Dienstencheques: ten minste houdbaar tot

Dienstencheques: ten minste houdbaar tot... Hoe investeren in duurzame tewerkstelling?

Verantwoordelijke uitgever : Anne Snick, Vooruitgangstraat 323/7 B-1030 Brussel ; illustraties © Clarice ; grafisch ontwerp ©

Dienstencheques: ten minste houdbaar tot... Volgende dienstenchequebedrijven namen deel aan de

Groep Intro Vlaams-Brabant / Spectrum

vzw CBL

rondetafelgesprekken in het kader van het federaal pro-

Home Wellness cvba-so

vzw Web

ject Tot uw dienst(encheque) ? / à votre (titre-)service ? :

Housekeeping Service bvba

Wonen en Werken vzw

Actiness sprl AJO

Isis vzw

Linge Services sprl

Landelijk Dienstencoöperatief

Aksent vzw

Le Forem

voor de inhoud van de brochure Dienstencheques: ten

ARTEGA activ

Manpower Belgium

minste houdbaar tot… Hoe investeren in duurzame

BRUMA

Ménagez-Moi sprl

tewerkstelling, gerealiseerd door vzw Flora.

Clean liberty

Perfectie@Home

Cobeff

PretNet Services asbl

Connect Services

ProxiService

CPAS de Peruwelz

PWA Gavere vzw, DCO Werk aan huis

CSA asbl

Randstad Belgium nv/sa

Met de steun van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrou-

CSEF Namur

Simply Helping sprl

wen en Mannen en de POD Maatschappelijke Integratie.

Dienstenbrigade

SINET-centre scrl fs

Dienstenthuis cvba

Start People

Domidom Belgium

TEAM cvba

FEDERGON

’t Poetshuis Oostende

Bovenstaande gesprekspartners zijn niet aansprakelijk

Hoe investeren in duurzame tewerkstelling?

Bij wijze van inleiding

Voorwoord

Deze brochure is het resultaat van het pro-

De sector van de dienstencheques stelt heel

Het project onthulde dat veel bedrijven uit

ject Tot uw dienst(encheque) ? / à votre (ti-

wat (kansarme) vrouwen tewerk. Aangezien

de – relatief nieuwe – dienstenchequesec-

tre-)service ? dat liep van oktober 2008 tot

er zich in tal van sectoren op de arbeidsmarkt

tor op zoek zijn naar manieren om tegelijk

oktober 2009 met de steun van de POD

impliciete uitsluitingsmechanismen afspelen,

een kwaliteitsservice én duurzame jobs aan

Maatschappelijke Integratie. Met dit project

die de duurzame inschakeling van deze vrou-

te bieden. Deze brochure is het resultaat

wilde Flora nagaan onder welke voorwaarden

wen belemmeren, is het ons inziens van groot

van de uitwisseling tussen de verschillende

dienstencheques instrumenten kunnen zijn

belang om de vraag naar de duurzaamheid

dienstenchequebedrijven en de deskundige

voor duurzame, kwaliteitsvolle inschakeling

van deze jobs te blijven stellen. Vinden we

inbreng van Flora. Ze tracht (gedeeltelijke)

van een kwetsbaar – hoofdzakelijk vrouwelijk

deze mechanismen ook terug in de diensten-

antwoorden te bieden op de vragen die be-

– publiek. Dit thema schrijft zich in de missie

chequesector? Wat verklaart het succes van

drijven zich stellen. Tegelijk wil de brochure

van Flora in, die m.n. bestaat in het opzetten

bedrijven, aan welke uitdagingen moeten ze

beleidsmakers helpen te begrijpen hoe zij het

van gemeenschappelijke initiatieven, in een

het hoofd bieden? In het kader van dit pro-

systeem van de dienstencheques – dat niet

perspectief van gender mainstreaming, van

ject zoemt Flora in op kwaliteitscriteria die de

meer weg te denken is uit onze samenleving –

een solidaire economie en van diversiteit, met

duurzame tewerkstelling van vrouwen in deze

kunnen verbeteren. 

als doel de gelijkheid tussen mannen en vrou-

sector kunnen garanderen.

wen te bevorderen.

5



De visie van Flora…

…op dienstencheques

Flora is een federaal netwerk van organisaties

vrouwen (en mannen). De organisaties die aan

sociale werkplaats, opleidingscentrum…) en

De brochure die u in handen heeft, is het

actief in de sector van de dienstencheques.

ven leverden een grote rijkdom aan materiaal

die ijveren voor de socio-professionele inscha-

de projecten van Flora deelnemen, ressorte-

bieden uiteenlopende activiteiten aan (poets,

resultaat van een actieonderzoek dat Flora

Zes rondetafelgesprekken met Brusselse,

op over de complexiteit van het werken met

keling van kansarme, vaak laaggeschoolde,

ren onder diverse werkvormen (buurtdienst,

horeca, ICT…), maar wat hen bindt is hun

uitvoerde in samenwerking met bedrijven

Vlaamse en Waalse dienstenchequebedrij-

dienstencheques.

wil om kennis en ervaringen uit te wisselen, niet alleen over specifieke noden en compe-

Op basis van dit rijke materiaal zocht Flora een

tenties van het publiek waarmee ze werken,

antwoord op volgende vraag:

maar ook over structurele en culturele mechanismen die tot de achterstelling van deze

Sociale economie Tewerkstelling

Feminisme Gender

groep leiden. Doorheen diverse projecten van actieonderzoek ontwikkelt Flora deze ‘geza-

Hoe het werken met dienstencheques beter organiseren…

… rekening houdend met de verschillende rollen die aan vrouwen en mannen worden toegewezen…

menlijke kennis’ tot een unieke expertise, die

• … om een duurzame socio-professionele

sensibiliseringswerk. 

De specifieke expertise van Flora ligt op het knooppunt van deze drie thema's, en in de federale samenwerking. 6

met dienstencheques te organiseren… • … rekening houdend met de noden en behoeften van de vrouwen (en mannen) die er werken…

tevens de basis vormt van haar lobby- en

Kansarmoede Uitsluiting

• Hoe (met welke kwaliteitscriteria) het werk

inschakeling te bereiken?  … om de samenleving een duurzame dienst te garanderen?

7



Arbeid en duurzaamheid…

… en hoe dit te combineren?

Het project Tot uw dienst(encheque) ? / à votre

schillende soorten arbeid die een samenleving

Reproductieve of zorgarbeid: zorg

Beschikken over een inkomen, zich persoonlijk

sentiële elementen in het leven van vrouwen

(titre-)service ? heeft aangetoond dat aan-

nodig heeft om voor al haar burgers goed te

voor oudere en jongere generaties (verzorgen,

ontplooien, een sociaal netwerk ontwikkelen en

(en mannen). Naargelang de levensfase waarin

resse kunnen bepaalde vormen van arbeid belangrijker worden of meer investering vergen dan

dacht voor de verschillende rollen die aan

functioneren.

voeden, opvoeden, schoonmaken…)

zorgen voor familie en vrienden… dit zijn es-

iemand zich bevindt of diens persoonlijke inte-

andere. Kunnen kiezen tussen de verschillende soorten arbeid – en een échte keuze impliceert

mannen en vrouwen worden toegewezen, de “missing link” is die ‘werken met dienstencheques’ kan verbinden met ‘duurzaam-

Over welke taken, rollen, soorten van arbeid

Sociale arbeid: ontwikkelen van sociaal

gaat het dan? Op grond van diverse onder-

kapitaal, het gevoel hebben deel uit te maken

heid’. Deze zgn. ‘mannelijke’ en ‘vrouwelijke’

zoeksprojecten en vanuit een genderanalyse

van een groter geheel, deelnemen aan of bij-

rollen vertegenwoordigen – ook al worden ze

van arbeid heeft Flora aangetoond dat er vier

dragen tot een gemeenschappelijk project,

niet op dezelfde manier gewaardeerd – al het werk waaraan een samenleving nood heeft

dimensies van arbeid zijn.

zich nuttig maken voor de maatschappij, ver-

om goed te kunnen draaien, om ‘duurzaam’

Duurzaamheid: een evenwicht BEWAKEN TUSSEN…

en in staat zijn een evenwicht te vinden tussen deze taken is dan ook van groot belang voor de levenskwaliteit, voor een kwaliteitsvol leven.

antwoordelijkheid opnemen voor het milieu… Productieve arbeid: voorzien in ma-

ook de middelen om deze keuze te realiseren –

zelfarbeid

sociale arbeid

Een duurzame samenleving is er dus één die vrouwen en mannen reële keuzes biedt wat

teriële en financiële noden. Dit vertaalt zich

Zelfarbeid: investeren in eigen welzijn

hoofdzakelijk in het verzekeren van een inko-

en gezondheid, ontwikkelen van een positief

investeren en die hen toelaat een evenwicht te

IJveren voor ‘duurzame’ tewerkstelling is dus

men, het beheer van materiële en financiële

zelfbeeld, geloven in het eigen kunnen, ont-

vinden tussen deze vier soorten van arbeid die

mogelijk door rekening te houden met de ver-

meerwaarde…

plooien van talenten… 

nodig zijn voor het goed functioneren van de

te zijn dus…

productieve arbeid

betreft de vormen van arbeid waarin ze willen

maatschappij. 

reproductieve of zorgarbeid 8

9



Dienstencheques: de sleutel tot het mysterie…

…van duurzame tewerkstelling…

Dienstencheques: een complexe realiteit Het gaat om productieve arbeid …

Ondanks zijn complex karakter wordt het wer-

• wierf de sector heel wat vrouwen met weinig

(titre-)service ? werd de vraag naar kwali-

… die een inkomen moeten opbrengen zowel voor de werkneemsters1 zowel als voor de werk-

ken met dienstencheques nog te vaak uitslui-

of geen beroepservaring aan; laaggeschool-

teitscriteria en duurzaamheid verkend met

gever, en die dus de nodige productiviteit en efficiëntie vereist om zich te kunnen handhaven

tend vanuit het standpunt van de ‘productieve

de of kansarme vrouwen beschouwen wer-

werkgevers uit heel België en werkzaam in

op een concurrentiele markt;

arbeid’ bekeken. Het systeem werd opgezet

ken als huishoudhulp of schoonmaakster

om het ‘poetsen in het zwart’ te regulariseren,

immers als een haalbare job, want “dat

en legde het accent bijgevolg hoofdzakelijk op

doen ze thuis toch ook…?”

In het project ot uw dienst(encheque) ? / à votre

verschillende types dienstenchequebedrijven. De vraag werd zowel op interpersoonlijk (mi-

…die de klant zorgarbeid aanbiedt,

cro), organisatie- (meso), als politieke,socio-

… waardoor de klant beter in staat is werk en gezin te combineren, aangezien hij bepaalde

economisch niveau (macro) onder de loep ge-

delen van zijn zorgarbeid (schoonmaak, strijk…) kan uitbesteden aan een huishoudhulp (die

nomen. Ook werd telkens aandacht besteed

op haar beurt echter geen huishoudhulp heeft);

aan de concrete realiteit van de diverse betrokken partijen (klanten, werknemers, werkgevers, beleidsmakers, sociale partners). 

maar niet veel ruimte laat voor sociale arbeid…

Als werken met dienstencheques niet duurOndertussen:

zaam is, dan is dit omdat de verschillende

• nam het aantal werkgevers – met of zonder

actoren (werkgevers, klanten, werkneem-

ervaring in de sector, met of zonder kennis

sters en beleidsmakers) niet altijd voldoende

… aangezien het huishoudelijk werk verricht wordt in privé-huizen, waar de huishoudhulp geen

van bedrijfsbeheer, en met uiteenlopende

rekening houden met de complexiteit van

collega’s ontmoet en bijna niet kan terugvallen op collectieve maatregelen of oplossingen voor

missies – drastisch toe;

het werk.

problemen waarmee ze wordt geconfronteerd; en voor persoonlijke ontplooiing (zelfarbeid)

• deden de aangeboden subsidies de vraag naar dienstencheques sterk stijgen waar-

De sleutel tot (meer) duurzaamheid binnen het

door ook het aantal ‘nieuwe’ klanten steeg,

stelsel van de dienstencheques ligt bij het in

wicht van vrouwen in de sector. De analyse kan evenwel

… want de huishoudhulp verricht belangrijk en veeleisend werk, dat echter niet altijd op de

d.i. klanten die voordien géén beroep de-

rekening brengen van de verschillende dimen-

ook op mannelijke werknemers van toepassing zijn.

nodige erkenning of waardering kan rekenen.

den op een huishoudhulp ‘in het zwart’;

sies van ‘arbeid’. 

1. We gebruiken de vrouwelijke vorm gezien het over-

10

de administratieve en financiële spelregels.

11


…maar geen toverformule !

een eerste vaststelling

Op de volgende pagina’s trachten we via de

‘representatieve’ beschrijving van de sector

en innovatieve ideeën m.b.t. kwaliteitscriteria

De dienstenchequesector is een verzameling

schoold publiek aan. Het profiel van deze

De verschillende categorieën van bedrijven

‘sleutel van duurzaamheid’ een andere kijk

worden gelezen.

– moet van de werkgevers, werkneemsters

van bedrijven met erg verschillende missies

bedrijven kan verschillen naargelang de

hebben elk hun rol te spelen in onze samen-

en klanten zelf komen.

en werkwijzen.

situatie, de context (stad, dorp), enz.

leving. Maar hoe kan hun complementariteit

te geven op de dagelijkse realiteit van de dienstenchequesector, en dit met oog op de

Deze brochure wil een ingangspoort bieden

werkgever, de werkneemster en de klant.

tot de kwestie van duurzaamheid en kwali-

De brochure bevat met andere woorden geen

teit, eerder dan een ‘evaluatie’ van de sector

concrete oplossingen of magische formules.

De valkuilen of mogelijke problemen zo-

van de dienstencheques. Ze reikt een sleutel

De bedrijven die aan de rondetafels deelna-

wel als de oplossingen en kwaliteitscriteria

aan om het eigen bedrijf (of de sector in het

die worden beschreven, werden aangereikt

algemeen) tegen het licht te houden, en geeft

door de partners van het project Tot uw

velingen geformuleerd. Als die hier niet alle-

• Sociale economiebedrijven (invoegbedrij-

dienst(encheque)? / à votre (titre-)service ?.

concrete voorbeelden die de lezer kunnen inspireren tot een persoonlijke en creatieve toe-

maal worden weergegeven, dan is dat omdat

ven, buurtdiensten…) hebben een soci-

Ondanks hun verscheidenheid (andere mis-

deren, zonder daarbij evenwel de efficiëntie

Ze zijn dus gebaseerd op het (kwalitatieve)

passing. Ze reikt een kader aan voor het de-

deze brochure vooral als doel heeft het debat

ale doelstelling en kunnen extra subsidies

sie, werknemersprofiel, klanten) delen al

van het systeem uit het oog te verliezen. 

materiaal dat tijdens de rondetafels werd ver-

bat over duurzaamheid, maar de inhoud van

rond duurzaamheid te openen, en niet om het

bekomen voor het tewerkstellen van een

deze bedrijven onder dezelfde voorwaarden

zameld, maar mogen niet als (kwantitatief)

dat debat – de vele stemmen, mogelijke pistes

als gesloten voor te stellen! 

kwetsbaar publiek (in specifieke statuten,

de overheidssubsidies. Echter, afhankelijk

soms met degressieve subsidies).

van het ‘type’ bedrijf, kunnen de risico’s voor

• Bepaalde bedrijven zijn gegroeid uit een in-

worden gevaloriseerd als ze alleen in onder-

• Bedrijven uit de openbare sector (OCMW

terim-bureau. Het publiek dat zich bij deze

linge concurrentie worden gezet zonder oog

of PWA’s). Zij werken met mensen die ver van de arbeidsmarkt verwijderd zijn en heb-

bedrijven aanbiedt, is meer divers (ook gekwalificeerde werkzoekenden die in afwach-

voor hun verschillen? Om de duurzaamheid van de sector te vrijwaren, moet misschien

men, hebben vanuit hun concrete context en

ben toegang tot extra subsidies (bijv. van de

ting van een job op hun niveau tijdelijk in het

gedacht worden aan een differentiëring

noden wel tal van ideeën en politieke aanbe-

gemeente) om hun missie te bereiken.

kader van dienstencheques willen werken).

van de spelregels en aan strategieën om de

• Privé-bedrijven: hebben winst als oogmerk, maar werven vaak ook een laagge-

12

samenwerking tussen bedrijven te bevor-

de duurzaamheid verschillen en moeten dus aangepaste oplossingen worden gezocht.

13

Dienstencheques, een complexe

productieve (zorg)arbeid

Legende / Leeswijzer

Even herhalen: de sleutel tot duur zaamheid is rekening houden met de

Op de volgende pagina’s zullen kwaliteitscriteria, valkuilen, goede praktijken en ideeën

verschillende soorten van arbeid.

ter verbetering van de duurzaamheid van het systeem worden omschreven in termen van

Symbolen : productieve arbeid sociale arbeid zelfarbeid reproductieve of zorgarbeid

14

‘onderneming’

deze vormen van arbeid.

= mogelijke valkuilen, risico’s, problemen… = mogelijke oplossingen, goede praktijken, beleidsaanbevelingen…

“Kuisen, strijken, een huis op orde hou-

gevaren

nis op vlak van bedrijfsbeheer, sociale wetgeving en personeelsmanagement;

den… dat kan toch iedereen? Een dienstenchequebedrijf opstarten, dat is dus

Bepaalde ondernemers kunnen in het systeem

• Meer en betere (ook kwalitatieve) contro-

De duurzame tewerkstelling van kansarme

Heel wat aspecten op vlak van kwaliteit en

alleen nog een kwestie van de financiële

van de dienstencheques een gemakkelijk

les uitvoeren en de bedrijven – ook na het

vrouwen wordt bovendien benaderd vanuit

duurzaamheid kan het bedrijf zelf bewaken.

aspecten te regelen, de cheques te ont-

middel zien om winst te creëren. Sommige

doorlopen van de erkenningsprocedure –

het perspectief van de werkgevers, de werk-

Soms situeert de oplossing zich in een vorm

vangen, de werkneemsters te betalen en

van hen worden gezien als echte ‘cowboys’,

nemers en de klant, d.i. de drie hoofdrolspe-

van samenwerking of overleg tussen bedrij-

winst te maken, niet?”

die van de subsidies profiteren, de sector een

• Waarborgen van een stabiel en eenvoudig

lers in het dienstenchequesysteem.

ven, een networking waarvoor andere orga-

negatief imago bezorgen en geen oog hebben

dienstenchequesysteem; o.a. vermijden dat

blijven opvolgen;

nisaties het initiatief kunnen nemen. Opdat

Tot voor kort waren de regels om een dien-

voor duurzame tewerkstelling. De anderen

subsidiebedragen voortdurend veranderen;

Naargelang het soort bedrijf en zijn context, het

bedrijven echter hun verantwoordelijkheid

stenchequebedrijf op te starten erg eenvou-

hebben de complexiteit van het runnen van

• Aanreiken van beheersinstrumenten en on-

profiel van de klanten en de werkneemsters,

ten volle kunnen opnemen en netwerken

dig: beschikken over een brievenbus waarin

een dienstenchequebedrijf misschien gewoon

kunnen kwaliteitscriteria immers op een andere

ondersteuning kunnen bieden, heeft ook de

de dienstencheques kunnen worden gepost

onderschat en slagen er niet in een solide en

manier worden ingevuld. Eerder dan concrete

overheid zijn rol te spelen.

lijkt voldoende, er worden geen eisen gesteld

duurzaam bedrijf op te zetten.

richtlijnen bieden de volgende pagina’s een ka-

op vlak van ervaring in bedrijfsmanagement,

der dat toegepast kan worden op die verschil-

enz. Om de duurzaamheid van het diensten-

lende realiteiten.

chequesysteem te garanderen, dienen meer uitgewerkte erkenningscriteria te worden

• Formuleren van strengere erkenningscriteria

voorzien en dienen de bedrijven beter te wor-

voor dienstenchequebedrijven, bijvoorbeeld

den opgevolgd.

het beschikken over een minimum aan ken-

ideeën

dersteuning; • Ruimte voor ontmoeting, intervisie, uitwisseling van goede praktijken…; • Organiseren van informatie- en vormingsmomenten m.b.t. de bestaande en nieuwe wetgeving.

15


‘onderneming’


productieve (zorg)arbeid

Hoe investeren in ‘sociale arbeid’?

Voor bedrijven met een sociale missie – het

enz) onontbeerlijk. Er zullen altijd mensen zijn

ficiënter en duurzamer te maken. Het opzetten

“Als je maar een brievenbus hebt om de

tewerkstellen van kansarme groepen – blijven

die hun eigen loon niet kunnen genereren,

van vorming en intervisie hierover komt tege-

afspraken en betalingen tussen klanten en

structurele subsidies (statuten als SINE, ILDE,

maar die via het dienstenchequestelsel wel

moet aan een reële nood bij de bedrijven.

werkneemsters te regelen en een goed fi-

Indien een bedrijf zich enkel als ‘een brieven-

Het is belangrijk dat de klant en de werkneem-

nancieel beheer voert, dan zal het bedrijf

bus’ opstelt, bestaat het gevaar dat er tussen

ster zich goed bewust zijn van de rol die het

toch functioneren, niet?”

de klant en de huishoudhulp een relatie zoals

bedrijf speelt in de arbeidsrelatie; het is geen

in het ‘zwartwerk’ ontstaat. De klant kan het

één-één-relatie, maar een driehoek waarin het

de mogelijkheid krijgen om hun persoonlijke rechten

duurzam kwalite e en volle jo itsb

16

‘onderneming’

situatie te verbeteren en een bijdrage aan de

Opdat de verschillende categorieën van dien-

samenleving te leveren.

stenchequebedrijven hun rol zouden kunnen

gevaren

ideeën

blijven spelen, kan gedacht worden aan spe-

Een éénzijdige focus op de productieve (finan-

idee krijgen dat hij rechtstreeks met de huis-

bedrijf een centrale plaats inneemt.

De subsidies zijn evenwel niet onbeperkt: dy-

cifieke subsidies (eventueel met gesloten en-

ciële) dimensie van een bedrijf mag de ‘sociale’

houdhulp kan communiceren over het wat en

Om zijn rol zichtbaar te maken, kan het bedrijf:

namische modellen van bedrijfs-, financieel- en

veloppe) per type bedrijf (commercieel, soci-

aspecten van het werken met dienstencheques

hoe van haar werk. Daarbij kan elke klant nog

• een overeenkomst opstellen met haar klan-

personeelsmanagement die rekening houden

ale economie…).

niet uit het oog doen verliezen. Deze zijn vaak

verschillende verwachtingen hebben. Wat een

ten betreffende de inhoud en de organisatie

moeilijker te beheren omdat het poetsen zich

stress voor de huishoudhulp! En als de dame

in privé-huizen afspeelt, waar de werkneemster

in kwestie niet aan al die eisen kan voldoen

• de klant regelmatig bevragen, bijv. via een

niet kan terugvallen op een omkadering of op

of het hoofd niet boven water kan houden,

telefoongesprek of geregelde huisbezoe-

collectieve maatregelen of oplossingen voor

bestaat ook nog de kans dat de klant haar

ken, enz. 

problemen die ze tegenkomt.

dit persoonlijk verwijt…

met de reële productiviteit van de werkneemsters, kunnen bedrijven helpen hun aanbod ef-

Nog ideeën? Het debat is geopend… 

van het werk;

17


‘onderneming’

Bedrijven en persoonlijke ontwikkeling

“Poetsen en strijken, dat kan je toch be-

Het complexe werk van de aardig

Volw

p beroe

huishoudhulp

een ‘stevige’ job voor de werkneemsters

gevaren

zwaarlijk een beroep noemen, iedereen

“Ik poets graag en hou van een proper

gevaren

• De huishoudhulp betreedt het privé-leven

doet dit thuis! Welke socio-economische

Zorgarbeid wordt in onze samenleving zel-

huis. Een job in het kader van de diensten-

meerwaarde kan dat nu creëren? En daar-

den naar waarde geschat. Het is een werk

cheques, dat is dus het werk dat ik thuis

Werken als huishoudhulp bij personen thuis

relaties met klanten en werkgever; dit ver-

bij, zijn bedrijven die gesubsidieerd wor-

dat vrouwen altijd kosteloos hebben uitge-

doe, bij anderen doen en hiervoor betaald

vergt veel van een werkneemster:

eist sociale vaardigheden die niet onder-

den door de overheid wel ‘echte’ bedrij-

voerd, en de meerwaarde die het betekent

worden. Voor mij en mijn gezin is dat een

• Voltijds kuisen is fysiek erg zwaar, en voor

ven? Of nog, als mensen werk aannemen

voor de gezinnen en voor de samenleving in

ideale oplossing om geld te verdienen.

vrouwen van oudere leeftijd of met gezond-

in het kader van dienstencheques, dan is

haar geheel wordt daardoor weinig zichtbaar

dat toch met het idee om nadien beter en

gemaakt, erkend en gevaloriseerd. Ook het

bliek en de samenleving te verbeteren:

echt werk te vinden, niet?”

gemak waarmee gelijk wie een diensten-

• Lanceren van een reclamecampagne die

chequebedrijf kan oprichten, het feit dat de

Nee?”

van gezinnen en onderhoudt professionele

heidsproblemen niet voltijds haalbaar;

houdhulp: zij moet zich alleen van de ene

Voor heel wat (kansarme) vrouwen opent het

kennis van materialen, producten en speci-

naar de andere klant verplaatsen én moet

de meerwaarde van huishoudhulp voor het

dienstenchequestelsel nieuwe deuren naar ‘pro-

fieke technieken;

haar beroep met haar privé-leven kunnen

bedrijven subsidies krijgen en wellicht ook de

gezin en de samenleving in de verf zet;

ductieve arbeid’: het verschaft hen een inko-

niet voldoende gewaardeerd; de bedrijven

niet duurzame praktijken van de ‘cowboys’ in

• Ontwikkelen van een kwaliteitslabel dat dui-

men, financiële zekerheid, een contract van on-

• Kunnen lezen o.a. van etiketten op producten of boodschappen van de klant. Dit is

moeten zich voortdurend bewijzen. ‘Duurza-

deze nog jonge sector maken dat het beroep

delijk maakt welke inspanningen een bedrijf

bepaalde duur, sociale rechten… Soms echter

niet altijd evident voor laaggeschoolde vrou-

me’ tewerkstelling creëren in een sector die zo

niet bepaald een zeer hoog aanzien geniet.

levert om duurzaam te werken;

onderschatten de vrouwen de complexiteit van

wen of voor vrouwen die het Nederlands

het werk en dan is de teleurstelling groot…

niet machtig zijn;

• Zichtbaar maken van het complexe en techideeën

en de mate van zelfstandigheid van de huis-

• Een specifieke technische kennis is vereist:

Het werk in de dienstenchequesector wordt

weinig gevaloriseerd wordt, is niet evident…

schat mogen worden; • Belangrijk is ook het organisatievermogen

combineren (waarvoor ze geen beroep kan doen op hulp via dienstencheques…).

nische karakter van het werken met dienstencheques en benadrukken dat het om een écht

18

Er zijn verschillende pistes denkbaar om het

beroep gaat o.a. via materiële hulpmiddelen

imago van het ‘poetsberoep’ bij het grote pu-

(professionele werkkledij, bedrijfslogo…). 19

Het complexe werk van de

huishoudhulp


een ‘stevige’ job voor de werkneemsters

En wat met het sociaal kapitaal?

• Elke werkneemster voorzien van een mand

karakter van het werk van een huishoudhulp.

“Thuis heb ik niemand nodig bij het kuisen,

met schoonmaakproducten en -materialen

Zijn flexibele werkuren binnen het systeem

maar elders weet ik niet altijd wat van mij

• Organiseren van laagdrempelige informatie-

die ze kan meenemen naar al haar klan-

mogelijk? Hoe rekening houden met de vele

wordt verwacht? Bij sommige klanten voel

• Een slechte communicatie tussen huis-

momenten voor kandidaat werkneemsters

ten. Als geheugensteuntje voor het gebruik

verplaatsingen naar de klanten? Over welke

ik me niet op mijn gemak. Ik heb schrik om

houdhulp en klant kan kleine frustraties

waarbij wordt stilgestaan bij het complexe

van de juiste producten en materialen kan

bijkomende middelen kunnen bedrijven be-

fouten te maken. Het gebeurt dat ik de hele

doen uitgroeien tot grote problemen. Een

karakter van het beroep en uitleg wordt ge-

gewerkt worden met kleuren en symbolen

schikken om in opleiding en begeleiding van

dag niemand zie. Het zou leuk zijn om col-

huishoudhulp moet al assertief zijn om –

boden over de inhoud van het beroep, de

(bijv. groen voor de ramen);

de werkneemsters te voorzien?

lega’s te hebben waarmee ik kan praten; we

zonder bij de klant respectloos over te ko-

kunnen elkaar helpen en motiveren…”

men – uitleg te vragen, zich te verantwoor-

ideeën

fysieke en technische eisen en de impact op het eigen gezin; • Bieden van vormingen rond de technische, fysieke (ergonomische) zowel als sociale aspecten van de job; • Rekening houden met de familiale situatie van de werkneemsters, zorgen dat het

• Een meer ervaren werkneemster kan ingezet worden als ‘coach’ die begeleiding en

Vooral de dienstenchequebedrijven met een

opvolging op de werkvloer biedt; • Samenwerken met sociale economiebedrij-

sociale missie – die als opdracht hebben

Een huishoudhulp komt geregeld terecht in hui-

om groepen die ver van de arbeidsmarkt af

ven of socio-professionele inschakelingsor-

staan aan werk te helpen – moeten zich zo

ganisaties voor de (meer langdurige) opleiding en begeleiding van de werkneemsters.

werkuren;

gevaren

den voor haar werk of te verontschuldigen

nen aan iemand die hier speciaal voor is aangeduid; • Het organiseren van teamvergaderingen of

zen van gezinnen met een totaal andere ach-

voor eventuele schade; • Sommige huishoudhelpsters zien hun klan-

tergrond dan de hare, en waar conventies en

ten en collega’s bijna nooit, waardoor hun

neemsters biedt hen de kans tips en erva-

kunnen organiseren dat de jobs die ze hun

codes gelden die haar vanuit haar leefwereld

werk erg eenzaam kan zijn.

ringen uit te wisselen, raad te vragen en te

werkneemsters bieden, duurzaam zijn. Speci-

totaal niet vertrouwd zijn. Ze moet zich alleen

fieke maatregelen voor deze bedrijven kunnen

in deze ‘onbekende wereld’ wagen, zonder

Ook op politiek niveau moet rekening worden

de sociale duurzaamheid van het diensten-

directe ondersteuning van iemand die haar

gehouden met het complexe en veeleisende

chequestelsel vergroten. 

achtergrond kent, die begrijpt hoe onzeker en

• Het bedrijf kan voor de werkneemsters een

onhandig ze zich wel eens voelt en die haar

(fysieke) ruimte voorzien waarin ze elkaar

helpt om zich beter uit de slag te trekken.

kunnen ontmoeten of hun verhaal kwijt kun-

werk gedaan kan worden binnen redelijke

20

huishoudhulp

informele ontmoetingen tussen de werk-

geven, elkaar aan te moedigen, enz. ideeën

21


huishoudhulp

klant

En de rol van de

Om fier op jezelf te zijn

kennis van de spelregels dienstencheque overeenkomst

“Soms komt het niet goed uit dat mijn huis“Mijn man heeft écht werk, in de fabriek.

dat zo weinig gewaardeerd wordt als een per-

• Zelfs als het werk geen diploma vereist,

houdhulp langskomt, dan bel ik haar af.

Ik kuis alleen maar, dat is het enige wat ik

soonlijke ontplooiing beschouwen, het is niet

mogen de vaardigheden waarover de huis-

Aangezien ze niet hoeft te werken, betaal

• Bedrijven kunnen een overeenkomst sluiten

kan. Of ik ooit écht werk zal vinden? Ik heb

evident. “Hoe hou je dat vol?”

houdhulp dient te beschikken, niet worden

ik haar ook niet… dat is toch correct? Ze

met hun klanten, waarin de voorwaarden

onderschat. Deze competenties kunnen

mag wel later terugkomen, wanneer het

worden opgenomen die de rentabiliteit van

duidelijker in de verf worden gezet. Klan-

me past. Aangezien ik haar per uur betaal,

het bedrijf en de kwaliteit van de tewerkstel-

ten en werkneemsters hier herhaaldelijk

kan ik toch het best met haar afspreken,

op wijzen, kan de (zelf)waardering doen

wanneer ze komt, niet?”

mijn twijfels…” ideeën De geringe waardering voor het werken met

22

ideeën

ling garanderen;

dienstencheques werd reeds eerder aange-

• De werkgever kan functioneringsgesprek-

haald: het werk wordt weinig gevaloriseerd,

ken met de werkneemsters voeren, waarin

over de meerwaarde voor de samenleving

niet alleen negatieve, maar vooral ook posi-

• Er bestaan kwaliteitslabels die de bedrij-

De klant die de rol van het bedrijf als werkgever

– zeker wanneer het een kansarme publiek

wordt bijna nooit gesproken en er lijken geen

tieve feedback wordt gegeven. Werkneem-

ven expliciet aansporen om te ‘investeren’

niet ‘ziet’, kan zichzelf als werkgever van zijn

tewerk stelt – helpt de klant bewust te wor-

• Er kan gedacht worden aan een informa-

specifieke vaardigheden voor nodig (‘iedereen

sters krijgen zo het gevoel dat hun werk

in hun personeel (bvb het label ‘Investors

huishoudhulp gaan beschouwen. Hij ziet er dan

den van de maatschappelijke meerwaarde

tie- en sensibiliseringscampagne vanuit de

kan het’). Dit alles kan gevolgen hebben voor

ernstig wordt genomen en wordt gerespec-

in people’). Bedrijf kunnen proberen een

ook geen graten in als hij haar werk wil regelen

die het realiseert en kan zijn keuze voor dit

overheid 

het zelfbeeld van de werkneemster. Hoe fier

teerd, wat hun zelfbeeld en hun loyaliteit

dergelijk label te halen en te behouden. 

volgens zijn behoeften en onder zijn condities. Hij

te zijn op haar werk én haar persoon? Werk

t.a.v. de werkgever versterkt;

begrijpt niet dat de huishoudhulp – zelfs indien

bedrijf versterken; • Sommige bedrijven zijn van mening dat

hij haar per uur betaalt – een voltijds contract

het systeem van de dienstencheques

en een volwaardig statuut heeft en dat het an-

duidelijk moet worden uitgelegd aan de

nuleren of wijzigen van afspraken de rentabiliteit

klanten (bvb via een ‘handboek voor de

van het bedrijf kan schaden en het inkomen van

klant’), zodat zij beseffen dat ook zij een

de huishoudhulp in gevaar kan brengen.

rol spelen inzake de duurzaamheid van

toenemen;

• Een voorstelling van het bedrijf, zijn ethische code, waarden, doelstelling en werkwijzen

het werk dat door de bedrijven wordt gecreëerd;

23

En de rol van de

klant

En de rol van de

een respectvolle werkrelatie

“Mijn huishoudhulp komt maar een paar

gevaren

klant

tot ieders tevredenheid

ideeën

uur langs, hiervoor laat ik mijn verwarming

“Ik poets mijn huis op een uur, in vier uren

De huishoudhulp riskeert hierdoor het ge-

tijd moet mijn huishoudhulp dus vier keer

voel te krijgen dat ze haar werk niet goed

zoveel kunnen doen, niet?”

doet en wordt zelden bedankt. Dit komt

niet aanstaan, ze zal wel warm krijgen van

• Er zijn klanten die zich weinig aantrekken

• Het opstellen van een kwaliteitscharter dat

het werken. En ook… ik betaal mijn huis-

van het welzijn, de veiligheid en gezondheid

de klant dient te onderschrijven of van een

houdhulp per uur om te poetsen, niet om

van hun huishoudhulp: geen verwarming

handboek dat de klant informeert (m.b.t.

De klanten hebben niet altijd realistische ver-

eerst een kwartier koffie te drinken.”

in de winter, een gammele ladder, slechte

hygiëne, veiligheid, verwarming, warm wa-

wachtingen; ze zijn er zich niet van bewust dat

ter…);

voltijds poetsen in huizen die men niet kent,

materialen…;

haar zelfbeeld en arbeidsvreugde niet ten

ideeën

De arbeidsvoorwaarden waarin de huishoud-

• Aangezien een huishoudhulp slechts en-

• Tijdens de eerste ontmoeting met de klant

veeleisend en vermoeiend is. Ze begrijpen ook

hulp werkt, zijn volledig afhankelijk van wat de

kele uren bij de klant werkt, heeft deze

ook spreken over ‘respectvolle werkrela-

niet altijd dat kansarme vrouwen – eventueel van

• Een goede matching tussen (de verwach-

klant in zijn huis – haar werkplaats – voorziet.

laatste vaak geen zicht op het werk dat de

ties’: tijdens een koffietje enkele woorden

allochtone herkomst – misschien niet hetzelfde

tingen van) de klant en de kenmerken van

De klant is zich hier niet altijd van bewust.

huishoudhulp gedurende een dag verricht

wisselen met de huishoudhulp kan een

organisatievermogen hebben als zij, vaak weinig

Aangezien het werk steeds wordt uitgevoerd

(workload, ritme…) om al haar klanten te

groot verschil maken. 

kans hebben zich na het werk te ontspannen of

in privé-woningen, is er noch een collectief

bedienen. De klant staat niet stil bij zijn ver-

kader noch een comité dat toeziet op de vei-

antwoordelijkheid voor het welzijn van de

ligheid en gezondheid van de werkneemster

huishoudhulp.

op een sociaal netwerk terug te vallen. gevaren

professionele huishoudhulp

bedrijf (goed gerund)

klant van het bedrijf

knowhow - communicatie - respect

de huishoudhulp is al het halve werk; • Met klanten spreken over de haalbaarheid van hun eisen; • Klanten sensibiliseren rond diversiteit; • Werken met een heen-en-weerschriftje dat bij de klant blijft en waarin de klant zijn

op de werkvloer.

24

goede.

• Klanten verwachten dat er op korte tijd

verwachtingen duidelijk kan formuleren, de

veel werk wordt verricht of dat het werk

huishoudhulp kan schrijven wat ze heeft ge-

gedaan wordt zoals zij het zouden doen.

daan en de volgende keer plant te doen,

waarin de klant kan ook positieve commentaar kan schrijven; • tips en goede praktijken meegeven in het ‘handboek’ voor de klant  25

colofon

Project

Gepubliceerd in België op

Met dank aan iedereen die meewerkte aan

verantwoordelijken

september 2009 door Flora vzw.

het project Tot uw dienst(encheque)? / à votre

Barbara Brunisso

Tweede uitgave 2013

(titre-)service ?: de deelnemers aan de ron-

Sofie Giedts

Verantwoordelijke uitgever

detafelgesprekken, het begeleidingscomité,

Redactie

Anne Snick

de organisaties van het netwerk Flora.

Anne Snick

Illustraties

Barbara Brunisso

Clarice | www.clarice-illustrations.be

Sofie Giedts

Grafisch ontwerp

Elise Cartuyvels

(in)extenso | www.inextenso.be Productie & copyright

fVzw Flora Meer weten

www.florainfo.be Met de steun van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen en de POD Maatschappelijke Integratie.

Dienstencheques: ten minste houdbaar tot

Recommend Documents