een therapeutisch traject op maat van elke patiënt.
Buitendiensten
FOCUS Inhuldiging van de gerenoveerde vleugel D De inrichting in Paifve beschikt over twee woonpaviljoenen. Het ene paviljoen is bestemd voor geïnterneerden die onder een gemeenschapsregime vallen en het andere bestaat uit celafdelingen. Een tiental jaar geleden startte de inrichting met de plannen om het tweede paviljoen te renoveren. Vleugel C werd als eerste gerenoveerd en heropend in 2002. In een tweede fase werden vleugel D en centrum A volledig gerenoveerd. Deze werken werden voltooid in oktober 2009. De vleugel D werd officieel ingehuldigd in aanwezigheid van de minister van Justitie, de vice-eerste minister en minister van Financiën, bevoegd voor de Regie der Gebouwen, alsook talrijke personeelsleden van beide administraties en leden van externe verenigingen. De patiënten van de inrichting droegen hun steentje bij. Sommigen onder hen hadden
kunstwerken gemaakt voor het hoog bezoek, terwijl anderen actief meehielpen aan de voorbereiding van het ontbijt voor de genodigden. Deze nieuwe vleugel zal normaal gezien functioneren naar het model van vleugel C: een gesloten celregime op de gelijkvloerse verdieping en een meer open celregime op de bovenverdieping. In beide afdelingen kunnen samen 41 geïnterneerden worden ondergebracht. Een moderne dispatching werd ingericht op het gelijkvloers. Het gebouw omvat ook een theaterzaal en een kapel. Gemeenschappelijke ruimten, zoals de eetzalen en ontspanningsruimtes, en ergotherapie- en leslokalen zijn eveneens ingericht op elke verdieping. Twee werkplaatsen beslaan een aanzienlijk gedeelte van de ‘kelderverdieping’, die op het niveau van de heringerichte binnenplaats ligt. Hier kan een deel van de bewoners aan het werk dankzij de samenwerking met externe bedrijven.
Buitendiensten
De geleidelijke heropening van deze vleugel zal leiden tot de ontlasting van de psychiatrische afdelingen waarin de 41 patiënten verblijven in afwachting van hun overbrenging naar de inrichting te Paifve.
111
Ruiselede verbetering op te starten en vormt de basis voor het operationeel plan van het PLC voor 2010- 2012.
In 1849 fungeerde het Penitentiair Landbouwcentrum (PLC) van Ruiselede als opvangplaats voor landlopers. Sinds 1936 is het centrum een volwaardige gevangenis voor veroordeelden die niet vluchtgevaarlijk zijn, in groepsverband kunnen leven, gerechtigd zijn om in België te verblijven en kunnen werken in het landbouwcentrum. Met dit open regime kunnen de gedetineerden die hier verblijven zich voorbereiden op hun terugkeer naar de maatschappij.
Personeel In het najaar van 2009 werd het PLC in Ruiselede door het Common Assessment Framework (CAF) doorgelicht. Het CAF biedt een krachtig kader om een proces van continue
112
Gemiddelde bevolking
57,7
Mannen
57,7
Vrouwen
0,0
Gedetineerden
Beklaagden
0,3
Veroordeelden
56,4
In het PLC leefden gedetineerden in beperkte detentie tot 2009 tussen hun medegedetineerden. Omwille van het risico op onder andere smokkelgevaar, richtte het PLC een kamer beperkte detentie in voor vier gedetineerden. De kamer werd in gebruik genomen op 23 januari 2009. Het regime van de gedetineerden die in deze kamer verblijven, sluit nu nauwer aan met het leven buiten de gevangenismuren. Deze gedetineerden moeten zelf instaan voor het opwarmen van de maaltijden, de vaat, het onderhoud van hun kamer, enz. Zo zijn zij beter voorbereid op een terugkeer naar de maatschappij.
Geïnterneerden
0,0
Andere
1,1
Gewoon regime
54,7
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,1
Beperkte detentie
3,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
51,7
In het kader van het Strategisch Plan voor Hulp- en Dienstverlening aan Gedetineerden van de Vlaamse Gemeenschap werd het ’t VLOT opgericht, een lokaal organisatieteam bestaande uit een beleidsmedewerker, organisatie-ondersteuners, sociaal culturele werkers en een onderwijscoördinator. De bedoeling van dit project is om het hulp- en dienstverleningsaanbod op elkaar af te stemmen. Aan de hand van een enquête bij alle gedetineerden wilde het PLC het aanbod aan vorming, sport en ontspanning maximaal afstemmen op de behoeften van de gedetineerden. Ook het domein ‘herstel’ werd bevraagd.
Buitendiensten
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
1,0
Totaal Attachés
2,0
Totaal Administratief
7,6
Totaal Medisch Totaal PSD
2,6
Totaal Bewaking/Techniek
39,9
Totaal Erediensten Totaal Buiten kader Totaal
53,1
Een onderwijscoördinator geeft een woordje uitleg:
Hoog bezoek
“Aangezien bijna alle VLOT-leden slechts enkele dagen per week aanwezig zijn in het PLC, hechten wij groot belang aan regelmatig overleg. ‘t VLOT komt om de zes weken samen om de lopende zaken te bespreken, de taken te verdelen en de planning op te maken op korte en (middel)lange termijn. Wij wisselen informatie uit over onze activiteiten en ondersteunen elkaar waar nodig en mogelijk. Wij vinden het belangrijk om als een team naar voren te komen en streven naar eenvoudige en eenduidige communicatie. Zowel de collega’s van het PLC als de gedetineerden richten hun vragen rond cultuur, sport, ontspanning, vorming en onderwijs tot ‘t VLOT als dienst en wij zorgen voor de interne ‘postbedeling’. Voordeel van de kleine gevangenispopulatie en van het open regime is dat wij ons hier op een relatief eenvoudige manier rechtstreeks en persoonlijk tot de gedetineerden kunnen richten en zo ons aanbod bekend kunnen maken.”
In aanwezigheid van de minister van Justitie vond in maart 2009 in het PLC van Ruiselede de kick-off plaats van het project Strategic Performance Management (SPM). Deze kick-off richtte zich zowel tot de inrichtingen die al gestart waren met SPM, als tot de inrichtingen waar het gebruik van SPM nog moest worden geïmplementeerd. SPM is een balanced score card van de firma SAS die gebruikt wordt voor de opvolging van het operationeel plan van iedere gevangenis.
Infrastructuur Het PLC in Ruiselede vernieuwde in 2009 haar wachtzaal voor bezoekers en de beide TV-zalen.
Op 8 december 2009 bracht prinses Mathilde een bezoek aan het PLC. Zij had bijzondere aandacht voor het Open Leercentrum. In dit leercentrum werken gedetineerden onder begeleiding van een educatieve medewerker van het Centrum voor Basiseducatie op eigen tempo aan hun persoonlijke leervraag. Het aanbod is zeer gevarieerd: rekenvaardigheden, cursus Frans, computervaardigheden, taalkundige hulp bij het schrijven van reclasseringsbrieven, ondersteuning bij BIS-cursussen, enz. Prinses Mathilde kwam tijdens haar bezoek meer te weten over het alfabetiseringsproject en over de voorbereiding van gedetineerden op hun re-integratie in de samenleving. Na het bezoek aan het Open Leercentrum bezocht de prinses de leefruimtes, de werkateliers en een deel van het landbouwbedrijf. Zij sprak met verschillende gedetineerden over hun werk en leven in het PLC.
Buitendiensten
113
FOCUS Schakelgroepen voor druggebruikende gedetineerden Het Penitentiair Landbouwcentrum in Ruiselede kent een bijzonder regime. Sinds de opstart van het B.Leaveprogramma in 1995 heeft de gevangeniswerking zich steeds meer toegespitst op de ondersteuning en behandeling van gedetineerde druggebruikers. Het programma loopt ondertussen veertien jaar en werd aangepast en bijgestuurd. Het aanvankelijke doel ‘voorbereiden op een opname in een therapeutische setting’ evolueerde en de ‘kennismaking met de hulpverlening’ werd een hulpverleningservaring op zich. Het B.Leave-project is steeds meer geëvolueerd naar een programma dat gedetineerden die een residentieel advies hebben gekregen, maar daar niet toe zijn gemotiveerd, opneemt en tijdens de detentie ‘aan de gang’ probeert te krijgen. Daar waar gedetineerde gebruikers de kans krijgen tijdens hun detentie clean te worden en te werken aan een drugsvrije toekomst, ontmoeten daderzorg en slachtofferzorg elkaar.
114
Het groeiproces van de deelnemers aan het B.Leave project wordt soms afgeremd door de aanwezigheid van andere gedetineerden die naar Ruiselede worden gestuurd en die in hun motivatie om te stoppen met drugs nog in een beginfase zitten. Het PLC had dan ook al lang de intentie om de veiligheid van de drugsvrije omgeving te verhogen door meer hulpverlening te bieden aan de groep druggebruikende gedetineerden die niet deelnemen aan het B.Leave project. Sinds 8 mei 2009 biedt het PLC deze druggebruikers gedurende vier uur per week een programma van twee uur terugvalpreventie en twee uur sociale vaardigheden aan. De bedoeling is om meer inzicht te verwerven in het verslavingsgedrag en om de gedetineerden te motiveren iets te doen aan hun verslavingsprobleem. Het PLC wil deze gedetineerden vaardigheden aanleren die zij kunnen gebruiken in hun dagelijkse leven. Tijdens de sessies wordt ook de link gelegd tussen het druggebruik en agressief gedrag of criminaliteit. De gedetineerde leert op die manier zijn verantwoordelijkheid op te nemen en zijn detentie positief in te vullen. Een clean leven is voor de gedetineerde
Buitendiensten
immers een succeservaring. Op die manier wil het PLC het risico op hervallen beperken. Eind december 2009 namen reeds 27 gedetineerden deel aan het schakelproject.
Saint-hubert Het centrum heeft haar creatieve hart laten spreken. Eind juni vonden drie voorstellingen plaats van het theaterstuk ‘L’espace d’un temps’, dat het verhaal vertelt van een groep mensen die een wedstrijd winnen en meegenomen worden aan boord van een ruimteschip voor de reis van hun leven. Deze productie kwam tot stand in het kader van het project ‘Alpha Culture’ waarbij taallessen gekoppeld worden aan artistieke initiatieven. Gedurende een maand werkten een tiental gedetineerden samen, die de lessen Franse taal volgden. Zij doken in hun eigen verhaal om een origineel idee te bedenken, het bijhorende script te schrijven en het stuk op de planken te brengen.
Gemiddelde bevolking
224,8
Mannen
224,8
Vrouwen
0,0
Beklaagden
0,2
Veroordeelden
222,4
Geïnterneerden
0,0
Andere
2,2
Gewoon regime
224,7
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,1
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
253,3
Infrastructuur Personeel voltijds equivalent In het Centre de Détention (CD) in Saint-Hubert, dat in gebruik werd genomen in 1972, heerst een open en gedeeltelijk gemeenschappelijk regime. Op die manier kunnen de gedetineerden zich voorbereiden op een leven buiten de gevangenis. De activiteiten van het Centre de Détention zijn dan ook gericht op re-integratie en herstel door de gedetineerden de kans te bieden om te werken, activiteiten te volgen binnen en buiten de inrichting, enz.
Gedetineerden Het detentiecentrum van Saint-Hubert besteedde in 2009 verder aandacht aan de werk- en opleidingsactiviteiten. De schrijnwerkerij maakte houten chalets voor verschillende gemeenten die een kerstmarkt organiseerden.
Het detentiecentrum in Saint-Hubert is een strafhuis met een open regime. Na een observatieperiode van minstens twee weken in gesloten regime worden de gedetineerden in de paviljoenen met gemeenschapsregime geplaatst. Vervolgens worden zij in groepen verdeeld: gedetineerden die werken of een opleiding in de inrichting volgen en gedetineerden die vrijwillig niet werken. Het progressieve regime dat in 2008 was ingesteld, moest tijdelijk opgeschort worden omwille van de grondige wijziging in de bezitting van de gebouwen wegens de oprichting van het centre fédéral fermé pour jeunes. Zo werd na blok 3 in 2008 ook blok 4 in 2009 voor deze nieuwe inrichting bestemd. Aan blok 5 zijn ingrijpende werken uitgevoerd ten behoeve van de veertigtal gedetineerden die hier verblijven.
Buitendiensten
Totaal Directie
4,0
Totaal Attachés
2,0
Totaal Administratief
13,6
Totaal Medisch
3,3
Totaal PSD
9,0
Totaal Bewaking/Techniek
151,5
Totaal Erediensten
0,4
Totaal Buiten kader Totaal
183,8
115
Naast de aanpassingswerken aan de nieuwe federale instelling, werden in het detentiecentrum van Saint-Hubert in 2009 verschillende werken uitgevoerd en werven opgezet met de Regie der Gebouwen. De belangrijkste renovatie gebeurde in blok H2, de nieuwe medische vleugel en de cellen voor oudere en hulpbehoevende gedetineerden. Een omheiningsmuur werd gebouwd en er werd een parking voorzien voor personeel en bezoekers. De inrichting schaart zich trouwens achter een actief beleid om het brandbestrijdingsmateriaal te moderniseren. Na de inventaris en de renovatie of vervanging van het bestaande materiaal hertekende het detentiecentrum de procedures in samenwerking met de brandweerdiensten van de stad Saint-Hubert. De gebouwen werden voorzien van signalisatie en autonome rookdetectors werden geïnstalleerd in afwachting van een algemeen detectiesysteem.
116
Buitendiensten
FOCUS De boerderij van het detentiecentrum
groot deel van de reserves aan wintervoeding voor het vee hing hiervan af.
>> d e vervanging en het onderhoud van verschillende kilometers omheining van de weidegronden
Het landbouwbedrijf
Het landbouwbedrijf begon in 2009 ook met het vetmesten van jonge stieren van het BWB-ras. De meeste landbouwers verkopen immers hun jonge stieren wanneer alles wordt binnengehaald, waardoor het marktaanbod uitbreidt en de prijs daalt. Vóór de carnavalsperiode daarentegen daalt het aanbod aan jonge stieren met een vrij grote vraag en dus een prijsverhoging tot gevolg. Daarom trachtte het landbouwbedrijf voordeel te halen uit deze seizoensgebonden prijsstijging door de verkoop van de stieren uit te stellen en met de vetmesting te starten. De schuur werd dan ook verbouwd tot loopstallen voor de twaalf geselecteerde stierenkalveren. De boxen werden gebouwd met hout afkomstig van de bossen op het domein. De afsluiting van de schuur vereiste een nieuw, zelfgebouwd dubbel portaal in larikshout, eveneens afkomstig van het domein.
>> h et vellen, snoeien, afvoeren en transport van zo’n 200 kubieke meter larikshout
Het landbouwbedrijf is uitsluitend gericht op grasland en niet op de teelt van gewassen. Bijkomend voer wordt voor een deel geproduceerd in het CPE van Marneffe. De veestapel bestaat uit Belgisch Wit-Blauw (BWB), Gemengd Wit-Blauw (GWB) en Holstein. De melkproductie bedraagt 118 000 liter per jaar. Een ploeg van vijf gedetineerden melkt twee keer per dag de 30 koeien (Holstein en GWB). Het BWB-ras wordt gefokt om zijn vlees. De kalveren van dit koeienras worden zo veel mogelijk aan de uier gezoogd, wat de groei en de rendabiliteit van de veestapel ten goede komt. Vanwege de melkcrisis startte het detentiecentrum projecten op om melk te verwerken tot room, boter en kaas. In 2009 werden voor alle rassen samen 36 mannelijke kalveren en 48 vrouwelijke kalveren geboren. Aan het einde van dat jaar bestond de veestapel zelfs uit 110 stuks jong vee, 73 koeien en 2 dekstieren van het BWB-ras. In 2009 werd een grassilo voorzien. Dankzij het uitzonderlijke weer in 2009 werd een oppervlakte van 33 ha gras ingekuild. Dit betekende 36 uur maaien gedurende twee werkdagen en 20 uur non stop ‘oprollen’ om grasvoer van behoorlijke kwaliteit te verkrijgen. Enthousiasme en inzet was dan ook broodnodig om dit tot een goed einde te brengen, want een
Bosbouw Bosbouw gebeurt door de ‘brigade-eenheid’ van de boerderij wat voor 2009 resulteerde in: >> d e productie van ongeveer 250 kubieke meter brandhout, gekapt op 1 meter en gekliefd
>> d e aanleg van een laar langs een waterloop door ontbossing van een oppervlakte van 75 are gewone sparren >> de verkoop aan het personeel van zakken houtblokken
De toekomst… Na een grondige herstructurering in 2007 en de komst van nieuw technisch en toezichthoudend personeel in 2008 en 2009 trad in het landbouwbedrijf een nieuwe landbouwkundig ingenieur in dienst. De boerderij in Saint-Hubert moet op die manier tot een evenwichtig beheer komen, zodat de gedetineerden aan het werk kunnen blijven in de landbouw- en bosbouwsector. De landbouwactiviteit van het bedrijf, dat aan het eind van de negentiende eeuw werd opgestart in de periode dat Saint-Hubert een groot deel van de jeugddelinquenten huisvestte, moet een evenwicht brengen tussen economie enerzijds en werk en opleiding in detentie anderzijds.
>> d e aanleg van ongeveer 500 meter afwateringsbuizen in drassige weidegronden
Buitendiensten
117
Sint-Gillis opleiding plaats. In de gevangenispraktijk worden immers vaak rapporten aan de directeur opgesteld naar aanleiding van een aanvaring met een norm, reglement of voorschrift. Voor de correcte afhandeling van tuchtrechterlijke inbreuken is het dan ook belangrijk dat de rapportage aan een aantal kwaliteitsvereisten voldoet. De focus van de opleiding lag op het aanleren van verschillende methodieken om nauwkeurig en objectief te rapporteren. Daarnaast werd ook aandacht besteed aan de volledigheid van het verslag, het respecteren van de chronologie en de kwaliteit van de redactie. De sessies werden afgesloten met een informatief luik omtrent de geldende regelgeving rond tuchtprocedures tegen gedetineerden.
Sinds 1884 is de stervormige gevangenis van Sint-Gillis een arresthuis. Toch verblijft hier ook een beperkt aantal veroordeelden. De gevangenis beschikt ook over een genees- en heelkundig centrum voor de verzorging van gedetineerden uit andere gevangenissen. Een vleugel is voorbehouden voor de opvang en begeleiding van geïnterneerden met psychotische problemen en biedt opvang voor 12 personen.
Personeel
In 2009 werden ook twee workshops georganiseerd voor het personeel. Een eerste workshop was gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de besluitvormingsprocessen op managementniveau. De competenties en knowhow inzake besluitvorming werden tijdens deze dag verder geoptimaliseerd door het bespreken en oefenen van aan besluitvorming gerelateerde thema’s. Er werd onder meer aandacht besteed aan observatievaardigheden, analysetechnieken, diverse brainstormtechnieken en andere instrumenten om acties te analyseren, te plannen, uit te voeren en op een methodische wijze te volgen. Een tweede workshop werd specifiek georganiseerd voor teamchefs van de bewaking en kreeg als thema ‘samenwerken in en als team’. Dit kadert in een globaal verbeterplan waardoor de teamchefs een andere taakinhoud toegewezen kregen.
Om de kwaliteit van de verslagen te optimaliseren vond in de gevangenis van Sint-Gillis een praktijkgerichte interne
118
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
615,4
Mannen
615,4
Vrouwen
0,0
Beklaagden
299,7
Veroordeelden
305,0
Geïnterneerden
2,9
Andere
7,8
Gewoon regime
610,3
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,2
Beperkte detentie
4,8
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
502,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
5,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
31,6
Totaal Medisch
16,4
Totaal PSD
18,2
Totaal Bewaking/Techniek
332,0
Totaal Erediensten
4,4
Totaal Buiten kader Totaal
408,5
Eenduidig omschreven werkprocessen zijn essentieel voor het bewakingspersoneel om efficiënt te kunnen werken. Deze kunnen conflictreducerende gevolgen hebben. In 2009 werden deze processen uitgeschreven en geactualiseerd. Vanuit de gedachte dat de gebruikte methodes ook door collega’s worden toegepast, voelen de penitentiair bewakingsassistenten zich zelfzekerder. Tot slot nam de directie ook een initiatief rond het verbeteren van de interne communicatiestructuur. In een eerste fase werd een schriftelijke bevraging bij het bewakingspersoneel gehouden om de communicatiekwaliteit in kaart te brengen en verbeterpunten te detecteren. De resultaten van dit onderzoek kunnen als basis dienen voor een doordachte communicatiestrategie die verder uitgewerkt zal worden in 2010.
Gedetineerden In september 2009 werden de bezoekfaciliteiten voor de gedetineerden grondig herzien. Door het aanbieden van een doorlopende bezoekmogelijkheid kunnen bezoekers zich voortaan vrij aanmelden tussen het aanvangs- en einduur. Een en ander impliceerde ook dat de werkorganisatie van de personeelsleden die bij het bezoek betrokken zijn, moest worden aangepast. Naar aanleiding van deze bezoekregeling werden voorafgaand ook enkele infrastructuurwerken aan de bezoekzaal uitgevoerd.
De gevangenissen van Brussel waren als laatste aan de beurt voor de implementatie van het Strategisch Plan voor Hulp- en Dienstverlening aan gedetineerden. De beleidsmedewerker introduceerde in de eerste helft van het jaar een ploeg nieuwe medewerkers in de gevangenis. Vanuit het Justitieel Welzijnswerk Brussel werden trajectbegeleiders en organisatieondersteuners ingezet. Zij verzekeren de permanente aanwezigheid van de Vlaamse overheid in de gevangenis. In de loop van het jaar zijn een aantal partners aan de slag kunnen gaan in de inrichting. Via het Consortium voor Volwassenenonderwijs (Brucovo) werd een onderwijscoördinatrice aangesteld om het Nederlandstalig onderwijsaanbod mee vorm te geven. De VDAB vaardigde een detentieconsulent af, zodat individuele arbeids- en beroepstrajecten met de gedetineerden uitgestippeld konden worden. Het CGG Ahasverus kon via bijkomende middelen eveneens een equipe voor de gevangeniswerking opstarten. Op basis van eigen beleidskeuzes spitsen hun opdrachten zich tot op heden vooral toe op individuele begeleidingen, het voorbereiden van intakes en het organiseren van een collectief aanbod rond een aantal thema’s zoals depressie, herstel en psychose.
kregen alle personeelsgroepen van de inrichting een flyer waarin de hoofdgedachten van het herstelgericht denken worden toegelicht.
Infrastructuur In opdracht van de Regie der Gebouwen werd in 2009 begonnen met de grondige renovatie van vleugel B. Na de afwerking zullen zowel het comfort voor de gedetineerden als het werkcomfort van de personeelsleden opmerkelijk verbeteren. Verder werden de douches van de vleugels A en E volledig vernieuwd waarbij rekening gehouden werd met duurzaamheid en gebruiksvriendelijkheid. Daarnaast werd ook werk gemaakt van de vernieuwing van het platte dak van het PSD-complex. Tenslotte werden nog verschillende onderhouds- en renovatiewerken uitgevoerd zoals het plaatsen van airconditioning in de bezoekzaal, het vervangen van twee stookketels en het vernieuwen van de elektriciteit op de griffie en de boekhouding.
Ook in 2009 organiseerde de gevangenis van Sint-Gillis een waaier aan herstelgerichte activiteiten voor gedetineerden. Zo waren er bijeenkomsten over burgerlijke partijen, een infosessie rond bemiddelingsmogelijkheden tussen slachtoffer en dader en een interactiemoment rond slachtofferschap en samenleving. Als sensibiliseringsactie
Buitendiensten
119
FOCUS Een overlegorgaan voor gedetineerden
Een gedetineerde schreef zijn eerste indrukken neer:
In het najaar van 2009 werd in één pilootvleugel van de gevangenis van Sint-Gillis een overlegorgaan opgestart. Hiermee wilt zij een leefklimaat creëren dat niet enkel door de organisatie maar eveneens vanuit de wereld van de gedetineerden zelf wordt ingevuld. Tijdens de voorbereidende fase ging ruime aandacht naar responsabilisering van alle betrokkenen om tot een noodzakelijk draagvlak te komen. Informatieverstrekking aan personeel en gedetineerden en een inhoudelijk correcte communicatie op de werkvloer waren hierbij essentieel. De inrichting besteedde bovendien veel zorg aan het opstellen van doelgroepgerichte werkafspraken en de opmaak van ondubbelzinnige werkinstrumenten. Na de verkennings- en implementatiefase bleek vrij snel dat de investering in dit project een goede keuze was. De gedetineerdenafvaardiging wordt als volwaardige gespreks- en overlegpartner beschouwd en betrokken in besluitvormingsprocessen. De gevangenis van Sint-Gillis ziet in het overlegorgaan een opportuniteit om zowel het werk- als leefklimaat van personeel en gedetineerden verder te optimaliseren. In de toekomst zal het dan ook verder geïntegreerd worden.
120
“Het feit dat we onze mening kunnen geven en voorstellen kunnen doen om de detentie te verlichten, geeft ons, gedetineerden, de indruk dat de directie en onze bewakers zich bezighouden met ons welzijn. Sinds onze laatste bijeenkomst hebben wij van de directie op één van de secties een microgolfoven, een strijkijzer en enkele nieuwe artikelen voor de kantine gekregen. Het verschil heeft zich snel laten voelen en veel gedetineerden waren verrast en tevreden dat ze hun maaltijden kunnen verbeteren. Persoonlijk ben ik mij ervan bewust dat het moeilijk is om aan alle vragen tegemoet te komen omwille van veiligheids- of financiële redenen, ook al blijven er veel opstanden. Maar gewoon samenkomen en discussiëren over problemen rond het welzijn van gedetineerden is zeer goed onthaald door een grote meerderheid. Ik hoop dat wij in de toekomst nog constructieve vergaderingen zullen hebben en dat er rekening zal gehouden worden met onze bezorgdheden.”
Buitendiensten
Tongeren zich moreel te herpakken en zich op die basis terug in de maatschappij te integreren. De gevangene moest zo goed mogelijk worden gescheiden van de kwalijke, morele invloeden van de medegevangenen. De detentie was gericht op penitentie en berouw, ondersteund door onderwijs, armoedebestrijding en een betere hygiëne. Gedetineerden verbleven 23 uur per dag op cel.
Het gesloten federaal centrum (GFC) in Tongeren doet sinds november 2009 dienst als een centrum voor minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd. Toch heeft dit centrum voordien andere bestemmingen gekend.
Van eerste Belgische gevangenis tot gevangenismuseum Het gebouw werd in 1844 geopend als allereerste Belgische gevangenis en fungeerde als een arresthuis, gebouwd volgens het Ducpétiauxmodel. De filosofie van Ducpétiaux legde een causaal verband tussen criminaliteit, immoraliteit en ongodsdienstigheid. Het was de taak van de gevangenis als bestraffingsinstelling om de gevangene te helpen
Toen de gevangenis in april 2005 werd gesloten, werden alle gedetineerden die hier verbleven overgeheveld naar de nieuwe penitentiaire inrichting in Hasselt. De laatste weken voor sluiting verzamelden kunstenaars beeld-, klank- en fotomateriaal van de laatste bewoners en hun bewakers, wat als inspiratiebron diende voor de oprichting van het enige gevangenismuseum van dit land. 2005 bleek geen verloren jaar voor het gebouw. De film ‘De hel van Tanger’ werd opgenomen in deze inrichting.
De voorbereidingen van het gesloten federaal centrum In november 2008 besloot toenmalig Minister van Justitie, Jo Vandeurzen, om het gevangenismuseum te sluiten en het gebouw opnieuw in gebruik te nemen als federale instelling. Van bij het begin rijpte de idee om de instelling in te richten als een federaal detentiecentrum, zoals voorzien in artikel 606 van het Wetboek van Strafvordering, waarin de wetgever zich ertoe verbindt een afzonderlijke instelling te bieden ter hechtenis van uit handen gegeven jongeren om hen te scheiden van de meerderjarige gedetineerden.
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
5,8
Mannen
5,8
Vrouwen
0,0
Beklaagden
2,6
Veroordeelden
0,8
Geïnterneerden
0,0
Andere
2,5
Gewoon regime
5,8
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
17,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
1,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
3,7
Totaal Medisch Totaal PSD Totaal Bewaking/Techniek
27,3
Totaal Erediensten Totaal Buiten kader Totaal
33,0
121
Na een lange voorbereidingsfase en dankzij de samenwerking tussen de beleidscel van de minister van Justitie, een speciaal hiervoor opgerichte taskforce binnen het DG EPI en de Regie der Gebouwen, werd het GFC Tongeren in 2009 geopend. Er kunnen maximaal 34 jongeren verblijven.
Welke jongeren worden hier geplaatst? Het centrum fungeert als twee verschillende instellingen onder één dak. Enerzijds verblijven hier jongeren die criminele feiten hebben gepleegd waarvoor de jeugdrechter acht dat het arsenaal aan beschermingsmaatregelen uitgeput is. Gezien hun persoonlijkheid en leefsituatie dienen zij voor hun daden berecht te worden volgens dezelfde strafrechtelijke procedures als meerderjarigen. Ook op vlak van strafuitvoering vallen deze jongeren onder het volwassen strafrecht. Daarnaast vangt het GFC ook jongeren op die door de jeugdrechtbank als beschermende maatregel worden geplaatst in een centrum van voorlopige plaatsing (volgens de zogenaamde ‘Everbergwet’). Hier zijn wel enkele voorwaarden aan verbonden. Zo worden zij enkel in het GFC geplaatst wanneer het eigenlijke centrum van voorlopige plaatsing, het centrum ‘De Grubbe’ in Everberg, op dat ogenblik volzet is. De jongeren zijn maximaal 16 jaar oud en de bevoegde jeugdrechtbank heeft zetel in het Nederlandstalig taalgebied of in het tweetalig gebied Brussel volgens Nederlandstalige procedure. Uit deze categorie kunnen ook maximaal zes jongeren worden opgevangen.
122
Het GFC kan conform internationale verdragen, jeugddecreten en federale wetgeving functioneren. De Vlaamse Gemeenschap biedt pedagogische begeleiding die afgestemd is op deze doelgroep. Ten slotte kadert de oprichting van het GFC in Tongeren binnen het maatschappelijk probleem van de jeugddelinquentie en het tekort aan onmiddellijk beschikbare gepaste opvangmogelijkheden voor delinquente jongeren.
Een dag in het GFC Omwille van de beperkingen van het gebouw is het aanbod aan activiteiten voor deze jongeren iets minder ruim. Per dag worden vier wandelmomenten van een uur voorzien (twee uur voor elke subgroep), aangevuld door twee uur sport en twee uur bezoek. Daarenboven biedt de Vlaamse Gemeenschap via het agentschap Jongerenwelzijn algemeen onderwijs, individuele sportbeoefening en individuele psychosociale begeleiding aan.
Buitendiensten
Tournai
Doornik
melk. Hoewel het slechts gaat om kleine raadgevingen kan de keuken deze om budgettaire redenen niet allemaal volgen.
De gevangenis van Doornik werd in 1868 in gebruik genomen en heeft een klassieke stervorm. Zij herbergt zowel beklaagden als veroordeelden.
Gedetineerden In overleg met een voedingsarts herzag de keuken van de gevangenis in Doornik de voedingssamenstelling van de menu’s. Over het algemeen was de samenstelling van de menu’s goed, maar ontbrak er minstens één stuk fruit per week. Dit advies werd gevolgd waardoor een extra stuk fruit op het menu werd gezet. De gevangenis kreeg nog andere aanbevelingen zoals het gebruik van minder vetten voor de vleesbereiding en de vervanging van volle melk door halfvolle
In 2009 werden verschillende initiatieven genomen om bepaalde communicatiekanalen te verbeteren en nieuwe te creëren. Zo kwam er een reorganisatie van de valven en een update van de brochure voor nieuw aangekomen gedetineerden. Verder ging de ontwikkeling van een intern videokanaal van start. Hiervoor is een werkgroep opgericht die bestaat uit leden van de verschillende diensten van de gevangenis. Het project wil in de eerste plaats het aantal informatiebronnen voor de gedetineerden verhogen en de toegang tot informatie verbeteren. De informatie op het kanaal is een compilatie van de brochure voor nieuw aangekomen gedetineerden. Het grote voordeel van dit kanaal is dat het gemakkelijk wijzigingen en tijdsgebonden informatie kan opnemen. Tijdens de concrete uitwerking van het videokanaal werd de gevangenis gecontacteerd door de vzw GSARA, die gespecialiseerd is in videoworkshops. Het voorstel van de vzw beantwoordde aan de ontwikkelingsplannen voor het interne videokanaal, namelijk het kanaal voeden met interne producties van gedetineerden. Een wekelijkse workshop, die theorie en praktijk combineert, ging van start in oktober 2009. Een twaalftal gedetineerden nemen hieraan regelmatig deel. Als thema voor hun eerste oplevering kozen de gedetineerden voor re-integratie.
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
143,9
Mannen
143,9
Vrouwen
0,0
Beklaagden
51,5
Veroordeelden
90,9
Geïnterneerden
0,0
Andere
1,4
Gewoon regime
143,4
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,5
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
149,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
3,0
Totaal Attachés
2,0
Totaal Administratief
17,5
Totaal Medisch
2,5
Totaal PSD
5,3
Totaal Bewaking/Techniek
145,7
Totaal Erediensten
0,5
Totaal Buiten kader Totaal
176,4
123
Een medewerker van de videoworkshop geeft een woordje uitleg: “De videoworkshop voor de gedetineerden van de gevangenis in Doornik is opgevat als een plaats voor uitwisseling en discussie met behulp van video als expressiemiddel. De thema’s van de kortfilms worden voorgesteld door de deelnemers en als thema voor de eerste videofilm werd gekozen voor re-integratie. Er werden ook ideeën voor samenwerking met de andere workshops binnen de gevangenis gelanceerd, namelijk de realisatie van een videoreportage over de workshop ‘slam’ en/of de workshop ‘schrijven’. Er wordt ook een deelname aan de tentoonstelling van kunstwerken van gedetineerden overwogen. De problemen die opdoken, zijn eigen aan de werking van de inrichting: vertragingen en ingekorte workshops, afwezigheid van bepaalde deelnemers doordat andere workshops aan de gang zijn op hetzelfde moment, enz. Op middellange termijn zou de verspreiding van onderwerpen via het interne kanaal van de gevangenis een meerwaarde betekenen voor de deelnemers aan de workshop en andere gedetineerden ertoe kunnen aanzetten om eraan deel te nemen. “
124
De workshops ‘slam’ en ‘schrijven’ lopen sinds oktober 2009 en zijn een succes. Zij bieden een actueel expressiemiddel gebaseerd op luisteren, individueel schrijven, dialogeren, het voeren van constructieve uitwisselingen, het bestuderen van literatuur van grote schrijvers en dichters, enz. Er wordt steeds stof tot nadenken gegeven. Geweld wordt gekanaliseerd en er is ook plaats voor emoties, zodat de gedetineerden zelfvertrouwen kunnen winnen en hun zelfbeeld kunnen herstellen. Daarnaast krijgen zij ook begeleiding bij hun sociale en culturele re-integratie. Het gaat erom dingen te creëren, te laten zien, uit te wisselen en gewoon te zijn. Net als bij workshops ‘schrijven’ zijn de deelnemers van de workshop ‘slam’ erg respectvol en voeren zij de oefeningen uit zoals aan hen gevraagd is. Elke deelnemer aanvaardt de regels van het spel. De uitgewerkte teksten in de workshop worden al rechtstaand ‘geslamd’ op een denkbeeldige scène, zodat de gedetineerden een beeld krijgen van de relatie tussen de scène en de zaal. Hoewel de ‘slam performance’ geen decor of kostuum vereist, is het theateraspect aanwezig.
Buitendiensten
In 2009 hebben twee groepen van een tiental gedetineerden een module huishoudelijk budgetbeheer uitgetest. Het is de bedoeling dat een budgetrooster wordt opgemaakt, de prioritaire uitgaven worden besproken en dat bekeken wordt hoe aan kostenbesparing kan worden gedaan. Wegwijs in budgetbeheer binnen een gevangenis blijkt een nuttig en zelfs noodzakelijk initiatief omdat bepaalde gedetineerden burgerrechtelijk veroordeeld zijn en soms aanzienlijke bedragen moeten terugbetalen.
FOCUS De werken aan vleugel B Gelet op de verouderde staat van de gevangenis in Doornik moest vleugel B een grondige renovatie ondergaan. Dit was voornamelijk nodig om te kunnen moderniseren en bijgevolg de leef- en werkomstandigheden van de gedetineerden te verbeteren. Het was echter niet de bedoeling om de capaciteit van het complex te verhogen. De inrichting heeft wel plaatsen verloren omdat enkele cellen plaats moesten maken voor een trap. De Regie der Gebouwen startte met de werken in oktober 2007 en deze werden voltooid in november 2009.
Verder vergemakkelijken een lift en een nieuwe diensttrap in het midden van vleugel B de taken van het personeel. Het creëren van ruimere vensteropeningen in de cellen zorgde voor een verbetering van de natuurlijke lichtinval, wat essentieel comfort biedt. Daarnaast werden alle cellen volledig heringericht en uitgerust met hoofdzakelijk houten en duurzaam meubilair. Hout straalt een bepaalde warmte uit, wat de sfeer ten goede komt. Er werd een tegelvloer gelegd en op de muren werd een nieuwe gewapende bepleistering aangebracht. Elke cel beschikt nu over een individueel sanitair blok met een
lavabo en een wc. Op elke verdieping werd de sanitaire zone bestaande uit douches en een wc heropgebouwd. In het verlengde van vleugel B werd een bijgebouw geconstrueerd waarin zich de noodtrap bevindt. Elke verdieping beschikt over een lokaal van waaruit de bewakers een algemeen zicht op de hele verdieping hebben, een strafcel en een consultatielokaal. De verticale doorloop in het gebouw is dankzij de infrastructuurwerken eenvoudiger en zij verbeteren de werkomstandigheden van het personeel.
Renovatie- en aanpassingswerken De binnenarchitectuur uit de 19e eeuw structureert de afdelingen volgens gangen en passerelles die minder geschikt zijn voor de organisatie van een gemeenschapsregime. Daarenboven hindert deze opbouw de goede circulatie en veiligheid van het personeel en de gedetineerden. Het ontbreken van enige afscheiding tussen de afdelingen zorgt eveneens voor problemen over de ganse vleugel. Er werden bijgevolg gewapende betonplaten aangebracht op elke verdieping om een fysieke scheiding te creëren. Dankzij deze nieuwe circulatieplatforms kan het personeel zich vrijer en sneller verplaatsen tussen de cellen. Het is voortaan ook mogelijk om bepaalde delen van de gevangenis te isoleren, bijzondere leefregels uit te werken, een progressief regime in te voeren en de gevangenisstraffen zoveel mogelijk te individualiseren.
Buitendiensten
125
Het bijgebouw heeft een gebogen gevel. Dankzij deze architecturale ingreep wordt een functionele en volumetrische dynamiek gecreëerd en daarnaast zorgt het concept ervoor dat vrachtwagens met oplegger een doorgang krijgen in het volledige complex. De voertuigen kunnen vlotter heen en weer bewegen tussen het nieuwe bijgebouw en de omheiningsmuur van de gevangenis. Vleugel B omvat 88 cellen, waarvan 12 duocellen en drie strafcellen.
Beveiligingswerken In vleugel B werden ook enkele beveiligingswerken uitgevoerd zoals de vervanging van de celdeuren, de plaatsing van volle of glazen deuren en stalen veiligheidswanden voor de bewakingszone en de plaatsing van opengaande of vaste hekken voor de circulatiezones.
126
Brandbescherming en -bestrijding
Regime
Net zoals voor de veiligheid werd niets aan het toeval overgelaten op het vlak van brandpreventie, -bescherming en -bestrijding. In overleg met de preventiedienst van de brandweer van Doornik is vleugel B horizontaal gecompartimenteerd per verdieping. Daarom werden alle doorsteken van de gecompartimenteerde zones beschermd tegen brand. De toegangen tot de verschillende gecompartimenteerde zones werden uitgerust met brandwerende deuren en in de verschillende trappenhuizen werden koepels voor rookafvoer geplaatst. Op het vlak van brandbestrijding werden op de meest geschikte plaatsen een voldoende aantal haspels met twintig meter lange slangen en wandbrandkranen geplaatst.
Deze renovatiewerken waren een gelegenheid om de classificatie van de vleugels te herzien. Vleugel A zal niet langer beklaagden maar wel veroordeelden huisvesten met het oog op betere leefomstandigheden voor de gedetineerden van deze vleugel. Aangezien de cellen in vleugel A niet beschikken over sanitaire voorzieningen zullen deze bewoond worden door veroordeelden met vertrouwenstaken die onder een open gemeenschapsregime vallen en die toegang hebben tot de sanitaire voorzieningen.
Buitendiensten
Vleugel B zal in eerste instantie enkel veroordeelden onder een gesloten regime huisvesten terwijl de beklaagden, de veroordeelden in observatie en de gestraften in vleugel C zullen worden ondergebracht.
Turnhout Turnhout overlegvergaderingen in met penitentiair bewakingsassistenten ploegchef en dienstdoende penitentiair bewakingsassistenten ploegchef.
De gevangenis van Turnhout werd gebouwd in 1908 en bestaat uit drie vleugels. In één vleugel worden geïnterneerden met een psychotische problematiek opgenomen en begeleid. In de gevangenis van Turnhout verblijven daarnaast ook beklaagden en veroordeelden.
Personeel De komst van nieuwe penitentiair bewakingsassistenten betekende een zichtbare verjonging van het kader maar vereiste een bijzondere inspanning om de nieuwe krachten zo goed mogelijk op te vangen en te begeleiden op de werkvloer. Daarom richtte de gevangenis van
Gemiddelde bevolking
184,6
Mannen
184,6
Vrouwen
0,0
Beklaagden
73,7
Gedetineerden
Veroordeelden
39,1
Geïnterneerden
69,4
Dankzij de uitbreiding van de zorgequipe kon de strafinrichting van Turnhout het zorgaanbod uitbreiden. De equipe bereikte daardoor een grotere groep geïnterneerden die konden deelnemen aan verschillende activiteiten. De zorgequipe startte zo het hygiëneproject op. De bedoeling is om zeer zwakke geïnterneerden individueel te ondersteunen om dagelijks hun cel proper te houden. Deze geïnterneerden kregen een individuele begeleider uit het zorgteam toegewezen die instaat voor persoonlijke coaching en aansturing.
Andere
2,3
Gewoon regime
184,6
Naast de bestaande samenwerking met externe diensten kreeg de gevangenis hulpverlening vanuit het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Turnhout. De focus ligt op middelenverslaving en geweldproblemen. De dienst houdt op vaste tijdstippen zitdagen in de gevangenis. Afspraken verlopen via de psychosociale dienst die op voorhand de gedetineerden screent die hierop een beroep willen doen.
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,0
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
152,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
2,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
11,1
Totaal Medisch
10,1
Totaal PSD
5,7
Totaal Bewaking/Techniek
114,3
Totaal Erediensten
1,0
Totaal Buiten kader Totaal
145,1
Infrastructuur In de loop van 2009 werden in de gevangenis van Turnhout heel wat infrastructuurwerken voltooid. Na het beëindigen
Buitendiensten
127
van de dakwerken in het voorjaar, konden de gedetineerden opnieuw gebruik maken van de grote wandelkoer. Dit betekent ook dat geïnterneerden enerzijds en veroordeelden en beklaagden anderzijds opnieuw volledig gescheiden kunnen gaan wandelen. Hierdoor verbeterde het intern klimaat tussen beide groepen. Gelijktijdig kwam de kleine wandelkoer, waar gedetineerden tot dan moesten wandelen, vrij voor sportactiviteiten. Deze konden opnieuw doorgaan onder begeleiding van de sportfunctionaris en de vormingsagent. De strafinrichting plaatste externe camera’s om delen van de buitenmuren en de onmiddellijke omgeving van de gevangenis permanent te observeren. Enerzijds was dit
128
nodig omdat regelmatig voorwerpen (waaronder verboden voorwerpen) over de muur worden gegooid en anderzijds als algemene preventieve maatregel. Daarnaast voerde de technische dienst van de inrichting enkele belangrijke veiligheidstechnische werken uit. Oude en minder veilige deuren, zoals traliedeuren, die toegang verlenen tot het centrale gedeelte van de inrichting werden vervangen door moderne en stevige metalen constructies. De bediening van alle deuren die uitgeven op het centrum van de gevangenis werden geautomatiseerd en worden sindsdien vanuit het centrum aangestuurd.
Buitendiensten
Wat de verfraaiing van de cellen betreft, werden in 2009 de laatste reeks cellen voorzien van gordijnen. Om in de toch al beperkte celruimte meer plaats te voorzien om een aantal toestellen te installeren (bv. televisie, kookplaat, computer of spelconsole) werden in één vleugel alle tafels op cel vervangen door een aan de muur bevestigd blad waardoor zowel op als onder dit blad bijkomende bergruimte werd voorzien.
FOCUS Een nieuwe ontspanningszaal voor gedetineerden De twee grote vleugels van de gevangenis van Turnhout beschikten nog niet over een ruimte waar gedetineerden zich op een rustige wijze konden ontspannen. Voor vleugel C, waar het zogenaamde psychoseproject sinds 2008 wordt gevoerd, is wel dergelijke ruimte voorzien en deze is geïntegreerd in het concept dat in die vleugel werd uitgebouwd. Daarom werd beslist een bestaande ruimte te zoeken voor een nieuwe ontspanningszaal. Om het aanbod aan activiteiten aantrekkelijk te maken werden enkele spelen aangekocht: een sjoelbak, darts, een pingpongtafel, een Wii console en een tafelvoetbalspel. De veroordeelden en beklaagden krijgen vier keer per week toegang tot de ontspanningszaal, de geïnterneerden tweewekelijks.
Buitendiensten
129
Verviers
Sinds 1895 doet de gevangenis van Verviers dienst als arresten strafhuis. Zij is gebouwd volgens het Ducpétiaux-model en heeft een Y-vorm.
Gedetineerden De inrichting organiseerde in 2009 verschillende praktische en theoretische cursussen, waaronder een cursus Duits in samenwerking met de Duitstalige Gemeenschap, een opleiding bouw en tuinarchitectuur en enkele ambachtelijke vakken (zoals schilderen, inlegwerk en leerbewerking). Deze cursussen worden georganiseerd in samenwerking met drie Ecoles de Promotion Sociale in Verviers.
130
Het in 2006 opgerichte overlegplatform re-integratie werd voorgezet, waarbij de inrichting op zoek gaat naar nieuwe partners en de waardevolle medewerking van de personeelsleden. Op deze driemaandelijkse bijeenkomst zijn een twintigtal externe diensten aanwezig en een dertigtal gedetineerden die mee willen werken aan het proces van re-integratie. Zo kunnen de gedetineerden in contact treden met vertegenwoordigers van de RVA, ziekenfondsen, de FOREM, opleidingsorganisaties, vzw’s met een aanbod aan algemene sociale begeleiding of gericht op specifieke problemen, het justitiehuis, de vzw Mediante, enz. Dankzij deze ontmoetingen krijgen de gedetineerden de kans om een eerste contact te leggen, de nodige formaliteiten te vervullen, follow-up te krijgen of een dossier met het oog op invrijheidstelling verder uit te werken. Zo kunnen ook deze instellingen een beter beeld krijgen van het leven binnen de gevangenis en van de complexiteit ervan. De externe diensten kunnen daarnaast in contact treden met gesprekspartners van de interne sociale diensten om hun samenwerkingsverbanden te verbeteren. De oefening van gedetineerden als mondige burger krijgt een vervolg met de opmaak van een intern krantje. De deelnemers staan in voor de teksten, de lay-out en de logistiek met de hulp van de bibliothecaris. De rubrieken over het gevangenisleven en justitie zijn vaak goed gevuld, maar ook gedichten, spelletjes, persoverzichten en beschouwingen krijgen een plaats in het krantje. Om meer bekendheid te geven aan de mogelijkheden die de inrichting biedt, staan in het krantje ook interviews te lezen van vertegenwoordigers van de diensten.
Buitendiensten
Gemiddelde bevolking
259,1
Mannen
259,1
Vrouwen
0,0
Beklaagden
79,0
Veroordeelden
179,9
Geïnterneerden
0,0
Andere
0,3
Gewoon regime
257,6
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
1,6
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
194,0
Personeel voltijds equivalent Totaal Directie
2,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
19,3
Totaal Medisch
4,4
Totaal PSD
7,9
Totaal Bewaking/Techniek
169,5
Totaal Erediensten
0,5
Totaal Buiten kader Totaal
204,5
De inrichting levert inspanningen om de gezinsrelaties te verbeteren. Zij organiseert activiteiten en bezoeken voor ouders en kinderen in de geest van de Basiswet. Danzkij de Service d’Aide Sociale aux Détenus werd met Kerstmis een maaltijd voorzien voor de gezinnen met een optreden van clowns en een marionettentheater. De Service d’Aide Sociale aux Détenus organiseerde tekencursussen voor gedetineerden. De inrichting stelt de kunstwerken die gemaakt zijn tijdens de tekencursus tentoon en organiseerde in 2009 een vernissage voor gedetineerden, personeel, het gewone publiek en de pers. Daarnaast organiseerde de inrichting twee concerten. De gedetineerden konden Atomique Deluxe en Froidebise Trio aan het werk zien.
Buitendiensten
131
FOCUS Bewustmaking voor herstelgerichte detentie In samenwerking met ‘Relais liégois d’accompagnement communautaire et de soutien’ (Relac‘s) kon een groep gedetineerden in de gevangenis van Verviers deelnemen aan een bewustmakingsactie voor herstelgerichte detentie en dit gedurende vijf halve dagen. Zij konden uitdrukken wat justitie voor hen betekent en vertellen wat zij zich voorstelden bij de ervaringen en verwachtingen van de slachtoffers. Daarnaast werd hen het concept ‘herstelgerichte detentie’ uitgelegd. Zij konden hier dan verder over nadenken. Daarna luisterde de groep naar verhalen en getuigenissen van personen die bemiddeling tussen dader en slachtoffer hadden meegemaakt. De gesprekspartners konden hun relaas doen en vertellen hoe deze bemiddeling hun leven had veranderd. De levensverhalen waren erg verschillend. Zij kwamen niet alleen uit België maar ook uit Canada, Rwanda en Albanië. De gedetineerden luisterden naar getuigenissen op video en zelfs een rechtstreekse getuigenis van twee personen. Dit gaf hen stof tot nadenken over een mogelijk herstel. Een interview met Philippe Landenne, een van de twee projectmedewerkers:
U hebt jarenlange ervaring met herstelgerichte detentie. Welke weg hebt u precies afgelegd? “Ik ben reeds meer dan 20 jaar voltijds aan de slag binnen onze gevangenissen (voornamelijk in Lantin en Andenne), eerst
132
als jurist maar ook als aalmoezenier. Ik kwam rechtstreeks in contact met de schrijnende verhalen van de gedetineerden en penitentiair bewakingsassistenten die het strafbestel en de zin van de gevangenis ter discussie stelden. De nevenschade van de straf maakt van de gedetineerde een slachtoffer, en wie zou durven beweren dat de opgelegde straf aan de dader de pijn van het slachtoffer verlicht? Ik voelde mij dan ook aangesproken toen in de beleidsnota van minister De Clerck in 1996 sprake was van het bevorderen van een ‘herstelgerichte detentie’. Was dit een utopie om de destructieve logica achter de gevangenis te verhullen of was dit een oproep om een andere weg in te slaan als het gaat over de manier van handelen binnen de muren?
Aan het einde van de opleiding waren er zelfs twee deelnemers meer dan bij de start. Dat is tamelijk ongewoon in de gevangenis! Hoe verklaart u dit succes? Door de getuigenissen?
De komst van herstelconsulenten leek mij nieuwe mogelijkheden te bieden en in 2005 heb ik een sabbatperiode genomen om een opleiding in ‘restorative justice’ aan de Queen’s University in Kingston (Canada) te volgen. Met mijn diploma kon ik deelnemen aan verschillende progamma’s voor herstelgerichte detentie in Ontario en Quebec (met ontmoetingen tussen slachtoffers en gedetineerden, responsabiliserings- en ondersteuningsgroepen, enz.) Ik was dan ook overtuigd dat deze initiatieven zin geven en hoop brengen achter de tralies. Sindsdien neem ik soms ook deel aan de zendingen van de Canadese NGO ‘Just Equipping’, die opleidingen in herstelrecht in Afrika aanbiedt. Wij begeleiden dan de bemiddelingsinitiatieven tussen daders en slachtoffers, die na de genocide konden ontkomen naar Rwanda en Kivu (Congo). Ik wou dan ook meer bekendheid geven aan de instrumenten van herstelgerichte detentie waarvan ik weet dat zij nieuwe, onverwachte mogelijkheden kunnen bieden. In Luik krijgt dit project de steun van het team van Relac’s.”
De indrukwekkende kracht en vastbeslotenheid achter de getuigenissen van de twee slachtoffers, die hun ervaring konden vertellen en konden praten met de gedetineerden, heeft velen geraakt. Zij voelden zich steeds meer betrokken en vertelden over hun eigen ervaringen en leven. Hierbij voelden zij emoties die zij sinds hun aanhouding hadden opgekropt. Sommigen hebben zich later aangesloten omdat hun medegedetineerden hen hadden overtuigd dat deze opleiding iets bijzonders was. Objectief gezien was het een beetje moeilijk om hen te integreren omdat de opleiding evolueert.”
Buitendiensten
“Ik was in eerste instantie aangenaam verrast door het klimaat van respect dat blijkbaar vanzelf binnen deze groep gedetineerden is ontstaan. Zij vinden wederzijds vertrouwen en luisterbereidheid duidelijk erg belangrijk. In de ruimte waar de opleiding doorging, hing een sfeer van rust en beslotenheid en dat was erg belangrijk voor zo’n delicate stap. Ook stelde het begeleidende personeel zich discreet op en dit kwam de activiteit zeker ten goede.
Hoe evalueert u deze groep? Wat vonden de deelnemers en het personeel van de opleiding? “Wij zijn echt tevreden over het experiment en bereid om deze module opnieuw aan te bieden. Er zijn zeker en vast stereotiepen gesneuveld en wij zijn ervan overtuigd dat wij iets in beweging hebben gezet bij sommigen die wij hebben ontmoet. Sommige deelnemers, die in het begin afstandelijk waren, hebben aan het eind gezegd dat zij tot hun verrassing hun zwakheden, twijfels, angsten of persoonlijke verzuchtingen in de groep konden uiten terwijl velen elkaar niet kenden bij het begin van het programma. De subcultuur van de gevangenis staat gewoonlijk zulke uitwisselingen in de weg. Spreken met slachtoffers die de gedetineerden niet aanrekenen op hun gepleegde feiten en hen eerlijk vertellen over het drama dat zij doorgemaakt hebben, was voor de deelnemers een zeer aparte ervaring. Jammer genoeg hebben wij niet de gelegenheid gehad om achteraf opnieuw het personeel aan te spreken om hun mening te kennen, maar wij konden de steun van de directie en bewakingsassistenten tijdens het programma zeker waarderen.”
Wat is uw conclusie? “Ik hoop vooral dat dit geen ‘eindpunt’ is van de dynamiek die is ontstaan om herstelgerichte initiatieven binnen de gevangenis te bevorderen. Wel kan ‘herstellen’ utopisch lijken in de moeilijke context van het huidige gevangenisleven. Het is realistischer om de beperkte middelen te investeren in risicobeheer en beperking van de detentieschade. Komen deze woorden trouwens niet letterlijk uit de Basiswet? Deze wet voorziet immers uitdrukkelijk dat de herstelpiste prioritair is bij de strafuitvoering.“
Buitendiensten
133
Wortel Gedetineerden Op vraag van de plaatselijke imam werd het aanbod van de kantine uitgebreid met enkele hallalproducten zoals olijfolie, muntthee, olijven en soepen. In 2009 formuleerde de strafinrichting van Wortel in samenwerking met een vernieuwde stuurgroep drugs een voorstel tot drugproject. Het samen nadenken over regime, activiteiten, hulpverlening, controle, enz. met een multidisciplinaire groep van personeel heeft dit voorstel een extra meerwaarde gegeven. Dit draagvlak zal in 2010 de aanleiding zijn voor een effectieve opstart van het drugproject.
Gemiddelde bevolking
181,6
Mannen
181,6
Vrouwen
0,0
Beklaagden
10,2
Veroordeelden
164,6
Geïnterneerden
0,0
Andere
6,8
Gewoon regime
181,4
Halve vrijheid (veroordeelden)
0,0
Beperkte detentie
0,3
Beperkte vrijheid (geïnterneerden)
0,0
Gemiddelde capaciteit
187,0
Personeel voltijds equivalent De huidige strafinrichting van Wortel was tot 1933 een landloperskolonie. Met de afschaffing van de wet op de landloperij werd de strafinrichting in gebruik genomen om veroordeelden onder te brengen.
Personeel Om de communicatie met het personeel te verbeteren en hen proactief te informeren, organiseerde de strafinrichting van Wortel in februari 2009 een personeelsvergadering voor alle personeelsleden en lichtte de belangrijkste realisaties en nieuwe projecten van de strafinrichting toe.
134
Infrastructuur De oude landlopergebouwen stonden al een tijdje leeg. De strafinrichting zocht in 2009 dan ook naar een nieuwe bestemming voor deze lokalen. Met budget van de Regie der Gebouwen werden de verschillende ruimtes onder handen genomen en een educatief centrum opgericht. Zo werd een leslokaal ingericht voor de lessen ‘hulpkok’. Daarnaast werd een nieuwe bibliotheek ingericht, een fitnessruimte aangelegd, een leslokaal voor computerlessen voorzien, een landschapsbureau voor medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap afgewerkt en een bijkomend leslokaal voorzien. Deze vleugel zal in 2010 openen nadat de Regie der Gebouwen de nodige veiligheidswerken heeft beëindigd.
Buitendiensten
Totaal Directie
4,0
Totaal Attachés
1,0
Totaal Administratief
9,2
Totaal Medisch
0,8
Totaal PSD
6,7
Totaal Bewaking/Techniek
105,5
Totaal Erediensten Totaal Buiten kader Totaal
127,1
De eerste sectie van de inrichting werd volledig opgefrist. De cellen werden om beurt leeggemaakt en geschilderd. Daarna werden de elektriciteitsvoorzieningen aangepast en kreeg iedere cel een nieuwe deur en nieuw sanitair. In mei 2009 werd de sportwandeling in gebruik genomen. Dit leidde tot een uitbreiding van het sportaanbod. Gedetineerden kunnen nu buiten sporten, los van de dagelijkse wandeling. De strafinrichting organiseerde ook enkele voetbalwedstrijden.
Buitendiensten
135
FOCUS Opstart van een overlegorgaan voor gedetineerden In de strafinrichting van Wortel staan betrokkenheid en overleg centraal. In september 2009 ging dan ook een overlegplatform voor gedetineerden van start. Een jaar lang overlegde het personeel en de gedetineerden over hoe dit overlegorgaan het beste in haar werk kon gaan. De strafinirichting van Wortel koos er bewust voor om het personeel te betrekken bij de start van dit overlegorgaan. In samenwerking met vzw Prisma Turnhout werd het bestaande draagvlak en het te creëren draagvlak met het personeel besproken. Dankzij diepte-interviews met alle personeelsgeledingen kon de strafinrichting dit overlegorgaan oprichten en informatie verzamelen over de werking van de inrichting. Zo werden ook de eigen communicatiekanalen en overlegorganen onder de loep genomen. Een aparte directieteamvergadering werd
136
ingelast om deze signalen, los van het proces overlegorgaan gedetineerden, te begrijpen, te behandelen en te integreren in de dagdagelijkse werking. Enkele personeelsleden werkten het ganse proces uit en toetsten de haalbaarheid af bij de gedetineerden. In september 2009 was het zover. Op dat moment vond de eerste overlegvergadering plaats waarbij de rollen werden uitgetekend en het engagement werd verduidelijkt. In december kwam de groep voor een tweede keer samen. > > > > > > >
Buitendiensten
Een gedetineerde aan het woord: “Het overlegorgaan gedetineerden gaat meestal over algemene leefomstandigheden in de gevangenis. Dit kan bijvoorbeeld gaan over een uitbreiding van de kantine met meer diverse producten of cultuureigen producten, het eten (bv. dat er meer afwisseling of vegetarische menu’s moeten zijn), het telefoongebruik, de kledij, de werkmogelijkheden, enz. Het overlegorgaan is nu twee keer doorgegaan. Er zijn tot nu toe enkele kleine aanpassingen gebeurd in het regime. Het is niet altijd duidelijk wanneer iets negatief is, of dit om een algemene richtlijn of om een beslissing van de directeur gaat. Dit is soms moeilijk om te begrijpen. Wij kennen natuurlijk als gedetineerden verschillende gevangenissen van binnenuit en kunnen soms moeilijk volgen waarom in de ene gevangenis dingen wel kunnen en in een andere gevangenis niet. Algemeen is het wel goed dat we hierover bevraagd worden en het gevoel krijgen dat we onze zeg kunnen doen over de dingen.”
Epi in cijfers
Na een overzicht van de voornaamste activiteiten en verwezenlijkingen van het DG EPI volgen in dit deel enkele kerncijfers met betrekking tot het gevangeniswezen in 2009. Het eerste deel bevat informatie over de evoluties binnen de gevangenisbevolking en over de typering van de personen die door de penitentiaire inrichtingen ten laste zijn genomen in de loop van 2009. Het tweede deel bevat cijfers inzake detentiebeheer. Het derde deel geeft informatie over het personeel in de inrichtingen (effectieven, aanwerving en vertrek, mutaties, enz.), terwijl in het laatste deel de belangrijkste budgettaire posten worden toegelicht.
Enkele termen uitgelegd De gedetineerdenbevolking binnen een gevangenis verandert het hele jaar door. Om de samenstelling ervan beter te begrijpen zal hoofdzakelijk gesproken worden over gemiddelde bevolking, wat het voordeel biedt dat de extreme schommelingen tot een minimum worden beperkt en tegelijk rekening wordt gehouden met alle verblijven in de gevangenis.
Veroordeelden: uitsluitend opgesloten in het kader van de uitvoering van straffen die in kracht van gewijsde zijn gegaan.
De gemiddelde capaciteit is het gemiddeld aantal plaatsen waarin voorzien is voor de gedetineerden in de verschillende inrichtingen van het land. Dit gemiddelde vertoont een stijgende trend door de opening van nieuwe afdelingen en de bouw van nieuwe inrichtingen. Een dalende trend is het gevolg van de buitengebruikstelling van cellen, hetzij tijdelijk (bijvoorbeeld in het kader van renovatiewerken) hetzij definitief (sluiting van de inrichting).
Halve vrijheid (veroordeelden): strafregime waarbij de gedetineerde die veroordeeld is tot een totale straf van maximum drie jaar, een uitgangsvergunning krijgt tijdens de weekdagen voor het uitoefenen van een job of het volgen van een opleiding en waarbij hij ’s avonds terugkeert naar de gevangenis.
Geïnterneerden: opgesloten op basis van een internering bevolen door een strafrechtbank, of veroordeelden geïnterneerd op basis van een ministeriële beslissing wegens hun geestestoestand.
Mannen
De gemiddelde overbevolkingsgraad is het aantal overtallige gedetineerden op basis van de berekening van de verhouding tussen de gemiddelde bevolking en de gemiddelde capaciteit. De gemiddelde overbevolkingsgraad is echter niet representatief voor de toestand binnen elke gevangenis. Bepaalde inrichtingen zijn helemaal niet of weinig overbevolkt. In andere inrichtingen ligt de overbevolkingsgraad ver boven het gemiddelde. Beklaagden: verdachten opgesloten in afwachting van een definitieve rechterlijke beslissing (veroordeling, internering, vrijspraak, enz.)
Halve vrijheid (geïnterneerden): regime van halve vrijheid toegekend door de Commissies tot Bescherming van de Maatschappij aan de geïnterneerden die ervan afhangen.
Cijfers
10237,8
%
9833,2
96,0%
Vrouwen
404,7
4,0%
Beklaagden
3548,2
34,7%
Veroordeelden
5536,2
54,1%
Geïnterneerden
1061,0
10,4%
Andere
Beperkte detentie: gelijkaardig regime als de halve vrijheid. De beperkte detentie is een wijze van uitvoering van de vrijheidsstraf waarbij de gedetineerde die veroordeeld is tot een totale straf van meer dan drie jaar gevangenisstraf op regelmatige wijze de penitentiaire inrichting mag verlaten voor een bepaalde duur van maximum 12 uur per dag. De beperkte detentie kan door de strafuitvoeringsrechtbank aan de veroordeelde worden toegekend om professionele, familiale belangen of opleidingsbelangen te behartigen die zijn aanwezigheid buiten de gevangenis vereisen.
138
Gemiddelde bevolking 2009
Gewoon regime
92,4
0,9%
10158,4
99,2%
Halve vrijheid (veroordeelden)
3,6
0,0%
Beperkte detentie
67,4
0,7%
8,4
0,1%
Beperkte vrijheid (geïnterneerden) Gemiddelde capaciteit
8404,0
Gemiddelde overbevolkingsgraad
21,8%
Opgelet!
Decimalen en totalen Voor bepaalde statistieken, zoals de gemiddelden, is het resultaat afzonderlijk berekend voor elke cel van de tabel en voor de totalen. De afronding gebeurde op één cijfer na de komma. Door deze afrondingen kan het soms zijn dat de precieze waarde van het totaal niet geheel overeenstemt met de som van de opgetelde elementen.
Gedetineerden Gemiddelde overbevolkingsgraad per inrichting in 2009 (exclusief elektronisch toezicht) In 2009 waren de gevangenissen met de meeste overbevolking (in dalende lijn): Jamioulx, Ieper, Antwerpen, Vorst en Mechelen. Voor deze inrichtingen bedroeg de gemiddelde overbevolkingsgraad meer dan 50%. Twaalf inrichtingen hadden een gemiddelde bevolking die lager lag dan de theoretische capaciteit. Het is wel mogelijk dat deze inrichtingen overbevolking hebben gekend tijdens bepaalde periodes van het jaar of in bepaalde secties.
Inrichtingen
Gemiddelde bevolking
Gemiddelde capaciteit Gemiddelde overbevolkingsgraad
Merksplas
667,9
694,0
-3,8%
Wortel
181,6
187,0
-2,9%
Antwerpen
715,9
439,0
63,1%
Mechelen
117,1
74,6
57,0% 21,4%
Turnhout
184,6
152,0
Hoogstraten
160,0
160,9
-0,6%
St Gillis / St Gilles
615,4
502,0
22,6%
Leuven Centr.
341,7
344,3
-0,8%
Forest / Vorst
637,8
405,0
57,5%
Leuven Hulp
191,6
149,0
28,6%
Nivelles
219,7
192,0
14,4%
Berkendael
64,6
64,0
0,9%
Ittre
408,5
420,0
-2,7%
Brugge
765,2
608,0
25,9%
Ieper
109,8
67,0
63,9%
Ruiselede
57,7
51,7
11,7%
Gent
398,3
283,0
40,7%
Oudenaarde
156,4
132,0
18,5%
Dendermonde
222,6
168,0
32,5%
Mons
387,7
307,0
26,3%
Tournai
143,9
149,0
-3,5%
Jamioulx
393,8
215,0
83,1%
Marneffe
124,5
131,0
-5,0%
Lantin
967,8
694,0
39,5%
Verviers
259,1
194,0
33,6%
Huy
72,9
64,0
13,9%
Paifve
164,0
173,1
-5,3%
Hasselt Nieuw
526,0
450,0
16,9%
Arlon
125,9
111,0
13,4%
St Hubert
224,8
253,3
-11,3%
Namur
202,9
140,0
44,9%
Dinant
48,4
33,0
46,8%
Andenne Totaal
380,0
396,0
-4,0%
10237,8
8404,0
21,8%
Everberg
45,5
50,0
-9,0%
Tongeren Nieuw (sinds 21/11/2009)
5,8
17,0
-65,7%
Cijfers
139
Evolutie van de gevangenisbevolking op basis van de wettelijke toestand in 2009 De bevolkingscategorieën (op basis van de wettelijke toestand van de gedetineerden) variëren verschillend in de loop van het jaar. De totale bevolking is de som van die deelevoluties. Volgende grafieken tonen: >> d e gecumuleerde dagelijkse evolutie van de gedetineerden naargelang hun wettelijke toestand (beklaagden, veroordeelden, geïnterneerden en anderen) >> d e tendens die elke groep vertoont ten opzichte van het aanvankelijke niveau bij het begin van het jaar Er is een jaarlijkse stijging van 5% merkbaar van enerzijds de globale bevolking en anderzijds het aantal beklaagden en veroordeelden. Het aantal geïnterneerden is met 7% gestegen. Het aantal veroordeelden en geïnterneerden vertoont een constante, regelmatige stijging gedurende het hele jaar, hoewel tijdens het laatste trimester van 2009 het aantal veroordeelden gestabiliseerd is. De evolutie bij de beklaagden is meer seizoensgebonden met pieken eind juni en midden december, onderbroken met een daling tijdens de zomerperiode. De overbevolking in de gevangenissen komt het meeste tot uiting in de schommelingen van de bevolking van de beklaagden waardoor de totale bevolking, inclusief GFC Tongeren en GJ Everberg, een nieuw maximum van 10 608 gedetineerden (alle categorieën samen) bereikte op 15 december 2009.
140
Cijfers
Variatie van de penitentiaire bevolking in 2009 per categorie gedetineerden (wettelijke toestand) (index : 1 januari = 100)
Cijfers
141
Inrichtingen
Mannen
Vrouwen
Totaal
Merksplas
667,9
Wortel
181,6
Antwerpen
670,1
Mechelen
117,1
117,1
Turnhout
184,6
184,6
Hoogstraten
160,0
160,0
St Gillis / St Gilles
615,4
615,4
Leuven Centr.
341,7
341,7
Forest / Vorst
637,8
637,8
Leuven Hulp
191,6
191,6
Nivelles
219,7
Berkendael
667,9 181,6 45,8
715,9
De gevangenisbevolking is grotendeels mannelijk. De vrouwelijke bevolking (4%) is verspreid over acht inrichtingen: Antwerpen, Brugge, Gent, Hasselt, Berkendael (Vorst), Lantin, Bergen en Namen. Meer dan de helft van de vrouwelijke gevangenisbevolking verblijft in Berkendael, Brugge en Lantin.
219,7 64,6
64,6
Ittre
408,5
Brugge
669,4
Ieper
109,8
Ruiselede
57,7
Gent
354,7
Oudenaarde
156,4
Dendermonde
222,6
Mons
354,8
Tournai
143,9
143,9
Jamioulx
393,8
393,8
Marneffe
124,5
Lantin
900,6
Verviers
259,1
Huy
72,9
72,9
Paifve
164,0
164,0
Hasselt Nieuw
495,4
Arlon
125,9
St Hubert
224,8
Namur
178,7
Dinant
48,4
48,4
Andenne
380,0
380,0
Totaal
9833,2
142
Gemiddelde dagelijkse bevolking in 2009 volgens geslacht (exclusief elektronisch toezicht)
408,5 95,8
765,2 109,8 57,7
43,6
398,3 156,4 222,6
32,9
387,7
124,5 67,2
967,8 259,1
30,5
526,0 125,9 224,8
24,2
404,7
202,9
10237,8
Cijfers
Nationaliteit
GDB
%
Nationaliteit
GDB
%
Nationaliteit
ALBANIE
89,5
0,9%
OEKRAINE
7,3
0,1%
SYRIE
DUITSLAND
24,9
0,2%
MOLDAVIE
16,1
0,2%
TURKIJE
OOSTENRIJK BULGARIJE DENEMARKEN SPANJE
0,5
0,0%
RUSLAND
49,6
0,5%
BELGIE
KAAPVERDIË (REP.) ANGOLA
1,0
0,0%
20,1
0,2%
PALESTINA
78,6
0,8%
ZIMBABWE
0,4
0,0%
LESOTHO
0,1
0,0%
ERITREA
0,0
0,0%
2,0
0,0%
SRI LANKA
2,2
0,0%
BURUNDI
6,0
0,1%
ALGERIJE
557,3
5,4%
38,7
0,4%
SINGAPORE
0,3
0,0%
KAMEROEN
6,5
0,1%
EGYPTE
10,1
0,1%
ZUID-KOREA
2,0
0,0%
CENTRAAL-AFRIKAANSE REP.
INDIA
53,9
0,5%
CONGO (DEM. REP.)
3,3
0,0%
JAPAN
0,7
0,0%
17,6
0,2%
LAOS
0,4
HONGARIJE
5,1
0,0%
CAMBODJA
IERLAND
1,8
0,0%
MALEISIE
NOORWEGEN
0,1% 1,8%
%
0,7%
2,3%
POLEN
7,7 184,8
GDB
57,4%
0,2%
GRIEKENLAND
Nationaliteit
71,1
22,9
LUXEMBURG
%
5.873,5
230,7
FRANKRIJK VERENIGD KONINKRIJK
GDB
1,0
0,0%
LIBIE
101,6
1,0%
MAROKKO
CONGO (VOLKSREP.)
4,0
0,0%
0,0%
BURKINA FASO
2,1
1,0
0,0%
IVOORKUST
2,4
0,0%
BENIN
3,3
0,0% 11,1%
MAURITANIE
4,0
0,0%
0,0%
SOEDAN
1,4
0,0%
4,8
0,0%
TUNESIE
74,9
0,7%
2,8
0,0%
MALAWI
1,2
0,0%
>> Roemenië (2%)
0,0%
NEPAL
0,1
0,0%
ETHIOPIE
2,2
0,0%
CANADA
0,7
0,0%
>> Nederland (2%)
FILIPIJNEN
5,1
0,0%
GABON
0,5
0,0%
VERENIGDE STATEN
2,2
0,0%
>> Italië (2%)
CHINA
7,1
0,1%
GAMBIA
3,0
0,0%
COSTA RICA
0,3
0,0%
ROEMENIE
209,0
2,0%
VIETNAM
0,5
0,0%
GHANA
9,9
0,1%
CUBA
0,1
0,0%
ZWEDEN
0,2
0,0%
MONGOLIE
10,6
0,1%
GUINEA
11,0
0,1%
GUATEMALA
1,5
0,0%
ZWITSERLAND
0,4
0,0%
KAZACHSTAN
2,3
0,0%
MAURITIUS
0,5
0,0%
JAMAICA
3,4
0,0%
202,2
2,0%
KIRGIZSTAN
0,6
0,0%
LIBERIA
3,8
0,0%
MEXICO
1,8
0,0%
NEDERLAND
204,4
2,0%
OEZBEKISTAN
2,1
0,0%
MALI
1,0
0,0%
DOMINICAANSE REP.
5,6
0,1%
EX-JOEGOSLAVIE
240,9
2,4%
THAILAND
0,8
0,0%
SENEGAL
7,8
0,1%
DOMINICA
0,4
0,0%
21,8
0,2%
ARMENIE
waarvan
BOSNIE-HERZEGOVINA ONBEPAALD
>> Frankrijk (2,3%)
0,8%
0,3%
SLOVENIE
>> Algerije (5,4%)
0,7
33,9
MACEDONIE
>> Marokko (11,1%)
77,9
PORTUGAL
KROATIE
In 2009 hadden gemiddeld 6 op de 10 gedetineerden binnen een penitentiaire inrichting (57,4%) de Belgische nationaliteit (de nationaliteiten staan vermeld per staatsburgerschap). Wat betreft de overige vertegenwoordigde nationaliteiten die minstens 1% van de gemiddelde bevolking uitmaken, zijn er voornamelijk burgers van de volgende landen:
1.133,6
VAN AMERIKA
ITALIE
Gemiddelde dagelijkse bevolking in 2009 per nationaliteit (exclusief elektronisch toezicht)
BANGLADESH
0,4
0,0%
NIGER
18,3
0,2%
NIGERIA
8,6
0,1%
ARGENTINIE
26,5
0,3%
BRAZILIE
3,1
0,0%
AZERBEIDZJAN
2,3
0,0%
UGANDA
0,0
0,0%
CHILI
15,6
0,2%
AFGHANISTAN
12,0
0,1%
ZUID-AFRIKA
2,5
0,0%
COLOMBIA
1,6
0,0%
13,7
0,1%
7,1
0,1%
10,0
0,1%
17,6
0,2%
GEORGIE
57,5
0,6%
RWANDA
5,9
0,1%
ECUADOR
1,3
0,0%
182,8
1,8%
IRAK
79,2
0,8%
SIERRA LEONE
7,2
0,1%
VENEZUELA
2,4
0,0%
25,5
0,2%
SOMALIE
8,6
0,1%
SURINAME
1,6
0,0%
5,2
0,1%
TANZANIA
0,2
0,0%
VLUCHTELING
7,0
0,1%
LETLAND
2,4
0,0%
IRAN
ESTLAND
6,2
0,1%
ISRAEL
LITOUWEN
39,4
0,4%
JORDANIE
1,4
0,0%
TOGO
4,4
0,0%
NAVO
0,3
0,0%
TSJECHIE
14,5
0,1%
LIBANON
19,5
0,2%
ZAMBIA
0,4
0,0%
OVN-VLUCHTELING
15,2
0,1%
SLOVAKIJE
10,3
0,1%
PAKISTAN
13,9
0,1%
KENIA
0,0
0,0%
VADERLANDSLOOS
9,8
0,1%
BELARUS
4,7
0,0%
VERENIGDE ARABISCHE EMIRATEN
0,4
0,0%
GUINEE-BISSAU
1,3
0,0%
ONBEPAALD
9,7
0,1%
10.237,8
100,0%
Total
Cijfers
>> Turkije (1,8%) >> Congo (Dem. Rep.) (1%) en de burgers van de landen van ex-Joegoslavië (2,4%). In totaal waren in 2009 burgers van meer dan 120 landen gedetineerd in de Belgische gevangenissen.
143
Inrichtingen
Beklaagden
Veroordeelden
Geïnterneerden
Andere
Totaal
Zuigelingen
GDB
%
GDB
%
GDB
%
GDB
%
GDB
%
Merksplas
26,5
4,0%
356,2
53,3%
273,1
40,9%
12,3
1,8%
667,9
100%
Wortel
10,2
5,6%
164,6
90,6%
0,0%
6,8
3,7%
181,6
100%
Antwerpen
521,4
72,8%
76,3
10,7%
112,0
15,6%
6,3
0,9%
715,9
100%
Mechelen
66,4
56,7%
46,8
40,0%
1,0
0,8%
2,9
2,5%
117,1
100%
Turnhout
73,7
39,9%
39,1
21,2%
69,4
37,6%
2,3
1,2%
184,6
100%
Hoogstraten
2,2
1,4%
156,7
98,0%
0,0%
1,0
0,7%
160,0
100%
299,7
48,7%
305,0
49,6%
0,5%
7,8
1,3%
615,4
100%
St Gillis / St Gilles
2,9
Leuven Centr.
26,2
7,7%
310,9
91,0%
1,0
0,3%
3,7
1,1%
341,7
100%
Forest / Vorst
457,2
71,7%
78,4
12,3%
99,9
15,7%
2,3
0,4%
637,8
100%
Leuven Hulp
76,5
39,9%
70,3
36,7%
42,8
22,3%
2,1
1,1%
191,6
100%
0,0%
1,5
0,7%
219,7
100%
8,0
12,3%
0,3
0,5%
64,6
100%
0,0%
0,8
0,2%
408,5
100%
Nivelles
72,4
32,9%
145,8
66,4%
Berkendael
33,8
52,3%
22,5
34,9%
Ittre
10,2
2,5%
397,6
97,3%
Brugge
195,6
25,6%
523,1
68,4%
33,4
4,4%
13,1
1,7%
765,2
100%
Ieper
65,1
59,3%
42,9
39,1%
0,3
0,3%
1,4
1,3%
109,8
100%
Ruiselede
0,3
0,5%
56,4
97,7%
0,0%
1,1
1,9%
57,7
100%
Gent
162,9
40,9%
126,7
31,8%
104,3
26,2%
4,4
1,1%
398,3
100%
Oudenaarde
34,9
22,3%
118,8
75,9%
1,8
1,1%
1,0
0,6%
156,4
100%
Dendermonde
131,8
59,2%
88,0
39,5%
0,7
0,3%
2,1
0,9%
222,6
100%
Mons
146,2
37,7%
219,6
56,6%
20,4
5,3%
1,6
0,4%
387,7
100%
Tournai
51,5
35,8%
90,9
63,2%
0,0%
1,4
1,0%
143,9
100%
Jamioulx
221,6
56,3%
133,8
34,0%
9,3%
1,6
0,4%
393,8
100%
Marneffe
0,3
0,3%
124,1
99,7%
0,0%
124,5
100%
Lantin
418,4
43,2%
485,5
50,2%
Verviers
79,0
30,5%
179,9
Huy
26,2
36,0%
46,6
Paifve
0,1
0,0%
Hasselt Nieuw
141,9
27,0%
Arlon
43,5
St Hubert
0,2
Namur
36,8
0,0% 59,6
6,2%
4,3
0,4%
967,8
100%
69,4%
0,0%
0,3
0,1%
259,1
100%
63,9%
0,0%
0,1
0,1%
72,9
100%
0,0%
164,0
100%
0,0%
163,9
100,0%
376,9
71,7%
1,4
0,3%
5,7
1,1%
526,0
100%
34,5%
82,2
65,3%
0,0%
0,2
0,2%
125,9
100%
0,1%
222,4
98,9%
0,0%
2,2
1,0%
224,8
100%
113,2
55,8%
60,8
30,0%
14,0%
0,4
0,2%
202,9
100%
Dinant
29,1
60,1%
19,2
39,7%
0,0%
0,1
0,2%
48,4
100%
Andenne
10,1
2,7%
368,4
97,0%
0,0%
1,5
0,4%
380,0
100%
Totaal
3548,2
34,7%
5536,2
54,1%
10,4%
92,4
0,9%
10237,8
100%
144
28,5
1061,0
Cijfers
GDB
0,0
1,6
2,3
Gemiddelde dagelijkse bevolking per prioritaire wettelijke toestand in 2009 (exclusief elektronisch toezicht) In totaal verblijft in de gevangenis ongeveer de helft van de gedetineerden uitsluitend in het kader van de tenuitvoerlegging van definitieve straffen (veroordeelden), een derde in afwachting van een definitief vonnis (beklaagden) en 10% als geïnterneerde, maar die verhoudingen variëren van inrichting tot inrichting naargelang de classificatie van de inrichtingen. Zoals in het gedeelte betreffende de activiteiten van de inrichtingen reeds is aangegeven, fungeren sommige ervan als arresthuis, andere als strafhuis en nog andere als beide. Enkel de inrichting tot bescherming van de maatschappij te Paifve is uitsluitend bestemd voor geïnterneerden (naast de inrichtingen tot bescherming van de maatschappij te Bergen en Doornik, die afhangen van het Waals Gewest). In 2009 verbleven in vijf inrichtingen moeders met heel jonge kinderen (zuigelingen).
1,6
0,8
Tot slot bedraagt de dagelijkse bevolking van de federale instelling voor minderjarigen te Everberg gemiddeld 45,5 jongeren die daar gedetineerd zijn na een beslissing van de jeugdrechtbank. In november 2009 werd het nieuwe gesloten federaal centrum voor jongeren in Tongeren geopend. Naast dezelfde categorie van jongeren (2,5), worden in dit centrum ook jonge beklaagden en veroordeelden opgevangen die doorverwezen zijn naar gerechten voor volwassenen.
Inrichtingen voor
Beklaagden
Veroordeelden
minderjarigen
GFC Tongeren
Totaal
GDB
Everberg 6,3
Andere
2,6
0,8
45,5
45,5
2,5
5,9
Inrichtingen Merksplas
Gewoon
Halve vrijheid
Beperkte
Beperkte vrijheid
regime
(veroordeelden)
detentie
(geïnterneerden)
0,0
667,9
Wortel
181,4
Antwerpen
700,4
Mechelen
117,1
Turnhout
184,6
Hoogstraten
159,9
St. Gillis / St. Gilles
610,3
Leuven Centr.
339,4
10,1
0,2
18,7
181,6
12,0
5,2
715,9
72,2
0,0
117,1
23,8
184,6
15,2
160,0
15,8
4,8
615,4
8,8
341,7
10,9
637,8
0,0 0,7
Nivelles
217,0
0,7
Berkendael
64,6
0,0
408,5
667,9
2,4
190,4
748,9
0,1
0,1
Forest / Vorst
Ittre
Elektronisch toezicht
0,3 0,3
Leuven Hulp
Brugge
Totaal
0,5
2,0
1,1
14,5
0,8
637,8
72,8
191,6
18,4
219,7
29,1
64,6
6,7
408,5
24,1
765,2
53,9 20,5
Ieper
106,5
3,3
109,8
Ruiselede
54,7
0,1
3,0
57,7
2,2
Gent
391,9
0,3
4,1
398,3
45,9
2,0
Oudenaarde
152,4
0,1
3,9
156,4
12,2
Dendermonde
217,6
0,5
4,5
222,6
34,6
Mons
387,4
0,3
387,7
22,4
Tournai
143,4
0,5
143,9
10,8
Jamioulx
392,0
1,8
Marneffe
124,5
393,7
51,3
124,5
25,7
Lantin
967,2
0,7
967,8
47,1
Verviers
257,6
1,6
259,1
18,7
Huy
72,2
0,7
72,9
13,3
Paifve
164,0
Hasselt Nieuw
519,8
Arlon
125,7
0,3
5,9
526,0
69,2
0,2
125,9
7,4
St. Hubert
224,7
0,1
224,8
28,9
200,7
2,2
202,9
20,0
Dinant
48,4
0,0
Andenne
380,0 10158,4
De overgrote meerderheid van de gevangenisbevolking die fysiek aanwezig is in de gevangenis, valt onder het gewone detentieregime. Dat wil zeggen dat zij voortdurend onder toezicht van de penitentiaire inrichtingen blijft, met uitzondering van de toekenning van verloven en uitgangsvergunningen. Gemiddeld 71 veroordeelden waren dagelijks geplaatst onder het regime van beperkte detentie of halve vrijheid (met toelating om op regelmatige wijze de penitentiaire inrichting te verlaten voor een bepaalde duur van maximum 12 uur per dag). Het aantal gedetineerden dat fysiek afwezig is in de inrichting, maar geplaatst is onder het regime van elektronisch toezicht, bedroeg gemiddeld ongeveer 830 op dagbasis. De afgebeelde tabel toont eveneens hun dagelijks gemiddelde aantal naargelang de inrichting van waaruit zij onder elektronisch toezicht geplaatst zijn en die instaat voor het administratief beheer van hun detentie.
164,0
Namur
Totaal
Gemiddelde dagelijkse bevolking in 2009 per detentieregime
3,6
67,4
8,4
48,4
6,9
380,0
8,1
10237,8
827,5
Cijfers
145
Inrichtingen
Beklaagden
Veroordeelden
Geïnterneerden
Andere
Totaal
Zuigelingen
Opsluitingen per prioritaire wettelijke toestand
Antwerpen
2250
766
81
30
3127
Mechelen
185
91
6
5
287
Turnhout
328
95
6
11
440
St. Gillis / St. Gilles
82
10
Forest / Vorst
2504
1001
Leuven Hulp
217
135
Nivelles
218
117
Berkendael
175
88
4
2
269
4
Brugge
696
299
22
19
1036
9
De dagelijkse bevolking in penitentiaire inrichtingen wordt kennelijk bepaald door de in- en uitstroom van personen. De aanvankelijke instroommodaliteit in een penitentiaire inrichting is de opsluiting. Dit kan het gevolg zijn van de tenuitvoerlegging van een aanhoudingsbevel (beklaagden), een vrijheidsstraf (veroordeelden), een bevel tot internering (geïnterneerden) of andere titels zoals de voorlopige aanhouding van voorwaardelijk in vrijheid gestelde veroordeelden of veroordeelden begeleid in het kader van de probatie.
Ieper
213
152
22
387
Gent
669
363
56
16
1104
Oudenaarde
109
52
1
4
166
Dendermonde
459
308
9
12
788
Mons
430
211
10
5
656
Tournai
208
94
4
306
Jamioulx
639
299
19
7
964
Lantin
1182
376
27
8
1593
1
De volgende tabel geeft de verdeling van deze aanvankelijke opsluitingen naargelang de inrichting waarin de detenties een aanvang namen. Bepaalde gevangenissen zijn niet vermeld, niet omdat er in 2009 geen nieuwe gedetineerden verbleven, maar omdat de instroom er onder andere vormen gebeurt, waarbij het hoofdzakelijk de overbrenging vanuit een andere inrichting betreft.
Verviers
254
121
2
377
Huy
102
50
1
153
Hasselt Nieuw
580
315
27
952
Arlon
151
58
1
210
Namur
436
114
3
568
Dinant
153
52
1
206
Merksplas
1
Paifve
1
3
95
55
21
3581
37
5
394
1
336
3
3
30
15
Andenne Totaal
12240
5167
Inrichting voor minderjarigen Beklaagden Everberg GFC Tongeren (sinds 21/11/2009)
146
1
382
Andere
1
2
2
212
18001
Totaal
480
480
8
9
Cijfers
15
Het merendeel van de opsluitingen gebeurt na de afgifte van een aanhoudingsbevel (beklaagden). Iets minder dan een derde heeft betrekking op definitief veroordeelden. Sommige beklaagden in opsluiting blijven opgesloten tot hun veroordeling of internering en daarna, zonder dat dit als een nieuwe opsluiting wordt beschouwd. Bijgevolg maakt de opsluiting van veroordeelden slechts een deel uit van de instroom in de categorieën definitief veroordeelden of geïnterneerden.
Inrichtingen
Voorlopige
Vreemdelingen
hechtenis
(excl. voorl. invr.)
Strafeinde
Geïnterneerden
Voorwaardelijke
Voorlopige invrijheidstel-
Voorlopige
invrijheidstelling
ling (algemeen)
invrijheidstelling
Andere
Totaal
Zuigelingen
In 2009 konden 14 670 gedetineerden rechtstreeks de gevangenis verlaten ingevolge een beslissing tot invrijheidstelling. Bovenop dit aantal komen de 2 273 invrijheidstellingen van gedetineerden die hun straf uitzaten onder het regime van elektronisch toezicht op het moment dat er een einde kwam aan hun detentie, wat het aantal invrijheidstellingen op 16 943 brengt.
(bijzondere) Merksplas
13
19
25
Wortel
8
4
20
Antwerpen
1439
26
2
Mechelen
131
2
3
Turnhout
239
2
3
Hoogstraten
5
69
123 143
7
5
291
4
193
10
2122
8
565
8
7
48
3
194
18
4
95
2
363
11
.
17
15
1
3
13
464
10
83
St. Gillis / St. Gilles
401
30
9
Leuven Centr.
33
4
8
64
30 14
2
51
90
7
1017
35
5
178 1827
Forest / Vorst
1474
33
3
66
3
222
8
18
Leuven Hulp
144
13
5
38
4
159
74
3
440
Nivelles
166
1
12
19
50
1
3
252
Berkendael
151
Ittre
5
6
8
25
14
1
225
5
8
3
74
19
241
17
3
879
Brugge
512
5
68
Ieper
130
5
4
3
88
3
6
5
4
1
7
228
1
Ruiselede Gent
488
16
5
14
48 25
66
78
5
1
4
30
2
1
121
287
1
7
2
5
132
2
1
437
Mons
359
3
22
5
4
103
1
2
499
Tournai
180
4
6
7
53
Jamioulx
391
5
8
20
8
185
1
618
13
10
Lantin
829
18
63
21
19
299
6
9
1264
Verviers
189
1
14
9
75
3
2
293
Huy
74
7
3
18
50
199
Paifve 438
Arlon
101
.
9
2
30
4
6
65
12
St. Hubert
33
Namur
349
8
2
Dinant
131
3
1
6
36
235
500
Andenne Totaal
36
102 15
Hasselt Nieuw
8744
10
6
20
5 1
143
212
2
1
302
49
1
33
418
752
1
426
Inrichtingen
Voorlopige Minderjarigen
2
170
voor minderjarigen
hechtenis
19
5
4
2
72
349
4014
314
94
14670
Cijfers
Van de andere reden van ‘afschrijving’ van gedetineerden uit de gevangenisregisters (invrijheidstellingen) is de ‘(algemene) voorlopige invrijheidstelling’ vanuit kwantitatief oogpunt de belangrijkste. Het betreft de voornaamste vorm van vervroegde invrijheidstelling van veroordeelden die een totale gevangenisstraf van maximaal drie jaar uitzitten. De vervroegde invrijheidstelling van veroordeelden met een totale gevangenisstraf van meer dan drie jaar neemt de vorm aan van de voorwaardelijke invrijheidstelling (voor Belgen en vreemdelingen met verblijfsrecht in België) of die van een ‘voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering’ (opgenomen in de tabel onder de bijzondere voorlopige invrijheidstelling). Meer dan de helft van het aantal voorwaardelijke invrijheidstellingen wordt ten uitvoer gelegd nadat de gedetineerde een deel van zijn straf onder het regime van elektronisch toezicht heeft uitgezeten.
250
15 7
9
16
Oudenaarde
13
6
815
Dendermonde
Marneffe
Wat de gedetineerden betreft die niet onder elektronisch toezicht geplaatst waren, heeft het merendeel van de invrijheidstellingen betrekking op beklaagden die opnieuw in vrijheid zijn gesteld vóór het definitieve vonnis.
233
4
Invrijheidstellingen in 2009 per reden van afschrijving (exclusief elektronisch toezicht)
Everberg 15
GFC Tongeren (sinds 21/11/2009)
491 1
7
147
De categorie ‘vreemdelingen (exclusief voorlopig invrijheidstellingen)’ heeft betrekking op vreemdelingen die administratief gedetineerd zijn in een penitentiaire inrichting na hun detentie als beklaagde of als veroordeelde aan het einde van de straf (uitzonderlijk als geïnterneerde) en die na hun invrijheidstelling ter beschikking gesteld zijn van de Dienst Vreemdelingenzaken. Deze buitenlandse gedetineerden die in vrijheid gesteld zijn na het einde van hun straf, zijn niet opgenomen in de categorie ‘strafeinde’. Hetzelfde geldt voor de gedetineerden die in vrijheid gesteld zijn aan het einde van de tenuitvoerlegging van de hoofdstraffen, op wie een subsidiaire gevangenisstraf ingevolge de niet-betaling van een boete ook van toepassing was en die vrijgelaten zijn na betaling van een deel van de verschuldigde bedragen. Dat is een ander geval van ‘bijzondere voorlopige invrijheidstelling’.
Invrijheidstellingen van de veroordeelden onder elektronisch toezicht Inrichtingen
Strafeinde
Voorlopige invrijheidstelling (algemeen)
Voorlopige invrijheidstelling (bijzondere)
Andere
Totaal
1
21
9
Wortel
1
12
10
23
4
205
209
Antwerpen Mechelen
5
Turnhout
31
2
58
65
5
49
54
Hoogstraten
1
19
4
24
St. Gillis / St. Gilles
1
13
2
16
Leuven Centr.
10
Forest / Vorst
10 199
8
207
Leuven Hulp
1
1
61
Nivelles
3
25
39
3
19
22
Berkendael
63 1
68
Ittre
1
39
Brugge
2
19
117
138
3
43
46
Ieper Ruiselede Gent
3
Oudenaarde Dendermonde
1
Mons
40
4
1
5
6
167
176
3
36
39
3
94
98
8
56
64
Tournai
1
4
32
2
39
Jamioulx
1
2
161
9
173
Marneffe
2
42
1
1
46
Lantin
3
16
108
1
128
Verviers
1
8
43
1
53
6
31
37
3
31
177
211
1
22
23
11
29
18
Namur
4
61
Dinant
2
20
Huy Hasselt Nieuw Arlon St. Hubert
148
Voorwaardelijke invrijheidstelling
Merksplas
Andenne
1
17
Totaal
43
362
Cijfers
58 2
67 22 18
1843
0
25
2273
Inrichtingen
Zelfmoorden
Andere overlijdens
Totaal
Merksplas
2
2
Antwerpen
1
1
2
3
3
4
Mechelen
1
Turnhout
1
St. Gillis / St. Gilles
1
1
Leuven Centr.
3
3
Forest / Vorst
1
1
2
Leuven Hulp
2
Nivelles
1
1 2
2
1
2
3
Ittre Brugge
2
Gent
1
1
Mons
1
1
1
1
Tournai
1
Jamioulx Lantin
3
Verviers Paifve
1
Hasselt Nieuw
1
4
1
1
2
3
4
4
Arlon
1
1
1
1
Andenne 12
Onder de gebeurtenissen die een einde maken aan de detentie behoren ook de sterfgevallen. In 2009 overleden 43 gedetineerden in detentie, hetzij in de penitentiaire inrichting zelf, hetzij in een ziekenhuis waarnaar zij in voorkomend geval waren overgebracht. Van deze 43 sterfgevallen werden 12 geïdentificeerd als zelfdoding. Wegens het medisch beroepsgeheim is het niet mogelijk de andere doodsoorzaken te onderscheiden.
1
Namur
Totaal
Zelfmoorden en andere overlijdens in penitentiaire inrichtingen in 2009 (ziekenhuizen inbegrepen)
1
1
31
43
Cijfers
149
Type
Inrichtingen Ontsnapte
Type
Omstandigheid van ontsnapping
Gesloten
Andenne
2
Gesloten
celruimte (individuële cel of gemeenschappelijke slaapruimte)
Berkendael
0
1
atelier
0
Brugge
4
ontvluchting uit andere gesloten aanhorigheden (koeren)
7
Dinant
1
met gijzelneming (cellulair, atelier, bezoek, ...)
9
Forest / Vorst
3
door persoonsverwisseling (bezoek, vrijstelling)
1
Ittre
3
extra-muros: tewerkstelling - (sport)activiteit
1
Lantin
2
ziekenhuis, uithaling voor consultatie, overbrenging naar ziekenhuis
3
Mechelen
1
tijdens uithaling
9
Merksplas
4
niet geregistreerd
4
Mons
1
Onder totaal
34
gedetineerden
Ontsnapte gedetineerden
Namur
5
celruimte (individuële cel of gemeenschappelijke slaapruimte)
23
Paifve
1
atelier
2
St Gillis / St Gilles
3
polyvalente zaal - sport/fitness
0
Verviers
1
ontvluchting uit andere gesloten aanhorigheden (koeren)
5
Gesloten (minderjarigen)
Everberg
2
extra-muros: tewerkstelling - (sport)activiteit
7
Onder totaal
34
tijdens uithaling
1
(Half-) open
Hoogstraten
9
niet geregistreerd
1
Marneffe
8
Onder totaal
39
St. Hubert
22
Totaal
73
Onder totaal
39
Totaal
73
150
(Half-) open
Cijfers
Gedetineerden onder gewoon regime ontsnapt in 2009, ontsnappingen buiten de muren inbegrepen (bv. uit het ziekenhuis, uithaling, enz.) In 2009 ontsnapten 34 gedetineerden uit een gesloten penitentiaire inrichting of uit een gesloten centrum voor jongeren. 39 andere gedetineerden zijn gevlucht uit open of halfopen inrichtingen. Deze cijfers omvatten ontsnappingen buiten de perimeter van de inrichtingen, bijvoorbeeld bij uithalingen (om te verschijnen in het gerechtsgebouw) of uit een ziekenhuiskamer. Dit betekent dat slechts 17 gedetineerden ontsnapten uit een gesloten inrichting, van wie de helft daarbij geweld (gijzeling) gebruikte.
Detentiebeheer Volgende tabellen geven enkele cijfers weer inzake de toepassing van de wet betreffende de externe rechtspositie van 17 mei 2006, artikelen 4 tot 20 – strafuitvoeringsmodaliteiten onder de bevoegdheid van de minister. Deze tabel bevat de gemotiveerde adviezen uitgebracht door de directeurs naar aanleiding van de door veroordeelden ingediende aanvragen inzake: Uitgaansvergunning (UV) art. 4 § 2: een uitgaansvergunning (max. 16u) die op elk moment van de detentieperiode aan de veroordeelde kan worden toegekend om sociale, morele, juridische, familiale, opleidings- of professionele belangen te behartigen die zijn aanwezigheid buiten de gevangenis vereisen of om een medisch onderzoek of een medische behandeling buiten de gevangenis te ondergaan. De directeurs hebben 831 adviezen voor dit type uitgaansvergunning uitgebracht. De gunstige adviezen maken 73,2% van de voor deze modaliteit uitgebrachte adviezen uit. Uitgaansvergunning (UV) art. 4 § 3: een uitgaansvergunning (max. 16u, eventueel met een bepaalde periodiciteit) die kan worden toegekend tijdens de 2 jaren die de datum voorafgaan waarop voorwaardelijke invrijheidstelling kan worden toegelaten, om de sociale re-integratie voor te bereiden.> > De directeurs hebben 4.653 adviezen voor dit type uitgaansvergunning uitgebracht. De gunstige adviezen maken 82,1% van de voor deze modaliteit uitgebrachte adviezen uit.
Door de directeurs uitgebrachte adviezen inzake strafuitvoeringsmodaliteiten in 2009 Inrichtingen
UV (art4§2)
UV (art4§3)
PV
SO
POS
NEG
POS
NEG
POS
NEG
POS
Totaal positief
Totaal negatief
Totaal algemeen
NEG
Andenne
15
12
182
101
112
176
1
3
310
292
602
Antwerpen
3
2
14
4
4
10
0
0
21
16
37 144
Arlon
24
0
47
16
38
18
0
1
109
35
Berkendael
2
0
9
0
7
3
0
0
18
3
21
Brugge
75
52
542
90
105
194
0
8
722
344
1066 171
Dendermonde
10
9
73
16
27
35
1
0
111
60
Dinant
0
0
40
0
17
2
0
0
57
2
59
Forest / Vorst
0
1
21
1
28
11
0
0
49
13
62
Gent
15
4
62
4
28
21
0
1
105
30
135
Hasselt
40
41
196
95
79
120
1
4
316
260
576 384
Hoogstraten
21
1
159
14
83
106
0
0
263
121
Huy
1
2
31
23
16
15
0
0
48
40
88
Ieper
17
2
39
2
23
11
0
0
79
15
94
Ittre
26
6
152
63
126
213
0
0
304
282
586
Jamioulx
9
5
39
3
27
28
0
1
75
37
112
Lantin
22
10
376
170
78
204
0
0
476
384
860
Leuven Centraal
57
20
195
21
65
88
1
0
318
129
447
Leuven Hulp
4
0
33
1
18
17
1
0
56
18
74
Marneffe
20
4
101
9
54
33
2
0
177
46
223
Mechelen
12
0
77
3
34
29
0
0
123
32
155
Merksplas
15
5
191
26
71
98
0
1
277
130
407
Mons
26
11
127
26
65
75
1
0
219
112
331
Namur
18
0
70
24
21
28
0
0
109
52
161
Nivelles
16
5
203
28
90
57
2
1
311
91
402
Oudenaarde
51
8
214
17
48
24
1
0
314
49
363
Ruiselede
25
0
95
5
24
17
0
0
144
22
166
Sint-Gillis
1
3
57
8
42
80
0
0
100
91
191
St. Hubert
36
1
146
9
127
108
0
0
309
118
427 197
Tournai
12
1
83
14
34
53
0
0
129
68
Turnhout
6
6
17
4
8
22
0
0
31
32
63
Verviers
18
5
86
6
79
74
0
0
183
85
268
Wortel
10
7
143
27
87
52
0
0
240
86
326
1
0
2
1
0
1
0
0
3
2
5
608
223
3822
831
1665
2023
11
20
6106
3097
9203
Niet toegewezen Totaal
Cijfers
151
Penitentiair verlof (PV) art. 6 en 7: penitentiair verlof (3x36u per trimester) dat kan worden toegekend in het jaar dat de datum van de voorwaardelijke invrijheidstelling voorafgaat. De directeurs hebben 3.688 adviezen voor penitentiaire verloven uitgebracht, de gunstige adviezen maken 45,1% van de ter zake uitgebrachte adviezen uit. Strafonderbreking (SO) art. 15: onderbreking van de strafuitvoering (max. 3 maanden, kan worden hernieuwd) die op elk moment van de detentieperiode kan worden toegekend om ernstige en uitzonderlijke redenen van familiale aard. De directeurs hebben 31 adviezen voor strafonderbrekingen uitgebracht. De gunstige adviezen maken 35,5% van de voor deze modaliteit uitgebrachte adviezen uit.
> > > > > > > > > > > > > > > >
In de tabel op de volgende pagina worden de beslissingen vermeld van de namens de minister handelende Directie Detentiebeheer (DDB). Deze beslissingen worden genomen op grond van de door de directeurs ingediende adviezen voor strafuitvoeringsmodaliteiten zoals omschreven in de toelichting bij de vorige tabel. DDB niet bevoegd: het door de directeur ingediende advies is zonder gevolg gebleven omdat de veroordeelde, tijdens het door de DDB gevoerde onderzoek met het oog op een beslissing, niet meer voldeed aan de toelatingsvoorwaarden wegens een wijziging van zijn wettelijke situatie, zijn voorwaardelijke invrijheidstelling, enz. Bijkomende informatie: art. 10 § 2, indien op korte termijn beschikbare, bijkomende informatie noodzakelijk is, wordt deze aangevraagd en leidt zij automatisch tot een verlenging met 7 werkdagen, die wordt toegevoegd aan de oorspronkelijke beslissingstermijn van 14 werkdagen.
De gunstige adviezen maken 66,3% van alle uitgebrachte adviezen uit, alle modaliteiten samen genomen.
Positieve beslissingen: worden genomen binnen een termijn van 14 werkdagen (eventueel verlengd met 7 dagen wegens een vraag om bijkomende informatie) die begint te lopen vanaf het tijdstip waarop de DDB het advies van de directie heeft ontvangen.
Indien de adviezen worden gegroepeerd volgens de regio van de penitentiaire inrichting waarvan zij uitgaan, is de verdeling als volgt: inrichtingen van de regio Noord: 4464 adviezen> inrichtingen van de regio Zuid: 4460 adviezen> inrichtingen van de regio Brussel: 274 adviezen
Negatieve beslissingen: worden genomen zowel na positieve als negatieve adviezen. Hierbij moet worden onderstreept dat de wet bepaalt dat voor uitgaansvergunningen en verloven waarvoor de directeur een positief advies heeft uitgebracht, de minister wordt geacht de modaliteit aan de veroordeelde toe te kennen indien bij het verstrijken van de wettelijke termijn geen beslissing is genomen (art. 10 § 4). Dit is niet het geval indien het advies van de directeur negatief was.
> > > > >
152
Cijfers
Termijn overschreden: het gaat uitsluitend om de positieve adviezen die de directeurs hebben uitgebracht, waarvoor de DDB binnen de wettelijke termijn geen beslissing nam en waarvoor de minister dus wordt geacht de modaliteit toe te kennen (art. 10 § 4). Totaal beslissingen (zonder de bijkomende informatie): Er is een merkbaar verschil tussen het totaal aantal adviezen (9.203) de vorige tabel en het totaal aantal beslissingen (7.770) in deze tabel. Dit verschil kan grotendeels worden verklaard door de prioriteiten die bij de behandeling van positieve adviezen moesten worden gesteld wegens een gebrek aan personeel bij de DDB. Dat had tot gevolg dat de beslissing die na een negatief advies werd genomen na het verstrijken van de termijn van 14 dagen niet via het informaticaprogramma werd opgenomen.
Beslissingen genomen door de DDB inzake strafuitvoeringsmodaliteiten in 2009 Inrichtingen
DDB niet
Bijkomende informatie
bevoegd
Positieve besliss-
Negatieve
ingen
beslissingen
Termijn overschreden
Totaal beslissingen
Totaal algemeen
(zonder bijkomende informatie)
Andenne
3
77
180
262
1
446
Antwerpen
4
4
15
14
0
33
523 37
Arlon
1
36
67
61
0
129
165
Berkendael
0
5
11
8
0
19
24
Brugge
12
164
526
435
0
973
1137
Dendermonde
3
39
61
84
1
149
188
Dinant
0
10
29
28
0
57
67
Forest / Vorst
0
4
24
21
0
45
49
Gent
1
25
68
56
1
126
151
Hasselt
11
86
189
285
1
486
572
Hoogstraten
6
70
186
171
0
363
433
Huy
0
10
22
42
0
64
74
Ieper
3
19
54
24
0
81
100
Ittre
5
73
183
227
1
416
489
Jamioulx
0
16
42
42
0
84
100
Lantin
8
113
297
311
0
616
729
Leuven Centraal
3
51
171
204
1
379
430
Leuven Hulp
0
11
38
26
0
64
75
Marneffe
0
27
122
99
0
221
248
Mechelen
3
16
63
62
0
128
144
Merksplas
5
82
186
157
1
349
431
Mons
1
63
160
112
0
273
336
Namur
0
23
72
50
0
122
145
Nivelles
2
63
221
117
0
340
403
Oudenaarde
0
75
178
163
0
341
416
Ruiselede
0
19
117
37
0
154
173
Sint-Gillis
1
17
61
83
0
145
162
St-Hubert
8
76
211
177
0
396
472
Tournai
0
36
66
90
0
156
192
Turnhout
2
12
16
30
0
48
60
Verviers
4
55
131
93
0
228
283
Wortel
2
78
147
144
0
293
371
Niet toegewezen
0
15
16
30
0
46
61
Totaal
88
1470
3930
3745
7
7770
9240
Cijfers
153
In deze tabel worden voor elke maand van 2009 de gunstige adviezen en de beslissingen tot toekenning van de verschillende strafuitvoeringsmodaliteiten vermeld. De doelstelling van deze tabel bestaat erin een idee te geven van de variatie in het aantal adviezen en beslissingen dat elke maand wordt genomen en het percentage beslissingen tot toekenning te vergelijken met de positieve adviezen per type modaliteit. Gemiddeld genomen waren er in 2009 509 gunstige adviezen per maand en 327,5 beslissingen tot toekenning per maand. Er zijn belangrijke afwijkingen merkbaar. Er is een minimum van 373 positieve adviezen in februari en een maximum van 709 in juni. Voor de beslissingen tot toekenning is een minimum van 231 positieve beslissingen in januari en een maximum van 469 in juni merkbaar.
oog op het voorbereiden van de sociale re-integratie. Uitgaansvergunningen kunnen worden toegekend vanaf 2 jaar voor de toelaatbaarheidsdatum voor de voorwaardelijke invrijheidstelling en het aantal toekenningen dat daarmee overeenstemt (2.655, hetzij 69,5% van de positieve adviezen). Deze modaliteit bestrijkt een groot domein, te weten de voorbereiding op de sociale re-integratie, en kan desgevallend worden verbonden aan een bepaalde periodiciteit. De cumulatie van deze 2 aspecten heeft ongetwijfeld een invloed op de frequente aanwending ervan.
Door de DDB genomen beslissingen over de toekenning van strafuitvoeringsmodaliteiten n.a.v. door de directeurs uitgebrachte positieve adviezen
Bij nader onderzoek van het gebruik van de verschillende modaliteiten wordt het kleine aantal positieve adviezen (11) inzake strafonderbreking en het kleine aantal toekenningen (2, hetzij 18,2% van de positieve adviezen) merkbaar. Deze modaliteit, die op elk ogenblik van de strafuitvoering kan worden toegekend, wordt nog altijd weinig aangewend. Twee factoren kunnen de zeer beperkte toekenning van deze modaliteit verklaren: de aangevoerde reden komt niet altijd overeen met de wettelijke bepaalde ernstige en uitzonderlijke reden en, in tegenstelling tot de andere modaliteiten, kunnen aan strafonderbreking geen bijzondere voorwaarden worden verbonden om tegemoet te komen aan contra-indicaties, waardoor de toekenning ervan nog beperkter wordt.
Maanden
Aan de andere kant is er het aanzienlijk aantal positieve adviezen (3.822) inzake uitgaansvergunningen met het
154
Indien alle positieve adviezen voor alle modaliteiten in aanmerking worden genomen, kan worden opgemerkt dat in 64,4% van de gevallen een beslissing tot toekenning erop is gevolgd.
Positieve adviezen directeurs
Positieve beslissingen DDB
UV (art.4 § 2)
UV (art.4 § 3)
PV
SO
Totaal adviezen
UV (art.4 § 2)
UV (art.4 § 3)
PV
SO
Totaal beslissingen
januari
49
208
130
1
388
22
140
69
0
231
februari
48
226
98
1
373
31
156
60
0
247
maart
60
334
156
0
550
31
227
99
0
357
april
43
319
146
0
508
28
215
88
0
331
mei
50
323
136
0
509
25
219
77
0
321
juni
55
444
209
1
709
33
320
116
0
469
juli
58
312
130
1
501
34
218
63
0
315
augustus
65
422
151
1
639
40
303
77
0
420
september
56
349
116
0
521
37
247
60
0
344
oktober
52
327
115
0
494
39
223
64
0
326
november
34
268
100
2
404
20
181
54
0
255
december
38
290
178
4
510
24
206
82
2
314
Totaal
608
3822
1665
11
6106
364
2655
909
2
3930
59,90%
69,50%
54,60%
18,20%
64,40%
% Toekenning
Cijfers
Advies over de niet-naleving van de voorwaarden: twee soorten informatie worden onder deze benaming samengebracht. Enerzijds het advies van de directeur naar aanleiding van de niet-naleving door de veroordeelde van de algemene voorwaarde om geen nieuwe strafbare feiten meer te plegen en/of van de bijzondere voorwaarden opgelegd in verband met de modaliteit toegekend om tegemoet te komen aan de tegenaanwijzingen (art. 5, 2°, 7, 2°, 11 § 3) en anderzijds de beschrijving van het gedurende meer dan 3 dagen niet terugkeren na afloop van een toegekende modaliteit. In de loop van 2009 werden voor deze 2 categorieën 668 adviezen uitgebracht. Voortzetting van de modaliteit: betekent dat na onderzoek van de niet-naleving van de voorwaarde de DDB van mening was dat de toegekende modaliteit kon blijven voortduren zonder dat er een andere reactie nodig was. Aanpassing van de voorwaarden: betreft de aanpassing van de voorwaarden voor toegekende modaliteiten. Deze aanpassing gebeurt in geval van de niet-naleving van voorwaarden zowel in het kader van art. 11 § 4 als in het kader van art. 12 § 1, 1° en § 2, 1°. Schorsing: schorsing van maximaal 3 maanden, te rekenen vanaf de laatst toegekende modaliteit van dat type naar aanleiding van de niet-naleving van voorwaarden, art. 12 § 1, 1° en § 2, 1°. Herroeping: herroeping naar aanleiding van de niet-naleving van de voorwaarden die opgelegd zijn in verband met een modaliteit art. 12 § 1, 4° en § 2, 4°. Van de 668 adviezen in verband met de niet-naleving van voorwaarden zijn er 479 beslissingen tot herroeping genomen, wat overeenkomt met 74,1% van het totaal aantal beslissingen dat werd genomen naar aanleiding van de niet-naleving van de modaliteit. Het totaal aantal beslissingen tot toekenning van modaliteiten in aanmerking genomen (3.930 – zie vorige tabel), heeft het aantal herroepingen (479) betrekking op 12,2% van de beslissingen tot toekenning.
Reacties n.a.v. de niet-naleving van toegekende strafuitvoeringsmodaliteiten Adviezen directeurs
Beslissingen DDB
Advies niet-naleving
Voortzetting
Aanpassing
Niet aanpassing
voorwaarden
modaliteit
voorwaarden
voorwaarden
Schorsing
Herroeping
Totaal beslissingen
Andenne
44
1
0
Antwerpen
0
0
0
0
6
37
44
0
0
0
Arlon
8
2
0
0
0
0
6
Berkendael
2
8
0
0
0
0
2
2
Brugge Dendermonde
78
7
2
0
3
59
71
23
0
0
0
5
11
16
Dinant
4
2
1
0
0
1
4
Forest / Vorst
0
0
0
0
0
0
0
Gent
3
0
0
1
1
7
9
Hasselt
24
0
1
0
2
20
23
Hoogstraten
27
0
0
0
2
23
25
Huy
2
2
0
0
0
0
2
Ieper
5
0
0
0
0
5
5
Ittre
19
0
3
0
0
19
22
Jamioulx
3
0
0
0
0
5
5
Lantin
64
3
1
0
1
56
61
Leuven Centraal
10
1
0
0
6
3
10
Leuven Hulp
12
1
0
0
4
7
12
Marneffe
20
0
1
0
2
17
20
Mechelen
19
0
0
0
5
13
18
Merksplas
50
7
3
1
8
25
44
Mons
24
1
1
0
2
20
24
Namur
11
3
0
0
4
4
11
Nivelles
31
6
1
0
8
15
30
Oudenaarde
18
1
2
0
4
12
19
Ruiselede
19
0
0
0
0
14
14
Sint. Gillis
3
0
0
0
0
3
3
St. Hubert
69
10
1
1
20
39
71
Tournai
10
1
1
0
5
4
11
Turnhout
3
0
0
0
1
2
3
Verviers
20
0
2
0
1
20
23
Wortel
39
0
0
0
5
30
35
Niet toegewezen
4
0
0
0
1
0
1
668
48
20
3
96
479
646
Totaal
Cijfers
155
Personeel
Graad
Deze tabel geeft een overzicht van de personeelssituatie op 1 december 2009 voor alle personeelscategorieën in de inrichtingen en in het Veiligheidskorps.
Effectief
Voltijds equivalent
Personeelsplan 2009
Totaal Directie
145
143,40
158,0
Totaal Attachés
82
77,70
96,0
Totaal Administratief
723
644,80
702,0
Totaal Medisch
283
244,96
275,5
Totaal PSD
393
341,36
377,0
7.678
6.892,17
6.808,0
De ‘effectieven’ zijn het aantal fysieke personen die tewerkgesteld zijn, terwijl de ‘voltijds equivalenten’ prestaties betreft.
Totaal Bewaking/techniek
Totaal Erediensten
86
57,80
65,0
De budgettaire marge die voor het jaar 2009 beschikbaar was, liet weinig ruimte voor nieuwe initiatieven.
Totaal Veiligheidskorps
361
344,00
350,0
In- en uitstroom
IN
OUT
Totaal Directie
1
5
Totaal Attachés
14
7
Totaal Administratief
47
53
Totaal Medisch
52
27
Totaal PSD
49
14
Totaal Bewaking/Techniek
426
274
Totaal Penitentiaire Inrichtingen
589
380
Totaal Erediensten
11
4
Totaal Veiligheidskorps
0
13
600
397
156
Totaal Penitentiaire Inrichtingen
3
2,95
0,0
9.307
8.347,34
8.416,5
Mutaties
Deze tabel geeft een overzicht van het aantal nieuwe medewerkers die in de loop van 2009 werden aangeworven alsook het aantal medewerkers die het departement verlaten hebben. Het is duidelijk dat de vertrekken werden gecompenseerd en het aantal medewerkers is bovendien gestegen.
Totaal
Totaal Buiten kader
Deze tabel toont het aantal mutaties volgens de in 2007 ingevoerde procedure. Deze procedure houdt in dat iedere bewakingsassistent een mutatie kan aanvragen naar een gevangenis op vijf nauwkeurig vastgestelde data. Na een evaluatie van de geplande mutaties, stelt de directie P&O van het DG EPI vast in welke gevangenissen betrekkingen vrijkomen of vacant zijn. Vervolgens dient zij een aanvraag tot werving in voor die inrichtingen waar het personeelskader moet worden aangevuld. Deze wervingen vinden eveneens jaarlijks plaats op vijf welbepaalde data. Dankzij deze procedure slaagt de directie P&O erin de werving beter af te stemmen op de behoeften van elke inrichting. De invoering van de nieuwe loopbaan voor het bewakingsen technisch personeel niveau C en de bijhorende veranderingen in de wervingsprocedure (on-going) zullen waarschijnlijk leiden tot een aanpassing van de mutatiecycli aan de nieuwe wervings- en opleidingsmogelijkheden.
Cijfers
Cycli
Aanvragen
Mutaties
2009-C1
258
101
2009-C2
178
30
2009-C3
230
44
2009-C4
217
73
2009-C5
251
36
Totaal 2009
1134
284
Personeel per inrichting in 2009
WORTEL
TURNHOUT
TONGEREN
ST GILLIS / ST GILLES
RUISELEDE
OUDENAARDE
MERKSPLAS
MECHELEN
LEUVEN HULP
LEUVEN CENTRAAL
IEPER
HOOGSTRATEN
HASSELT
GENT
EVERBERG
DENDERMONDE
BRUGGE
ANTWERPEN
Onderstaande tabel geeft een globaal overzicht van het personeel (voltijds equivalent) per penitentiaire inrichting en per functie.
Totaal Directie
6,0
7,8
4,0
3,0
4,0
5,0
3,0
1,0
3,8
2,0
3,0
8,0
2,0
1,0
5,0
1,0
2,0
4,0
Totaal Attachés
2,0
4,8
1,0
1,0
1,5
4,0
1,0
1,8
2,0
1,0
1,0
4,0
1,0
2,0
1,0
1,0
1,0
1,0
6,5
10,9
7,6
31,6
3,7
Totaal Administratief
21,9
38,6
15,9
25,4
22,7
11,5
8,1
18,1
12,8
Totaal Medisch
10,5
25,5
2,0
9,1
1,0
1,0
1,0
2,9
8,4
Totaal PSD
12,6
29,6
6,5
11,8
16,6
6,7
2,8
12,8
6,7
Totaal Bewaking/Techniek
266,8
579,3
113,4
189,1
340,2
115,1
68,7
200,3
6,2
2,3
2,5
3,3
2,4
1,0
2,6
325,9
689,7
28,4
4,7
103,6
74,7
416,1
117,3
0,5
3,4
2,4
1,0
9,2
10,1
0,8
2,6
18,2
5,7
6,7
39,9
332,0
114,3
105,5
27,3
4,4
1,0
139,3
83,4
242,4
135,0
98,0
514,6
140,2
53,1
408,5
33,0
ITTRE
JAMIOULX
LANTIN
MARNEFFE
NIVELLES
PAIFVE
ST HUBERT
TOURNAI
VERVIERS
6,0
3,0
2,0
3,0
1,0 6,6
NAMUR
391,8
MONS
244,1
DINANT
115,0
ARLON
ANDENNE
145,2
Totaal Directie
4,0
1,0
5,0
5,8
8,0
4,0
3,0
3,0
2,0
1,0
3,0
2,0
4,8
1,0
3,0
35,6
8,5
22,8
22,6
49,2
10,5
5,3
9,4
18,6
Totaal Administratief
23,9
8,9
Totaal Medisch
5,3
4,0
Totaal PSD
16,2
4,0
2,0
14,4
2,5
17,5
13,3
22,7
Totaal Bewaking/Techniek
306,7
103,2
37,9
337,2
70,9
327,7
219,8
1,6
1,0
4,9
0,2
0,5
2,1
362,6
125,0
416,0
84,1
381,8
275,0
17,9
5,0
3,0
4,0
3,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
1,0 19,3
23,2
18,5
17,6
11,8
13,6
17,5
10,0
7,6
3,8
27,7
3,3
2,5
4,4
7,8
12,9
7,5
7,3
10,5
9,0
5,3
7,9
674,3
90,4
241,8
145,1
171,2
178,7
151,5
145,7
169,5
5,8
0,5
2,0
1,9
2,1
0,8
0,4
0,5
0,5
783,3
115,1
295,8
183,6
209,0
234,4
183,8
176,4
204,5
Totaal Buiten kader Totaal
5,1
11,1
16,4
2,0
Totaal Attachés
Totaal Erediensten
0,8
HUY
Totaal Buiten kader Totaal
104,5
13,5
FOREST / VORST
Totaal Erediensten
25,2 30,6
145,1
127,1
1,0 48,5
Cijfers
157
Gratificaties In 2009 kregen alle gevangenissen, de centrale garage en de opleidingscentra een enveloppe toegewezen voor het betalen van ‘huishoudelijke werken’ uitgevoerd door de gedetineerden. Slechts 3,3% van het voorziene budget bleef onbenut. Hiermee werden de enveloppes dus beter beheerd dan in 2008. Enkele inrichtingen overschreden hun budget. De Beheerscommmissie heeft besloten dat deze tekorten ten laste van de CDRGA vallen. Het management van het DG EPI zal erop blijven aandringen dat de enveloppes zorgvuldig opgevolgd worden.
Inrichting
Budget 2009 (€)
Totaal gerealiseerd 2009 (€)
Overschot (€)
% Gerealiseerd
Andenne
22.500
22.489,30
10,70
99,95%
Antwerpen
189.500
190.695,08
-1.195,08
100,63%
150
96,53
53,47
64,35%
Berkendael
44.250
44.193,99
56,01
99,87%
Brugge
309.200
306.964,68
2.235,32
99,28%
CFPP Marneffe
34.580
26.089,96
8.490,04
75,45%
Arlon
Dendermonde
78.370
78.290,69
79,31
99,90%
Dinant
86.500
86.499,04
0,96
100,00%
Forest/Vorst
223.500
210.991,93
12.508,07
94,40% 107,58%
9.950
10.704,00
-754,00
Gent
146.000
140.064,55
5.935,45
95,93%
Hasselt
158.200
160.972,12
-2.772,12
101,75%
Hoogstraten
102.000
97.514,81
4.485,19
95,60%
Huy
40.000
39.013,00
987,00
97,53%
Garage
Ieper
50.200
45.774,62
4.425,38
91,18%
Ittre
144.500
141.660,24
2.839,76
98,03%
Jamioulx
132.000
131.594,83
405,17
99,69%
Lantin
317.000
316.848,21
151,79
99,95%
Leuven Hulp
76.000
75.612,50
387,50
99,49% 100,17%
Leuven-Centraal
140.200
140.437,48
-237,48
Marneffe
98.929
98.079,70
849,30
99,14%
Mechelen
60.600
55.493,63
5.106,37
91,57%
Merksplas
271.000
258.263,58
12.736,42
95,30%
Mons
155.000
154.975,62
24,38
99,98%
Namur
123.000
114.939,38
8.060,62
93,45%
Nivelles
102.500
102.173,63
326,37
99,68%
8.000
5.282,60
2.717,40
66,03%
OCPP Brugge
158
OCPP Merksplas
4.600
3.786,76
813,24
82,32%
Oudenaarde
68.940
68.664,04
275,96
99,60%
Paifve
108.500
107.498,55
1.001,45
99,08%
Ruiselede
42.000
41.508,27
491,73
98,83%
Saint-Hubert
54.000
53.314,56
685,44
98,73%
Sint-Gillis/Saint-Gilles
232.000
230.544,80
1.455,20
99,37%
Tournai
84.500
75.843,52
8.656,48
89,76%
Turnhout
76.200
74.250,48
1.949,52
97,44% 100,18%
Verviers
102.000
102.179,68
-179,68
Wortel
91.500
84.157,34
7.342,66
91,98%
Totaal
3.987.869
3.897.463,70
90.405,30
97,73%
Cijfers
Budget 2009 De volgende tabel geeft een overzicht van de uitgaven van het DG EPI per budgettaire post in 2009.
Budgettaire post
in €
Personeel
379.589.000
Opleiding personeel
1.345.900
Kledij personeel
2.490.000
Inzet gedetineerden bij zogenaamde huishoudelijke taken
4.111.000
Voeding en onderhoud gedetineerden, geïnterneerden en minderjarigen
24.091.000
Bevordering contacten gedetineerden ouder en kind(eren)
145.000
Herstelgerichte detentie
166.751
Energie (elektriciteit, mazout, gas)
10.477.463
Waterverbruik
2.116.000
Huisvuilophaling
1.000.000
Onderhoud en onderhoudscontracten gebouwen en installaties
4.322.105
Werkingskosten administratie PI
2.231.000
Informatica
4.818.000
Duurzame goederen, meubilair allerhande, toestellen
3.861.700
Voertuigen Centrale Garage
852.800
Andere uitgaven (milieu, prestaties van derden, enz.)
21.335.281
Totaal
462.953.000
Totaal budget EPI 2009 na begrotingscontrole
462.953.000
Cijfers
159
Hebben meegewerkt aan dit activiteitenverslag: Eric Leytens, Annelies Boffé, Inge Nagels, Nathalie Faes, Olivier Michiels, Laurent Sempot en Samuel Deltenre
Een extra dankwoord gaat uit naar: >> >> >> >> >>
De vertaaldienst van de FOD Justitie Het Belgisch Staatsblad Alle inrichtingen voor hun bijdrage Alle diensthoofden voor hun bijdrage De directie ICT van het DG EPI
> > April 2010 http://www.just.fgov.be
160
Verantwoordelijke uitgever: Hans Meurisse
FOD JUSTITIE DG EPI - Penitentiaire Inrichtingen Waterloolaan 76 1000 Brussel
