Tel;(043)3513513
Deloitte &Touche
ProvincieLimbug Commissievoor Onderzoek Postbus5700 ó202MA MAASTRIC}IT
OàNm
Behandeld d@r
1l januari2002
L.M.M.H.BamerRA RC I-B/YS-131
OnskênmêÍl
UskenmeÍk
Ondeftê.p
Reactieop de brievenvan de heerdls. L.W. VerhoefRA Geachtecommissie, U heeft ons veÍzocht een Eactie te schdjven op de brieven die de heer dÍs. L.W. Verhoef RA (d-d. 1l oktober 2001 en 3l oktober 2ml) he€ft ingezonden naar aar eiding van zijn beoordeling van uw jaarstukken over het boekjaar 2000- Deze reactie treft u aan in deze notitie, waarbij wij onderscheidÍnaked tussende algemeoeaspectenen specifieke aspecten.Volledigheidshalve vermelden wii dat deze notitie niet bedo€ld is om afbrcuk te doen aaÍrde zaken die de heer dls- L.W. Verhoef RA in zijn brieven aan de orde stelt, doch er op is gericht aan te geven welke keuzesde provincie Limburg in haarjaarstukken over 2000 heeft gemaakt en of dit binnen het huidig comptabel bestel mogelijk is. Vanwege de publiciteit omtrent dit thema, hebben wij onze colleg4 de heer S. van der Schaaf RA, "Assurance & Advisory hoofd van onze landelijke vaktechnischeen juridische afdeling Services te ondenteunen. Hij heeft de zogenaamde tweede Centet''verzocht ons in dezen lezing van deze reactie voor zijn rekening genomenBij uw verzoek tot het schrijven van deze reactie, ontvingen wij van uw commissie de volgende stukken omtÍent dit vraasstuk:
E! brievenvandrs-L.W. VerhoefRA (d.d.1l oktober20Olen 3l oktober20Ol), O brief van de FmctieGro€nlinlc (d.d. l7 oktober20Ol); Staten(d.d. 23 oktober20Ol); O brief (reactie)van Gedeputeerde (d.d.25 oktober20Ol). El brief (reactie)vande CommissievooÍ Onderzoek
Deloitte Touche Íohmatsu
Íelariesvàn Dêloitle&rouchezín Opallecónva.tuele dealqêmen€ vooNaàrdên vànDeloitte&Touche,wêtke bideG frevandeÀÍondir*mentsÍe.htbankreRótrÊÍdamond€Íàkrenummer zin gedeponêeÍd 5/97vàn oeloitte&Td.hêÁccountantsiseen Maatschap vznbÊnot€n(beÍoeptvênnooBchàppen.
l1 januari2002 2 LB/YS-l3l
1.
Deloitte &Touche
Algemeen
Alvotens inhoudelijk in te gaanop de vaktechnischeaspectenvan de brievenvan de heer drs.L.W. Verho€fRA, merkenwij op dat dejaarekening 20OOvan de provincie Limburg b€trouwbaaris. DÍ wordt ook bevestigddoor accountartsverklaringdie wij hierbij hebben verstrekt,welke goedkeurendvan aardis. In dezeverklaringis expliciet vermelddat de jaarrekeningeengetrouwbeeld geeftvan de grootÍeen samenstellingvan het vermogenop 3l met de gÍondslageívoor december20OOen van het rcsultaatoveÍ 20OOin overe€nsteÍnming financiëleverslaggevingvolgenshet besluit Comptabiliteitsvoorschdften1995eDook overigens voldoetaande bepalingeainzakedejaarrekenitrgzoalsopgenomenin dit besluit.
2.
Specifiek
De brieyendie drs.L.W. VerhoefRA heeftgeschrcvenbevatteneenaantalopmerkingenteEake vakte{hnischeaspectenbetreffendedejaarrekening2000van de pmvincieLimburg.Hiema zullen dochonsdchtenop de vaktecbnische wij dezeopmerkingendet individueelbecommentaderen, gÍordslag liggen.GÍossomodobetr€ftdit de volgende aq)ectendie aalldezeopmertingenten zaken: B Saldobepaling veNus-bestemming. O Onttrekkingenaanreserves. aanres€rves. O Rentetoevoeging El Toelichtingvan reservesen vooÍzieningen. 2.1, Comptabiliteitsvoorschriften De StaatdeÍ Nederlandenhanteerttot op hedeneenkameralistische(kas)boekloudingmet geheel€igenvoo$chdften. Voor geÍtreentenen middenbestuurwerd eendergelijk stelseltot 1985gehante€rd.In 1985is het kameraal(kas)stelselverlaten.Hiervooris het zogenaamde stelselvanbatenen lastenin de plaatsgetreden. Daamaastdiendengemeentenen het middenbestuurvanafdatjaar zich in hunjaaraerslaggeving georiênteerdstelselgebaseerde te confomrerenaande op eenmeerbedríjfseconomisch veÍoonden tot 1995 ComptabiliteitsvooÍscfuiften(hiernaCV). Dezecomptabiliteitsvoorschriften van Zo werd de balans uitsluitend als restenstaat echterÍog vele kenmerken de kameraalstijl. beschouwd,waardoorer nauwelijksaaÍrdachtwasvoor de prcsentatievan bijvoorbeeldhet eigen vennogen.
I I januari 2002 3 IJ/YS- 131
Deloitte &Touche
Met ingangvan 1995zijn de CV gewijzigd.De regelgeving,neeÍgelegdin BW2 Titel 9 diende als referentiekadervoor de doorgevoerdewijzigingel.
\,
Het zou wellicht eenvoudigerzijn geweestde regelgevingvall BW2 Titel 9 onverkoÍtvatr toepassingte verklaÍenvoor gem@ntenen middenbestuur,maarvolgensde wetgeververzettede "eigenheid"van dezepublieke orgaÍisatieszich daaÍtegeÍr.Met anderewoordeode wetgever heeftbewustgekozenvoor e€naantalveNchillentussende CV en BW2 Titel 9. Tot op heden bestaaner op belangrdkeonderdelenvan de verslaggevingzoalswaardering,Íesultaatbepaling gemotiveerdeafwijkhgen tuss€nde regelgevingvolgensBW2 Titel 9 en vermogenspÍ€s€ltatie ge€st die de herzieningvan CV in 1995ademtN: volgens de CV. De en "bedriifseconomisch waaÍ het kan, êig€nh€idwaar het moet". In de toelichtingop de CV is opgenomendat de regelgevingminimum eisenbevatvoor de inrichting van de financiëleverslaggeving.Dat wil zeggeÍ dat eenprcvincie minimaal de voo$cbriften moetvolgen,rnaarniet belemmerdwordt om -als dal voor eenbeterc oordeelsvomringzilvol wordt geacht-aanvullerdeiofoÍmaÍe te prese er€n. 22.
Saldobepalingversus-b€stemmitrg
en onttrekkingen)in rcservesteo laste De provincieIimburg veraÍtwoordtmutahes(toevoegiDgen c.q.letr gunstevaÍ de Íekeningvanbatenen lasten.Zonderde intentiete hebbetrlimitatief te willen zijn, kunnenhiervanin dejaarrekedng20m onderandeÍ€alsvooÈeeldenwoÍden genoemd:de opheffingvande voorzieningRW-73 Zuid, de soningen in de bestemmingsres€rve coÍmittedngen aisookd€ onthekkingen Grcte tnftastnJctu€leWerkenen debesteÍrming$eserve aande r€servestenbehoevevan het Masterplanaóeidsmarktbeleid,Museaen de commineriogen. bestemmingsreserve Artikel49 lid 2 subc en fl vande vigeÍ€ndeCv staandezehandelwijzeexpliciettoe. Volledigheidshalvehebbenwij de letterlijketekstvandit wetsartikelopgenomenin bijlage I bij dezenotitie. alleengevolgdmagworden Overigensis in de CV verderbepaalddat dezeverantwoordingswijze jaaÍekening tevenshet zogenaaÍnd gezuivend onderde voorwaardedat in de toelichtingop de Wij meÍkenop dat de toelichtingop de balansin de rekeningsaldowordt gepresenteerd. jaaÍekening 2mO irzicht geeftin hetrekeningsaldovande provincieLimburg,waarbij de reahtzijn geëlimineerd. sÍeeksevemogensmutaries
1l januari 20O2
Deloitte &Touche
LB/YS-t 3l De mutatiesin de res€rvesmakenin dejaarekening vande provincieLimburg derhalvedeeluit Op dit punt wijken de CV af vande van de saldobepalingen niet van de saldobesteÍnming. van de regelgevingvan BW2 is Deze afwijking van BW2 Titel 9. verslaggevingsvooÍschriften "eigenheid" vaÍrde gemeentenen het middenbestuur.Door dezewijze van gebaseerdop de verslaggevingbestaatnamelijk de mogelijkheidom de realisatiein dejaarrekeningte vergelijken met de bij begrotingof wijziging daaropgenomenbesluitenvan ProvincialeStateÍ. Voor de duidelijkieid in de discussieintroducerenwij voor dezehandelswijzede term "be-stuitvormingsnrodel".Dit modelzet de b€drijfseconomische principes- uitsluitend voorzoverhet de prcs€ntatievan hetjaarresultaatb€treft opzij voor het biedenvan inzicht in de realisatievan de besluitvormingvanPrcvincíaleStaten. Hiertegenoverstaatdanhet "bedriifsêconodische model" dat beschouwdkan wordenals het vertrekpuntvan de opmerkingengeÍnauktin de brievenvan drs L.W Verhoef RA- Dit model juiste resultaaten vermogenvan een volgend,is het van belangdat het bedrijfseconomisch In dit modelbeoogtmen de presentatievaÍr de proviÍcie in dejaarÍekeningwoÍdt gepr€senteerd. iwerkelijke" - óp bedrijfseconomische grondslagenvastgestelde- jaaruitkomstendoor alle te laten zien en det zoalsnu is toegestaan- op mutatiesin de res€Ívesvia de saldobesterÍrÍning basisvan de begroting- deelsvia de saldobepalilgen deelsrechtstÍeekste veÍantwoordeneenop winstDit model implice€rt door de grotenadrukop dejuiste saldopresentatie die zo maximalisatiegerichtehuishouding.EenpÍovincie is echtereenbestedingshuishouding Statendoor Provinciale na autorisatie gelden aanwendt doelmatigen zo doeltreifendmogetijk 23.
Onttrekkingen 5an reserYes
De provincieLimburg wendtin haarveÍslaggevingreservesrechtstreeksaanvoor de finan-ciering vatrinvesteringen.Voorbeeldenin dejaarrekening2000hiervanzijn de bijdragenaan investedngenuit de Í€serveGÍote Infiastructurelewerken(Í 7-312.793,00)en de algemercreserve wordeninvesteringenniet of niet geheel ff 124.92'1,N).Bij dezeverantwoordingswijze geactiveerd,maardeelsten lastevanhet eigenvermogengebracht.Dezemethodestaatook wel en heeftin tegenstellingtot de bruto-methodetot gevolgdat tijdensde bekendals de netto-methode ten lastevande rekeningvan levensduurvan de investering(actief)geenof minderkapitaallastetr batenen lastenwordengebmcht. Artikel 49 tid 2 sub|3 vande vigerendeCV staatde hiervoorbeschreverhandelwijzeexpliciet toe (ziebUlageI ). Volledigheidshalvevermeldenwij datook op dit punt er voor is gekozenom in de te latenprevaleren,bovende en het middenbestuur CV de 'eigenheid" van gemeenten van BW2 Titel 9. verslaggevingsvoorcchriften
Deloitte I I januari 2002 5 LBIYS.I3l 2.4.
&Touche
Rentetoevoeging aatr reserves
De vigeÍÊtrdeCV staaqtoe dat, zoalsde provincie Limburg in haarjaaÍekening 2000 ook doet, rentewordt toegerekendaanrcserves.Dezemogelijkheid is opgenomenin artikel49 lid 2 subb (zie bijlage l). Ook op dit punt wijker de CV af van Bw2 Titel 925'
Toelióting reservesen voorzieningen
De toelichtingvan de reservesen voorzieningen,zoalsopgenomenin dejaaÍekening 2000 van de proviucieLimburg voldoet aande vigercndecv. Dezetoelichting beperktzich niet alleêl tot "Staatvan reservesen voorzieningen"van de rekening de toelichtingop de bataN. Bijlage 4, bevattevenseengedetailleerdmutatie-overzichtvaÍl de reservesen met pÍestatiegpgevens voorzieningen. Uit dezetoelichtingis weliswaarhet doel, doch niet de hardheidvande reservesen voorzienitrgenaf te leiden.Het is overigensook niet eenvoudigom louter aande handvan de jaaÍekening vast te stellendat de omvangvan de reseryesen voorzieningengetouw is. Hiervoor is, mast de wijze waaroptoevoegingeuen onttrekkingenplaatsvindenen de beoogde rneergedetailleedeinformatienodig. Dezeonderleggelshoevenniet aanwendingsdoelen, jaaÍekening te wordenopgenomen.Als onderdeelvan onzecontrolevÍur de integraalin de jaaÍekening beoordelenwij de aaovaardbaaÍheid van dezeonderleggers.In dit verbandmerken bij dejaarrekeÍfng 20OOhebbengerappor-teerddat de wij op dat wij in het accountantsverslag voorzieningenterzakevan het grcot onderhoudvan het gouvemementen de prcvinciale musea, met uitzondedngyan de voorzieninggroot onderhoudBuggenum,nog niet zijn gebaseerdop een Voortshebbenwij de wenselijkheiduitgesprokendat formelemeerjarenonderhoudsplanning. hier in 20Ol iN,ulling aanwordt gegeven.
3.
Afsluiting
Zoalsuit het vooÍgaaÍrdeblijkt is dejaarrekening2000van de provincie Limburg samengesteld met inachtnemingvan de thansvigerendecomptabiliteitsvoorschriften. Anderevoorschriften,zoalsBW2 Titel 9, zulletrbepaaldeaspectenop eenanderewijze presenteren. Echter,zolanger nog geennieuwewetgevingis aanvaarddie eensameDhalgend geheelvan verslaggevingsregels voor provinciesvan toepassingverklaaÍt,is verslaggeving volgensde vigerendevoorscbdftenadequaaten formeeljuist te achten.Wij zij van meningdat de huidigejaarrekeningvan de provincie Limburg voldoet aande eisenneergelegdin de comotabiliteitsvoorschrift en.
tt ioK
edruoTrt 1l ilauÍi Am 6 lleI_af!,l.I eI_af!,1.1
LErYS_l3l Wij vcrturro
crq o d
zrne:-.n írËl gni*ff.*}o::,!tÍtrl è@ uitr.ozdfing vaodiaorttc zijn'
,È-l
,r9ob roo 006 gtiftelrtu$i. ]53Íl oi grr.aniJ ii3íri,rfiq si ,lr{,: .rêb ê('}!nsst? f:} cb{Ël!gr? 5C Íri nennegqc zi l:;:,.liiilsr.fn :,ss{1 .r:rrrr.:r nris ii!.Jerexr, d &dlËllrlifis r!B^e *r! j?(:} !ií] -C latiT lyvli ffï l. Yi):!r:tiiw;r*1 rib .{I3 iid àS,l
Ddcitb&Trubê Amffiets vocb:
!11:tfiic
r r rs 'arrcem g*ildr&loT
trevffi Ssiod+nr*i sb r:l oÍrxxtegqo e!r:,\ ,at lllelb s{Ê Ík$i r@ $lidaileoi récíI . grinalrr oó lry 'Fà*6irilislorr'. qe a* ili
*$! Xtlrtl,iii"r J 1. g i l l ! . j r a . : : : .; i t : o í j ':tÍ. :;
írr ,á\nr?9i !b osJ Jd'riÍlt?rts il$llJ,r. '
LM"tllLBclr*lRC
,::"i
, : r , . 1.
S.v.n dorSchrrf RA
Jll téÍreir.r-t9t Í4tv lrigrJ6*:i1::; 'ir. :lr"i.
.)n
t,,.t,
.:,
. .r/{!q::í ,I]q.
fagrêêr
, ,,.. !i.,r !,,,;{r:rl9e kl gettrl:rrfg-É*rèfji..J
bagdtb o|r lnk oJtnc Ëibl(tY&.$ lr;$ )Neórírs:irr',í, * JrIt .l|ó{É$ir* }$ q&t!Èrfq" *S qliR*rtoy Ír9 isrè€r *} írÈ. gsd'rrÍlcsá {ttr rr3lbÈ * a*tí t&Ap*t$r$i #àl${;dfrggrs *r.i-nit!d 9t ítl fi{tfvsrcslq *E!É ri:*ao|r ÊÁrr.s:glrlgip,r '.rí!:f
no1a:,i! *"11i : tsq-q'r,'ri-:r.*1r3,1 !rx!+ - r ', -.
*.lr *rmo$r ov bo&r!$o elA .rursrnnqqr)í!*xrw * gnia.rlsaai* qs*tsÈ Mity {6 ril .àsgertlrhrn 5;sb cruriii$tr&á!ftas6v:ïn6ó ;j* |'3&€ndt
q.ihiq8# f*i{rl?txei
.rgddàl 00OS8ítt3-Jc::$si. ": ' ; iC {fli.'rvrj{4jÍ.{!1r r: ,r1j ir: rj,r }sb qr ii,a 3b rsÀ !lr*'.tdqgrg$ txd rsï *r/rrii:,irnlr t,\.nl {,.{ xrr,' .::ii\aij n!Btti}Ilft!]. .,, .r.,rarn :{eixÉvw:q aó íre Itlntnsylq rrssqo lruatcrfug eiis ,tia 8on ..nrír€tc{l Lr]^ilr:!ji., ::!re ,|l]iírii!-tc!:.' .l: .r;:v}&*!*Êo!iir i.-.'ir la$ fcidtqïqris bigdriilt'ne'i, 31,aiv,.,]:\jdirl atii.: v ...,,.r;noq!fêi., r:!j$nr,r, rr.ri.rín{r,-{: ,ir3t .í:,':,.t3:j ll',ijd
rt6 9r.urjlrfl
iii{;.. ti- trii;
gcirhrklÍ.
.{
btgr?:'Er,r{qËa:rÍ*íLi eirqiv{,rq .rL.r!6y l,'!,, !ir, i ,iler:jri,l..b ri Jrilk! 3bÍs$gr.}.}7i?{! tir i! ,,S ttíiltannotêJi3ltildÀiql;: -.: '-1bÍ1)"...rv a8Êri1:rb l!n; g!ír3'ïd9aí:i jJ'n ós[i'v àrsbrrs í!€ qo Él:4qài Ê!LÈc{-..r,isjri|! ,t lili] :. Jll! zl$or ,''tiiial}!ïrrv fiebnA brennsda*rar nso :ib brnavt$6 ai gdivi:tt5t 3rJlr:ir i,r;'j ;.}ir i5 gnaiox .x5jd).i .r:)tsrns?st{i Sniv?83lttlv ?i ,r'Á$Lfisv BÍriiiasaf$1.:sÍ r.rirrirín'; r,r.rr ale9l't,"$nivegÍnlfisv q!;- l$orlJg rsb Srifiiítr ssY tis iiw -ostíf.c a1,?irt lë!trl{)'! n! .q1irpeii' 'r3i1i1.iJ2!1or 1lÍtïr-1iv ib er3Bl.rv :b li bgslsgr:r* rsrir ei nr.iirt?obl:rv"iiJdtri.i 5j1ni/urq .ri nr! Êrrim*:ïru..di38ibiod "b .. .niti itr1.J{Ëyrv:ri$i li
J
I I jaruari 2002 Bijlrye 1 LB/YS-131
Deloltte &Touche
WeftdÍsa.Éitd 49 comptrbfitcttsyoorsdriften 1995
. \'
Àíild 49 l. In è toelichtingop de balansworder elke rEserveen de wijze van aaÍwendingv8n de in v€ÍbandÍ|ct die Íes€ÍvcontvangenÍ€rl€ rfzonderlijk verneld en toegclicht. 2. P.r Í€€crl,cwqdt hci bruto vedoop gEduÍeídehet begrotingsjasÍin c€ll sluit€Íd overricht n4leÍgcgeven. Daaruitblijken: a) hct sddo 8anhet b€gin vatrlletjaari b) d€ rutcbijscbdjving ÍechtstÍeêksaànde ÍÊs€rvein hetjaa.; c) roeyo.gtu8cnvtn lËt s.ldo vrl dê begotitrg/rekedlg of var biischrijvingcnten lastevan (b Í€tening voÍ botanen httcn oftrn last vstr atrd€rerescrvesiÍ hctjear; d) v€rMrLÍingcn in l|ct j.ardoor ortvángensubsidi6; c) verÈcíderirgèÍ in hct jaar door overigpontvangstênvm deÍden; f) veíniDdcÍitr8Ënio h€tjaÁÍ, al d|n niet door vÍijvel, lcn gunstêvan: 1'. dc t têni[g van batenen laslen; 2o. atrdeÍEreserveB; 3". de bolsrspogtenv.st€ activai g) amu,cDdingin lÉtjarr; h) sáldoaar h.t eide van hetjaar.
