l e v i u Z il a m
GROEP 5-6
Even voorstellen … Maak kennis met Robin en Gijs. Twee dikke vrienden die vroeger in de grote stad naast elkaar woonden. Totdat Gijs naar een koeienboerderij verhuisde. De vrienden zien elkaar dus niet vaak.
Maar gelukkig kunnen ze elkaar wel mailen. En in de vakanties bij elkaar logeren. In dit magazine lees je hun mails. En vele weetjes over koeien en melk. Veel leesplezier.
Yo, ik ben Gijs
Naam: Gijs Leeftijd: 10 Kleur haar: blond Hobby’s: voetballen,
lezen,
op boerderij helpen Lievelingskaas: jong belegen Aantal glazen melk per dag: 2 Beste vriend(in): Robin
2
Hoi, ik heet Robin
Naam: Robin Leeftijd: 9 (bijna 10) Kleur haar: bruin Hobby’s: voetballen, gamen Lievelingskaas: alle, ik lust
alleen geen geitenkaas Aantal glazen melk per dag: 1 Beste vriend(in): Gijs
En jij?
Plak hier jouw foto of teken jezelf. Naam: Leeftijd: Kleur haar: Hobby’s:
Lievelingskaas: Aantal glazen melk per dag: Beste vriend(in):
3
Uiers met Chocolademelk? E-MAIL van: n: Robi
[email protected] bin@ @thebest..nl Gijs Gi js@opdeb eboe erd rderij.n nl aan::
[email protected] onderwerp: derwerp: n de nog og een w week eek Hé Ik heb zo’n zin in volgende de week. we eek. Eindelijk weer samen sam amen lol maken. En lekker op de boerderij rondlopen. Ik heb nog ietss grappigs grappigs te vertellen. Ik nam vanochtend een glas melk en schrok hrok me me rot. De melk smaakte heel raar. Mijn vader moest lachen. Hijj had boodschappen gedaan en toen volle melk gekocht. Mijn moeder koopt altijd halfvolle melk. Ik begreep er niets van. Zijn er dan koeien die halfvolle melk in hun uiers hebben? En koeien met volle melk? En chocomelk dan? Zijn er koeien met chocomelk in hun buik? Mijn vader zei dat alle koeien dezelfde melk geven. In de fabriek maken ze er dan halfvolle melk of chocolademelk van. Of yoghurt, kaas, slagroom ….. Geinig. Ik wist niet dat dat allemaal van die koeien van jullie komt. Hoe is het met Koe Isabella? Ik heb zo’n zin om haar weer te knuffelen. Doeiiii, Robin
Wist je dat …? • E r zijn verschillende soorten melk. De bekendste zijn halfvolle melk en volle melk. Het verschil is de hoeveelheid vet. In halfvolle melk zit 1.5% vet. In volle melk 3.5%. Proef jij het verschil? Welke melk vind jij het lekkerst? • Karnemelk is melk met extra zuur. Niet iedereen vindt dat lekker. • In chocomelk zit cacao en suiker. • Om van melk boter te maken wordt eerst al het vet uit de melk gehaald. • Hou je van vla? Dat is ook gemaakt van melk. In vla zit ook suiker, vanille en cacao.
4
Wat is zuivel?
Zuivel is alles wat van melk is gemaakt. Yoghurt, kaas, melk, slagroom, …
Kaassoorten Er zijn wel honderden verschillende soorten kaas. Oud, jong, met of zonder gaten, met of zonder pitjes. Plakjes of blokjes. Wat is jouw lievelingskaas? En waar doe je de kaas het liefst op? Teken het maar.
Ken jij nog meer zuivelproducten?
SCHRIJF OP:
Kaasleeftijden 4 weken.......................... Jong 8 weken.......................... Jong belegen 4 maanden..................... Belegen 7 maanden..................... Extra belegen 10 maanden................... Oud 1 jaar............................... Overjarig
5
Melk komt van de koe E-MAIL van: n: Gijs
[email protected] s@op @opdeboerd derijij.nl Rob Ro bin@theb ebesst.nl aan::
[email protected] onderwerp: derwerp: d de dierenarts ierenarts ts
Ha, Koe Isabella is ziek. De dierenarts narts onderzocht onde derzocht haar. Zij zag dat ze pijn had aan haar uier. De koe krijgt eter. medicijnen en dan wordt ze weer helemaal beter. Melk van zieke koeien mag niet naar de melkfabriek. Haar melk moeten we dus een paar dagen weggooien. Ik heb ook zin in het logeren. Nog vijf nachtjes.
6
Wist je dat …?
Melken ook kan met een melkrobot? Als de koeien gemolken willen worden, lopen ze zelf naar de melkrobot!
en koe vier magen heeft? E De pens, de netmaag, de boekmaag en de lebmaag.
Koeien ook ziek kunnen worden? Daarom zijn er ook medicijnen voor koeien.
Een koe herkauwt? Dat betekent dat het gras vanuit de eerste maag weer terug in de mond komt om nog een keer op te kauwen.
Woordzoeker Y H M V U F I B T C
E E A H Y I M O N H
L O G E O E E E E E
Q L E S L G L R I R
R G N K F R K D S D
D A E O N A R E Y O
O N A E U S O R H E
O Q O W E O B I H L
G W E I D E O J A M
N N L E L Y T P P C
Bij het maken van melk komt veel kijken! Zoek de volgende woorden: koe, herkauwen, melkrobot, uiers, gras, boerderij, weide, magen. Oplossing woordzoeker op pagina 10.
7
De schijf van vijf E-MAIL van: n: Gijs
[email protected] s@op @opdeboerd derijij.nl Rob Ro bin@theb ebesst.nl aan::
[email protected] onderwerp: derwerp: z de zwembroek wembroe oek k
Yo, eet je je zwembroek zwembro oek niet? Nog drie nachtjes! Vergeet en in de sloot sloot bij Boer Misschien kunnen we zwemmen saai op school. Klaver. Vandaag was het weer supersaai Vooral rekenen. Het was wel voetbaldag. Duss ik heb en met Jaap enzo gevoetbald. Die stomme meiden wilden ook weer mee doen. Bij wereldoriëntatie ging het over de Schijf van Vijf. Heb jij dat al gehad? Ik wist natuurlijk al dat melk goed voor je is. Nu weet ik ook waarom. Na de vakantie hebben we een toets over de Schijf. Moet ik dus nog wel ff leren. Tot zaterdag!
8
Eet gezond! Schijf van vijf Met de Schijf van vijf krijg je een gezond lijf. In elk vak staan producten die goed voor je zijn. Je moet elke dag uit elk vak iets eten. Dan krijg je alle belangrijke voedingsstoffen binnen. Zuivel staat ook in de Schijf van vijf. Hieronder zie je waarom zuivel belangrijk is. Gezond eten is dus nodig voor je lijf. Ook is het belangrijk elke dag veel te bewegen.
Opdracht In deze tabel zie je welke belangrijke voedingsstoffen er in zuivel zitten. En voor welke lichaamsdelen deze vooral belangrijk zijn. 1. VITAMINE A OGEN 2. VITAMINE B2 HUID & BLOED 3. VITAMINE B12 HERSENEN & BLOED 4. CALCIUM BOTTEN & TANDEN 5. EIWIT SPIEREN & BOTTEN 6. FOSFOR BOTTEN
Zet het cijfer op de juiste plek in het lichaam. 9
Gooi niet zomaar weg E-MAIL van: n: Robi
[email protected] bin@ @thebest..nl Gijs Gi js@opdeb eboe erd rderij.n nl aan::
[email protected] onderwerp: derwerp: rruzie de uzie
Yo, Zwembroek al ingepakt. Mijn moeder vroeg vroeg of ik nog iets ms helemaal gek anders moest meenemen. Ik word soms van haar. We maken best veel ruzie. Daarom heb ik ook zo’n zin om naar jou te gaan. Jouw moeder is cool. Vanavond gooide ik het yoghurtpak weg. Ik had het pak beter leeg moeten maken. Mijn moeder werd toen boos. Ze vond dat ik dat zelf ook had kunnen bedenken en ook beter voor het milieu moet zorgen. Nou ja, ik gooide alleen maar een yoghurtpak weg. Tot zaterdag.
Oplossing woordzoeker. Y H M V U F I B T C
E E A H Y I M O N H
L O G E O E E E E E
Q L E S L G L R I R
R G N K F R K D S D
D A E O N A R E Y O
O N A E U S O R H E
O Q O W E O B I H L
G W E I D E O J A M
N N L E L Y T P P C
10
Opdracht
Al dat extra afval moet ook nog eens worden opgehaald en verbrand. Dat is dus dubbel zo slecht voor het milieu! Gelukkig kun je veel doen om verspilling tegen te gaan.
Soms gooien mensen iets weg terwijl je het nog kan opdrinken of eten. Bijvoorbeeld een pak yoghurt dat nog niet helemaal op is. In Nederland gooien we per persoon ongeveer 50 kilo voedsel weg! Zonde hé?
Kun jij zeggen wie goed bezig is? Wie probeert verspilling te voorkomen? Zet een plusje of een minnetje achter de zin! = goed bezig, = niet goed bezig.
a. Rebecca heeft dorst en geen zin om een glas te pakken. Ze drinkt melk uit het pak. b. M irre haalt met een zogenaamde flessenlikker het laatste restje yoghurt uit het pak. c. Thomas heeft net chocolademelk gemaakt. Terwijl hij dit opdrinkt, laat hij de melk op het aanrecht staan. d. Sara neemt yoghurt bij het ontbijt. In het pak zit nog een beetje. Ze gooit het zo in de prullenbak. e. Mohammed heeft een pak vla dat bijna op is. Hij draait de dop er goed op en zet het op z’n kop in de koelkast. f. Jeroen knipt een pak vla open om het laatste beetje eruit te halen. a. - Drink niet direct uit een pak zuivel. Yoghurt en vla worden dan sneller dun en dan wordt het weer sneller weggegooid. b. + Heel goed! Als je alles uit het pak haalt, bijvoorbeeld met een flessenlikker, hoef 11
je niks weg te gooien! c. - Bewaar zuivel zoals yoghurt, vla of kaas altijd in de koelkast. Zo blijft het langer goed en wordt het minder snel weggegooid. d. - Door het pak op te vouwen kun je ook het laatste
beetje eruit halen. Bovendien zit dan de prullenbak minder snel vol! e. + Als je een pak waar een dop op zit op z’n kop neerzet in de koelkast, kun je alles er makkelijker uithalen! f. + Zo verspil je geen vla.
Dansende koeien E-MAIL va van: an: Ro
[email protected] Robi bin@theb best.nl a aan: an: n: mama
[email protected] aCha arlotte@
[email protected] om Hoi Mam. dat doe ik nu. Het He et is hier echt Ik moest je mailen dus dat super cool. Het is heel leuk met Gijs. We We zijn de hele dag buiten. Vandaag mochten de koeien ook weer voor het eerst naar buiten. Ze hebben de hele winter in de e stal gestaan. Dat was echt lachen. Sommige koeien dansten. Koe Clara ontsnapte. Ik kon haar nog net pakken. Ze liep bijna de weg op. Groeten aan papa en Lisa.
12
Wat denkt deze koe?
Weidemelk Koeien zijn dolblij als ze weer naar buiten mogen. Dan kunnen ze lekker grazen in de wei! Hoelang de koeien buiten blijven verschilt per boerderij. Als de koeien 120 dagen per jaar en 6 uur per dag buiten blijven, krijgt hun melk een speciale naam: weidemelk.
Melken, hoe ging dat vroeger? • M eer dan 8000 jaar geleden werden er al koeien gemolken!
• V roeger ging dat met de hand. De boer gaat dan naast de koe op een krukje zitten. Hij knijpt in de spenen van de uier en vangt de melk op in een melkbus. • Vanaf de jaren ’50 ging het melken automatisch. De boer hoefde alleen maar de zuignappen aan de uiers te hangen. De melkmachine deed de rest! Tuurlijk maakt de boer de spenen wel steeds goed schoon. • Tegenwoordig gaat het melken op sommige bedrijven helemaal automatisch. Koeien zijn slimme beesten. Ze weten zelf wanneer ze gemolken willen worden. Dan lopen ze naar de melkrobot, die de koe helemaal automatisch melkt!
13
Melkfabriek E-MAIL va van: an: Ro
[email protected] Robi bin@theb best.nl a aan: an: n: mama
[email protected] aCha arlotte@
[email protected] om Ha Mam, Ff snel hoor. We gaan zo zwemmen. men. Gisteren Gisteren was super gaaf. De melktanks werden geleegd. Toen en mochten we mee naar de melkfabriek. Stoer hè. Ik heb nu duss gezien hoe halfvolle melk gemaakt wordt. Ik vertel het wel als ik thuis ben. Doeiiiiiiiiii
14
Opdracht 3. Een speciale koeltank haalt de melk op bij de boerderij. En brengt de melk naar de melkfabriek.
Oeps, deze foto’s staan niet goed. Zet jij in elk hokje het juiste cijfer?
5. In een machine wordt de melk flink verhit. De hitte doodt bacteriën. Bacteriën zijn piepkleine beestjes. Van sommige beestjes kun je ziek worden. Die wil je niet in je melk.
1. De koe kauwt, kauwt en kauwt het gras. Het gras verandert in haar buik in melk.
4. Eerst wordt de melk goed gecontroleerd.
7. De melk kan naar de supermarkt.
6. Dan wordt het water uit de melk gehaald. Dat gebeurt in grote ronddraaiende trommels. De melk is nog niet klaar. Het vet moet nog uit de melk. Dat gebeurt in de volgende grote trommel. Van het vet wordt slagroom gemaakt of boter.
2. De melkmachine haalt de melk uit de uiers. De melk gaat dan meteen naar een koele melktank.
g
b
e a
c
f
d 15
1e, 2d, 3g, 4b, 5f, 6a, 7c
Kennisquiz E-MAIL van: n: Gijs
[email protected] s@op @opdeboerd derijij.nl Rob Ro bin@theb ebesst.nl aan::
[email protected] onderwerp: derwerp: q de quiz uiz
Yo, Kom je volgende vakantie weer er logeren? logere en? Van mijn uwe juf. We moeder mag het. We hebben een nieuwe maakt over moesten een quiz maken. Ik heb een quiz gemaakt ag de boerderij. Kan jij de vragen beantwoorden? Je mag niets opzoeken. Ik moet het volgende week inleveren. Doeiiiiiiiiii
16
Waar of niet waar? Wat weet jij van een koeienboerderij?
1. Een koe wordt in ieder geval twee keer per dag gemolken.
4. Koeien kunnen niet ziek worden. 8. Weidemelk komt van koeien die minimaal 120 dagen per jaar, zes uur per dag in de wei staan.
Waar / Niet waar
Waar / Niet waar
2. Koeien hebben een eigen naam en een paspoort.
5. In de uiers van koeien wordt de melk gemaakt.
Waar / Niet waar
Waar / Niet waar
9. Een koe heeft zes magen.
6. Van de melk worden allerlei zuivelproducten gemaakt, zoals kaas.
Waar / Niet waar
3. Als je werkt op de koeienboerderij kun je lekker uitslapen.
7. Zuivel staat in de Schijf van vijf.
Waar / Niet waar Waar / Niet waar
Waar / Niet waar 6. waar 7. waar 8. waar 9. niet waar 10. waar
Waar / Niet waar
10. Vla, yoghurt en boter worden ook van melk gemaakt.
1. waar 2. waar 3. niet waar 4. niet waar 5. waar
Waar / Niet waar
17
Spreekbeurt
E-MAIL van:: Robi
[email protected] bin@ n thebest.nl Gijs js@o @ pd pdeboerderij.nl aan:
[email protected] onderwerp: sp spreekbeurt spreek ekbeurt
Ik m mag a ook. Mijn moe ag moeder oede vroeg of jij hier komt llogeren. o eren. Ik ga liever og lie e naar jou. Ok? Ik maak k je quiz dit weekend. we I moet vo Ik olg lgende week we een spreekbeurt volgende ho oud u en. Ik doe oe het natuurlijk n houden. over koeien. Heb b jij ji nog tips? ? La Later! 18
Spreekbeurttips Stap 1. Kies je onderwerp Er is heel veel te vertellen over koeien. En over melken. Kies een paar onderwerpen waar je meer over wilt vertellen. Bijvoorbeeld over het leven op een melkboerderij. Waar komt melk nu eigenlijk vandaan? Of vertel hoe de dag van een melkkoe er uit ziet! Tip: Maak eerst een woordspin. Kies uit deze woordspin de onderwerpen waar je meer over wilt vertellen.
Koeien Uiers
Karnemelk Volle melk Melkfabriek
Ten minste houdbaar tot
Verhitten Melktank
Stap 2. Zoek informatie Ga op zoek naar informatie. In dit magazine vind je al heel veel. Ook op internet en in de bibliotheek vind je veel informatie over koeien en melken. Kijk bijvoorbeeld op www.zuivelonline.nl. Misschien ken je ook mensen die je veel kunnen vertellen. Iemand die op een boerderij woont, de dierenarts of iemand die in een melkfabriek werkt.
Stap 3. Schrijven maar! Zet wat je wilt vertellen in de juiste volgorde. Wat vertel je eerst, wat daarna? Schrijf in steekwoorden op wat je wilt vertellen. Maak dan een presentatie. Daarvoor kun je PowerPoint gebruiken. Op www.zuivelonline.nl hebben we mooie PowerPoints voor je klaar staan. Hier kan je je eigen tekst en plaatjes in zetten. Maak een spiekbriefje met daarop per slide wat je wilt vertellen!
Stap 4. Pimp je spreekbeurt Bedenk een verrassend begin voor je presentatie: bijvoorbeeld een leuk plaatje, een vraag, een grappig verhaal of een korte melksmaaktest. Laat je klasgenoten verschillende soorten melk proeven. Daarna kan jij ze vertellen hoe deze melk wordt gemaakt. Je spreekbeurt wordt nóg beter met foto’s of een filmpje! Op www.zuivelonline.nl staat een beeldenbank. Maar je kunt ook heel goed zelf foto’s maken. Van zuivelproducten en van koeien in de wei. Neem ook spullen mee. Bijvoorbeeld verschillende soorten melk en andere zuivelproducten.
Stap 5. Bijna klaar! Oefen je spreekbeurt. Hoelang mag hij duren? Welke vragen zullen je klasgenoten gaan stellen? Zenuwachtig? Dat is heel normaal. Probeer rustig te praten en te blijven ademen.
19
Meer weten over zuivel en zuivelspelletjes spelen? Ga naar www.zuivelonline.nl/kids
Zuivelmail is een uitgave van de Nederlandse Zuivel Organisatie in opdracht van ZuivelNL. Postbus 93044, 2509 AA DEN HAAG, Tel: 070-2191700, e-mail:
[email protected], www.zuivelonline.nl Concept en Realisatie: Podium Bureau voor Educatieve Communicatie bv, Vormgeving: Koduijn Ontwerpers
20
