Beste lezer, U heeft het ‘Jaarverslag 2014’ van PZ SintFranciscus in handen. De rode draad in de teksten die wij u graag voorleggen verbindt de kernbegrippen ‘Zorg’ en ‘Kwaliteit’. Een rode draad loopt overal doorheen, tekent een verhaal, geeft structuur aan een betoog. Kenmerkt ook een bedrijfscultuur. De wind van verandering en vernieuwing die door de sector van de geestelijke gezondheidszorg waait, heeft ook bij ons dingen in beweging gebracht. Dat kon u al lezen in vorige jaarverslagen. Wij zijn op die ingeslagen weg verder gegaan. ‘Zorg’, dat is het hárt van al wat wij als professionele hulpverleners dagelijks doen. ‘Zorg-vuldigheid’ is in een organisatie als de onze een woord met meerdere lagen.
‘Kwaliteitsvol’ is de doordachte manier waarop wij dat willen doen. Excellente kwaliteit is d e nagestreefde norm waarmee we in de eerste plaats de patiënt en zijn omgeving, maar ook onze maatschappelijke partners én onze collega’s tegemoet willen treden. Objectivering, analyse, planning, evaluaties, … zijn daartoe in het ziekenhuisbeleid belangrijke instrumenten. In dit jaarverslag zal u duidelijk worden dat het consequent verbinden van zorg met kwaliteit een proces is van systematisch, voortdurend en weloverwogen handelen. Elk personeelslid, in alle geledingen van deze organisatie, wordt betrokken bij de verwezenlijking van onze ambities. De kern van de zaak blijft het aanbieden van zorg op maat van de individuele patiënt. De mens staat in het centrum, in het ‘Centre of Excellence’, dat wij willen worden.
Directie PZ Sint-Franciscus
3
4
Vanuit de visie op wat een algemeen psychiatrisch ziekenhuis voor mensen in psychische nood kan en moet zijn, werd de werking van Sint-Franciscus dit jaar verder uitgebouwd zoals omschreven in ons ziekenhuisbreed jaarplan 2014. Centraal in dit strategisch plan staan de drie competenties die wij in alle facetten van ons professioneel denken en handelen weerspiegeld willen zien: Klantgerichtheid, Samenwerking en Deskundigheid. Verder in dit verslag zal u ontdekken hoe die kernwaarden ons niet alleen in de zorg voor de patiënten, maar ook in het vormgeven van de bedrijfscultuur én in de relaties met derden, inspireren en motiveren.
5
Veiligheidsmanagement Er werd dit jaar veel werk gemaakt van het verhogen van de veiligheid. Waar men zorg draagt voor mensen, is het waken over hun veiligheid essentieel. Niet alleen voor de patiënten, maar net zo goed voor de medewerkers. Verantwoordelijkheidsgevoel wordt, op afdelings- en ziekenhuisniveau, gestimuleerd én gewaardeerd. ‘Mentaliteit’ is een moeilijk te vatten begrip, maar wij merken een positieve verandering in onze bedrijfscultuur. Die manifesteert zich op meerdere terreinen.
Vrijheidsbeperkende maatregelen: afzonderingen Onze werkgroep ‘Omgaan met Agressie’ stelt het kernachtig: “Zo weinig mogelijk, en indien onvermijdelijk, zo kort mogelijk”. De grafiek spreekt even duidelijke taal: een daling van het aantal afzonderingen met méér dan 50% en een even spectaculaire vermindering van de tijdsduur (in kalenderdagen). Zoiets gebeurt niet zomaar: we stelden zorgvuldigheid bij de besluitvorming, respect bij de uitvoering, correcte opvolging en nazorg centraal. Proactief denken en handelen maakt afzondering dikwijls overbodig. Het inzetten op vorming, training en sensibilisering van het verplegend personeel heeft resultaat opgeleverd.
6
7
Suïcidepreventie Als PZ hebben wij op dit maatschappelijk zo relevant terrein een belangrijke rol te spelen. Dit jaar werd een werkgroep opgericht die het voorbereidende werk leverde voor de implementatie van een specifiek preventieprotocol. Ook hier streven wij naar verhoogde deskundigheid en waakzaamheid.
Incidentmeldingssysteem Sinds 1 januari 2014 maken we gebruik van een elektronisch meldsysteem waarbij (bijna-) incidenten worden gecentraliseerd en geanalyseerd. Melden is meten, meten is weten, en weten maakt verbetering mogelijk. Dat inzicht vindt steeds meer ingang bij onze medewerkers. Niet alleen in de zorgafdelingen, maar ook in de niet-zorg raakt men overtuigd van het belang van een open meldcultuur, feedback en communicatie. De werkgroep ‘Valpreventie’ werd opgericht naar aanleiding van diverse meldingen vanuit de psychogeriatrische afdeling en toont mooi aan hoe dat écht werkt. De meldingen rond valpartijen resulteerden in concrete initiatieven: gezondheidsbevorderende voorlichting, screening, opmaak werkfiche, sensibilisering…
8
9
HRM & coachend leiderschap Medewerkers motiveren tot een gedeelde, door iedereen gedragen mentaliteit van zorgvuldigheid, dat is de ambitie van de groep mensen die het ziekenhuis dagelijks leiding geven. Onze leidinggevenden willen krachtig en solidair het voortouw nemen. Om dat efficiënt, dus met een gemeenschappelijke ‘taal’ te kunnen doen, werd dit jaar een vormingstraject rond coachend leiderschap georganiseerd. Het ontwikkelen van visie op en vaardigheden in communicatie, waren daarbij een centraal onderdeel. In de werkrelatie tussen leidinggevenden en medewerkers wordt sindsdien veel aandacht besteed aan feedback. Het benoemen van wat goed en fout gaat, het constructief benaderen van wat confronterend is, is binnen de veranderende bedrijfscultuur sterk groeiend.
10
U las het al, en het is geen holle slogan: in ons ziekenhuis staat de mens centraal. Hij of zij wordt met zorg omringd, dat is onze opdracht. Daarbij wordt niet uit het oog verloren hoe de patiënt zich zélf omringd wil weten. Participatie en emancipatie zijn hierin belangrijk. De klantgerichtheid, die dit ziekenhuis als één van haar kerncompetenties vooropstelt, krijgt concreet vorm in de dagelijkse organisatie op de zorgafdelingen. Allemaal werken ze volgens de leidraad van een afdelingsbeleidsplan, dat werd opgesteld in nauwe betrokkenheid met de medewerkers. We verwezen al naar het belang van communicatie en feedback.
Ook ‘horizontaal’, tussen collega’s op de afdeling, resulteren multidisciplinair overleg , intervisiemomenten en vooral samenwerking in verbeteringen op vele vlakken. Het opnamebeleid bijvoorbeeld, is doordachter geworden, waardoor de kwaliteit van de zorg beter kan worden gegarandeerd. Voorts wordt voor elke patiënt het individueel behandelplan verder verfijnd. De patiënt wordt hierbij gestimuleerd tot inspraak. Daarbij is ook de communicatie tussen patiënten en hun verzorgers essentieel. Door het werken met ‘ toewij s - ver pl eeg kund ige n ’ willen wij de individualiteit van elke patiënt ruimte en aandacht geven.
Al deze concrete handelswijzen resulteren in een toenemende verfijning van ons ‘zorg-op-maat’ aanbod. Tenslotte worden alle gegevens die betrekking hebben op de patiënt die aan onze zorg is toevertrouwd, zorgvuldig geregistreerd, gecentraliseerd en elektronisch opgeslagen. Iedere patiënt mag er trouwens op vertrouwen, dat met deze gevoelige informatie op een uiterst discrete manier wordt omgegaan en dat de regelgeving dienaangaande ten volle wordt gerespecteerd.
11
De afdelingen worden inhoudelijk en operationeel gestuurd door een kernteam, bestaande uit . de beleidspsychiater, de psycholoog en de hoofdverpleegkundige. Voor meer specifieke informatie over de doelgroep, het therapeutisch aanbod en de capaciteit, verwijzen we u graag naar onze website (www.pzsfz.be). Algemeen wordt bij het op punt stellen van het meest geschikte behandeltraject vertrokken vanuit het bio-psycho-sociaal model en de systeemtheorie. Binnen dat brede, complexe kader krijgt de genetische kwetsbaarheid van de mens een plaats naast diens persoonlijke levensgeschiedenis en sociale en –omgevingsfactoren die hem/haar in deze fase bij ons hebben gebracht. Daarna zoekt men naar de benaderingen en de toepassingen die de specifieke doelgroepen, en uiteindelijk de individuele patiënten, zo goed en zo ver mogelijk weer op weg moeten helpen.
Ons ziekenhuis beschikt over 163 bedden, waarvan 48 semi-residentieel. Wij bieden 6 zorgprogramma’s aan: Acute Zorg Psychosezorg Angst en Stemming Verslavingszorg Psychogeriatrie Herstelgerichte Zorg
12
13
… is sinds dit jaar (2014) één afdeling met twee zorgprogramma’s. De samenstelling van het team werd in functie van die combinatie aangepast. Binnen het gesloten gedeelte wordt Acute Zorg geboden bij crisisopnames. Veiligheid, nabijheid en structuur zijn de sleutelbegrippen bij de opvang van mensen met een gedestabiliseerd psychiatrisch toestandsbeeld. De leefgroep Psychosezorg herbergt in een open werking patiënten met een psychotische kwetsbaarheid. Het therapieprogramma werd, mede door de reorganisatie, aangepast.
14
Good Practice Het vernieuwde team surft op een hoge golf van enthousiasme: frisse therapievormen worden geïnstalleerd. De afdeling heeft nu een zorgatelier, een wekelijks ‘huis-, tuin- en diermoment’ en een muziekuurtje. Daarbij wordt het bewegingsaanbod uitgebreid met relaxatietechnieken, aerobics en wandelen. Tijdens de 6-wekelijkse intervisiemomenten blijven wij ook voor elkaar als collega’s aandacht hebben. Open en eerlijk reflecteren over de werking van onze afdeling leidt tot meer professionaliteit en deskundigheid. Extra opleiding wordt aangemoedigd.
15
Doelgroep Volwassenen met aanhoudende of terugkerende klachten op het vlak van stemming en/of angsten. Open afdeling waar -binnen een systemisch kader- een gevarieerd zorgaanbod wordt ontwikkeld, met een open geest voor innovatieve therapieën.
Een ervaringsdeskundige beschrijft het zo: “Assertiviteit, tijdsbewustwording, minder piekeren, groepspsychotherapie: het ene ligt je al wat meer dan het andere, maar er was geen enkele module waar ik met tegenzin naartoe ging. Vooral als je hersenen zich na een tijdje wat rustiger gaan gedragen haal je overal wel iets bruikbaars uit. De module ACT (Acceptance and Commitment Therapy, red) heeft bij mij en de groep heel wat losgemaakt, heftig is het juiste woord. Sport is mijn ding niet, maar hometraining op de fiets, wandelingen en yoga werden dat wél: een welgekomen afwisseling en goed om het hoofd even leeg te maken.”
16
Good practice Gepersonaliseerde zorgprogramma’s die door het ruime aanbod aan therapieën echt op het lijf van de patiënt worden geschreven. Zijn/haar lichamelijk welzijn maakt deel uit van de behandeling, van de weg naar herstel. Ook hier zijn participatie, emancipatie en streven naar zelfrealisatie, de motiverende krachten in en achter de werking.
17
Doelgroep Volwassenen met een afhankelijkheidsproblematiek, ondergebracht in twee leefgroepen, op een open, residentiële afdeling. Er zijn 10 bedden voorbehouden voor de oriëntatiegroep, waar het zorgprogramma zich richt op patiënten die verslavingsgerelateerde deficiënties hebben ontwikkeld en dus een langere hersteltijd nodig hebben. Daarnaast zijn er 20 bedden voor de behandelgroep verslaving.
Good Practice Elke eerste dinsdag van de maand organiseren we een ‘hearing’, waarop de patiënten tot inspraak worden uitgenodigd: meningen, klachten, suggesties, vragen… van alles, over van alles, en wij luisteren en leren. Dat doen we ook aan de hand van een door de patiënten ingevulde enquête. Communiceren, informeren… feedback geven en krijgen. En op basis van de zo waardevolle informatie die dat oplevert, kunnen we weer bijsturen én verbeteren. Een derde voorbeeld is de trajectbespreking waarop wij de patiënt uitnodigen op het teamoverleg om actief, samen met het hele team zijn/haar behandeltraject te evalueren: worden doelstellingen behaald? Wie of wat heeft daarbij geholpen? Hoe ziet hij/zij het verdere verloop? Ooit ondenkbaar, nu niet meer weg te denken.
18
19
Doelgroep Kwetsbare ouderen vanaf 60 jaar, ondergebracht in twee leefgroepen op basis van kenmerkend ziektebeeld en –problematiek.
20
Good Practice De Werkgroep ‘Valpreventie’ ontwikkelde o.a. een individuele werkfiche, op basis van screening van kwetsbaarheid en persoonlijke risico’s van de patiënten. Bewustmaking van de ouderen én hun zorgverleners is doorheen ons groeiproces een constant aandachtspunt in de dagelijkse werking.
Good Practice Onze ‘Gezondheidsbevorderende Voorlichting’ (GVO) informeert de patiënten op aangepaste wijze over wat gezond zijn zoal inhoudt, en wat je zelf kan doen om je gezondheid te verbeteren. We merken nu al dat deze uitwisselingsmomenten het zelfbewustzijn van deze mensen verhoogt. Dat meer inzicht, meer zelf doen, meer ‘controle’, ook meer zelfzekerheid voortbrengt. We gaan zeker op deze weg verder.
21
Citaat: “Hoe je het ook draait of keert: psychiatrische ziekenhuizen zijn verzamelplaatsen van menselijk leed. Bovenop je eigen lijden komt nog eens de ellende die je er aantreft. Ik vind dat één van de tegenstrijdigheden van ons hulpverleningssysteem: dat we mensen die enorm afzien bij elkaar zetten en vervolgens verwachten dat ze zich daar beter van gaan voelen.”
Deze confronterende woorden werden opgetekend tijdens één van de groepsgesprekken met cliënten. We schuiven ze niet onder de mat, maar laten ze op tafel liggen. Is er immers een sterker betoog denkbaar om de herstelgerichte beweging die zich - net als in de rest van Vlaanderen - in ons ziekenhuis manifesteerde, te verdedigen? De focus op rehabilitatie, persoonlijke sterktes, verzelfstandiging en emancipatie zijn het voorbije jaar opmerkelijk scherper gesteld.
22
Uit bevragingen en cliëntenvergaderingen op de toen nog aparte afdelingen Woonactivatie - Rehabilitatie (residentieel) en Dagcentrum (dagaanbod, een doelgroep van ongeveer 75 mensen met een psychiatrische beperking/problematiek) bleek de nood groot aan meer individuele zorg- en begeleidingstrajecten. Het heeft veel denkwerk en organisatietalent gekost om deze respectievelijke werkingen te hervormen tot één uitgesproken cliënt- en herstelgericht centrum. Daar was een mentaliteits-verandering voor nodig, bij alle betrokken partijen: de mensen die bij ons centraal staan, worden niet langer beschouwd als zorg ontvangende, passieve patiënten, maar evolueren naar mondige cliënten, met groeiend inzicht in eigen sterktes en kwetsbaarheden, op zoek naar persoonlijke rehabilitatie en een zinvol bestaan.
23
Citaat: “Herstel betekent dat je tegen jezelf leert zeggen dat je niet je stoornis bent. Dat je in de eerste plaats een mens bent en daarnaast een aandoening hebt. Ik heb me lang een stoornis gevoeld.”
Onze uitgebreide werking is intussen ge(re)organiseerd rond 4 essentiële levensdomeinen. In dit aanbod vinden de meeste algemene zorgvragen een antwoord. Andere individuele noden krijgen aandacht in het ‘herstel-op-maat-traject’ dat cliënt en coach samen afleggen. We zijn met dit uitgebreide team en deze fundamenteel andere benadering de juiste weg ingeslagen, maar we zijn nog onderweg: er wachten nog mooie initiatieven in 2015.
24
Domein Gezondheid: zelfzorg, informatie, veiligheid, medische zorg, psychiatrische symptomen, leefstijltrainingen…
Domein Werken: het Arbeidszorginitiatief biedt ‘arbeid-op-maat’, en heeft op dat terrein heel wat activiteiten ontwikkeld. De begeleiding en trainingen sluiten aan bij de mogelijkheden en interesses van de deelnemer. De (intern of extern) aangeboden diensten beantwoorden aan een reële maatschappelijke vraag. Intussen wordt er werk geleverd in een hout- en fietsenatelier, een was- en strijkatelier, en hebben we een groendienst en een carwash.
Domein Wonen: basisbehoeften, zorg voor het huishouden, voeding, geld en uitkeringen…
Domein Dagbesteding: vrije tijd, sociale relaties… Keuze uit diverse ateliers, ergotherapie, sport en beweging, leefgroepactiviteiten (bvb. koken).
25
We verwezen al naar de nieuwe wind die wij en onze partners in de Geestelijke Gezondheidszorg in Vlaanderen al een tijd ervaren. Een voorbeeld hiervan is Artikel 107. Het beoogt de vermaatschappelijking van de zorg, en stimuleert systematische netwerking. In 2014 sloten wij ons aan bij het PAKT, een formeel overleg- en samenwerkingscomité dat de organisatie van de GGZ in de regio Gent-Eeklo-Vlaamse Ardennen concreet moet verbeteren. De voorzet werd gegeven naar de conceptnota’s over de verschillende functies in kader van artikel 107 binnen de Vlaamse Ardennen.
26
Geïnspireerd door artikel 107, investeert Sint-Franciscus in de vermaatschappelijking: zo kwamen we bijvoorbeeld met de ‘Sociale Huisvestingsmaatschappij Vlaamse Ardennen’ tot concrete samenwerkingsafspraken en werken we actief samen met de ‘Psychiatrische Zorg in de Thuissituatie’ en ‘Initiatieven Beschut Wonen’. Ook bij de nazorg voor onze (ex-)patiënten/cliënten streven wij naar een verhoging van de kwaliteit, volgens diezelfde kernwaarde die de rode draad doorheen dit jaarverslag was: de mens in het centrum. Een multidisciplinair projectteam bereidt initiatieven voor die het essentiële overleg met andere betrokkenen moeten systematiseren. In de loop van 2015 moeten die tot zichtbaar, meetbaar resultaat leiden.
27
28
29
30
De rode draad in ons jaarverslag wordt ook de komende jaren in onze organisatie niet doorgeknipt, daarvoor zijn genoeg aanknopingspunten. De vermaatschappelijking wordt verder uitgebouwd. Als ziekenhuis zal aansluiting worden gezocht met diensten en organisaties die op het terrein vertrouwd zijn met deze opdracht en er zullen nóg meer gezamenlijke initiatieven worden genomen. Deze samenwerking tussen allerhande diensten rond en met de patiënt, ook transmurale zorg genoemd, zal verder worden geïmplementeerd en gevalideerd. Het afleveren van kwaliteitsvolle zorg blijft hoe dan ook onze hoofdopdracht en zal permanent worden bijgestuurd via strategische en operationele doelstellingen. In 2015 zal dit gebeuren in de context van een doorgedreven samenwerking met Ontwenningskliniek De Pelgrim te Oosterzele. De bundeling van onze expertises inzake klinische processen, specifiek ook in de verslavingszorg, zal ongetwijfeld leiden tot een zorgaanbod van hoge kwaliteit.
Bestuur Directie Dokters Staf- en medewerkers
31
Onze dank gaat uit naar ieder die zijn medewerking verleende aan dit verslag. Een bijzonder woord van dank aan onze vormgever Enya De Clercq en drukkerij Nevelland Graphics BVBA - S.O. Psychiatrisch Ziekenhuis Sint-Franciscus Penitentenlaan 7| Tel. 09 364 46 46 |
[email protected] 9620 Zottegem |Fax 09 364 46 50 | www.pzsfz.be
