Zuivel in cijfers 2015

Zuivel in cijfers

2015

Nederland zuivelland Moderne sector Nederland is een zuivelland. De productie en consumptie van melk, boter en kaas kent een lange traditie en het karakteristieke weidelandschap met koeien en windmolens is onlosmakelijk verbonden met de beeldvorming rond ons land. Achter dit beeld schuilt een moderne sector, die met oog voor mens, dier en omgeving, één van de

Zuivel in cijfers 2015 De publicatie Zuivel in cijfers biedt een cijfermatig overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de Nederlandse zuivelsector in 2015 en is onderverdeeld in acht onderwerpen:

Nederland zuivelland Economische betekenis Marktbeeld Melkveehouderij Industrie Handel Consumptie Organisaties Tabellen met gedetailleerde statistische informatie zijn te raadplegen op de website van ZuivelNL onder: Publicaties - Zuivel in cijfers. De cijfers over het jaar 2015 hebben een voorlopig karakter, maar zullen weinig afwijken van de definitieve cijfers. Overname van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met bronvermelding. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

ZuivelNL Benoordenhoutseweg 46 Postbus 93453 2509 AL Den Haag 070 2191600 [email protected] www.zuivelnl.org KvK 59667222

2

Zuivel in cijfers 2015

grootste en meest vitale landbouwsectoren in Nederland vormt. Zij levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie.

Van lokale traditie tot internationale business Het huidige, sterk internationaal georiënteerde business model heeft zich de afgelopen 150 jaar ontwikkeld vanuit een situatie waarin zuivelproductie in hoofdzaak een lokaal gerichte activiteit op de boerderij was. De schaalvergroting op boerderijniveau en vooral de mogelijkheid tot gekoeld transport waren belangrijke ijkpunten in de ontwikkeling van de Nederlandse zuivelindustrie. De zuivelfabrieken zagen hierdoor vanaf de jaren zestig hun actieradius en schaalgrootte sterk toenemen. Een grotere doelmatigheid in verwerking op steeds minder locaties werd de trend.

Quotering van grote invloed De introductie van de melkquotering in Europa, begin jaren tachtig, betekende een nieuwe fase in de ontwikkeling van de zuivelsector. De quotering legde de producti viteitsverbetering in de melkveehouderij via schaalvergroting en meer melk aan banden. Dit leidde tot een versnelde ontwikkeling in de bedrijfsefficiency en uitte zich in een gestaag teruglopende melkveestapel en een groeiende productie per koe. Investeringen in een doelmatiger ruwvoerwinning, verbeterde voederkwaliteit en genetische selectie via fokprogramma’s waren hiervoor verantwoordelijk. Bij de zuivelindustrie gaf de rem op de hoeveelheid melk een extra impuls aan het streven naar grotere doelmatigheid, waardoor de Nederlandse zuivelindustrie is uitgegroeid tot één van de meest geconsolideerde ter wereld.

Einde quotering De (naderende) afschaffing van de melkquotering eind maart 2015 en de op lange termijn kansrijke ontwikkelingen op de mondiale zuivelmarkt hebben in de afgelopen jaren binnende melkveehouderij en zuivelindustrie een impuls aan nieuwe investe ringen gegeven, gericht op capaciteitsgroei via modernisering, uitbreiding of nieuwbouw. Verdere groei van de zuivelsector zal echter in sterke mate worden beïnvloed door het in werking treden van het fosfaatrechtenstelsel per 1 januari 2017.


3

Nederlandse zuivelsector in vogelvlucht

Koemelkproductie 13,3 mrd kg 45 duizend fte's in melkveehouderij en industrie

25 ondernemingen met 54 zuivelfabrieken

Geitenmelkproductie 0,3 mrd kg

Overig 17% 1,6 mln melk- en kalfkoeien

Boter en boterolie 2% 0,3 mln melkgeiten

Gecondenseerde melk 6% Consumptiemelk en -producten 8%

Export zuivelproducten Melkverwerking Kaas 54% 20% buiten de EU 35% blijft in Nederland

Melkpoeder 13%

45% binnen de EU

1,2 mln hectare grasland en snijmais 18 duizend melkveebedrijven Exportwaarde € 6,3 mrd bijna 30% oppervlakte Nederland

8% bijdrage aan handelsbalans Weidegang bij bijna 80% van de bedrijven

Productiewaarde € 4,5 mrd melkveehouderij

4


€ 6,5 mrd zuivelindustrie

Melk, kaas en yoghurt in de Schijf van Vijf bron: ZuivelNL, RVO.nl, CBS, Duurzame Zuivelketen, Voedingscentrum


5

Economische betekenis

Kerncijfers zuivelindustrie NL – EU 2014 Inclusief producenten van consumptie-ijs, boerderijzuivel e.d.

Aantal productielocaties

Agro & Food bijdrage aan de Nederlandse economie 2014 Nederlandse economie € 596,7 mrd Agro & Food € 48,2 mrd (8,1%)

Nederland 315 Agro & Food overig € 41,0 mrd (6,9%) EU 12.470 Zuivel € 7,1 mrd (1,2%) bron: LEI

Productiewaarde

mrd €

Aantal werknemers x 1.000

Overig EU 49,3

Handelsbalans 2015

Zuivelproducten € 2,6 mrd Zuivelproducten € 6,3 mrd

Landbouwproducten € 54,6 mrd

INVOER

Landbouwproducten € 79,4 mrd Totaal € 378,0 mrd

UITVOER

Totaal € 425,6 mrd

EU 368,3

Nederland 13,8

Frankrijk 29,2

bron: ZuivelNL Duitsland 28,2 Italië 19,2

Zuivelomzet per inwoner Verenigd Koninkrijk 10,2 Positief saldo handelsbalans Totaal

€ 47,5 mrd

Landbouwproducten

€ 24,9 mrd

Zuivelproducten

€ 3,7 mrd bron: CBS

Nederland 9,8

Ierland Nederland Denemarken België Frankrijk Duitsland Italië Spanje Polen Verenigd Koninkrijk

201 198 197 0

317

375

478 478

571

731

821

EU-28 311

€

1.000 bron: Eurostat, CBS

6



7

Marktbeeld

De afschaffing van het melkquotum resulteerde vanaf 1 april 2015 in een forse groei van de melkproductie in de EU. Tegelijkertijd bleef de vraag sterk achter. De afgenomen koopbereidheid van China door lagere economische groei en hoge voorraden en de

Marktprijzen

Russische importban (ingesteld vanaf augustus 2014) speelden daarbij een belangrijke

In 2015 werd het marktbeeld bepaald door het mondiaal fors toegenomen aanbod en een

rol. Bovendien zorgde de lage olieprijs ervoor dat grote olieproducerende landen de

structureel tegenvallende vraag. Dit leidde tot een algeheel laag prijsniveau.

hand op de knip hielden en minder zuivel importeerden. Deze combinatie van factoren

In het eerste kwartaal was nog sprake van een positief sentiment en stijgende prijzen.

en sterk daalden.

leidde ertoe dat de marktprijzen vanaf het tweede kwartaal onder druk kwamen te staan Dit werd mede veroorzaakt door de afremming van de melkaanvoer in de EU vanwege de dreigende superheffing en onzekerheid over de ontwikkeling van de Nieuw-Zeelandse

In september en oktober herstelden de prijzen kortstondig. De prijsstijgingen in deze

melkproductie. Bovendien zorgde de ten opzichte van de dollar zwakker wordende euro

periode waren echter vooral sentiment gedreven. De fundamenten in de markt, de reeds

voor een betere concurrentiepositie van Europese producten op de wereldmarkt.

langere tijd achterblijvende mondiale vraag en het te grote aanbod, bleken namelijk onveranderd. Vanaf november gingen de prijzen daarom weer naar beneden.

Nederlandse notering boter en mager melkpoeder € per 100 kg, exclusief btw, af fabriek

mager melkpoeder boter

boter: max € 437,00

Het gemiddelde prijsniveau was in 2015 aanzienlijk lager dan in 2014. Vooral de gemidmager melkpoeder

delde noteringen van mager melkpoeder (-30%), weipoeder (-27%) en vol melkpoeder

mager melkpoeder: maxmelkpoeder: € 383,00 mager

(-22%) deden een flinke stap terug. De gemiddelde notering voor boter daalde ook, hoewel de afname (-11%) iets minder sterk was. Bij de gemiddelde indicatieve waarde voor

max € 383,00

Gouda kaas was de daling ook fors (-22%).

boter: min € 205,00 mager melkpoeder: min € 150,00

Kaasexport EU naar de Russische Federatie jan-16 jan-16

jul-15 jul-15

jul-14 jul-14

jan-15 jan-15

jan-14 jan-14

jul-13 jul-13

jan-13 jan-13

bron: ZuivelNL

Melkproductie top-6 exporteurs naar China

260

2012

2013

2010 2011 2012 Zuivel in cijfers 2015 melkproductie top-6 exporteurs naar China

2013

260

8

Import China (in melkequivalenten)

2010

2011

2014

2015

6 6 4

bron: ZuivelNL, nationale statistieken 4

2015

bron: Eurostat

Ruwe olieprijzen: Europa, Brent Spotprijs FOB 130 $ per vat olie 110 90 150 70 50 120 30

90

2014 2015 import China (in melkequivalenten)

jan-16

8

2014

jul-15

280

2013

jan-15

8

2012

jul-14

280

2011

jan-14

10 10

2010

jul-13

290 290

0

jan-13

12 12

jul-12

import China (mrd kg) import mrd kg

jan-12

melkproductie (mrd kg) melkproductie mrd kg

270

150

50

Top-6 exporteurs: Argentinië, Australië, Europese Unie, Nieuw-Zeeland, Uruguay en Verenigde Staten

270

mln kg

200

100

Melkproductie (top-6 exporteurs) versus import China 300 300

250

jul-11

jul-12 jul-12

jan-12 jan-12

jul-11 jul-11

jan-11 jan-11

jul-10 jul-10

jul-09 jul-09

jan-10 jan-10

jan-09 jan-09

jul-08 jul-08

jan-08 jan-08

mager melkpoeder: min € 150,00

jul-07 jul-07

jan-07 jan-07

jul-06 jul-06

jan-06 jan-06

jul-05 jul-05

jan-05 jan-05

boter: min € 205,00

jan-11

300 200

jul-10

400 400 300

200 100 0 100

boter

boter: max € 437,00

jan-10

500 500

bron: EIA Zuivel in cijfers 2015

60

9

Melkprijzen

45

Uitbetaalde melkprijs

-19,3%

Sodiaal (Pas de Calais)

Frankrijk

38,42

33,16

-13,7%

Danone (Pas de Calais)

Frankrijk

37,95

33,07

-12,9%

Bongrain (Basse Normandie)

Frankrijk

38,32

32,69

-14,7%

Lactalis (Pays de la Loire)

Frankrijk

37,52

31,67

-15,6%

Arla Foods DK

Denemarken

39,42

30,50

-22,6%

Milcobel

België

36,16

28,45

-21,3%

Kerry Agribusiness

Ierland

36,15

28,29

-21,7%

Müller (Leppersdorf)

Duitsland

36,60

28,16

-23,1%

First Milk (compositional)

Verenigd Koninkrijk

36,52

27,89

-23,6%

DMK

Duitsland

36,72

27,36

-25,5%

Glanbia

Ierland

36,11

26,58

-26,4%

DOC Cheese

Nederland

36,52

26,54

-27,3%

38,60

31,27

-19,0%

Gemiddelde melkprijs Dairygold

Ierland

27,85

Emmi

Zwitserland

50,94

51,69

1,5%

Fonterra

Nieuw-Zeeland

28,71

21,34

-25,7%

Verenigde Staten klasse III

Verenigde Staten

41,47

35,82

-13,6%

Opmerking: standaardmelk 4,2% vet en 3,4% eiwit (exclusief btw en inclusief nabetalingen)

bron: LTO (www.milkprices.nl)

jan-16 jan-16

33,22

dec-15 dec-15

41,14

jul-14

Nederland

jul-14

FrieslandCampina

Nederland EU

jan-15 jan-15

-12,7%

jan-14 jan-14

34,44

jul-13

39,45

jul-13

Verenigd Koninkrijk

jul-12

Dairy Crest (Davidstow)

20

jan-13 jan-13

-12,9%

jul-12

38,93

jan-12 jan-12

44,67

jul-11

Italië

jul-11

Granarolo (Noord)

jul-10

-14,1%

jan-11 jan-11

39,43

jul-10

45,91

jan-10 jan-10

Finland

jul-09

Hämeenlinnan O.

25 20

jul-09

2015/2014

jan-09 jan-09

2015

jul-08

2014

jul-08

Land

jan-05 jan-05

Onderneming

Nederland EU

jul-07

30 25

€ per 100 kg

jul-07

Internationale melkprijsvergelijking

jan-08 jan-08

35 30

jan-07 jan-07

niveau sinds jaren. Alleen in 2009 was de melkprijs nog (veel) lager.

jul-06

het recordjaar 2014 is de gemiddelde melkprijs in 2015 teruggevallen naar het laagste

40 35

jul-06

De prijsdaling die begon na de zomer van 2014 heeft zich in 2015 flink doorgezet. Na

€ per 100 kg

jul-05

gaande jaar.

45 40

jul-05

melkprijs in 2015 gemiddeld circa 22% onder het relatief (hoge) niveau van het vooraf-

jan-06 jan-06

In lijn met het lage prijsniveau op de zuivelmarkt lag de aan melkveehouders uitbetaalde

bron: Europese Commissie

Consumentenprijzen

Nederland EU

Gemiddelde Nederlandse consumentenprijzen €

Belegen Goudse kaas (1 kg) Halfvolle melk (1 liter) Roomboter, ongezouten (250 gr) Vanillevla (1 liter)

2010

2014

Nederland EU 2015

8,80

9,24

7,19

0,64

0,80

0,77

1,04

1,33

1,28

0,86

0,92

0,96 bron: CBS

Ontwikkeling Nederlandse consumentenprijsindices Gemiddelde 2013=100

110

index

2013

110 105

2013

2014

2014

2015

2015

105 100 100 95 95

consumptiemelk*

yoghurt

kaas en kwark

boter

totaal bestedingen

yoghurt

kaas en kwark

boter

totaal bestedingen

*Verse halfvolle en magere melk

consumptiemelk*

bron: CBS

*Verse halfvolle en magere melk

10



11

Melkveehouderij Melkproductie

Schaalgrootte

Het jaar 2015 zal de geschiedenis ingaan als het jaar waarin de melkquotering eindigde.

De structuurontwikkeling binnen de melkveehouderij kenmerkt zich door een afnemend

Voor de Nederlandse zuivelsector is deze regeling altijd een remmende factor geweest,

aantal bedrijven en een voortgaande schaalvergroting. In 2015 daalde het aantal melk-

wat ook wel blijkt uit het feit dat er slechts in drie quotumjaren geen superheffing is

veehouders volgens het CBS met 1,7% tot ruim 18 duizend bedrijven. De gemiddelde

betaald. Vooruitlopend op de afschaffing van het melkquotum eind maart 2015 heeft de

melkproductie per bedrijf kwam als gevolg van de uitbreiding van de melkveestapel

Nederlandse melkveehouderij fors geïnvesteerd in uitbreiding van de melkstallen en

en de hogere melkgift per koe uit op een volume van 740 duizend kg, 8,6% hoger dan

de melkveestapel. Uit de CBS landbouwtelling van 2015 (stand begin april) bleek dat

in 2014.

het aantal melk- en kalfkoeien ten opzichte van 2014 met 3% was toegenomen tot ruim 1,6 miljoen stuks. En begin december 2015 telde Nederland al meer dan 1,7 miljoen

De schaalvergroting blijkt ook uit het aantal melkveehouders met meer dan 150 melk-

melk- en kalfkoeien.

koeien. In 2015 nam het aantal bedrijven in deze categorie toe van bijna 1.700 naar ruim 1.900.

Door de sterke uitbreiding van de melkveestapel en een hogere gemiddelde melkgift per koe nam de melkproductie in 2015 toe met bijna 7%. Het volume bereikte een recordhoogte van ruim 13,5 miljard kg. Het oude record stamde uit 1983 (13,2 miljard kg), het jaar voor

Melk- en kalfkoeien per bedrijf 2015

het in werking treden van de melkquotering.

Melkproductie en melkveestapel in Nederland 1.700

Melk- en kalfkoeien (x 1.000)

Melkproductie (mln kg)

14.000

1-<30 koeien 1.761 bedrijven




150 en meer koeien 1.924 bedrijven bron: CBS

Aantal melkveebedrijven in 2005: 23.527

1.600



13.000

Structuurcijfers Nederland 3,0% 1,9% 2015 Indeling naar type melk

7,0%

5,8%

Melk- en kalfkoeien Melkproductie

1.500

12.000

67,5%

14,8%

Melkproductie mln kg

11.000

1.400

Melkveebedrijven Melkveestapel

x 1.000

Koemelk

Geitenmelk

13.513 situatie 2005 18.264

270

4

546

30

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

10.000

4,6%

3,4% 2,1% 1.622

328

7

8.333

824

500


zij-aan-zij melkstal 2 13.789 automatische melksystemen grupstal

7

18.847

draaimelkstal 1

1.957

swingover melkstal

per dier, in kg

19,0%

42,8%

2.200

bron: ZuivelNL, RVO.nl, CBS, LTO

bron: CBS, RVO.nl, ZuivelNL

12

Totaal

tandemmelkstal

7,4% Gemiddelde melkgift

1.300

Schapenmelkvisgraat Buffelmelk melkstal

20,6%


situatie

13




Melkstallen Nederland


150 en meer koeien 1.924 bedrijven

Indeling naar soort melkstal

7,0%

5,8%

Melkproductie Europese Unie Absolute en relatieve ontwikkeling 2015 t.o.v. 2005

3,0% 1,9%

67,5%

14,8%

visgraat melkstal

FI +0,2%

automatische melksystemen zij-aan-zij melkstal

situatie 2005

SE -7,4%

grupstal draaimelkstal

4,6%

3,4% 2,1%

LV +19,8% LT -3,7%

tandemmelkstal

7,4% 19,0% 1-<30 koeien 1.761 bedrijven

swingover melkstal 42,8% 70-<100 koeien 4.788 bedrijven


IE +29,8%

bron: Stichting KOM


150 en meer koeien 1.924 bedrijven

DK +16,7% NL +24,7%

VK +6,8%

BE +27,2%

20,6% situatie 2015

FR +4,0%

Weidegang in Nederland

PL +12,3%

DE +14,2% CZ +7,4%

LU +27,0%

AT +13,5%

2012

73,6%

2013

72,2%

2014

70,1%

7,6%

7,8%

7,7%

18,8%

22,2%

8,4%

21,7%

Volledige weidegang

Deelweidegang

Geen weidegang

bron: Duurzame Zuivelketen, ZuivelNL

HU -0,9%

RO -22,1%

BG -13,8%

ES +7,9% EL -3,1%

20,0%

69,9%

Bij volledige weidegang lopen de melkgevende koeien op jaarbasis gedurende ten minste 120 dagen en ten minste 6 uur per dag buiten

PT -2,8%

SK -11,9%

SI HR -2,8% -11,2%

IT +1,3%

2015

EE +17,7%

mln kg

-2.000 tot -1.000 -1.000 tot 0 0 tot 1.000 1.000 tot 2.000 2.000 tot 3.000 3.000 tot 4.000 4.000 tot 5.000

MT +0,4%

CY +10,2%

bron: Eurostat, RVO.nl, nationale statistieken

14



15

Industrie

Geografische spreiding zuivelindustrie Situatie per 31-12-2015

Melkverwerking

Bedum Leeuwarden

De Nederlandse melkaanvoer nam in 2015 met 6,9% toe tot een volume van 13.3 miljard

Noordwijk Marum

Dronrijp

kg. Na de afschaffing van het melkquotum eind maart 2015 kwam de groei van de melkaanvoer al spoedig in een stroomversnelling terecht. In de tweede helft van het jaar was

Bolsward Heerenveen

sprake van een uitzonderlijk hoge groei.

Workum

De extra melk kwam voor een groot deel in de kaasbak terecht. In 2015 nam de Neder-

Scharsterbrug

Sloten

landse kaasproductie met maar liefst 10% toe tot een volume van 850 miljoen kg. Ook

Beilen Hoogeveen

Lutjewinkel

werd er fors meer boter en -olie, mager melkpoeder en gecondenseerde melk geprodu-

Coevorden

Meppel

ceerd. Alleen van niet-mager melkpoeder werd minder gemaakt.

Rouveen Beemster

Balkbrug

Kampen

Limmen

Structuur

Lelystad

Dalfsen

Ommen

Katwoude

De Nederlandse zuivelindustrie bestond eind 2015 uit 25 ondernemingen met in totaal

Nunspeet

Zeewolde

54 productielocaties. Hiervan zijn vijf bedrijven coöperaties. Zij verwerken de melk in 28 fabrieken. Als gevolg van het fors lagere prijsniveau op de zuivelmarkt daalde de

Hengelo

Nijkerk Lochem

productiewaarde in 2015 met ruim 8% tot € 6,5 miljard, ondanks de sterke toename van de verwerkte melkplas. Per 100 kg verwerkte melk kwam de productiewaarde uit op een

Zoetermeer

niveau van € 48,27, 14% lager dan in 2014.

Industriële zuivelproductie Nederland

mln kg

Melk afgeleverd aan fabrieken Voor verwerking beschikbare melk Consumptiemelk en -producten

(exclusief toevoegingen, inclusief room)

Kaas

(inclusief kwark)

Boter en boterolie Niet-mager melkpoeder Mager melkpoeder Gecondenseerde melk

(inclusief koffiemelk)

* gebaseerd op de ontwikkeling van de maandcijfers


2014

2015 *

2015/2014

12.473

13.330

6,9%

12.608

13.465

990

-4,4%

772

850

10,0%

Gorinchem

Maasdam

140 65 382

138 69 408

Well Den Bosch

Etten-Leur

Molenschot

Veghel

2,8% -1,6% 5,3% 6,7%

bron: RVO.nl, ZuivelNL

Cuijk

Rijkevoort Boxmeer

Nuenen

FrieslandCampina

22

Ausnutria Hyproca

2

A-ware

2

Bel Leerdammer

2

DOC Kaas

2

Henri Willig

2

Nutricia

2

Rouveen Kaasspecialiteiten

2

Vreugdenhil Dairy Foods

2

Arla Foods - Nijkerk CONO Kaasmakers - Beemster Born

2013

2014

2015

22

23

25

Totaal fabrieken

51

53

54

- Coöperatief

29

29

28

- Niet-coöperatief

22

24

26

Kengetallen 212

Borculo Zelhem

Schoonrewoerd

6,8%

1.036

207

Steenderen

Bleskensgraaf

Rotterdam

16

Gerkesklooster

Ondernemingen

(die meer dan 10 miljoen kg (rauwe) melk, room en/of wei verwerken)

Verwerkte melk (mln kg) Productiewaarde (€ mln)

Delta Milk - Bleskensgraaf Den Eelder - Well DVNutrition - Hoogeveen

Beek

Eijssen Dairy - Beek Farm Dairy - Lelystad Fonterra - Heerenveen Globemilk - Boxmeer

12.385 12.608 13.465 7.143

7.100

6.500

Hochwald - Bolsward Nestlé - Nunspeet Kaasmakerij Özgazi - Etten-Leur Sloten - Sloten Vecozuivel - Zeewolde VIV Buisman - Zelhem Zuivelhoeve - Hengelo

bron: RVO.nl, ZuivelNL


17

Internationaal

Positie Nederlandse kaasproductie in de wereld 2015

De zuivelmarkt werd in 2015, net als in het jaar daarvoor, sterk beïnvloed door een

Productie van fabriekskaas, exclusief informele productie

toename in de melkaanvoer. Per saldo nam het volume in de EU met 2,9 miljard kg (+2%) toe. Naast Nederland werd onder andere ook in Ierland, België, Polen, het

Overig EU 7%

Denemarken 2%

Duitsland 10%

Verenigd Koninkrijk en Denemarken fors meer gemolken. De melkaanvoer in Duitsland en Frankrijk groeide bescheiden. Buiten de EU nam ook de melkaanvoer in de VS,

Verenigd Koninkrijk 2%

Australië en Argentinië toe. In Nieuw-Zeeland en Uruguay werd iets minder melk Polen 3%

geproduceerd.

Nederland 4%

Melkaanvoer internationaal 2015

Absolute en relatieve ontwikkeling melkaanvoer in belangrijkste exporterende landen in de wereld t.o.v. 2014

Frankrijk 8%

Overig 22% Italië 5%

mrd kg

3

Argentinië 2% Mondiale productie: ruim 22 mrd kg Nederlandse productie: 0,85 mrd kg Nederlandse productie in % van de wereld: 4%

Russische Federatie 3%

+2,0%

Turkije 3% Brazilië 3%

2

EU 41% +1,3%

1

bron: RVO.nl, Eurostat, IDF, FAO, USDA, nationale statistieken

Verenigde Staten 26% +2,2%

0

+1,5%

-2,0% -1,4%

Top-10 grootste zuivelconcerns -1

EU-28

Verenigde Staten

Australië

Argentinië

Uruguay

Nieuw-Zeeland

Omzet in 2014 + fusies en acquisities tussen 1 januari en 15 juni 2015

Concern

bron: Eurostat, nationale statistieken

Bestemming melk 2015

Boter en boterolie 1,6% Condens 6,4% Consumptiemelk en -producten 7,8%

Overig 17,4%

Boter en boterolie 1,5% Condens 1,5% Melkpoeder 16,4%

Nederland

Melkpoeder 12,8%

Kaas 54,0%

Overig 10,8%

Kaas 39,2%

Europese Unie

Consumptiemelk en -producten 30,5%

18


Zuivelomzet (€ mrd)

1

Nestlé

Zwitserland

20,9

2

Lactalis

Frankrijk

14,7

3

Danone

Frankrijk

14,6

4

Fonterra

Nieuw-Zeeland

13,9

5

Dairy Farmers of America

Verenigde Staten

13,5

6

FrieslandCampina

Nederland

11,1

7

Arla Foods

Denemarken/Zweden

10,3

8

Saputo

Canada

7,4

9

Dean Foods

Verenigde Staten

6,8

Yili

China

10 bron: Eurostat, IDF, nationale statistieken, RVO.nl, ZuivelNL

Land

6,5 bron: Rabobank


19

Handel Uitvoer

Exportwaarde Nederlandse zuivelproducten 2015

In lijn met de lagere prijzen op de zuivelmarkt liet de totale Nederlandse uitvoerwaarde in 2015 een scherpe daling zien van 13%, uitkomend op een bedrag van € 6,3 miljard. Met uitzondering van wei en weiproducten werd bij alle productgroepen een afname in de waarde gerealiseerd.

3% 1% 1%

18%

Noord-Amerika € 129 mln

De uitvoerwaarde van kaas nam, ondanks het fors hogere volume, als gevolg van het

33%

6%

gemiddeld veel lagere prijsniveau sterk af. De waardedaling betrof vooral de intrahandel.

Overige Europese landen € 62 mln 71% 2% 3% 2%

De waarde van de derde landenexport daalde licht, wat met name het gevolg was van een

11%

sterke uitbreiding van het exportvolume richting Azië en ook Afrika. Hiermee werd de

velijk 36% en 20% in de buurlanden Duitsland en België gerealiseerd en 13% in Frankrijk. Nederland is daarnaast van alle lidstaten het meest actief op de wereldmarkt, met een

21% Azië € 886 mln

8%

4%

Verenigde Staten en Saudi-Arabië de belangrijkste bestemmingen.

Middenen Zuid-Amerika € 148 mln

Nederlandse uitvoerwaarde naar bestemming 2015

18% 52%

6% 25%

30%

20%

8%

8% 4% 1%1%

aandeel van bijna 5% in de wereldhandel. Buiten de EU zijn China (inclusief Hong Kong),

Overig EU 10% Zweden 3%

1% 4% 33% Afrika € 497 mln 2% 31%

12%

10%

Oceanië € 37 mln

Duitsland 36%

Verenigd Koninkrijk 4%

Boter en boterolie

Europese Unie € 4,4 mrd

Italië 5%

Gecondenseerde melk China (incl. Hong Kong) 7% Verenigde Staten 6%

Frankrijk 13%

Saudi-Arabië 6% België 20% Overige derde landen 55%

Nigeria 5% Derde landen € 1,9 mrd

Verenigde Arabische Emiraten 5% Zuid-Korea 5% Japan 5% Koeweit 3% Egypte 3%

bron: CBS, Eurostat


59%

4%

ten, goed voor ruim 70% (€ 4,4 miljard) van de totale uitvoerwaarde. Hiervan werd respectie-

Griekenland 4%

13%

21%

In 2015 was de EU structureel de belangrijkste afzetregio voor Nederlandse zuivelproduc-

20

3% 5%

16%

handel in mager melkpoeder daalde zowel in volume als in waarde.

Spanje 5%

1% 1%

EU € 4.429 mln

negatieve impact van de Russische importban grotendeels gecompenseerd. Ook de exportwaarde van boter en -olie en niet-mager melkpoeder nam af bij stijgende volumes. De

7%

44%

14%

48% 14%

Kaas Mager melkpoeder Melk en room Niet-mager melkpoeder Overig Wei en weiproducten, gefermenteerde producten en producten met melkbestanddelen

bron: CBS, Eurostat Zuivel in cijfers 2015

21

Invoer

Nederlandse zuivelexport Inclusief intrahandel, in mln kg

Kaas Melk en room Gecondenseerde melk Boter en boterolie Niet-mager melkpoeder Mager melkpoeder

2005

2010

2015

561

735

845

554

729

606

235

279

312

185

199

261

163

167

158

60

109

97

Herkomstlanden Nederlandse invoer

Overig 19% Overig 19%

Positie Nederlandse zuivelexport op de wereldmarkt 2015

Frankrijk 10% Frankrijk 10%

Exportaandelen belangrijkste zuivelexporteurs (wereldhandelstotaal 2015: 70,2 mrd kg melkequivalent)

Overig 17,7%

Nederland 4,8% EU 27,2%

Verenigde Staten 14,2%

Denemarken 1,6% Polen 2,0% België 2,3%

Duitsland 4,7% Frankrijk 4,7% Nederlandse export naar derde landen: 3,4 mrd kg In % van de wereldhandel: 4,8%

Nieuw-Zeeland 26,6%

bron: CBS, Eurostat, Comtrade, ZuivelNL

Naast de export van reguliere zuivel worden er ook veel producten verhandeld met een hoog zuivelbestanddeel. Hieronder valt ook kindervoeding. Voor de Nederlandse zuivel sector levert de export van kindervoeding een belangrijke bijdrage aan de omzet. In 2015 werd bijna 194 duizend ton kindervoeding geëxporteerd. Hiervan werd 86 duizend ton richting China (inclusief Hong Kong) verscheept.

Nederlandse export kindervoeding naar China Kindervoeding: HS-code 190110; China: inclusief Hong Kong mln kg

80

40 20 2010

2011

2012

2013

2014

2015 bron: Eurostat

22


Herkomstlanden Nederlandse invoer per product 2015 160 160 120 120 80 80 40 40 0 0 40 40 30 30 20 20 10 10 0 0 160 160 120 120 80 80 40 40 0 0

60

0

België 18% België 18%

Overig EU 7,1%

Australië 6,3%

100

Duitsland 40% Duitsland 40%

Verenigd Koninkrijk 6% Verenigd Koninkrijk 6% Ierland 7% Ierland 7%

bron: Eurostat

Argentinië 2,6% Wit-Rusland 5,4%

Invoerwaarde 2015: € 2,6 mrd Invoerwaarde 2015: € 2,6 mrd

Kaas Totale invoer: Kaas304 mln kg Totale invoer: 304 mln kg

mln kg mln kg

Duitsland Duitsland

België België

Frankrijk Frankrijk

Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk

Overig Overig

Frankrijk Frankrijk

Overig Overig

Boter en boterolie Totale invoer: 117 mln kg Boter en boterolie Totale invoer: 117 mln kg

mln kg mln kg

Ierland Ierland

Duitsland Duitsland

België België

Melk en room (in consumenten verpakking) Totale(ininvoer: 309 mln verpakking) kg Melk en room consumenten Totale invoer: 309 mln kg

mln kg mln kg

Duitsland Duitsland

België België

Tsjechië Tsjechië

Frankrijk Frankrijk

Overig Overig bron: Eurostat Zuivel in cijfers 2015

23

Consumptie Nederland heeft een lange traditie van zuivelconsumptie.

Afzetkanalen huishoudelijke aankopen kaas 2015

Melk, kaas, yoghurt en zuiveldesserts vormen voor veel Nederlanders onderdeel van het dagelijkse

100

voedingspatroon. Dat zuivel ook gezond is,

%

Supermarkten 90,1%

wordt ondersteund door het gegeven dat het Voedingscentrum zuivel een prominente plek 75

heeft gegeven in de nieuwe Schijf van Vijf. De Schijf van Vijf wordt gebruikt bij voor lichting over gezonde voeding.

50

De Nederlandse kaasconsumptie per hoofd van de bevolking beweegt zich al jaren boven het Europese gemiddelde. Gemiddeld eet een

25

Nederlander ongeveer 20 kg kaas per jaar. Het aandeel van zuivel in de consumptieve beste dingen van Nederlandse huishoudens aan voeding en Supermarkten 90,1% 2,6% niet-alcoholische dranken isMarkt met4,4% 14% al jaren min Versspeciaalzaken of meer

Zuivel in de nieuwe Schijf van Vijf met melk, kaas en Overige afzetkanalen yoghurt 2,9%

stabiel. In 2014 was daarmee ruim € 4,8 miljard gemoeid,

Markt 4,4%

Overige afzetkanalen 2,9%

Versspeciaalzaken 2,6%

0 bron: GfK

ofwel 1,6% van het totaal aan consumptieve bestedingen.

Huishoudelijke aankopen kaas

Huishoudelijke aankopen kaas in 2015: 1.885 kg per 100 huishoudingen

Consumptieve bestedingen Nederlandse huishoudens 2014

Huishoudelijke aankopen consumptiemelk

Goudse 52,0% Magere melk 6,6% Volle melk 9,0% Halfvolle melk 84,4%

Totale consumptieve bestedingen € 296,1 mrd

Smeerkaas 3,3%

Huishoudelijke aankopen consumptiemelk in 2015: 7.227 liter per 100 huishoudingen

Zacht 5,8%


mrd

rd

en € 6,3 m

eesproduct

Voeding en fruit € 6,2 mrd niet-alcoholische dranken Aardappelen, groenten en € 33,6 mrd Zuivel, eieren, oli ën en vetten € 4,8 mrd Overige voeding smidde len € 9,1 mrd

Edammer 0,6% Andere binnenlandse natuurkaas 24,3%

24

Brood

Vlees en vl

Overige soorten 6,7%

Vers 7,3%

n € 7,2

ducte anpro en gra

bron: GfK

Magere melk 6,6% Volle melk 9,0% Halfvolle melk 84,3%

bron: CBS


25

Organisaties Belangenbehartiging

Primaire sector LTO Nederland

Land- en Tuinbouworganisatie: ondernemers- en werkgeversorganisatie voor de agrarische sector

www.lto.nl

NMV

Nederlandse Melkveehouders Vakbond: belangenbehartigingsorganisatie voor en door melkveehouders

www.nmv.nu

BBZ

Bond voor boerderijzuivelbereiders: organisatie voor belangenbehartiging van zelfzuivelende melkveehouders en voor productpromotie

www.boerderijzuivel.nl

De Nederlandse zuivelsector is sterk georganiseerd. Iedere schakel in de productieketen heeft zijn eigen belangbehartigende organisatie(s). Een groot deel van de melkveehouders wordt vertegenwoordigd door de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO Nederland), in het bijzonder door de LTO vakgroep Melkveehouderij. Daarnaast is er de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). De industrie wordt vertegenwoordigd door de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), de handel door branchevereniging Gemzu en de detailhandel door de Vereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL).

Industrie en handel

Ketenorganisatie ZuivelNL

NZO

Nederlandse Zuivel Organisatie: branchevereniging van de Nederlandse zuivelindustrie

www.nzo.nl

Gemzu

Branche- en ondernemersorganisatie voor de Nederlandse zuivelhandel

www.gemzu.nl

CBL

Centraal Bureau Levensmiddelenhandel: branchevereniging voor de supermarkt branche en food service bedrijven

www.cbl.nl

ZuivelNL

Ketenorganisatie voor de zuivel: vereniging van LTO, NMV en NZO, actief op thema’s waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen meerwaarde biedt

www.zuivelnl.org

COKZ

Centrale organisatie voor kwaliteits toezicht in de zuivel: uitvoerende controleorganisatie gespecialiseerd in kwaliteitsborging in de zuivelketen

www.cokz.nl

QLIP

Private instelling voor analyse en certificering in de zuivelketen en agrofood

www.qlip.nl

GD

Gezondheidsdienst voor dieren: dienstverlener op het terrein van o.a. programma’s voor dierziektebestrijding

www.gddiergezondheid.nl

Wageningen UR Livestock Research

Onderzoeksorganisatie actief in onderzoek op voor melkveehouderij relevante thema’s

www.wageningenur.nl

NIZO Food Research

Onderzoeksinstituut voor ondermeer producttechnologie en de kwaliteit van melk

www.nizo.com

RVO

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland: onderdeel van het ministerie van Economische Zaken gericht op de ondersteuning van ondernemers

www.rvo.nl

Op initiatief van NZO en LTO is in januari 2014 de private ketenorganisatie ZuivelNL opgericht. ZuivelNL is een vereniging van NZO, LTO en NMV, waarin andere aan de zuivelsector gelieerde organisaties kunnen participeren. De missie van ZuivelNL is het versterken van de Nederlandse zuivelketen met respect voor milieu en maatschappij. ZuivelNL is actief op terreinen waar samenwerking tussen de schakels in de zuivelketen tot meerwaarde leidt. ZuivelNL faciliteert de Nederlandse zuivelketen op het gebied van:

Voedselveiligheid

Monitoring en onderzoek

Diergezondheid

Overig

Bestrijding dierziekten, monitoring en onderzoek

Duurzaamheid

Duurzame Zuivelketen, KringloopWijzer, Stichting Weidegang

Onderzoek en innovatie

Praktijkonderzoek en ontwikkeling van de melkveehouderij

Arbeid

Platform voor arbeidsaangelegenheden in de zuivelsector

Export

Coördinatie veterinaire handelsproblemen bij export zuivel naar derde landen

Marktinformatie

Nederlandse zuivelnoteringen, internationale melkprijsvergelijking, statistiek

Onderwijs

26

Zuivelacademie, Zuivel Werkt!, lesmateriaal, boerderijbezoek, Platform Boerderijeducatie Nederland



27

Zuivel in cijfers 2015

Recommend Documents