ÄRZTE U N D APOTHEKER DER F A M I L I E D A N N von
H E I N Z
R Ö H R I C H
ie Gelehrtenfamilie Dann hat eine grosse Zahl von Apothekern, Ärzten, Wissenschaftlern u n d U n i v e r s i t ä t s p r o f e s s o r e n hervor gebracht. E i n A h n h e r r ei n e m anderen Geschlecht z u g e h ö r e n d ist H e n d r i k de Smet a Leda = Henricus Smetius a Leda (1537— 1614) L i n g u i s t , Dichter, Professor der Medizin, Leibarzt, G r ü n d e r des ersten m e d i z i nisch-akademischen Gar tens i n Heidelberg i m Jahre 1593.
D
B e i m Ü b e r g e h e n der frü hen M e d i z i n e r der Familie Dann ist u . a. besonders e r w ä h n e n s w e r t der hoch g e s c h ä t z t e Stadtarzt u n d Geburtshelfer i n D a n z i g , * Gottfried Dann (1770— 1832); das Dannscht Fieber pulver, eine von i h m her gestellte C o m p o s i t i o n , ge w a n n gewisse P o p u l a r i t ä t . Sein ältester Sohn E d u a r d O t t o Dann (1801-1848) D r . med., Arzt und Augen arzt i n Danzig war auch * Heute Gdansk, Polen.
Abb. 1 Hendrik de Smet a Leda (Henricus Smetius), 1537-1614
Abb. 2 Gottfried D a n n , 1770-1832
, 3 Edmund Dann (geb. 1898), Professor für Geschichte der Pharmazie A
G
e
o
r
g
b
b
Choleraarzt u n d medizinischer Fachschriftsteller. Dessen Biographie i m „ L e x i k o n der hervorragenden Ä r z t e . . ist zu berichtigen. Sein Bruder E d m u n d ( T r a u g o t t A d o l p h ) Dann (1805—1851) D r . med., war Choleraforscher, M e d i z i n h i s t o r i k e r , er war der erste U n i v e r s i t ä t s d o z e n t für Otologie i n B e r l i n u n d lehrte daselbst auch Pathologie u n d Therapie. E r verfasste u . a. die Geschichte der Ohrenheilkunde. A u c h seine Biographie i m „ L e x i kon der hervorragenden Ä r z t e . . . " ist zu berichtigen. Sein Bruder R u d o l f Dann (1810— 1803) war Jurist u n d Geheimer R a t ; er ist der Verfasser einer g r ö s s e r e n A r b e i t ü b e r A s y l r e c h t . Dessen Sohn R u d o l f D a n n (1857— 1914) war Apotheker, Forschungsreisender i n Brasilien u n d Organisator b e i m Roten K r e u z . Sein Sohn ist Georg E d m u n d Dann. E r ist a m 22. Juli 1898 i n der A d l e r Apotheke seines Vaters i n B r ü s s o w geboren, studierte i n M a r b u r g , Berlin, Rostock u n d s p ä t e r i n Paris, w o er den G r a d eines D o k t o r s der Pharmazie erwarb. E i n Jahr lang b e t ä t i g t e er sich als L e h r e r i n Schweden. D a n n war er nach einer T ä t i g k e i t i n der I n d u s t r i e , w ä h r e n d der er die Herstellungsvorschrift für Targesin erarbeitete, Inhaber der A d l e r - A p o t h e k e i n Zehden, die er m i t Kriegsende aufgegeben hat, u n d k a m nach einer e i n j ä h r i g e n T ä t i g k e i t als Krankenhaus-Apotheker nach Schleswig-Holstein, wo er z u n ä c h s t I n d u s t r i e Berater u n d D o z e n t der Volkshochschule i n Preetz war, 1948 aber i n Kronshagen
bei K i e l eine A p o t h e k e b e g r ü n d e t e u n d zugleich einen Lehrauftrag für Pharma ziegeschichte an der U n i v e r s i t ä t K i e l ü b e r n a h m . Georg E d m u n d Dann hat sich seit 1922 wissenschaftlich u n d publizistisch b e t ä t i g t , zuerst a u f f a m i l i e n k u n d l i c h e m , heimatgeschichtlichem u n d allgemein pharmazeutischem Gebiet, s p ä t e r fast ausschliesslich pharmaziegeschichtlich. A l s M i t b e g r ü n d e r u n d N e u b e g r ü n d e r der „ I n t e r n a t i o n a l e n Gesellschaft für Geschichte der Pharmazie", deren V i z e p r ä s i d e n t er seit 1949, deren P r ä s i d e n t er v o n 1954 bis 1969 war, als P r ä s i d e n t der A c a d é m i e Internationale d ' H i s t o r i é de la Pharmacie, als Herausgeber v o n 36 B u c h v e r ö f f e n t l i c h u n g e n der I n t e r nationalen Gesellschaft für Geschichte der Pharmazie u n d Redakteur ihrer beiden Zeitschriften seit 1953, als L e i t e r zahlreicher internationaler pharmazie geschichtlicher Kongresse i n vielen Staaten Europas, ist er allgemein bekannt geworden. V o n seinen B u c h v e r ö f f e n t l i c h u n g e n w i l l i c h nur die „ P h a r m a z e u tischen Grundlagen der Arzneiverordnungslehre", die „ K l a p r o t h - B i o g r a p h i e " , die „ B i o g r a p h i e ü b e r Eugen u n d K a r l Dietrich" u n d die „ G e s c h i c h t e der I n t e r nationalen Gesellschaft für Geschichte der Pharmazie" e r w ä h n e n . Seine sonstigen w i c h t i g e n A r b e i t e n betreffen u . a. die Geschichte der Pharma kopoen, sie liegen i n der Cor dus-Forschung u n d der Gelehrtengeschichte, i n der Einzelgeschichte v o n vielen Apotheken u n d i n zahlreichen M o n o g r a p h i e n ü b e r Apothekerfamilien. Eine Bibliographie seiner r u n d 300 V e r ö f f e n t l i c h u n g e n hat H e r b e r t Hügel i n einer Festschrift zusammengestellt, die 1963 Dann gewidmet w o r d e n ist. V o n Georg E d m u n d Dauns drei K i n d e r n hat sich die Tochter Elisabeth Dann den B e r u f ihrer A h n e n zugewandt. Sie ist Ä r z t i n u n d A p o t h e k e r i n u n d hat auch dadurch die T r a d i t i o n gewahrt, dass sie m i t einer medizingeschichtlichen A r b e i t , „ Z u r Geschichte des anatomischen U n t e r r i c h t s an der U n i v e r s i t ä t K i e l 1665— 1865" z u m D r . m e d . p r o m o v i e r t wurde u n d einen A r z t heiratete. Z u m besseren V e r s t ä n d n i s meiner Darstellung folgt eine Tafel ü b e r die A n g e h ö r i g e n der F a m i l i e , die Ä r z t e , Apotheker, Chemiker u n d Professoren waren (s. S, 210).
14 Orvostörténeti K ö z l e m é n y e k 66—68
H E N D R I K DE SMET A LEDA (HENRICUS SMETIUS) 1537—1614 Professor der M e d i z i n , Linguist, Dichter, Leibarzt des K u r f ü r s t e n F R I E D R I C H I I I . von der Pfalz, legte 1593 den ersten medizinisch-akademischen Garten Heidelbergs an GOTTFRIED DANN 1770—1832 war i n K ö n i g s b e r g Schüler von Christoph Friedrich E L S N E R 1 7 4 9 — 1 8 2 0 (Innere M e d i z i n und Gerichtsmedizin)* von Johann Daniel M E T Z G E R 1739—1805 (Staatsarzneikunde und Gerichtsmedizin), von H I R S C H (Gynäkologe) von Immanuel K A N T 1724—1804, . . . 3 S ö h n e u n d 3 T ö c h t e r ; auch unter den T ö c h t e r - N a c h k o m m e n waren mehrere Ä r z t e und Professoren
Edmund
Rudolf DANN 1810—1863
Eduard Otto DANN 1801—1848 D r . med., Arzt und Augenarzt M e d . Fachschriftsteller
Jurist und Geh. Rat Verfasser einer größeren Arbeit ü b e r das Asylrecht
Unter seinen Nachkommen sind 3 Professoren: 1 I n g . Chemiker, I Chemiker und 1 Theologe Rudolf DANN 1857—1914 Apotheker und Forschungsreisender in Brasilien, Rotes Kreuz Rudolf DANN Redakteur und Schriftsteller
I
Elisabeth DANN Diakonisse
(Traugott Adolph) 1805—1851
DANN
D r . med., U n i v . Dozent, Cholera-Forscher und Medizinhistoriker (Geschichte der O h renheilkunde) war ein Freund der Farn. M O T H E R B Y ( G r ü n d e r der noch bestehen den KANT-Gesellschaft) u n d der Farn. QUINCKE
Elisabeth DANN—Georg
BORSCHE
D r . phil., Industrie-Chemiker, Generaldirek tor K a l i Chemie
Georg Edmund DANN geb. 2 2 . 7. 1898 D r . pharm, Apotheker und Professor für Geschichte der Pharmazie Tochter: Elisabeth DANN D r . med., Arztin u . Apothekerin S ö h n e : 1 Jurist u . I Pädagoge
Unter den Nachkom men: Walther BORSCHE 1877—1950 Professor der Chemie sowie mehrere Ärzte
Összefoglalás A tudós Dann-családból számos gyógyszerész, orvos és egyetemi tanár származott. A család őseihez tartozik Hendrik de Smet a Leda (Henricus Smetius a Leda, 1547—1614) nyelvész, költő, orvosprofesszor, neves háziorvos, az első orvos akadémiai kert megalapítója Heidelbergben (1593). A család régebbi orvosai között különösen említésre méltó a nagyrabecsült danzigi (Gdansk) városi orvos és szülész, Gottfried Dann (1770—1832); ő készítette a Dannféle láz elleni port, mely a maga korában népszerűségre tett szert. Legidősebb fia, Edward Otto Dann (1801—1848) orvos és szemész volt Gdansk ban. Koleraorvos is volt és orvosi szakíró. Testvére, E d m u n d (Traugott Adolf) Dann (1805—1851) kolerakutató, orvostörténész, az otologiának első egyetemi docense volt Berlinben. Patológiát és terápiát is előadott. Megírta többek között „ a fülgyógyászat t ö r t é n e t é t " is. A harmadik testvér, Rudolf Dann (1810—1863) jogász volt. Ennek fia, Rudolf Dann j u n . (1857—1914) gyógyszerész volt, kutató-utazó Brazíliában és a Vörös Kereszt szervezője. Fia, Georg E d m u n d Dann 1898-ban született, gyógyszerész, a gyógyszerészet történetének professzora, társ- és újjáalapítója az „ I n t e r n a t i o n a l e Gesellschaft für Geschichte der Pharmazie"-nak, melynek 1949 óta alelnöke és 1954—1969-ig elnöke v o l t ; elnöke az „ A c a d é m i e Internationale d'Historié de la Pharmacie"-nak, t ö b b mint 300 közlemény és t ö b b könyv szerzője.