dieptepunten
DOE-HET-ZELF LES BO Groep 5 & 6
Inhoudsopgave ALGEMENE INFORMATIE Het doel van de les blz. 2 Praktische zaken blz. 2 ACHTERGRONDINFORMATIE Het Oceanium blz. 3 BEZOEK AAN DE DIERENTUIN Speurbladen groep 5 en 6 Antwoordbladen groep 5 en 6
HEEFT U VRAGEN? Indien u ook na het lezen van deze lesbrief nog vragen heeft, dan kunt u ons natuurlijk bellen. Reserveringsafdeling: 0900-1857 optie 3 (maandag t/m vrijdag 09.30u - 16.30u).
1
Achtergrond informatie HET DOEL VAN DE LES
Deze doe-het-zelf les heeft als doel de kinderen op een speelse wijze kennis te laten maken met het rijke leven in en langs de zeeën. Hierbij dient het dieren- en plantenleven in de waterbiotopen van het Oceanium als uitgangspunt.
PRAKTISCHE ZAKEN
Het thema “Dieptepunten” is een doe-het-zelf les. Dit houdt in dat u tijdens uw bezoek aan de Diergaarde GEEN begeleiding krijgt van een educatief medewerker/ster. - Het bezoek aan de Diergaarde kan als een op zichzelf staande activiteit worden gezien. Het thema “Schoolzwemmen” sluit echter zo mooi aan op de belevingswereld van het kind, dat wij u nadrukkelijk aanraden er wat meer aandacht aan te besteden. - U dient de werkbladen zelf voor uw leerlingen te kopiëren! - Zorg voor voldoende potloden en vlakgom. - Verdeel uw leerlingen in groepjes van maximaal 6 kinderen en schakel voor de lagere groepen een aantal ouders in als begeleiding.
2
Achtergrond informatie HET OCEANIUM EVOLUTIE Zeshonderd jaar geleden ontstond het eerste leven in zee. Het begon met een, eenvoudig gebouwd, eencellig organisme. Van daaruit evolueerde het leven en er ontstonden in de loop der miljoenen jaren complexe en sterk van elkaar verschillende levensvormen. Oceanen raakten bevolkt, ondermeer door sponzen, slakken, kwallen en wormen. Later in de tijd ontstonden de gewervelde dieren, zoals vissen, reptielen, vogels en zoogdieren, waarvan een groot aantal soorten zich tot landdieren ontwikkelden. Opmerkelijk genoeg keerden een aantal levensvormen ook weer terug naar de zee waar ze uit ontstonden. Zo stammen walvissen bijvoorbeeld af van landzoogdieren. Evolutie is niets anders dan een permanent proces van verandering van levensvormen. BASS ROCK De ontdekkingsreis door het Oceanium begint bij Bass Rock. Dit is een bestaande rots in zee, tegenover de Schotse kust, waarop duizend zeevogels broeden. Het meest opvallend in dit biotoop zijn de drieteenmeeuwen, zeekoeten en papegaaiduikers. Deze vogelsoorten broeden voornamelijk op de broedrichels van de rotsen van Bass Rock. op speciale broedrichels, ervaren de kinderen zelf hoe het is om met grote aantallen op een smal stukje rots te zitten. NOORDZEE Via Bass Rock duik je, figuurlijk gesproken, onder in het aquariumgedeelte van de Noordzee. Hierin leven dieren die je zelf zou kunnen tegenkomen tijdens een bezoek aan de vismarkt of het strand van Scheveningen of Hoek van Holland. De haaiensoorten in de Noordzee zijn, alleen al vanwege hun formaat, totaal ongevaarlijk voor de mens. Zij voeden zich voornamelijk met kleine kreeftjes, zeeslakken en schelpdieren. Een opvallende bewoner van de Noordzee is de rode poon. Deze vis beschikt over lange dunne borstvinnen, die lijken op sprieten. Hiermee kan de rode poon over de zeebodem ‘lopen’. Er is aandacht voor vissen die in scholen leven. Deze scholen bestaan soms uit tienduizenden vissen, die allemaal dezelfde kant op zwemmen. Door dicht bij elkaar te blijven en steeds gelijktijdig van richting te veranderen, raken vijanden, zoals roofvissen, in de war. Bovendien is de kans dat je slachtoffer wordt tussen tienduizenden soortgenoten sowieso al kleiner.
3
Achtergrond informatie Kwallen komen voor in alle mogelijke oceanen en wereldzeeën. Een kwal bestaat voor 99 procent uit water. bepaalde kwallensoorten kunnen dodelijk zijn voor de mens. Hun tentakels bevatten netcellen, waar gif uitkomt, bij aanraking. In het water lijken kwallen totaal niet op de hoopjes pudding die we op het strand vinden. Daarin ogen zij sierlijk en gracieus. ATLANTISCHE OCEAAN In het enorme haaienbassin met de onderwatertunnel zwemmen onder andere verpleegsterhaaien en Atlantische mensenhaaien. Haaien bestaan al miljoenen jaren. Vierhonderd jaar geleden, ruim 200 miljoen jaar voor de eerste dinosauriërs, zwommen de eerste primitieve haaien al rond in de wereldzeeën. Van de in totaal 397 bekende haaiensoorten levert slechts een klein percentage gevaar op voor zwemmers. De kleine hamerhaai is een opmerkelijke soort, door zijn, op een klauwhamer lijkende kop. Aan weerszijde van de “hamer”, zit een oog. De haaien hebben gezelschap van pijlstaartroggen, die gevreesd zijn om de giftige stekel aan het uiteinde van de staart, en van twee soorten schildpadden; de groene zeeschildpad en de karetschildpad. Aan het uiteinde van de tunnel lopen de kinderen door de reusachtige kaak van een prehisorische haai; de Megalodon. Deze kaak is op ware grootte gereconstrueerd en heeft een diameter van 1,8 meter. De Megalodon is nog niet zo heel lang uitgestorven. 12.000 jaar geleden zwommen deze reuzen nog rond in de Atlantische Oceaan. Een familielid van de Megalodon is de beruchte witte haai. Hoewel hij voor de mens de gevaarlijkste soort is, gebeuren er weinig serieuze ongelukken met dit dier. Jaarlijks sterven er meer mensen door de steek van de malariamug dan aan de gevolgen van een haaienbeet. De witte haai is, met een lengte van zeven meter, veel kleiner dan de Megalodon, die een lengte van 24 meter kon bereiken. PUBLIEKSLAB Naast de Noordzee-expo ligt het publiekslaboratorium. Dit is een speciaal voor het publiek gebouwde imitatie van het echte zeebiologische laboratorium, dat zich achter de schermen, elders in het oceanium bevindt. Deze ruimte geeft een beeld van de verschillende werkzaamheden die in het zeebiologisch lab worden verricht. De aquaria langs de wanden tonen de meeste actuele kweekresultaten. En achter de balie ziet u allerlei flessen met algen. Deze vormen een belangrijke schakel in een lange voedselketen, die het uiteindelijk mogelijk maakt dat bepaalde vissoorten in het Oceanium zich kunnen voortplanten.
4
Achtergrond informatie CARAÏBISCH GEBIED
De kleurrijkste koraalvissen zijn te vinden in het Caraïbisch gebied. Eén van de vele bijzonderste bewoners van dit gebied is de groene murene. Murenen zijn palingachtigen die erg agressief kunnen zijn. Zij beschikken over zeer scherpe, maar ook korrelige tanden, waarmee zij kreeften, slakken en mosselen vermalen. Wanneer murenen zich bedreigd voelen, deinzen zij er niet voor terug hun belagers flink te bijten. Menig duiker is daar het slachtoffer van geworden. Andere opmerkelijke rifbewoners zijn de trekkersvissen, lipvissen en baarsen. Via het koraalrif loopt het pad omhoog en komt u uiteindelijk aan op een tropisch eiland. Hier leven onder andere ratelslangen. Zij danken hun naam aan de ratel aan het uiteinde van de staart, waarmee zij geluid maken en hun vijanden waarschuwen. In hetzelfde biotoop zijn onder andere hutia’s en een bijzonder neushoorn-leguanen te
vinden. Veel aandacht wordt besteedt aan de groene zeeschildpad. Deze, door de mens ernstig bedreigde, soort legt in de natuur enorme trektochten af. De vrouwtjes zwemmen honderden kilometers, voordat ze aan land komen. Met de beide achterpoten graven de schildpadden een kuil in het zand. Daarin leggen zij hun eieren. Wanneer de eieren uitkomen, ondernemen de kleine schild- padjes een zware reis; zij lopen van het strand naar de zee. Het is een gevaarlijke tocht, aangezien de diertjes een makkelijke prooi zijn voor onder andere meeuwen, krabben en leguanen. De jonge schildpadden zien heel slecht. Zij oriënteren zich op het zonlicht. Slechts een klein percentage van alle jonge schildpadden groeit uiteindelijk uit tot een volwassen dier. MIDDEN AMERIKA
We vervolgen de tocht langs de kustbiotopen. Het Caraïbisch eiland is verlaten en de reiziger stapt Midden-Amerika binnen, waar hij oog in oog komt te staan met schildpadden en dwergkaaimannen. In de aquaria in dit biotoop leven onder andere schoffelneussteuren en endlers-guppys.
5
Achtergrond informatie ZEE VAN CORTEZ De zee van Cortez is een uniek stuk natuur. De zee van Cortez barst namelijk van het leven, terwijl aan de kust, in de Sonora-woestijn, zich een verstild en leeg biotoop bevindt. Een armzalige bedoening, tot je beter kijkt: ook hier is veel leven. De variëteit aan flora en fauna in dit gedeelte van het Oceanium is daarom ook zeer afwisselend. Naast diverse soorten hagedissen en de Sonora gopherslang , treft u hier ook renkoekoeken, grondeekhoorns, konijnuilen en gilamonsters aan. Ook een katachtige leeft hier; de jagoearundi. CALIFORNISCHE KUST De Californische zeeleeuwen hebben in het Oceanium een rotsachtig strand tot hun beschikking. De zeeleeuwen danken hun naam aan hun leeuwachtige brullen. Net als de zeeotters zijn deze dieren speels en razendsnel. De dieren leven in groepen, met daarin een sterke rangorde en een duidelijke haremvorming. De bullen zijn een stuk groter dan de vrouwtjes. Zeeleeuwen zijn uitstekende duikers. Ze kunnen een diepte bereiken van honderd meter en blijven soms een kwartier onder water. De dieren worden vaak aangezien voor zeehonden, terwijl er een heel duidelijk verschil is tussen de beide soorten. Zeehonden zijn kleiner, ronder en veel minder speels. Bovendien zijn zeehonden op het land redelijk onbeholpen, terwijl zeeleeuwen zich ook op het land snel voortbewegen. Een ander uiterlijk verschil zien we bij de oren. Een zeeleeuw heeft kleine uitwendige oorschelpjes, terwijl deze bij de zeehond afwezig zijn.
6
Speurblad Dieptepunten groep 5 & 6 1
BASS ROCK Zet bij elke vogel de goede naam. Welke vogels zie je op de rotsrichels zitten? Trek een lijn naar de plaats waar elke vogel zit.
a
.................................................................
b
.................................................................
c
.................................................................
d
.................................................................
hoog
midden
laag
Dit speurblad is van: ..............................................................
Speurblad Dieptepunten groep 5 & 6 2
NOORDZEE Hoeveel armen heeft een zeester? ................................................................. armen.
Hiernaast zie je een rog. Teken pijltjes bij de ogen. Wat zijn de gaten aan de onderkant van de rog? (meerdere antwoorden zijn goed). 0 0 0 0
zijn kieuwen zijn oren zijn neusgaten zijn mond
Ga naar het grootste aquarium van de Noordzee. Welke van de dieren hieronder zie je erin zwemmen? Kleur de rondjes bij de goede dieren.
In de zee zijn platvissen goed verstopt. Hoeveel platvissen vind je op de tekening hiernaast? Teken hun omtrek.
Speurblad Dieptepunten groep 5 & 6 3
OCEAAN Teken hiernaast de verpleegsterhaai af.
Welke bewoners van de oceaan zijn vissen. Kleur de rondjes bij de goede dieren.
haai zeeschildpad rog
4
spiering
KORAALRIF Ga naar de tunnel in het koraalrif. Kies een vis en schrijf de naam en de kleur op. Naam
.............................................................................................
Kleur .......
.............................................................................................
Speurblad Dieptepunten groep 5 & 6 Wat is koraal? Kleur het rondje bij het goede antwoord. 0 een dier 0 een plant 0 een steen Als je verder loopt, kom je op een eiland. Welk zeedier legt zijn eieren op het strand? ...............................................................................................................................
5
MANGROVE Van welke vis is deze onderkant?
Hoeveel van deze dieren tel je? ................................................................................................................................
6
ZUID AMERIKA Zoek dit dier.
Dit is een ......................................................................................................
En teken hier een ander dier waarmee hij samenleeft in het aquarium.
Dit is een ......................................................................................................
Speurblad Dieptepunten groep 5 & 6 7
GALAPAGOS Zoek de verschillen tussen de Galapagosschildpad en de echte schildpad.
8
ZEE VAN CORTEZ Aan de Zee van Cortez ligt een droog stuk land met weinig water en veel cactussen. Hoe noemen we zo’n gebied? Kleur het rondje bij het goede antwoord. 0 0 0 0
duin woestijn moeras steppe
Hoe ziet dit landschap eruit na de regentijd? Maak de tekening hiernaast af.
Speurblad Dieptepunten groep 5 & 6 Welke dieren vind je hier? Kleur de rondjes bij de goede dieren.
9
BUITENBOORDMAAG Als je goed in de aparte bak met zeesterren kijkt, zie je restjes van hun eten liggen. Zet een kruisje bij het goede eten.
Antwoordblad Dieptepunten groep 5 & 6 1
BASS ROCK a = drieteenmeeuw, b = eidereend, c = zeekoet, d = papegaaiduiker. Papegaaiduikers, zeekoeten en drieteenmeeuwen maken gebruik van de richels van Bass rock.
2
NOORDZEE Een zeester heeft vijf armen. Hieronder staat aangegeven waar de ogen van de rog zich bevinden. De gaten aan de onderkant van de rog zijn z’n neusgaten, mond en kieuwen. De haai en de rog zwemmen hier in het aquarium. Hieronder staat de tekening met de twee platvissen compleet afgebeeld.
ogen
3
OCEAAN Hiernaast staat de verpleegsterhaai compleet afgebeeld. De haai, de rog en de spiering zijn vissen.
4
KORAALRIF De vissen die de kinderen uitkiezen varieert. Koraal is het skelet van een dier. De zeeschildpad legt op het Caraïbisch strand zijn eieren.
5
MANGROVE De tekening laat de onderkant van een koeneusrog zien. In augustus 2012 zwemmen er 9 koeneusroggen in de mangrovebak.
6
ZUID AMERIKA
Arowana
Dwergkaaiman
Pauwoog cichlide
Antwoordblad Dieptepunten groep 5 & 6 7
GALAPAGOS
Galapagosschildpad
8
ZEE VAN CORTEZ Zo’n gebied noemen we een woestijn. De woestijn bloeit op tot een kleurige bloemenzee. De halsbandleguaan, het gilamonster, de rotseekhoorn, de swiftvos en de Coloradopad vind je in de woestijn.
9
BUITENBOORDMAAG De zichtbare restanten in het aquarium met de zeesterren zijn van mosselen en mesheften. Daarnaat eten zeesterrren ook weekdieren en aas.
Tekst: afdeling Educatie Illustraties: Leen Zuydgeest Vormgeving: Stephanie Mol Datum: augustus 2012/juli 2015
