DIRECT
MAIL
EN SPECIALE
ROLZEGELS
Sinds een jaar of twee maakt de PTT van een aantal postzegels speciale r o l l e n van 5000 zegels. Dit a r t i k e l v e r t e l t het doel hiervan en gaat in op enkele interessante f i l a t e l i s t i s c h e aspekten. -
DIRECT MAIL
Reklame p e r p o s t : U kent het a l l e n w e l . Regelmat i g v i n d t U i n de brievenbus reklame met de meded e l i n g "door PTT v e r s p r e i d " ( A f b . 1 ) . Die reklame is n i e t " p e r s o o n l i j k " aan U g e r i c h t . Wel s t a a t er soms een a a n d u i d i n g op d i e d a t moet suggereren: " s p e c i a a l voor U" of i e t s d e r g e l i j k s . De reklame is e c h t e r (door de PTT) h u i s - a a n - h u i s v e r s p r e i d .
Afb.1
14
Reklame-post, verspreid".
met de
aanduiding
"door PTT
Wanneer reklame-post wèl p e r s o o n l i j k i s geadresseerd dan spreken we van " d i r e c t m a i l " . Naam, v o o r l e t t e r s en adres staan dan op de enveloppe en vaak ook nog in de aanhef van de b r i e f z e l f . V e e l a l z i j n deze b r i e v e n v o o r z i e n van de a a n d u i d i n g "Port b e t a a l d " (of "Port Payé") met d a a r b i j de naam van de p l a a t s vanwaar de b r i e v e n z i j n verzonden ( A f b . 2 ) . Voor d e r g e l i j k e p a r t i j e n - p o s t kent de PTT s p e c i a l e t a r i e v e n .
Afb.2
Persoonlijk geadresseerde reklame-post " d i r e c t - m a i l " , voorzien van de aanduiding "Port payé/Port betaald/ Amsterdam/ Nederland".
A l s reklame-post het k a r a k t e r d r a a g t van "pers o o n l i j k e p o s t " z u l l e n méér geadresseerden de b r i e f openen en l e z e n . Men zegt dan: de post h e e f t een hogere " a t t e n t i e - w a a r d e " . Net a l s (bedoeld) g e v o l g d a t er ook meer mensen op de aanb i e d i n g reageren, dus de "respons" is g r o t e r . Dm " d i r e c t m a i l " nog meer h e t u i t e r l i j k t e geven van een " p e r s o o n l i j k e " b r i e f kan de post met 15
p o s t z e g e l s worden g e f r a n k e e r d . We kennen d i t al j a r e n l a n g van reklame-brieven van Reader's Digest ( A f b . 3 ) , v e e l a l gestempeld met het stempel POST * POST o f p t t - p o s t .
Afb.3
Direct-mail van Raeder's Digest ( j u l i 1980), voorzien van een postzegel en gestempeld met handstempel POST+ POST, (NB: d i t is géén machinale frankering noch a f s t e m p e l i n g ! ).
- DE POSTZEGELPLAKMACHINE U kunt z i c h o n g e t w i j f e l d zonder enige moeite v o o r s t e l l e n dat het plakken van p o s t z e g e l s op derg e l i j k e g r o t e p a r t i j e n post een b i j z o n d e r t i j d rovend en dus kostbaar karwei i s . En aangezien w e leven i n een t i j d p e r k van a u t o m a t i s e r i n g i s h i e r n a t u u r l i j k i e t s op gevonden: de " p o s t z e g e l plakmachine". Van d i t apparaat staan e r , voor 16
zover de a u t e u r bekend, 3 s t u k s in ons l a n d , b i j 2 postvoorbereidende b e d r i j v e n . Deze b e d r i j v e n maken reklame-post van andere f i r m a ' s k l a a r voor verzending per p o s t . D e apparaten plakken n i e t a l leen de p o s t z e g e l s op de b r i e v e n , maar kunnen d i e bovendien meteen ook afstempelen! Over de apparaten z e l f i s w e i n i g bekend. Ze worden (nog) omgeven met een waas van g e h e i m z i n n i g h e i d . Foto's of b e s c h r i j v i n g e n van de w e r k w i j z e z i j n n i e t t e v e r k r i j g e n . Een en ander s c h i j n t o.a. t e maken t e hebben met o c t r o o i - k w e s t i e s ; j e zou het een " f a b r i e k s g e h e i m " kunnen noemen. - ROLLEN VAN 5000 Voor ons f i l a t e l i s t e n i s van belang, dat de PTT s e d e r t e i n d 1984 s p e c i a a l voor deze machines r o l l e n v e r v a a r d i g t van 5000 p o s t z e g e l s . Ze worden aangemaakt op verzoek van de b e d r i j v e n d i e hun ( g r o t e ) p a r t i j e n " d i r e c t m a i l " door d e plakmachine van p o s t z e g e l s w i l l e n ( l a t e n ] v o o r z i e n . Z i j bes t e l l e n en betalen die r o l l e n en l a t e n ze v e r v o l gens door de v e r w e r k i n g s b e d r i j v e n op hun m a i l i n g plakken. A l s daarna de post op het ( d i s t r i c t s - ) p o s t k a n t o o r wordt aangeboden, v i n d t er een v e r r e kening p l a a t s . Immers: k o n t r a k t u e e l z i j n e r n a t u u r l i j k l a g e r e t a r i e v e n overeengekomen, v e r g e l i j k b a a r met p a r t i j e n - p o s t met het " p o r t b e t a a l d " stempel. De w e r k e l i j k te b e t a l e n p r i j s is dus l a g e r dan de g e p l a k t e waarde. Waarom n i e t het w e r k e l i j k t e bet a l e n t a r i e f wordt g e p l a k t z a l d u i d e l i j k z i j n : één enkele b r i e f zou dan - b i j de b e s t e l l i n g - ondergefrankeerd l i j k e n , met a l l e m o g e l i j k e g e v o l gen v a n d i e n . . . . . . ! - CROUWEL-CIJFERZEGELS
EN ROLZEGELS KON.BEATRIX
Na deze a c h t e r g r o n d i n f o r m a t i e wordt het eens naar de r o l z e g e l s z e l f t e gaan k i j k e n . e e r s t e p l a a t s wordt een a a n t a l c i j f e r z e g e l s Crouwelreeks in 5 0 0 0 - r o l l e n v e r v a a r d i g d . Op
t i j d om Op de u i t de zich 17
genomen z i j n deze zegels n i e t e x t r a i n t e r e s s a n t ; ze w i j k e n n i e t a f van de gewone r o l z e g e l s z o a l s d i e u i t d e automaat o f u i t het z e g e l - a f g i f t e - a p paraat b i j d e l o k e t t e n v e r k r i j g b a a r z i j n . D e 5000 r o l l e n z i j n w e l i s w a a r g r o t e r , maar de nummer i n g o p d e a c h t e r z i j d e (op e l k v i j f d e z e g e l ) l o o p t op zo'n r o l 5 keer van 995 t o t 000. Ook b i j d e 2 - z i j d i g getande B e a t r i x - r o l z e g e l s i s e r geen onderscheid t e z i e n met de gewone r o l z e g e l s . De v e r v a a r d i g i n g s w i j z e is dan ook i d e n t i e k : d e 5 0 0 0 - r o l l e n z i j n a f k o m s t i g van d e z e l f d e " g r o t e " r o l l e n , waar ook de 1 0 0 0 - r o l l e n van gemaakt worden. D i t neemt e c h t e r n i e t weg d a t b r i e v e n , waarop deze zegels worden a a n g e t r o f f e n ( al dan n i e t met h e t s p e c i a l e s t e m p e l t j e , waarover l a t e r meer) zéér verzamelwaardige o b j e k t e n z i j n . En w e l omdat a l léén zo'n komplete b r i e f de a a n z i j z i n g ( e n ) kan geven dat de z e g e l ( s ) u i t de s p e c i a a l voor deze m a i l i n g vervaardigde r o l l e n afkomstig z i j n . - VIERZIJDIG GETANDE ROLZEGELS VAN KON.
BEATRIX
Er z i j n op d i t moment een v i e r t a l B e a t r i x - r o l z e g e l s bekend, d i e ook op z i c h z e l f al zeer de moeite waard z i j n ; en w e l omdat ze aan a l l e z i j d e n getand z i j n , i n t e g e n s t e l l i n g t o t de "gewone" 2 - z i j d i g getande r o l z e g e l s . Dp de e e r s t e p l a a t s z i j n dat de zegels van 90c en 1.40G, d i e sedert nov./dec. 1984 i n r o l l e n z i j n aangemaakt. Deze 2 waarden hebben n o o i t a l s "gewone r o l z e g e l bestaan. A l s l o s exemplaar z i j n ze moeil i j k a l s r o l z e g e l t e herkennen. B i j de v e r v a a r d i g i n g d e r r o l l e n z i j n deze w e l i s w a a r machinaal van e l k a a r gescheiden doch n i e t zó, dat ze r e c h t e (gesneden) z i j t a n d e n hebben 1 ) . B i j p o s t f r i s s e s t r o ken is het rugnummer op e l k 5e z e g e l het b e w i j s ( A f b . 4 a ) . Ook kan b i j g e b r u i k t e zegels de "gesneden t a n d i n g aan boven- en o n d e r z i j d e een a a n w i j z i n g z i j n : i n d e postzegelplakmachine z i j n d e zegels immers n i e t van e l k a a r gescheurd maar gesneden. Soms 18
Afb.4
Kon. Beatrix-rolzegel van 1.40G, voor- en achterzijde. a. De achterzijde is (om de 5 zegels) voorzien van een 3 - c i j f e r i g nummer (systeem SPEMA). b. Het zegel ernaast toont een l i c h t e " v e r s n i j ding" als gevolg van het machinaal snijden en opplakken van d i t zegel.
h e e f t d a a r b i j een (minimale) v e r s n i j d i n g p l a a t s g e vonden ( A f b . 4 b ) . Onlangs i s d e derde B e a t r i x - z e g e l u i t 5 0 0 0 - r o l l e n a l s v i e r z i j d i g getande r o l z e g e l a a n g e t r o f f e n : d e 75c-waarde. W a a r s c h i j n l i j k h e e f t de aanmaak h i e r v a n op een v e r g i s s i n g b e r u s t : immers de 75c bestond al a l s 2 - z i j d i g getande r o l z e g e l ( en b e s t a a t a l s zodanig óók i n 5 0 0 0 - r o l l e n ) . Op deze v i e r z i j d i g ge-
Afb.5
De achterzijde van een Beatrix-rolzegel van 75c in de tweede h e l f t van 1986 aangetroffen. De nummering heeft plaatsgevonden met het INKJET-systeem: de c i j f e r s z i j n u i t (gespoten) puntjes opgebouwd. (Tweemaal vergroot). Let ook op de gesneden zijtanden van d i t zegel. 19
tande r o l z e g e l s ( d i e o v e r i g e n s wèl "gesneden" z i j t a n d e n hebben) z i j n voor het e e r s t de nieuwe rugnummers a a n g e t r o f f e n : i n p l a a t s van de 3 - c i j f e r i g e nummering (Type SPEMA) s t a a t e r nu op e l k Se z e g e l een 5 - c i j f e r i g nummer, waarvan de c i j f e r s u i t gespoten p u n t j e s bestaan (Type INKJET) ( A f b . 5 ) . A l s 4e z e g e l in deze reeks kan al genoemd worden de 9 0 c - r o l z e g e l , v i e r z i j d i g getand, met nummering van het Type INKJET. De a u t e u r h e e f t deze z e g e l nog n i e t op d i r e c t - m a i l a a n g e t r o f f e n , maar het zegel i s a l wel aangemaakt. Overigens i s het n i e t u i t g e s l o t e n dat i n d e toekomst a l l e r o l z e g e l s van d i t nummertype z u l l e n worden v o o r z i e n 7 ) . -
GELEGENHEIDSZEGELS
Ook z i j n een a a n t a l " b i j z o n d e r e u i t g i f t e n " i n d e vorm van 5 0 0 0 - r o l l e n v e r v a a r d i g d . B i j een a a n t a l daarvan is e l k 5e z e g e l van een rugnummer v o o r z i e n (nog het "oude" Type SPEMA), andere z i j n ongenummerd u i t g e g e v e n ( z i e Tabel I ) . Voor d e verzamelaar van " p o s t f r i s " betekent d a t , dat h i j z e - w i l h i j aantonen dat de zegels u i t r o l l e n a f k o m s t i g z i j n moet verzamelen in s t r o k e n van 11 s t u k s , g r o t e r dus dan u i t een v e l m o g e l i j k i s . I n s t r o k e n van 1 1 werden ze dan ook door de F i l a t e l i s t i s c h e Dienst i n Groningen u i t g e l e v e r d 2 ) . I n enkele g e v a l l e n z i j n de r o l z e g e l s bovendien herkenbaar aan een a f w i j k e n d e t a n d i n g . D i t g e l d t in de e e r s t e p l a a t s voor de Europazegels van 1984: de v e l z e g e l s hebben de t a n d i n g 13¼ : 12 3/4, de r o l zegels 14 : 12 3/4. D i t onderscheid is pas in de NVPH-catalogus van 1987 voor het e e r s t opgenomen. Ook de s e r i e "Amsterdam" van 1985 h e e f t v e r s c h i l lende t a n d i n g e n , maar h i e r l i g t het i e t s i n g e w i k k e l d e r . De p o s t z e g e l van 5Gc h e e f t in v e l en r o l een ander t a n d i n g , d i e van 70c n i e t . Naar de 60c komt a l s r o l z e g e l alléén voor met de t a n d i n g 14 : 12 3/4, a l s v e l z e g e l e c h t e r in twee v e r s c h i l l e n d e t a n d i n g e n , waaronder tevens de r o l z e g e l - t a n d i n g .... 20
Afb.6
Uit NVPH-catalogus 1987 (pag.162). datum moet z i j n : 2 j u l i 1985.
De u i t g i f t e -
Een h e e l gepuzzel en gezoek, zéker gezien het f e i t dat echt g e b r u i k t e r o l z e g e l s nogal "schaars" zijn. - MILJOENEN ZEGELS EN TOCH "SCHAARS" ? Van de c i j f e r - en Koninginnezegels i n r o l l e n van 5000 s t u k s z i j n o f f i c i e e l (nog) geen o p l a g e c i j f e r s bekend. Toch mogen we v o o r a l s n o g aannemen d a t het h i e r gaat o m t i e n t a l l e n m i l j o e n e n zegels 3 ) . Van enkele g e l e g e n h e i d s z e g e l s g e e f t de NVPH-catalogus 1987 al o p l a g e c i j f e r s aan. Zo z i e n we b.v. dat van de t o t a l e oplage van W i l l e m van Oranje 1984 (NVPH 1312) r u i m eenderde van de oplage a l s r o l z e g e l is u i t g e g e v e n , méér dan 8 m i l j o e n s t u k s . Toch kent de a u t e u r zegge en s c h r i j v e 2 (twee) reklame b r i e v e n met d i t z e g e l . Schaars? Nee dus, maar t o c h . v r i j w e l a l l e d i r e c t - m a i l d i e van deze r o l z e g e l s i s v o o r z i e n gaat e c h t e r naar het b u i t e n l a n d . En daar worden ze s t u k voor s t u k in m i l j o e n e n v e r s c h i l l e n d e brievenbussen gedeponeerd. S l e c h t s door volhardend te zoeken en te koresponderen kan men dus deze b r i e v e n bemachtigen ( a l s ze a l n i e t weggegooid z i j n ) . Medewerking van de kant van de b e d r i j v e n d i e deze post v e r s t u r e n wordt er - op een enkele e n t h o u s i a s t e u i t z o n d e r i n g na - n i e t v e r k r e g e n . En z o a l s gezegd: de b e d r i j v e n waar de plakmachines staan z i j n "hermetisch" a f g e s l o t e n . 21
Daarom, mede met het oog op deze - i n e l k geval v o o r l o p i g e - s c h a a r s t e , a d v i s e r e n w i j U: verdenkt U een b r i e f ervan gefrankeerd t e z i j n met postzegels u i t een 5 0 0 0 - r o l , w i l t U hem dan héél l a t e n en n i e t zonder nadenken de p o s t z e g e l s e r a f scheuren? -
DE AFSTEMPELING
A l eerder i s t e r sprake gekomen dat d e p o s t z e g e l plakmachine de opgeplakte zegels ook kan stempelen. Om v e r s c h i l l e n d e redenen is deze s t e m p e l i n g zeer interessant: 1. Op de e e r s t e p l a a t s is het een a p a r t stempel. Op h e t e e r s t e g e z i c h t l i j k t het op het k l e i n e ronde plaatsnaam- en d a t u m s t e m p e l t j e dat we op machinaal gestempelde post tegenkomen r e c h t s van de reklamet e k s t (b.v. Postcode, gewoon even doen). Maar h i e r s t a a t het zonder d i e " s t e m p e l v l a g " . Er z i j n t o t op
Afb. 7 Brief van de Fa.Breck, verzonden naar de USA (zie o.a. de zwarte postcode-index, onder het adres-venster), en gefrankeerd met o.a. de Europazegel 70c u i t 1986. Stempel:Hillegom 10 VI 86 -10. 22
Afb.8
Tweemaal het stempel PTT-post, waaronder eenmaal met plaatsnaam Hillegom ( u i t : Maandblad, sept.1985, pag.620).
heden d r i e plaatsnamen bekend waarmee gestempeld i s : Amsterdam, H i l l e g o m ( A f b . 7) en U t r e c h t . Ook bekend is de a f s t e m p e l i n g PTT-post en H i l l e g o m PTT-post (Afb. 6 ) . 2. Zowel stempels met Romeinse a l s met Arabische maandkarakters z i j n a a n g e t r o f f e n . 3. Er komen twee " u u r - a a n d u i d i n g e n " v o o r : -10 ( z i e A f b . 7) en -1 ( A f b . 9 ) . Deze a a n d u i d i n gen slaan n i e t op het uur waarop de (soms honderdduizenden ) b r i e v e n gestempeld z i j n , maar het wordt h i e r g e b r u i k t om aan te geven welke van de (twee) bed r i j v e n de p o s t z e g e l en het stempel h e e f t aangeb r a c h t ! Overigens komen e r ook stempels zonder d i e u u r - a a n d u i d i n g voor! ( A f b . 1 0 ) . 4. De stempels kunnen beschouwd worden a l s "voorafstempelingen" .
Afb.9 Europazegel 1984 (met tanding 14 : stempel Amsterdam 9. X. 85 -1.
12 3/4) en
23
Afb.10 Rolzegel Beatrix 75c, 29. VIII. 86, zonder
met stempel Amsterdam uur-aanduiding.
Post met een binnenlandse bestemming mag o f f i c i e e l n i e t door de postzegelplakmachine gestempeld worden. Deze b r i e v e n worden ongestempeld op h e t d i s t r i c t s p o s t k a n t o o r aangeboden en k r i j g e n daar een (machinaal) stempel ( A f b . 1 1 ) .
Afb.11
24
Direct-mail, voorzien van 2 rolzegels uit 5000-rollen, echter "gewoon" gestempeld te Amsterdam, 6 juni 1986. Dit is de gebruikelijke gang van zaken bij direct-mail met binnenlandse bestemming.
- HOE TE HERKENNEN? Hoe kunnen we nu met z e k e r h e i d v a s t s t e l l e n of de z e g e l s op " d i r e c t - m a i l " a f k o m s t i g z i j n u i t 500D r o l l e n en aangebracht door de postzegelplakmachine? Enkele a a n w i j z i n g e n hebben we reeds g e z i e n : a f w i j kende t a n d i n g , de aanwezigheid van het s p e c i a l e s t e m p e l t j e , de aanwezigheid van een rugnummer ( t e z i e n door de b r i e f tegen het l i c h t t e houden) en "gesneden" t a n d i n g of "versneden" z e g e l . Toch i s e r , i n g e v a l l e n van t w i j f e l , nòg een kenmerk. De postzegelplakmachine LIJMT de z e g e l s op de b r i e f . Er wordt met enkele dunne s t r a a l t j e s l i j m g e p l a k t , en n i e t met water. Meestal z i t t e n (een of b e i d e ) randen der z e g e l s dan ook " l o s " ; hetgeen g e m a k k e l i j k g e k o n s t a t e e r d kan worden door het pap i e r b o l te houden. In t w i j f e l g e v a l l e n kan men op deze w i j z e z e k e r h e i d v e r k r i j g e n . - EPILOOG I n d i t a r t i k e l i s de r e c e n t e o n t w i k k e l i n g weergegeven m.b.t. het f r a n k e r e n van " d i r e c t - m a i l " met behulp van de p o s t z e g e l p l a k m a c h i n e . W a a r s c h i j n l i j k i s hetgeen h i e r beschreven i s pas het t o p j e van de i j s b e r g . De t i j d z a l het l e r e n . In e l k gev a l o n t b r e e k t nog de i n f o r m a t i e over de machines d i e voor d i t d o e l g e b r u i k t worden. Deze o n t w i k k e l i n g opent nieuwe p e r s p e c t i e v e n voor de moderne f i l a t e l i s t . Het v e r k r i j g e n van "gelopen" b r i e v e n is geen eenvoudige zaak. Postf r i s s e zegels daarentegen z i j n door de F i l a t e l i s t i s c h e Dienst u i t g e l e v e r d . De zegels van Tab e l I z i j n e c h t e r n i e t meer v e r k r i j g b a a r ; de v e r koop daarvan i s g e s t a a k t . 4 ) . Wel z u l l e n e r over enkele maanden een a a n t a l nieuwe u i t g i f t e n v e r k r i j g b a a r g e s t e l d worden 5 ) . U d i e n t daartoe echt e r de " P r o - f i l " van f e b r u a r i 1987 a f t e wachten; d a a r i n s t a a t aangegeven hoe U de zegels kunt bes t e l l e n . Een v o o r l o p i g e opsomming van de nieuwe 25
zegels v i n d t U a l v a s t i n Tabel I I . Het merendeel ervan is nu v o o r z i e n van de INKJET-nummering. Technische d e t a i l s over de 5 0 0 0 - r o l l e n z i j n t e vinden i n de r u b r i e k "Nederland" van het Maandblad 6 ) . Voor de hulp b i j het onderzoek k e l v o o r a f i s gegaan ben i k zeer s c h u l d i g d aan de heer J.Proost. kommentaar en a a n v u l l i n g e n hou ik t e n z e e r s t e aanbevolen.
d a t aan d i t a r t i v e e l dank v e r Voor opmerkingen, mij uiteraard
Jos M.A.G.Stroom, L i d Ned. Academie voor Filatelie.
- NOTEN 1) Zie P r o - f i l nummer 16, mei 1985. 2) Zie P r o - f i l nummer 24, mei 1986. 3) In de openingsrede van de Jubileumtentoonstell i n g "POSTMERKEN '86" i n september 1986 te Amsterdam heeft de Hoofddirekteur Post PTT, de heer van Ommeren, de gefrankeerde direot-mail aangehaald als "spectaculair snel-groeiend"; de postzegel-produktie wordt hierdoor met enkele t i e n t a l l e n procenten verhoogd. 4) Zie P r o - f i l nummer 28, oktober 1986. 5) Zie P r o - f i l nummer 29, november 1986. 6) Zie de rubriek "Nederland" van R.C.Bakhuizen van den Brink in het Ned. Maandblad v.Philatelie, juni 1985, pag. 443-444, maart 1986, pag.168-169 en november 1986, pag. 748-749. 7) Inmiddels aangetroffen op tweezijdig getande rolzegels van 65 cent (Crouwel) en 75 cent (Beatrix).
26
Tabel I
Tot nu t o e v e r k r i j g b a a r g e s t e l d e " r o l z e g e l s " u i t 5 0 0 0 - r o l l e n . Het nummer v e r w i j s t naar de NVPH-catalogus.
NB: deze z e g e l s kunnen n i e t meer b e s t e l d worden b i j de F i l a t e l i s t i s c h e D i e n s t . Bovendien z i j n van de volgende r o l z e g e l s eveneens r o l l e n van 5000 gemaakt voor gebruik i n de postzegelplakmachines. Deze z e g e l s z i j n e c h t e r n i e t t e o n d e r s c h e i den van de "gewone" r o l z e g e l s , en ook n i e t door de F i l a t e l i s t i s c h e Dienst v e r krijgbaar gesteld. Crouwel-cijferzegels:
10c (1109a) 45c (1112a) 55c (1114a) 65c (1116a)
Kon. B e a t r i x , 2 - z i j d i g getand:
25c 50c 60c 70c ( 1 2 3 8 a ) ,
(1110a) (1113a) (1115a)
75c (1239a) en 1
G
(1241a)
Tabel I I
V o o r l o p i g o v e r z i c h t van nieuwe r o l z e g e l s u i t 5 0 0 0 - r o l l e n , d i e a l s n o g v e r k r i j g baar g e s t e l d z u l l e n worden ( Z i e P r o - f i l van f e b r u a r i 1987 )
Beatrix-rolzegels:
75c en 90c, v i e r z i j d i g getand, INKJET-nummers op a c h t e r z i j d e ( e l k e 5e z e g e l )
Bijzondere u i t g i f t e n :
1346 1354
300 j r . Norm. A'dams P e i l (SPEMA-nummers) Europazegel 1986, Oude Boom ( 7 0 c ) INKJET-nummers
1355 en 1356 50c en 60c u i t U t r e c h t - s e r i e (INKJETnummers) B i l j a r t e n , 75c (INKJET-nummers) 65c en 75c D e l t a z e g e l s (INKJET-nummers)
27
