Dieren in het vroegmiddeleeuwse grafritueel
Inge van der Jagt 10 april 2015
Inhoud •
Introductie vroegmiddeleeuwse graven
•
Paarden van Borgharen
•
Conclusies relatie mens-dier Borgharen
•
Landelijke beeld dieren in
vroegmiddeleeuwse grafvelden •
Conclusies relatie mens-dier landelijk
•
Nut van ATHENA
Merovingische graven en grafvelden
Bron: Lauwerier & De Kort 2014: Merovingers in een villa 2. Romeinse villa en Merovingisch grafveld Borgharen-Pasestraat Onderzoek 2012.
Rijke graven
4
Bron: Wagner & Ypey 2011: Das Gräberfeld auf dem Donderberg bei Rhenen
Bron: Willemsen 2014: Gouden Middeleeuwen: Nederland in de Merovingische wereld, 400-700 na Chr.
Paardengraven in Borgharen: de locatie
5
Bron: Lauwerier & De Kort 2014: Merovingers in een villa 2. Romeinse villa en Merovingisch grafveld BorgharenPasestraat Onderzoek 2012.
Analyse paarden Borgharen: twee bijna identieke graven
6
561-649 n. Chr.
535-641 n. Chr. Bron: Lauwerier & De Kort 2014: Merovingers in een villa 2. Romeinse villa en Merovingisch grafveld BorgharenPasestraat Onderzoek 2012.
Conclusies paarden van Borgharen • • • •
7
Geen ervaren rijdieren Eén mogelijk ongeschikt om te bereiden Bewust en met zorg gekozen, gedood en begraven Doodsoorzaak bekend: lijkt op ‘warriors death-by-blade’
Bron: Lauwerier & De Kort 2014: Merovingers in een villa 2. Romeinse villa en Merovingisch grafveld Borgharen-Pasestraat Onderzoek 2012.
Relatie mens-dier op basis van Borgharen • Context en repetitieve karakter duidt op ritueel • Paarden hadden bepaalde status bij de lokale gemeenschap • Het paard, als soort, was belangrijk i.t.t. prestaties individuele dier De volgende vragen blijven over: • Wat is de mate van verbondenheid met het grafritueel van een specifieke persoon? • Is het beeld hetzelfde op landelijke schaal? • Waarom nemen paarden zo’n belangrijke plaats in? • Wat is de ontwikkeling van dit ritueel door de tijd heen? • Blijkt de status van paarden nog uit andere vondsten of bronnen?
8
Vroegmiddeleeuwse diergraven in Nederland Nederzettingen
Voornamelijk paardenen hondengraven
9
Oegstgeest situatie 2012 • Paarden (H1-3) • Honden (D1-3)
10
Bron: Buhrs 2013: Old Companions, Noble Steeds: Why Dogs and Horses were Buried at an Early Medieval Settlement Along the Old Rhine.
D2
Dierlijke resten in graven van mensen in de Vroege Middeleeuwen Voedselbijgiften?
11
Kip Varken Voedselbijgiften uit Lent
‘Karpers’ op een schaal 12
Bron: Foto’s van Bureau Archeologie en Monumenten, Gemeente Nijmegen.
Conclusie relatie mens-dier a.d.v. dieren in het vroegmiddeleeuwse grafritueel: • Dierlijke resten komen regelmatig voor in Merovingische graven. • Paarden en honden hadden een andere rol dan kippen en varkens. • De context en het repetitieve karakter duidt erop dat we te maken hebben met een ritueel. • Het ritueel heeft verband met het grafritueel van mensen. • Soms is er een duidelijke relatie met een menselijk graf maar dit geldt niet altijd.
13
Vragen die overblijven: • Waarom nemen paarden (en honden) zo’n belangrijke plaats in? • Wat is de ontwikkeling van dit ritueel door de tijd heen? • Blijkt de status van paarden (en honden) nog uit andere vondsten of bronnen?
14
Het nut van ATHENA bij het beantwoorden van de vragen? - Op zoek naar de culturele rol van paarden en honden. - Op zoek naar de historische aanwijzingen van dieren in het grafritueel.
15
Bron: Chroniques de Froissart. Brugge, 1470-1475, Bibliothèque Nationale, ms.fr. 2643, fol. 1
Waarom is het interessant deze archeozoölogische data terug te vinden in ATHENA? Mission Statement ATHENA: Studying the processes in which people transformed their surroundings and the ways in which the natural world has influenced the course of human history is important to understand the current state of human-nature relationships.[…] (www.athena-reserach.org) Dit onderzoek geeft inzicht in: de manier waarop natuur (dieren) van invloed is (zijn) op de cultuur van een samenleving.
16
www.cultureelerfgoed.nl www.archeologieinnederland.nl
17
