Diner Pensant 08-11-2010 Locatie: Kasteel in Breda Gastheer: Nederlandse Defensie Academie Het Opdrachtgeversforum in de bouw organiseerde op 18 november 2010 zijn 4e diner pensant. Ruim tachtig genodigden waren te gast bij Generaal Majoor Tieskens op het Kasteel in Breda, waar de Nederlandse Defensie Academie is gehuisvest.
1
2
Programma Martin van Pernis, voorzitter Vernieuwing Bouw, hield de key note speech. Tijdens het diner werden de thema's van het Opdrachtgeversforum geprioriteerd en werd over de mogelijke bijdrage aan de uitwerking gesproken.
3
Impressie
4
Impressie
5
Impressie
6
Impressie
7
Deelnemerslijst Diner Pensant Kasteel in Breda Alfred Arbouw Thomas Arts Aart van den Assem Jaap Balkenende Jean Luc Beguin Salomé Bentinck Dries Berendsen Sabine van den Bergh Henk van den Berg Annet Bertram Tom Boot Alfred van de Bosch Cees Buijs Alijd Bunge Gea van Craaikamp Frans Dekker Adri van Dien Margriet Drijver Jan Hendrik Dronkers Gert-Jan Endedijk Ilse Fatehmahomed Antoine Fraaij Jeroen Hatenboer Remco Hoeboer Ernst Hoette
Wethouder - Gemeente Breda Directeur Dienst Beheer Infrastructuur - Provincie Zuid-Holland Directeur Ruimte, Milieu en Vastgoedbeleid - Ministerie van Defensie Programmamanager Hanzelijn - ProRail Hoofdingenieur-directeur - Rijkswaterstaat Limburg Directeur Huisvestingontwikkeling - Universiteit Amsterdam Directeur Vastgoed - Universiteit van Utrecht Bestuurssecretaresse Willem Krzeszewski - Staedion Algemeen directeur Dienst Stadsbeheer - Gemeente Den Haag Gemeentesecretaris - Gemeente Den Haag Directeur Stadsontwikkeling - Gemeente Rotterdam Directeur Vastgoed en Ontwikkeling - de Alliantie Senior Adviseur KIKK - Gemeentewerken Rotterdam Programmamanager - Rijksprojectacademie Directeur Projecten - Rijksgebouwendienst Directeur Huisvesting - Universiteit Leiden Adjunct Directeur Vastgoed DVD - Dienst Vastgoed Defensie Bestuurder - Stichting COM-wonen Directeur-generaal - Rijkswaterstaat Lid Directieraad - Gemeente Breda Secretariaat - Opdrachtgeversforum Directeur Cluster Facilitair - Radboud Universiteit Nijmegen Wethouder Talent- en Stedelijke ontwikkeling - Gemeente Enschede Projectmanager Spoorzone Delft - ProRail Lid Raad van Bestuur - Amphia ziekenhuis
8
Deelnemerslijst Diner Pensant Kasteel in Breda Wim Holleman Peter Jägers Hans de Jonge Maarten Kaster Bert Keijts Eva Klein Schiphorst Wim Knopperts Theo van der Kuil Albert Koeleman Willem Krzeszewski Richard Laurijssen John Lievestro Jerry Lok Stan Lyczak Marco Meerdink Jacobien Muntz-Beekhuis Jeroen van der Meijde Michiel Nieuwenhuys Ralph Oduber Gudrun van Oirschot Paul Oortwijn Marco Out Ronald Paul Harry Pegel Martin van Pernis
Directeur Inkoop - Rijkswaterstaat Directeur-generaal - Rijksgebouwendienst Hoogleraar Real Estate & Housing - TU Delft Secretaris - Opdrachtgeversforum Voorzitter Raad van Bestuur - Portaal Directeur Vastgoed - Rijksgebouwendienst Bedrijfsdirecteur Projectontwikkeling & Uitvoering - ProRail Oud vice-voorzitter - Aannemersfederatie Nederland Plv. Secretaris-generaal/voorzitter RVR - Ministerie van Financien Algemeen directeur - Staedion Hoofd Afdeling Vastgoed Behoefte - Dienst Vastgoed Defensie DVD/CD - Dienst Vastgoed Defensie Hoofd Realisatie - NS Poort Ontwikkeling BV Wethouder - Gemeente Alphen aan den Rijn Voorzitter Raad van Bestuur - Espria Projectleider - PIANOo Fotograaf - Fotogeniek Secretaris - Nederlands Verbond Toelevering Bouw Adviseur marktanalyse en inkoopbeleid - Rijksgebouwendienst Afdelingshoofd Expertisecentrum Aanbesteden - Rijksgebouwendienst Directeur - NLingenieurs Burgemeester - Gemeente Borger-Odoorn Directeur projectorganisatie Maasvlakte II - Havenbedrijf Rotterdam Senior beleidsadviseur - Rijkswaterstaat Dienst Infrastructuur Voorzitter - Vernieuwing Bouw
9
Deelnemerslijst Diner Pensant Kasteel in Breda Sieben Poel Edith van der Reijden Jan Roelofs Peer Rooijmans Paul Rutte Jaqueline Schlangen Paul Schumacher Jim Schuyt Jeroen Sikkel Jan Slager Wouter Stolwijk Richard Tieskens Jaap Uithof Marc Unger Greta Versteeg Ruud Viergever Arnoud van Vliet Ron Voskuilen Henk Wijnen
Directeur Projecten - Rijkswaterstaat Lid directieraad - Waterschap Hollandse Delta Bedrijfsjurist - NS Poort Projectmanager Rijn-Gouwelijn - Provincie Zuid-Holland Directeur - NS Poort Directeur - Vernieuwing Bouw wnd. directeur Economische en Verenigingszaken - Bouwend Nederland Directievoorzitter - de Alliantie Plv. Secretaris-generaal - Ministerie van Defensie Projectdirecteur Schiphol-Amsterdam-Almere - Rijkswaterstaat Noord-Holland Directeur - PIANOo Commandant NLDA - Ministerie van Defensie Directeur Ontwikkeling - Staedion Projectmanager NSP Utrecht C.S. - ProRail Secretaresse Jim Schuyt - de Alliantie Secretaris-directeur - Waterschap de Dommel Secretaris-directeur - Waterschap Hollandse Delta Algemeen directeur - Gemeentewerken Rotterdam Projectleider - PIANOo
10
Tafel 1 Tafelvorzitter: Peter Jägers, directeur-generaal Rijksgebouwendienst Verslaglegger: Ralph Oduber, adviseur Rijksgebouwendienst
11
Tafel 1 Ronde 1 Wat vindt u van de 11 thema's van het Opdrachtgeversforum? 1. aanbesteden Professioneel opdrachtgeverschap begint nog voor het aanbesteden: hoe stel je je vraag, welke contractvorm gebruik je en op welke wijze wordt de markt benaderd. 2. gedragscode publiek opdrachtgeverschap Naleving van de gedragscode is iets anders dan de gedragscode ondertekenen. De gedragscode impliceert een gedragsverandering en de implementatie van instrumenten zoals een meldpunt en bijhorende structuren en integriteitbeleid. Ook transparantie en de relatie met belanghebbende partijen (zoals opdrachtnemers) vormen een nadrukkelijk onderdeel van integriteit. Opdrachtgevers moeten elkaar de instrumenten geven en helpen om de code na te leven. Naleving moet het gevolg zijn van de ondertekening. 3. reikwijdte opdrachtgeverschap Nadrukkelijk wordt gesteld dat het bij dit thema moet gaan om de reikwijdte van publiek opdrachtgeverschap. Welke ruimte is er en hoe benut je deze ten volste? Hoe ver kun je gaan in je marktbenadering? Hoe ga je om met instrumenten? Tips: aansluiten bij NEVI-Publiek en ontwikkel wiki's. 4. tenderboard Kennis en ervaring moeten vooral praktisch toepasbaar en toegankelijk gemaakt worden tussen opdrachtgevers. Ook link met databases en instrumenten: wie beheert deze en hoe ga je met beide om?
12
Tafel 1 5. HRM Een loopbaantraject of een carrièrepad opdrachtgeverschap wordt aangemoedigd. Ook: personeel uitwisselen tussen opdrachtgevers. 6. Rijksprojectacademie De Rijksprojectacademie zou zijn doelgroep moeten verbreden en moeten openstaan voor deelname door andere opdrachtgevers naast Rijksgebouwendienst, Rijkswaterstaat en Prorail. 7. databases In navolging van Architectuur Lokaal en Het Aanbestedingsinstituut (Bouwend Nederland) kan het Opdrachtgeversforum zelfstandig cijfers en ontwikkelingen bijhouden en publiceren over aanbestedingen, inkoopgedrag en professioneel opdrachtgeverschap.
13
Tafel 1 Ronde 2 Welke thema's vindt u prioriteit hebben? Naast de 11 thema's kreeg kennisoverdracht de hoogste prioriteit: effectieve manieren om kennis over te dragen en de organisatie daarvan. Thema's waar kennisdelen een primaire rol heeft, krijgen daarna de prioriteit: • Kennisdeling • Aanbesteden • Tenderboard • Rijksprojectacademie • Standaardisatie Ronde 3 Wilt u aan een thema bijdragen? En zo ja, hoe? Er is tijdens deze gespreksronde, door de samenstelling van de genodigden aan tafel, niet gesproken over te leveren bijdragen. Wel over kennisdeling en wie welke rol heeft. Kennis van ervaren opdrachtgevers moet praktisch toepasbaar gemaakt worden voor minder ervaren opdrachtgevers. De ongelijkwaardigheid tussen opdrachtgevers in ervaring, capaciteit, middelen en ook in implementatiekracht moet worden erkend. De best practices van professionele opdrachtgevers moeten beschikbaar zijn voor incidentele opdrachtgevers. Standaardisatie en een gemeenschappelijke pool van professionals die kunnen inspringen bij complexe of vernieuwende projecten en marktbenaderingen zijn relevant. Onder andere de Rijksgebouwendienst kan daar een rol in spelen. Er moet wel iets (betaling/kostendekking) tegenover staan. Het zou passen als gemeenten en kleinere opdrachtgevers zelf initiatief nemen: aankloppen wanneer er complexe vraagstukken leven, die zij niet zelfstandig kunnen oplossen. De sleutel is: elkaar willen vinden en helpen.
14
Tafel 2 Tafelvoorzitter: Jan Hendrik Dronkers, directeur-generaal Rijkswaterstaat Verslaglegger: Harry Pegel, Rijkswaterstaat
15
Tafel 2 Ronde 1 Wat vindt u van de 11 thema's van het Opdrachtgeversforum? Over het thema aanbesteden werd opgemerkt dat het voor kleinere opdrachtgevers een hele opgave is. Er bestaat grote behoefte aan kennisdeling en een pool van deskundigen. Verder is gesproken over het grote belang van past performance voor opdrachtgevers. Over het thema reikwijdte opdrachtgeverschap werd gemeld dat de grenzen van uitbesteding relevant zijn. De vraag lag voor hoe de opdrachtgever in control blijft bij een verregaande mate van marktinschakeling. Het antwoord op die vraag is sterk afhankelijk van de stabiliteit van de omgeving. Vast staat dat de juridische bevoegdheden in eigen hand moeten blijven. Over samenvoegen of schrappen van thema's is niet gesproken, maar er zijn wel nieuwe thema's/aandachtspunten genoemd. •Vermindering van regelgeving en het beter benutten van elkaars contracten en best practices, als input voor optimalisatie van beleid. •Het aanboren van de creativiteit van de markt om bijvoorbeeld financiering rond te krijgen of gebiedsontwikkeling anders aan te pakken. •Het bevorderen van professionaliteit bij vooral lagere overheden. Er wordt (te) veel gebruik gemaakt van externe adviseurs.
16
Tafel 2 Ronde 2 Welke thema's vindt u prioriteit hebben? Er is zonder veel discussie en vrij unaniem een top 5 van de aangeboden thema's samengesteld. 1.Aanbesteden. Er bestaat behoefte om dit inventiever/intelligenter te doen. 2.Gemeenschappelijke tenderboard. Er is behoefte aan het delen van kennis, vooral als het gaat om schaarse, dure kennis. Opdrachtgevers hebben een wederzijds belang om te delen. 3.Rijksprojectacademie en HRM. Goed opdrachtgeverschap vergt investering in HRM, om mensen anders in de wedstrijd te zetten (zie ook: www.succesvolbouwen.nl). Goed opdrachtgeverschap vergt ook goed leiderschap, voorbeeldgedrag, het uitdragen van visie. Maar ook het experimenteren met andere werkwijzen en opdrachtverlening op basis van prijs én kwaliteit vergen een omslag. De Rijksprojectacademie werd gesteund. 4.Standaardisatie. Wat je ook oppakt, doe het zoveel mogelijk vanuit dezelfde normen en standaards. 5.ICT. ICT kan heel goed de samenwerking tussen opdrachtgevers faciliteren.
Ronde 3 Wilt u aan een thema bijdragen? En zo ja, hoe? Tom Boot wil zich verbinden aan het extra thema kennisuitwisseling. Antoine Fraay wil meewerken aan het thema instrumenten. Jacqueline Schlangen wil meewerken aan het thema ketensamenwerking, d.m.v. commitment en het verzamelen en verspreiden van good practices. Ronald Paul wil meedenken over kennisuitwisseling.
17
Tafel 3 Tafelvoorzitter: Richard Tieskens, Nederlandse Defensie Academie Verslaglegger: Adri van Dien, Dienst Vastgoed Defensie
18
Tafel 3 Ronde 1 Wat vindt u van de 11 thema's van het Opdrachtgeversforum? - Welke thema's ontbreken? In de gedragscode mist men de kant van de zakelijke opdrachtgever. In het aanbesteden mist men het aanjagen vanuit de opdrachtgever van innovaties door de markt. Bij aanbestedingen werkt de EMVI-methode in praktijk niet goed. Men ziet graag dat het Opdrachtgeversforum de voorwaarden schept met aandacht voor HRM en de Rijksprojectacademie om de mensen hierin te bekwamen. De EMVI-methode moet beter worden gemaakt. Ervaringen hiermee moeten worden gedeeld in het Opdrachtgeversforum. Hoe selecteer ik de zaken die ik belangrijk vind en hoe maak ik die werkelijk discriminerend? Ook moet er worden gekeken naar maatschappelijke verantwoording van publieke opdrachtgevers. Transparant moet zijn waarom men zaken op een bepaalde wijze realiseert. Dat geldt ook voor maatschappelijke of publieke verantwoording voor de faalkosten van projecten. Die maatschappelijke verantwoording wordt gemist bij de gedragscode.
19
Tafel 3 Ronde 2 Welke thema's vindt u prioriteit hebben? - aanbesteden Aanbesteden staat bovenaan het lijstje. Past Performance wordt beschouwd als onderdeel van het onderwerp aanbesteden. - reikwijdte opdrachtgeverschap Daarnaast is gekozen voor het verder professionaliseren van het opdrachtgeverschap. Dat is iets anders dan de gedragscode en sluit meer aan op de reikwijdte van het opdrachtgeverschap. Verder werd het onderwerp duurzaamheid genoemd en dan met name de ontwikkeling van uniforme instrumenten. Dit heeft ook weer een relatie met aanbesteden. Ronde 3 Wilt u aan een thema bijdragen? En zo ja, hoe? Aan tafel zaten mensen van de provincie Zuid Holland (Peer Rooijmans, projectmanager Rijn-Gouwe lijn), de gemeente Den Haag (Henk v.d. Berg, algemeen directeur dienst stadsbeheer), NS Poort (Jan Roelofs, bedrijfsjurist) en de Universiteit van Utrecht (Dries Berendsen, directeur Vastgoed). De aangeboden inzet van de mensen aan tafel gaat vooral over het delen van kennis en het uitwisselen van ervaring in bijvoorbeeld de Rijksprojectacademie en een Tenderboard.
20
Tafel 4 Tafelvoorzitter: Paul Rutte, directeur NS Poort Verslaglegger: Jacobien Muntz-Beekhuis, projectleider PIANOo
21
Tafel 4 Ronde 1 Wat vindt u van de 11 thema's van het Opdrachtgeversforum? Er worden 4 thema's besproken. Aanbesteden. Moet draaien om samenwerken. Dilemma is hoe te komen tot goede samenwerking zonder de benodigde concurrentie te beperken. Geconstateerd wordt dat aanbestedende diensten, doordat ze onder verschillende regimes vallen, meer/mindere mate van vrijheid hebben voor van het vormgeven van de samenwerking.
Gedragscode. De cultuur binnen een organisatie moet "goed" zijn. Die verandert niet door het ondertekenen van een gedragscode. Het is noodzakelijk om vertrouwen te creëren/herstellen. Het thema Instrumenten vinden de deelnemers niet spannend als onderwerp voor het Opdrachtgeversforum. Reikwijdte opdrachtgeverschap. Een opdrachtgever moet goed nadenken over welke publieke verantwoordelijkheden er aan de orde kunnen komen bij de uitvoering van een contract. Voorbeeld: wegbeheer, wie is er bevoegd om een tunnel af te sluiten etc. Het managen van de omgeving van een project, de maatschappelijke en politieke gevolgen maken hiervan onderdeel uit. Dit stelt steeds hoge eisen aan publiek opdrachtgeverschap.
22
Tafel 4 Ronde 2 Welke thema's vindt u prioriteit hebben? Duurzaamheid moet geen specifiek thema zijn. Dat is business as usual. Gedragscode is niet nodig, want die ligt er al. Het gaat meer om de cultuur. ICT is niet belangrijk genoeg. Instrumenten is ook geen thema voor het Opdrachtgeversforum. Thema's moeten gaan over het aanspreken van de markt en, bijvoorbeeld, het uitwisselen van medewerkers. Past Performance zou vooral binnen een branche vormgegeven kunnen worden. Vraag is of HRM en de Rijksprojectenacademie niet als één thema opgepakt moeten worden. Er is behoefte aan het verzamelen van kennis en expertise en die ter beschikking stellen aan andere (kleinere) organisaties, die de kennis voor een eenmalige atypische aanbesteding niet in huis hebben. Denk aan een ziekenhuisbestuur dat de bouw van een ziekenhuis moet aanbesteden. Een Tenderboard is een idee. Hoe richt je die in? Per branche? Per regio? De volgende thema's hebben prioriteit: •HRM, Opdrachtgever zijn betekent meer dan aanbesteden. De opdrachtnemer doet meer uitvoering. De opdrachtgever meer de regie. Daarvoor zijn andere types nodig, die meer communiceren met de maatschappij. •Aanbesteden •Tenderboard •Rijksprojectenacademie •Standaardisatie
23
Tafel 4 Ronde 3 Wilt u aan een thema bijdragen? En zo ja, hoe? Er is veel bereidheid aan tafel om mee te werken. NS Poort zou graag meedoen met de Rijksprojectenacademie. DVD doet graag mee met de vormgeving van een idee over een Tenderboard (regionale, of grotere gemeenten voor kleinere of per type contract etc). RWS wil kennis en ervaring delen over een Tenderboard. RWS heeft voor de hele grote projecten een Tenderboard waar zelfs externen in zitten. Sieben Poel (RWS) wil zich ook inzetten voor het thema Reikwijdte opdrachtgeverschap. Het Opdrachtgeversforum moet zich vooral richten op het delen van kennis en het bedenken van vormen om samenwerking uitnodigend te maken.
24
Tafel 5 Tafelvoorzitter: Marco Meerdink, voorzitter Raad van Bestuur Espria Verslaglegger: Henk Wijnen, projectleider PIANOo
25
Tafel 5 Ronde 1 Wat vindt u van de 11 thema's van het Opdrachtgeversforum? De lijst met onderwerpen is niet als zodanig besproken. Er is spontaan een aantal onderwerpen genoemd waaraan het Opdrachtgeversforum aandacht zou moeten besteden: •Aanbod (inclusief keten) Er wordt een grote uitval van aannemers voorzien vooral in utiliteitsbouw en woningbouw. Hoe voorkom je dit en hoe ga je daar rekening mee houden? Je krijgt als opdrachtgever veel minder aanbieders. Oplossingsrichting zou kunnen zijn om nieuwe vraaggebieden te ontwikkelen of te stimuleren: op het gebied van zorg, ombouwen van kantoren, snelle renovatie. Betrek de keten beter. •Samenwerking Samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer is nog steeds niet gebruikelijk zoals bij een alliantiecontract. Het doel van opdrachtgever en opdrachtnemer moet hetzelfde zijn. Belangrijk aspect voor een goede samenwerking is het verminderen van het aantal wisselingen in het (tender)team gedurende het gehele aanbestedings- en uitvoeringsproces. Voorkomen moet worden dat een project wordt overdragen aan iemand die niet betrokken is geweest bij de voorbereiding. (Tip: geef nooit een project cadeau!) •Risico De onbeperkte aansprakelijkheid in de voorwaarden van de rijksoverheid zijn voor sommige opdrachtnemers onacceptabel. De risico's zijn veel te groot. •Politieke druk Kan het Opdrachtgeversforum geen politieke druk uitoefenen? Ontwikkelingen maken investeringen zeer ongewis. Politiek ingrijpen heeft grote gevolgen voor de investeringen, deze verdampen. Duidelijkheid gewenst.
26
Tafel 5 Ronde 2 Welke thema's vindt u prioriteit hebben? Er worden na ampele discussie vier prioriteiten benoemd •Aanbesteden inclusief ketendenken. Aanbesteden blijft voor een professionele opdrachtgever belangrijk. Hoe besteed je bijvoorbeeld aan op kwaliteit? •Rijksacademie voor projectmanagement Andere organisaties dan de rijksoverheid vinden deze opleiding ook belangrijk. •Tenderboard Benut de bestaande kennis beter. Het grote dilemma bij professioneel opdrachtgeverschap is het lage kennisniveau van kleine opdrachtgevers. •HRM Stimuleer een gerichte opleiding tot opdrachtgever en wissel personeel uit.
27
Tafel 5 Ronde 3 Wilt u aan een thema bijdragen? En zo ja, hoe? Theo van der Kuil, vice voorzitter Aannemersfederatie Nederland Wil bijdragen aan de concrete, niet abstracte voorwaarden van aanbesteden bijvoorbeeld door deelname aan een denktank uitmondend in een format o.i.d. voor aanbesteden. Belangrijke aandachtspunten zijn innovatie en kwaliteit. Ruud Viergever, secretaris directeur Waterschap De Dommel wil vanuit de waterschappen deelnemen aan de Rijksacademie met de Unie van Waterschappen als partner. Hij heeft behoefte aan een benchmark (database). Verder wil hij bijdragen aan de discussie over de reikwijdte van de opdrachtgever. De speelruimte van de organisatie t.a.v. het politieke domein is daarin een belangrijk onderwerp. Hoe vergroot je deze speelruimte? Wouter Stolwijk, directeur PIANOo Wil met PIANOo meewerken aan het kennisdelen van groot en klein. Hij wil meedenken met het onderwerp reikwijdte opdrachtgever vooral vanuit het gezichtspunt van de locale overheid.
28
Tafel 6 Tafelvoorzitter: Ron Voskuilen, algemeen directeur Gemeentewerken Rotterdam Verslaglegger: Cees Buijs, senior adviseur Gemeentewerken Rotterdam
29
Tafel 6 Ronde 1 Wat vindt u van de 11 thema's van het Opdrachtgeversforum? Aan tafel tijdens ronde 1: Salomé Bentinck, directeur Huisvesting Universiteit Amsterdam, Stan Lyczak, wethouder Gemeente Alphen aan de Rijn, Sieben Poel, directeur Projecten Rijkswaterstaat en Jeroen Sikkel, plv. secretaris-generaal Ministerie van Defensie. Opgemerkt wordt dat het goed zou zijn als er concreet aangegeven zou worden wat er met de uitwerking van de diverse thema's bereikt wordt. Dat zou ook moeten voor de thema's afzonderlijk. De thema's worden als volgt aangevuld. ICT -Aandacht wordt gevraagd voor het opdrachtgeverschap van W&E-systemen met een relatief hoge ICT-component. -Het is van belang de ketensamenwerking te bevorderen. Alle deelnemers in de keten zijn bezig met een of ander bouwinformatiemodel. Dat zouden onderling gekoppeld moeten worden. De instrumenten van de Bouw Informatie Raad kunnen daarbij helpen. Zo kunnen, naar het voorbeeld van de ketens van Philips, deelnemers in de keten van levering partners worden. Dan moeten die partners wel bouwen aan vertrouwen.
30
Tafel 6 Opdrachtgeverschap -Bewustwording van het eigen belang van de opdrachtgevers moet ook bij henzelf verbeterd worden. -Ook het gedelegeerd opdrachtgeverschap verdient aandacht. Verstaan ze de kernactiviteit van de echte opdrachtgever wel? Hebben ze voldoende vakkennis en deskundigheid op het gebied van projectmanagement? Schuiven ze de risico's niet al te eenvoudig af op de echte opdrachtgever? Standaardisatie -Er is behoefte aan meer standaardisatie aan opdrachtgeverzijde over de beoordeling van opdrachtnemers. Meer onderlinge afstemming dus. Aanbesteden -Behoefte aan meer inzicht in de diverse contractvormen en hoe deze voordelig in diverse omstandigheden kunnen worden ingezet. Men leidde uit deze behoefte af dat getrapte kennisuitwisseling hierover tussen opdrachtgevers gewenst is. Verondersteld werd dat de complexiteit per overheidslaag afneemt. Dus dat de meest gecompliceerde contracten bij projecten op nationaal niveau worden afgesloten en dat op lokaal overheidsniveau de contracten in het algemeen het eenvoudigst zijn.
31
Tafel 6 HRM-Aanbesteden -Over het algemeen kennen projecten waar de menselijke factor goed is geregeld geen grote problemen. Het gaat om de 'klik'-factor tussen OG en ON. -Teamsamenstelling zou meer aandacht behoeven. RWS selecteert op de samenstelling van teams bij de Spoedprojecten. Binnenkort volgt een evaluatie van de eerste experimenten. Aanbesteden en Standaardisatie -Het is wenselijk dat Past Performance ook op lokaal niveau zijn toepassing gaat krijgen. Dat is nodig om enige afstand te kunnen nemen van het 'laagste-prijs' criterium ten voordele van de prijs/kwaliteit verhouding. Daartoe is kennisuitwisseling nodig van ProRail, RGD en Rijkswaterstaat, die Past Performance al hebben toegepast. De toepassing van Part Performance geeft voor de opdrachtnemer een sturingsmogelijkheid aan de continuïteit. Continuïteit vormt naast geld en reputatie een belangrijke drijfveer voor de opdrachtnemer. Kennisuitwisseling -Opdrachtgevers moeten kennis uitwisselen. Daardoor worden ze sterker. De sterkte van een specifieke opdrachtgever moet door andere benut kunnen worden. Bijv. van Rotterdam de havenkennis van RWS: de kennis van contractvormen etc.
32
Tafel 6 Ronde 2 Welke thema's vindt u prioriteit hebben? Aan tafel tijdens ronde 2: Richard Laurijssen, hoofd Afdeling Vastgoed Behoefte Dienst Vastgoed Defensie, Ilse Fatehmahomed, secretariaat Opdrachtgeversforum, Tom Boot, directeur Stadsontwikkeling Gemeente Rotterdam, Jeroen Hatenboer, wethouder Enschede Bij toelichting van de uitkomst van ronde 1 benadrukt Jeroen Hatenboer het belang van vertrouwen. Dat moet worden bevorderd. Tom Boot merkt op dat de kennis van Rijkswaterstaat en ProRail beschikbaar zou moeten komen voor lagere overheden. Ron Voskuilen onderstreept het belang van de BIR en stelt dat als 20% van de doelgroep met de instrumenten van de BIR aan de gang gaan, de anderen zullen volgen. Kennisuitwisseling moet resultaatgericht en 'mean & lean' vorm gegeven worden, zonder tussenkomst van allerlei partijen. De opdrachtgevers zijn zelf daartoe prima in staat. Voorkeuren: 1. Kennisverspreiding 2. Aanbesteden 3. ICT 4. HRM 5. Rijksprojectacademie
33
Tafel 6 Ronde 3 Wilt u aan een thema bijdragen? En zo ja, hoe? Michiel Nieuwenhuys, secretaris Nederlands Verbond Toelevering Bouw (NVTB) Is graag bereid mee te werken aan het thema Aanbesteden. Hij vertegenwoordigt vanuit de NVTB 400 bedrijven en zal bij die leden nagaan of zij inzet willen leveren bij de verdere ontwikkeling van dit thema. Is bereid om mee te denken over het instrument voor de beoordeling van duurzaamheid.
Gudrun van Oorschot, hoofd Expertisecentrum Aanbesteden Rijksgebouwendienst Zij constateert dat de Rgd al actief betrokken is bij meerdere thema's. Desgevraagd is de Rgd bereid de door hen opgedane kennis en ervaring over Past Performance ter beschikking te stellen aan die opdrachtgevers die daarmee willen beginnen (thema Aanbesteden) Jaap Uithof, directeur Ontwikkeling Staedion Hij heeft behoefte aan de operationalisering van professioneel opdrachtgeverschap met een betere balans tussen kennis en ervaring met project- en procesmanagement en vakmanschap (thema Reikwijdte opdrachtgeverschap). Er is ook behoefte aan richtlijnen voor het omgaan met meer kwalitatieve criteria, zoals duurzaamheid en schoonheid. Hoe stel je die criteria vast? Hoe beoordeel je aanbiedingen die ingaan op die criteria?
34
Tafel 7 Tafelvoorzitter Bert Keijts, voorzitter Raad van Bestuur Portaal Verslaglegger Alijd Bunge, Rijksprojectacademie voor Projectmanagement
35
Tafel 7 Ronde 1 Wat vindt u van de 11 thema's van het Opdrachtgeversforum? De samenwerking met opdrachtnemers komt nauwelijks terug in de thema's. Het investeren in de samenwerking met opdrachtnemers zou ook een thema voor het Opdrachtgeversforum kunnen zijn. Het onderwerp innovatie komt niet terug in de thema's. Hier wordt tegenin gebracht dat innovatie al snel een containerbegrip is. Het Opdrachtgeversforum wil concreet blijven, innoveren moet je gewoon doen. Nog een thema betreft hoe je een onzekere toekomst kunt contracteren. Dus hoe maak je (proces)afspraken over onzekerheid. De dynamiek van het gebruik van gebouwen bijvoorbeeld is hoog. De kunst is opdrachtnemers uit te dagen om tot een flexibel concept te komen, zodat de kosten van die dynamiek laag blijven. - Aanbesteden Over het thema aanbesteden wordt opgemerkt dat in praktijk EMVI vaak oude wijn in nieuwe zakken is. Onder het mom van EMVI is de prijs uiteindelijk nog steeds in 95% van de gevallen de doorslaggevende factor. Daar moet meer aandacht voor zijn. Bij aanbesteden is omgaan met risico's zo belangrijk dat 't een apart thema voor het Opdrachtgeversforum zou kunnen zijn. - duurzaamheid Over het thema duurzaamheid wordt opgemerkt dat het aantal certificaten zich opstapelt, hetgeen kostbaar is en leidt tot suboptimalisatie. Integratie is nodig.
36
Tafel 7 Ronde 2 Welke thema's vindt u prioriteit hebben? 1. Aanbesteden Aanbesteden wordt gezien als de kern. De andere thema's komen daar in samen. 2. Instrumenten Aandacht voor de instrumenten is van belang om de inefficiënties in het proces weg te halen. Als iedereen volgens dezelfde standaards werkt en dezelfde taal spreekt kunnen we als opdrachtgevers eenduidig optreden richting opdrachtnemers en maakt het de uitwisseling van kennis en mensen tussen de opdrachtgevers beter mogelijk. 3. Reikwijdte opdrachtgeverschap De opdrachtgever heeft een verantwoordelijkheid naar de hele keten; omgaan met de politiek is een belangrijk thema.
4. ICT ICT heeft steeds meer invloed op projectmanagement. Er gaat veel geld in om en niet iedereen is even goed geëquipeerd om met ICT-instrumenten te kunnen werken. 5. HRM Er is veel belangstelling voor poolvorming, het samen opleiden en inzetten van goede mensen.
37
Tafel 7 Ronde 3 Wilt u aan een thema bijdragen? En zo ja, hoe? Paul Schumacher geeft aan dat Bouwend Nederland reeds heeft besloten te investeren in drie thema's: ketensamenwerking, duurzaamheid en HRM. Zij zoeken partners, vooral voor de eerste twee thema's. Bouwend Nederland werkt dan ook graag samen met het Opdrachtgeversforum op deze punten. Paul Oortwijn, directeur van NLingenieurs, wil graag verder met het thema Past Performance. Omdat de opdrachtgevers niet is staat zijn kwaliteit goed te definiëren, wordt toch vaak gegund op laagste prijs. De kwaliteit van de kwaliteitscriteria moet omhoog. Hij stelt voor een aantal projecten uit te voeren waarbij de prijs neutraal is gesteld. Inschrijvers moeten zich dan op kwaliteit onderscheiden, opdrachtgevers moeten de kwaliteit leren beoordelen. Edith van der Reijden, lid van de directieraad Waterschap Hollandse Delta, noemt als thema Duurzaamheid: hoe zorg je dat duurzaamheid goed wordt neergezet in een aanbesteding. Zij wil over dit onderwerp ook kennis uitwisselen met andere opdrachtgevers. Het thema HRM: zij zou graag projectleiders van wateraschappen willen uitwisselen met projectleiders van andere organisaties. Remco Hoeboer van Prorail geeft aan dat projectmanagers schaars zijn die ervaring hebben met directe verantwoording aan de politiek, de media, de maatschappelijk ingewikkelde context, terugbrengen faalkosten etc. Hij pleit voor het clusteren van kennis op HRM terrein, uitwisselen, samen opbouwen van de vereiste kennis etc. Voor het thema aanbesteden stelt hij voor te experimenteren met het meten van de performance van opdrachtgevers. Hij is ook bereid daarvoor projecten aan te dragen. Ook KING kan aan dit onderwerp een bijdrage leveren, door zelfevaluatie van projectteams te leggen naast een evaluatie door een peer-groep.
38
Tafel 8 Tafelvoorzitter: Jim Schuijt, directievoorzitter de Alliantie Verslaglegger: Greta Versteeg, de Alliantie
39
Tafel 8 Ronde 1 Wat vindt u van de 11 thema's van het Opdrachtgeversforum? Gasten: Jaap Uithof, Edith van de Reijden, Henk v.d. Berg, Wouter Stolwijk In plaats van commentaar op de genoemde thema's te leveren wordt er uitgebreid gesproken over nieuwe thema's: - de kwaliteit van het opdrachtgeverschap en - de kenmerken van een goed opdrachtgever: een combinatie van een rationeel, analytisch en bestuurlijk denkniveau. De benodigde kwaliteiten voor goed opdrachtgeverschap worden onderschat. De rol van opdrachtgever wordt wel onderkend. Er zou meer studie naar gedaan moeten worden. De volgende suggesties worden gedaan: •jonge mensen zo snel mogelijk opleiden tot een goed opdrachtgever •als werkgever aantrekkelijk zijn voor jonge mensen •een masteropleiding ontwikkelen "opdrachtgever in de publieke sector". Tijdens deze opleiding verdienen ook niet rationele zaken de aandacht, zoals: hoe om te gaan met tegenvallers, de kunst van het haalbaar maken, het managen van onzekerheden
40
Tafel 8 Ronde 2 Welke thema's vindt u prioriteit hebben? Gasten: Annet Betram, Gudrun van Oirschot, Ger v.d.Wal, Ronald Paul, Jerry Lok, Dries Berendsen De volgende thema's hebben prioriteit: •Kennisverspreiding Het inrichten van een kennispool •Aanbesteden •Reikwijdte opdrachtgeverschap •HRM: opleiden/masteropleiding tot publiek opdrachtgever (sector specifiek)
41
Tafel 8 Ronde 3 Wilt u aan een thema bijdragen? En zo ja, hoe? Gasten: Alfred Arbouw, Ernst Hoette, John Lievestro, Salomé Bentinck, Wim Holleman Specifiek thema aan deze tafel is aandacht besteden aan het vak: opleiding tot opdrachtgever. Er is behoefte aan een expertisepool met publieke opdrachtgevers die je kunt inhuren of inschakelen. Korte opsomming van de bijdrage die men kan geven/leveren: Alfred Arbouw heeft veel ervaring met grote projecten in de stad; zijn ervaring en kennis wil hij delen. Ernst Hoette, lid van de Raad van Bestuur van het Amphia ziekenhuis, komt voornamelijk halen, vooral op het gebied van aanbesteden. Wim Holleman gaat broeden op hoe het halen en brengen (kennisverspreiding) gefaciliteerd kan worden. Van belang is om een netwerk op te bouwen. Een netwerk zonder zware structuur, zodat het prettig is om kennis te delen. Gedacht wordt aan een "kenniskring". Salomé Bentinck wil haar kennis over aanbestedingen voor ontwerpende partijen delen, zoals het formuleren van selectiecriteria. Zij wil ook meedenken over het verder professionaliseren van het opdrachtgeverschap.
42
Tafel 10 Tafelvoorzitter: Arnoud van Vliet, secretaris-directeur waterschap Hollandse Delta Verslaglegger: Maarten Kaster, secretaris Opdrachtgeversforum
43
Tafel 10 Ronde 1 Wat vindt u van de 11 thema's van het Opdrachtgeversforum? Er werd gesproken over de 11 door het Opdrachtgeversforum aangereikte thema's. Zijn ze goed? Zijn ze volledig? Ontbreekt er iets? HRM en de Rijksprojectacademie vond men samen te voegen. Duurzaamheid werd als een instrument opgevat. Er werd gediscussieerd over de reikwijdte van het opdrachtgeverschap. Er werd gesteld dat opdrachtnemers regelmatig afhoudend reageerden op het verzoek om mee te denken over de mogelijke invulling van een opdracht. Belangrijkste "nieuwe" thema's: •Stimuleer de olievlekwerking door grote opdrachtgevers Laat de kleinere, incidentele opdrachtgevers genieten van de kennis en ervaring van de grote opdrachtgevers. Uitkomst kan een gezamenlijke Tenderboard zijn. Maak de Rijksacademie toegankelijk voor overige overheden HRM: wissel personeel uit. Kan een onderdeel zijn van beloning of van opleiding. •Stimuleer de dialoog met de markt, de opdrachtnemers. Bevorder ketenintegratie. •Beschouw beperking van faalkosten ook als een opdracht voor opdrachtgevers.
44
Tafel 10 Ronde 2 Welke thema's vindt u prioriteit hebben? Tijdens ronde 2 werd eerst kort gediscussieerd over de drie bovengenoemde nieuwe onderwerpen. De vijf geselecteerde thema's waren: •Stimuleren olievlekwerking •Aanbesteden, inclusief ketenintegratie •HRM/Rijksacademie voor projectmanagement •Gedragscode •Standaardisatie Ronde 3 Wilt u aan een thema bijdragen? En zo ja, hoe? Tijdens deze ronde vroeg de voorzitter naar concrete bijdragen. Ook werd het belang van een financiële bijdrage aan de Leerstoel Publiek Opdrachtgeverschap onder de aandacht gebracht. Er is mogelijk draagvlak voor een bijdrage aan de Leerstoel (kleine bedragen) mits het Opdrachtgeversforum vrij snel en goed inzicht biedt in de opzet.
45
Tafel 10 Jeroen Hatenboer, wethouder gemeente Enschede Heeft 1 dag per week beschikbaar voor de uitwisseling van kennis en ervaring op het vakgebied. Marco Out, burgemeester Borger-Odoorn Stelt zijn bestuurlijke ervaring ter beschikking in het Bestuurlijk Platform Professioneel Opdrachtgeverschap. Mogelijk introductie van producten van het OGF in genoemd platform? Jan Slager, projectdirecteur Schiphol-Amsterdam-Almere, Rijkswaterstaat Is beschikbaar voor de uitwisseling van ideeën over het betrekken van opdrachtnemers bij de professionalisering van het opdrachtgeverschap. Thomas Arts, directeur Dienst Beheer Infrastructuur, Provincie Zuid-Holland Is beschikbaar om mee te denken over de uitwisseling van kennis en ervaring door verschillende opdrachtgevers (HRM). Hij is ook geïnteresseerd in Past Performance. Frans Dekker, directeur huisvesting Universiteit Leiden Vertegenwoordigt de gezamelijke universiteiten in het Opdrachtgeversforum. Hij is geïnteresseerd in nieuwe aanbestedingsvormen en in de uitwisseling kennis en ervaring van grote opdrachtgevers (Tenderboard). Voorts wil hij bijdragen aan het denken over verbreding van de Rijksacademie voor projectmanagement en het toepassen van Past Performance. Bert van Delden, plv DG WWI, ministerie van BZK Wil graag één gesprek voeren met het Opdrachtgeversforum over feedback op de wet en regelgeving van zijn DG. Voorts is hij geïnteresseerd in problematiek die vergelijkbaar is met die in de bouw, nl. gebiedsontwikkeling. Bijvoorbeeld: hoe om te gaan met private partijen.
46
