DECEMBER Peerke Donders en de slavernij in Suriname. Peerke naamgever scoutinggroep. Peerke op de Missietentoonstelling

DECEMBER 2012 jaargang 2 - nummer 4

Peerke Donders en de slavernij in Suriname Peerke naamgever scoutinggroep Peerke op de Missietentoonstelling 1923 Peerke en de Goirkese kerk

1

Voorwoord In het magazine Peerke Donders wordt op een zo breed mogelijke manier verslag gedaan van wat er zoal leeft en gaande is omtrent Peerke Donders. Dit betekent dat er in het magazine achtergrondverhalen staan, historische verhalen, verhalen over het Peerke Donders Paviljoen en het bedevaartsoord, wat er in Tilburg gebeurt, in Nederland, in Suriname en ook – steeds meer – elders in de wereld. Het magazine geeft – kortom – een compleet beeld van Peerke Donders nu. In deze aflevering – de achtste aflevering – staat een opvallend groot aantal actuele onderwerpen. Er is bijvoorbeeld aandacht voor een groep Ierse pelgrims die op bezoek was bij het geboortehuisje in Tilburg-Noord. Twee actuele onderwerpen spelen zich af in de kerk van het Goirke in Tilburg. Het houten kapelletje waarin een levensgroot beeld van Peerke Donders stond moest wegens houtworm worden afgebroken. Het immense schilderij dat tijdens de zaligverklaring in 1982 tegen de voorgevel van de St.-Pieter in Rome hing, werd uit de nok van het priesterkoor naar beneden getakeld. Wim Manders, die sinds 1990 op dinsdagmiddag de diensten in de kapel van Peerke Donders heeft verzorgd, vierde in september het feit dat hij zestig jaar geleden werd geprofest als norbertijn. Deze variatie aan actuele onderwerpen zijn sprekende voorbeelden van hoe Peerke Donders tegenwoordig nog steeds een hoofdrol speelt in de samenleving. Het nieuwsachtige karakter van de actuele onderwerpen laat tevens zien dat het magazine Peerke op alle fronten het klankbord is voor Peerke Donders en alle mensen en organisaties die zich inzetten voor zijn gedachtegoed. De redactie

Nieuwsbrief Peerke Donders Wilt u op de hoogte blijven van al het nieuws rondom Peerke Donders en het museum? Meld u dan aan als abonnee voor de digitale nieuwsbrief. Dat kan via

www.peerkedonders.nl 2

PEERKE DONDERS - DECEMBER 2012

Tilburgse zalige werd naamgever van scoutinggroep Els Schoenmakers. (foto Jeroen Ketelaars)

‘Ik hoopte maar dat ze voor Peerke zouden kiezen’ Els Schoenmakers had er zó haar hoop op gevestigd: laat het alsjeblieft Peerke worden. En zowaar, het werd Peerke. Schoenmakers had in 1964 namelijk een scoutinggroep opgericht op de Heikant in Tilburg, de omgeving waar niet alleen zij, maar natuurlijk ook Peerke Donders geboren werd en zijn jonge jaren doorbracht. En toen die scoutinggroep na een aantal jaren een nieuwe naam moest krijgen, konden de leden van de vereniging uit twee mogelijkheden kiezen. Albert Schweitzer was de ene optie, ‘de heilige van de Heikant’ de tweede. “Ik hoopte maar dat ze voor Peerke Donders zouden kiezen”, vertelt oprichtster Schoenmakers (71), tegenwoordig woonachtig in Udenhout. “De groep was aanvankelijk vernoemd naar Maria Goretti, maar toen er een welpentak bijkwam, zo rond 1976, was het tijd voor een nieuwe naam. Peerke Donders leefde altijd erg onder de mensen op de Heikant. Hij hoorde er echt bij.” Een hele geruststelling dan ook toen de scoutingleden voor Peerke stemden en besloten werd de groep zijn naam te laten dragen. En anno 2012 bestaat ‘Scouting Peerke Donders’ nog altijd en ligt het hoofdkwartier nog steeds in Tilburg-Noord, zij het tegenwoordig niet meer op de Heikant, maar aan de Centaurusweg. Els Schoenmakers stond dus bijna vijftig jaar geleden aan de basis van de groep.

3

Tijdens een verblijf van enkele jaren in Rotterdam had zij voor het eerst kennisgemaakt met het fenomeen scouting. “Je leerde er veel”, blikt zij terug. “Knopen leggen, koken, tenten opzetten, en ook deed je er kennis op van de natuur.” Eenmaal terug in Tilburg zag zij haar kans schoon om op de Heikant een eigen scoutinggroep van de grond te brengen. “Ik ben begonnen met zeven kabouters, allemaal vriendinnetjes van een zus van mij. Binnen de kortste keren kwamen er meer bij. We zaten eerst op een zolder boven een gymzaal. Later zijn we naar een opgeknapte varkensstal verhuisd.” En zoals gezegd is Peerke Donders vanaf de jaren zeventig de naamgever van de groep. Ook het bedevaartsoord in Noord ging voor de scouts een rol spelen. Op de vrijdag voordat zij op kamp gingen, werd verschillende jaren een speciale ‘kampmis’ gehouden in de openluchtkapel die zich toen nog op het terrein bevond. En aan de vooravond van de actie ‘Heitje voor een karweitje’ toog de groep naar het ‘heiligdom’ aan de Pater Dondersstraat om daar de boel op te schonen. Het huisje werd schoongemaakt, rondslingerende troep werd in zakken gedaan en de kruiswegstaties kregen een voorzichtige doch grondige schrobbeurt. Voor Schoenmakers persoonlijk is de naamsverandering nog altijd een stap van betekenis. Want toen haar vader ernstig ziek was, werd tijdens verschillende novenen de hulp van de zalige Tilburger ingeroepen. En ook toen de gezondheid van haar moeder achteruit ging en Schoen-

4

makers lange tijd de verzorging voor haar op zich nam, dook Peerke weer op. “Via een broer van mij had ik een beeld van Peerke Donders gekregen. Dat stond eerst in ons clubhuis, vastgebonden met ijzerdraad zodat het niet zou vallen. Maar er werd steeds gezegd dat er een hoop geld voor werd geboden en ik was bang dat het op een dag opeens weg zou zijn. Toen heb ik het beeld maar meegenomen. Toen ik ermee thuis kwam en het aan mijn zieke moeder vertelde, zei ze: ‘Och, laat hem maar hier beneden in de huiskamer staan, dat heb ik veel liever.’ Blijkbaar had ze vertrouwen in Peerke en wilde ze hem dichtbij zich hebben.” Jeroen Ketelaars

Schoonmaakacties door Scouting Peerke Donders in de jaren zeventig.

5

Constructie door houtworm aangetast

Peerke Donders verliest zijn kapelleke in Goirkese kerk Het kapelletje van Peerke Donders in 1982. (foto J. Dankelman CssR)

Het kapelletje van Peerke Donders in de Goirkese kerk in Tilburg is uit deze kerk verwijderd. Het hout van de constructie zat vol houtworm. Over deze kapel is geschreven in nummer zes van het tijdschrift Peerke Donders. Het beeld van Peerke Donders, dan in het kapelletje onderdak had gevonden, is in perfecte staat en blijft in de kerk staan. “Het is klaar voor de toekomst”, aldus Peter van Gestel, de Tilburgse kerkvrijwilliger die destijds zowel het kapelletje als het beeld heeft gemaakt. Het idee ontstond in oktober 1981 ter gelegenheid van de zaligverklaring in mei 1982. Het was tevens een protest tegen de voorgenomen sluiting van de kerk. De kerk van het Goirke, een rijksmonument, bevat veel kunstwerken die met Peerke Donders te maken hebben, zoals de doopvont uit 1590 waarboven Peerke Donders is gedoopt. Van al deze voorwerpen was het kapelletje met het beeld van Peerke Donders het meest curieus omdat het als volkskunst is ontstaan. Het beeld van Peerke Donders is gehuld in de toog van pater Jan Dankelman. De redemptorist is van grote betekenis geweest bij het proces tot zaligverklaring van Peerke Donders. Nu Peerke Donders zijn kapelletje moet missen, wil Peter van Gestel de Tilburgse zalige op een sokkel zetten. “Tot stof zult gij wederkeren”, zegt hij over het lot van het kapelletje. En over het beeld van Peerke Donders: “Dat heb ik een paar jaar geleden gerestaureerd en is klaar voor de toekomst.” Paul Spapens

6

In de Goirkese kerk in Tilburg was het dinsdagavond 4 september net alsof Peerke Donders uit de hemel nederdaalde. Met vereende krachten lieten gespierde vrijwilligers een groot schilderij van de Tilburgse zalige

(foto Paul Spapens)

van 25 meter hoogte naar beneden. Het schilderij met een gewicht van 150 kilo ging tegen de gevel van de Sint Pieter in Rome tijdens de zaligverklaring van Peerke Donders in 1982. Drie jaar later kreeg het een plaats in de kerk van het Goirke. Om het te beschermen tijdens de restauratie van dit rijksmonument (de eerste neogotische kerk van Nederland) werd het tijdelijk in de nok van het koor van de kerk opgehangen. Het ging zo hoog dat het enorme schilderij van 4,4 bij 3,3 meter als een klein prentje overkwam. Maar dat beeld veranderde snel toen het als het ware weer met beide voeten op de grond stond. Het schilderij werd uit de nok van het koor naar beneden getakeld om ruimte te maken voor een groot karwei in het kader van de restauratie van de kerk. De stalen stellage waarin de klokken hangen moet worden vervangen. Al het materiaal moet via een luik hoog boven het koor naar boven worden getakeld en daarbij hing Peerke Donders in de weg. Het schilderij heeft een zorgvuldig gekozen tijdelijke plaats gekregen. Paul Spapens

7


Peerke Donders komt naar beneden

In 2013 herdenken we 150 jaar afschaffing van de slavernij in Suriname omdat Nederland op 1 juli 1863 de slavernij een halt toeriep. Onder de naam ‘Keti koti’ - verbreek de ketenen - wordt deze ‘vrijheid’ jaarlijks gevierd en nationaal herdacht. ‘Vrijheid’ staat tussen aanhalingstekens omdat slavernij helaas genoeg nog steeds een actueel probleem is in de hedendaagse samenleving.

Op 27 oktober 2012 opende Peerke Donders Paviljoen de tentoonstelling ‘Zielenzorg en zielenmoord’. In deze expositie staat enerzijds centraal wat de Tilburgse missionaris / priester Peerke Donders schreef en meemaakte van slavernij en anderzijds welke ervaringen slaven zelf hadden. Zielenzorg was het doel van Peerke Donders. Zielenmoord staat voor slavernij: wanneer mensen gebruikt worden als een artikel en ontnomen van hun vrijheid en identiteit.

Peerke Donders komt aan in Suriname, verwelkomd door Monseigneur Grooff. (tekening Albin Windhausen)

8

Peerke Donders vertrok in 1842 met de Jacoba Maurina vanuit Den Helder naar Suriname ‘om aan het heil der zielen te kunnen arbeiden’. De Surinaamse regeringsmacht was destijds voorbehouden aan christelijke – in eerste instantie alleen protestantse – blanken. In het jaar van Peerkes

Aangezien Peerke ver van huis was, schreef hij regelmatig brieven naar het thuisfront en naar zijn kloosterorde. In zijn correspondentie maakte Peerke melding van ‘slaven’ en hun eigenaren. Zo spreekt hij zijn afkeer uit ten aanzien van de plantagehouders: ‘Wee! Ja, duizendmaal Wee den Europeanen, den Eigenaren van Plantage-Slaven’ en ‘Zij, die zich met het zweet en bloed van die arme slaven verrijken … door het onmenschelijk straffen of liever mishandeDansen was tijdens de slaventijd een belangrijke uitingsvorm. Na de afschaffing van de slavernij des te meer. Benoit, 1839. lingen’. Peerke veroordeelde aldus de manier waarop de slaven werden behandeld en pleitte voor een betere behandeling die hij zelf wel gaf door de verzorging van melaatsen. Peerke was echter vooral bezorgd over de verspreiding van zijn katholieke geloof en had geen respect voor de godsdienst van de slaven: ‘Afgoderij kent geen bestrijders dan ons alleen’. Een koekjesverkoopster volgens Benoit, 1839.

De handel in slaven begon aan het einde van de 16e eeuw en duurde voort tot in de 19e eeuw. In die periode zijn maar liefst 12.000.000 Afrikanen naar zowel Noord- als Zuid-Amerika verscheept. De motieven voor slavernij waren puur vanuit economisch perspectief van de blanken die zich superieur voelden ten opzichte van de ´zwarten´. Vanaf het einde van de 18e eeuw ontstonden er echter ernstige morele bezwaren ten opzichte van deze ongelijkwaardigheid van rassen. Vrijheidsbeperking van het individu en daarmee ontneming van identiteit maken dat gesproken werd van ‘soul murder’ ofwel zielenmoord. Het Afrikaanse protest tegen deze onderdrukking uit zich in uitspraken als: ‘No wan suma sa bai mi, dede wawan kan bai mi o’: ‘Niemand is in staat mij te kopen, dat kan alleen de dood’ of ‘Ik heb nooit gedroomd dat ik een stuk handel was.’

9


aankomst waren er in totaal 56.000 inwoners waarvan 46.500 zwarten (waaronder 45.000(!) slaafgemaakten), 7000 gekleurden en 2.500 blanken. Bij de afschaffing van de slavernij in 1863 werden 53.000 mensen ‘vrij’ verklaard. Op dat moment waren er in Suriname 39.500 Hernhutters (protestants) en 27.000 katholieken.

In ons (Tilburgse) materiële erfgoed vinden we nog sporen van dit koloniale verleden. Zo zien we aan het Wilhelminapark een groots monument van een rechtopstaande Peerke Donders met een kruis in zijn hand en een knielende Surinamer die opkijkt naar zijn zielzorger. Ook in beeldjes en prenten met Peerke Donders en Surinamers zien we De Zilveren bruiloft van het echtpaar Teurlings-Stokkermans in 1929. Hun zoon was bij de fraters in Suriname en stuurde afspiegelingen van verhoudingen tussen dit schilderij van fr. C. Hock Bol op. (foto Coll. Regionaal Archief Tilburg) blanken en ‘zwarten’. Andere vormen van erfgoed zijn verhalen, liedjes en dansen die vanuit de Afrikaanse en Surinaamse cultuur zijn meegedragen tot aan heden. De onderlinge communicatie van slaven over gevangenschap, vluchtpogingen en vrijheid vinden we terug in muziek: van Soul tot Hip Hop, van Kawina tot Rap en van blues en jazz. De expositie in Peerke Donders Paviljoen bevat een zevental thema’s: gewin, geloof, gesel, gekleurd, gebrek, gebroken en gedeeld. Het laatste thema refereert aan de vraag: in hoeverre kunnen we spreken van een gedeeld slavernijverleden in Tilburg? Om deze vraag te beantwoorden organiseerde Peerke Donders Paviljoen een workshop onder leiding van Jenny Wesly en medewerking van Noraly Beyer. De deelnemers spraken met elkaar over de thema’s van de tentoonstelling en over identiteit en ieders culturele bagage. Een van de conclusies was dat we - als Tilburgers / Nederlanders - allen op enige manier sporen meedragen van dit beladen verleden en daardoor deelgenoot zijn van deze ‘zwarte bladzijde’ uit de koloniale geschiedenis. Petra Robben / Dineke Stam

VANAF 27 OKTOBER 2012 IS DE TENTOONSTELLING ‘ZIELENZORG & ZIELENMOORD PEERKE DONDERS EN DE SLAVERNIJ’ TE ZIEN IN PEERKE DONDERS PAVILJOEN. GEDURENDE HET JAAR 2013 ZULLEN ER DIVERSE PUBLIEKSACTIVITEITEN PLAATSVINDEN.

Definitie slavernij Een slaaf of slavin is gevangen genomen en verkocht als een artikel. Kinderen van een slavin zijn eigendom van de slavenhouder. Een slavenhouder dwingt te mensen om te werken zonder redelijk loon en onder dreiging of toepassing van geweld. Tot 1863 hielp de Nederlandse staat de slavenhouders om winst uit slavenarbeid te halen en uit de koloniën naar het moederland te brengen.

10


Verhaal uit het Paviljoen - zomer 2012

Grootgebracht met Peerke Een warme woensdagmiddag. Joke Kloet-van Oorschot (82 jaar, Breda) wandelt het Peerke Donders Paviljoen binnen aan de arm van vrijwilligster Martine. Een hele onderneming want ze is al een dagje ouder, komt helemaal uit Breda en is bovendien slechtziend. “Lang geleden heb ik hier mijn man Gerard leren kennen. Als ik op deze plek ben denk ik aan hem en aan het wonder van onze ontmoeting. Gerard was op die dag bij Peerke Donders op bedevaart. Om te bidden voor genezing, op zijn blote voeten. Door een medische misser was hij doof geworden maar hij wilde graag weer horen.”

Bewonderaar Joke leeft in de geest van Peerke. Speciale herinneringen heeft ze aan de tijd vóór haar huwelijk dat ze als onderwijzeres op een lagere school werkte: “De mensen in de omgeving van de Trouwlaan waren in die tijd heel erg arm. Als er dan een kindje werd geboren, gaf ik de ouders een hemdje of een broekje.” Ze is een groot bewonderaar van Peerke Donders: “Als geboren Tilburgse wil ik natuurlijk graag dat hij heilig wordt verklaard. Maar voor mij is hij dat eigenlijk al. Thuis heb ik een beeldje. Meestal met het gezicht naar voren maar als ik me niet goed voel, draai ik het om. Mijn bezoek hoeft dan niets te vragen maar weet door het beeldje hoe het met me gaat. Mijn zoon zei wel eens ‘Gij met jouw Peerke toch altijd.’ Ik lachte en zei ‘Zonder hem was jij er ook niet geweest.’ Nu zegt hij er niets meer over. Kom niet aan Peerke.” Joke na afloop van het museumbezoek: “Ik vind het park en de kruisweg het mooist maar het huisje en het museum ook. Ik ben grootgebracht met Peerke. Ik ben blij dat ik weer eens geweest ben waar mijn wortels liggen.” Wilma van Nunen vrijwilliger Peerke Donders Paviljoen

11

Maria van Gompel ondernam een fikse voetreis voor de genezing van een ernstig ziek jongetje

Hoe de Peerke Donders-verering in Reusel terecht kwam Het kwam vroeger veel voor dat een pastoor de verering van een bepaalde heilige in een parochie introduceerde. Zo is de verering van Peerke Donders in Reusel terechtgekomen waar in de jaren ’60 de plaatselijke Peerke Donders Vereniging tachtig leden telde. Maria van Gompel werd in 1942 in Reusel geboren. In haar bejaardenwoninkje in Diessen koestert ze het gipsen Peerke Donders-beeldje dat ooit in de keuken stond op de schoorsteenmantel van de monumentale pastorie van O.L. Vrouw ten Hemelopneming van Reusel. “Toen hij op hoge leeftijd stierf, heb ik het geërfd”, aldus Maria van Gompel. De pastoor in kwestie was W. van Mierop. Hij werd in het oorlogsjaar 1943 parochieherder. Daarvoor was hij kapelaan in Tilburg. Hij introduceerde Peerke Donders in zijn nieuwe standplaats. Beeldend beschrijft Maria van Gompel de eerste keer dat ze het door hem meegebracht beeldje onder ogen kreeg. Als jong meisje hielp ze in haar geboortedorp de Zusters van Veghel. “Op een keer hadden de zusters drie varkens geslacht. Ik moest in een mandje aan mijn arm karbonades naar de pastoor brengen. De pastoor zat in de keuken waar ik het beeldje zag staan.” Maria van Gompel komt uit een gezin van elf kinderen. Na zes jongens was zij het eerste meisje. De overlevering wil dat haar vader van blijdschap rond de wieg danste. Hij was sigarenmaker, een beroep dat door de meeste Reuselnaren werd uitgeoefend. Het leverde een karig bestaan op. De inzet van pastoor Van Mierop voor Peerke Donders bleef ook binnen haar familie niet zonder gevolgen. In 1956 maakte ze deel uit van een groepje pelgrims van een man/vrouw of tien die te voet van Reusel naar Peerke Donders Maria van Gompel heeft een beeldje van Peerke Donders en een foto op canvas. Het beeldje is een erfenis van de pastoor die de verering van Peerke Donders in Reusel introduceerde. (foto Paul Spapens)

12


in Tilburg-Noord liepen. “Toen we de komborden van Tilburg passeerden, zei iemand: ‘Ho, ho, we zijn er nog niet.’ Ja, het was een hele tippel.” De Swies van de Schans Behoudens een marktrelatie (de boeren gingen met eieren en boter naar Tilburg), waren de Reuselnaren niet op Tilburg georiënteerd, maar op Eindhoven. Het was dus Peerke Donders die deze groep Reuselnaren voor de eerste keer naar Tilburg bracht. De aanleiding was een ernstig ongeval dat een neefje van vier was overkomen. De stok die de berries van de hoogkar omhoog hield viel om. Het jongetje kwam onder de berries terecht. Aan een ontsteking van de wond hield hij een herenbeschadiging over. Om genezing af te smeken liep een gezelschap naar Peerke Donders. “De nieuwe huizen aan de Leijparkweg in Tilburg maakten veel indruk op mij. We woonden de hoogmis bij in de kerk van de Schans. Daar hadden ze een Swies. In Reusel kenden we geen Swies. Tijdens de dienst zei de pastoor tegen de Swies dat hij op moest treden tegen kaartende jongens achter in de kerk. In Reusel deden de jongens dat niet.” De terugweg werd aanvaard per bus. De vader van het jongetje startte een noveen door negen weken op een rij van Reusel naar Peerke Donders te fietsen. Hij ondernam de tocht steeds op dinsdag, de dag van het smeekuur bij Peerke Donders. Een vrachtwagenchauffeur uit Reusel bood hem aan hem met fiets en al mee te nemen omdat het bijzonder slecht weer was. De vader weigerde. Hij had immers Peerke Donders beloofd te zullen fietsen, als zijn zoon maar genas. Diens vrouw, zussen en andere familieleden gingen voortaan met grote regelmaat per bus naar Peerke Donders. Van daar liepen ze naar de Hasseltse kapel om dan weer de bus terug naar Reusel te nemen. Een foto op canvas Deze Reuselse Peerke Donders-traditie leeft voort in de persoon van Maria van Gompel. Elke maand bezoekt ze de mis in de kapel van Peerke Donders. Ze neemt dan mensen uit Diessen mee. Mensen die ziek zijn of slecht ter been neemt ze op andere momenten mee naar het bedevaartsoord. Onlangs participeerde ze in een collectieve verzekering. “Dat is goedkoper en in mijn situatie is elke euro er één.” Als welkomstgeschenk kon ze een foto op canvas af laten drukken. “In mijn jeugd in Reusel haalde ik het lidmaatschapsgeld, een kwartje, op bij de leden van de Peerke Donders Vereniging. Mijn moeder zei dat ik het bedrag in een envelop aan een pater bij Peerke Donders moest overhandigen. Hij gaf me een prentje. Deze beeltenis hangt nu in het groot in mijn woonkamer.” Paul Spapens

13

Het Weverskind van den Heikant De eerste Tilburgse Missieweek werd in 1923 op touw gezet om ‘in onze Roomsche Stad Missiekennis en Missie-ijver te doen toenemen’. Er was een volladen programma met godsdienstige plechtigheden, vergaderingen, lezingen, film- en lichtbeeldenavonden en vooral een grootse ‘Tentoonstelling op Missiegebied’. Een programmaboekje c.q. catalogus kwam tot stand met daarin portretten van talrijke ‘zonen en dochteren van Tilburg, die voor Christus’ naam uittrokken naar verre landen’. Bijzondere aandacht was er voor de ‘Weverszoon en Missionaris Petrus Donders’. Hij zou de blikvanger van de tentoonstelling zijn. Het programmaboekje beloofde de Tilburgers een belevenis. Zo zou iedere Tilburger die de Petrus-Dondersstand bezocht Peerke beter leren kennen door onder andere een lezing met lichtbeelden van pater Van der Sande, oud-missionaris van Suriname. Daarbij zou de Tilburger uitgestalde relikwieën te zien krijgen: ‘een kostbaar gedeelte van het gebeente des Eerbiedwaardigen’; het kruisje dat hij jarenlang had gedragen en in zijn handen gehouden; de medaille van zijn rozenkrans; het tafeltje dat Peerke als ‘theologant’ op het Seminarie had gebruikt; een St. Antoniusbeeldje dat aan hem had toebehoord; de officiele Latijnse akte van zijn professie; het Latijns handboekje en meerdere brieven die de ‘Eerbiedwaardige’ geschreven had. Alsof het nog niet genoeg was om de grootsheid van Peerke Donders aan te duiden, ging de aankondiging verder: ‘Tilburgenaren, komt dan zien de verschillende

14

Want naast foto’s, relikwieën, boeken en prentjes – die overigens vrijwel allemaal een plek kregen in het huidige Peerke Donders Paviljoen - waren er grote decorstukken om de Tilburgers onder te dompelen in de sfeer van het missieland. Zo werd de ‘geest’ van de bezoekers binnengeleid in een Indianen- of Bosnegerkamp, in een hut van een tovenaar of ‘piaaiman’. Per boot zou men langs de rivieren en kreken van het binnenland kunnen varen of na voldane arbeid gaan rusten in een hangmat. Voorwerpen van Indianen en Bosnegers waren aanwezig evenals Surinaamse zaagvissen, kaaimannen, vlinders en torren. Dat alles om belangstelling op te wekken voor het missieland van de ‘Eerbiedwaardigen stadgenoot’. De catalogustekst sluit af met een ode aan Peerke: het ‘vroegere Weverskind van den Heikant’, ‘Apostel der melaatschen’, ‘Apostel der Indianen en Boschnegers’ en de ‘groote Missionaris onzer Hollandsche kolonie Suriname’. ‘Een schouwspel is hij geworden voor Engelen en menschen, bemind bij God en de menschen. Moge Hij door zijn veelvermogende voorspraak de Tilburgsche Missieweek en de Tilburgsche Missietentoonstelling zegenen!’ Petra Robben Dit St. Antoniusbeeldje stond aanvankelijk in het geboortehuisje van Peerke. Het is nu tentoongesteld in Peerke Donders Paviljoen. (foto Jan Stads)


portretten van uw Eerbiedwaardige’: een klein, bijna vergaan portretje als wereldpriester; een klein portretje van ‘den hoogbejaarden grijsaard’ en een groot portret in olieverf. Vervolgens: ‘Tilburgenaren, komt dan zien de verschillende uitgaven van boeken en boekjes, van prenten en prentjes, welke op uw Eerbiedwaardige betrekking hebben’ en last but not least: ‘Tilburgenaren, komt ‘Zo werd op de missietentoonstelling in Tilburg Pater Donders’ werken voor de indianen en bosnegers’ voorgesteld.’ eindelijk zien alles, wat U den misUit het Petrus Donders Tijdschrift, oktober 1937, aflevering 2. siearbeid en het missieland van uw grooten en heiligen Missionaris nader kan doen kennen en dat met groote moeite en onkosten van heinde en verre is te samen gebracht.’

Engelstalige ‘creditcard’ devotieprentjes massaal aangeschaft

Ierse pelgrims op bezoek bij Peerke Donders Onder leiding van redemptorist Henk Erinkveld hebben op donderdag 30 augustus vijftig Ierse pelgrims een bezoek gebracht aan het bedevaartsoord van Peerke Donders. Tot blijdschap van de begeleider waren de Ieren zo begeesterd van wat ze allemaal meemaakten in Tilburg-Noord dat ze massaal de Engelstalige devotieprentjes van de Tilburgse zalige hebben aangeschaft. Het ging hier om de unieke prentjes in de uitvoering van een creditcard. Dit type devotieprentje is er in verschillende talen, waaronder het Tilburgs dialect. De Ieren waren afkomstig uit Dundalk waar de redemptoristen een groot klooster hebben en ook een flinke parochie onder hun hoede hebben. Op 14 januari wordt er het feest van Peerke Donders gevierd. De groep verbleef een week in Maastricht van waaruit allerlei uitstapjes werden gemaakt. Een daarvan bracht ze naar het bedevaartsoord van Peerke Donders in Tilburg Noord. “Een vrolijke groep”, aldus Henk Erinkveld. “Na het bezoek aan het park, het geboortehuisje en het museum hadden ze een mooie, ik zou haast zeggen gezellige viering in de kapel.” Paul Spapens

De groep Ierse pelgrims in de kapel van het Peerke Donders pelgrimsoord. (foto: Henk Erinkveld)

16


Peerke Donders nu... Tiny Kox, senator van de SP (Socialistische Partij), zegt in een interview in tijdschrift Nieuwe Liefde: “Bij de afdrachtregeling van salaris aan de partij heb ik geen probleem; afspraak is afspraak. Ik ben opgegroeid in Brabant, en ik woon er nog steeds. In de jaren vijftig en zestig waren missionarissen als Peerke Donders daar nog helden. Die deden geweldig zwaar werk in ontwikkelingslanden, ze kregen er niets voor en als ze ziek werden, gingen ze dood. Helden waren ze.” Pas recentelijk werd de Braziliaanse redemptorist Ronaldo de la Para samen met mgr. W. de Bekker benoemd als vice-postulator om in Suriname het proces naar mogelijke heiligverklaring van Peerke Donders te begeleiden. Nu heeft pater Ronaldo de orde van de redemptoristen verlaten en moet er gezocht worden naar een opvolger. Het bisdom Paramaribo heeft de vereringsmomenten van Peerke Donders herzien. Voortaan is er iedere eerste donderdag van de maand een zogenaamd Peerke Donders-lof in de kathedraal en verder wordt er door het bisdom iedere maand een bedevaart georganiseerd naar Batavia, waar Peerke leefde, werkte en stierf. Op zaterdag 27 oktober, de verjaardag van Peerke Donders en de herdenking van Tilburgs bevrijding, was er om 14.30 uur een plechtige viering in de kapel van het Tilburgs heiligdom. De voorbereiding van de 8e Heikantse bedevaart naar Suriname is in volle gang. Deze is van 21 februari tot 12 maart 2013. Inlichting Glenn Doekhi, Vermeulenstraat 12, 5012 HB Tilburg (tel. 013-4553295). De Stichting Vrienden Petrus Donders (de voortzetting van de Vereniging Petrus Donders) heeft de beoogde samenstelling en invulling van het bestuur gerealiseerd. Onder leiding van Anton Jungerhans proberen zij o.a. te zorgen voor de sponsoring van de verschillende objecten van het heiligdom en voor het kwartaal tijdschrift van de Stichting. Wim Manders o.praem.

17

Wim Manders zestig jaar norbertijn Op zondag 16 september 2012 vierde Wim Manders het feit dat hij 60 jaar eerder was geprofest als norbertijn. Hij vierde dit feest samen met Harrie van den Berg,

De jubilerende norbertijnen Wim Manders (links) en Harrie van den Berg tijdens de plechtige jubileummis in de Tilburgse Mariakerk. (foto: Angelique Verhoeven)

die 50 jaar norbertijn is. Het tweetal woont op de priorij aan de Schans vlakbij het bedevaartsoord van Peerke Donders. Wim Manders is 55 jaar priester. 42 jaar werkte hij als pastoor in de Heikant in Tilburg. Daarvoor was hij vijf jaar betrokken bij een vormingscentrum in Tilburg en die periode werd voorafgegaan door zijn leraarschap Frans en godsdienst aan het gymnasium Bernrode in Heeswijk. Vanaf 1990 tot op de dag van vandaag is Wim Manders nauw betrokken bij Peerke Donders. Elke dinsdag gaat hij voor in de dienst in de kapel op het bedevaartsoord. Al die jaren gaf hij leiding aan het contactblad voor Peerke Donders-vereerders. Dit contactblad ging op in het huidige magazine Peerke Donders waar Wim Manders in de redactie zit. Vijf keer ging hij als priester mee op bedevaart naar Peerke Donders in Suriname. In het licht van zijn betrokkenheid op Peerke Donders haalt de in 1931 geboren Wim Manders een herinnering op uit 1970. Hij kreeg een brief van de vrouw van de burgemeester van Dinther (toen nog een zelfstandige gemeente) waarin ze schreef over een heeroom die pater was geweest aan de Heikant en die veel voor Peerke Donders had gedaan. Deze brief was als het ware een vooruitblik op het leven dat Wim Manders in het teken van Peerke Donders zou gaan leiden, óók als pater, óók op de Heikant en óók met veel inzet. Paul Spapens

18

De rubriek ‘Stemmen van dankbaarheid’ is overgenomen uit het oorspronkelijke Contactblad voor de vereerders van Petrus Donders. De initialen in deze rubriek zijn van mensen die een donatie hebben gedaan. Omdat deze inkomsten voor alle activiteiten omtrent Peerke Donders zeer belangrijk zijn én omdat het een mooie traditie is, staan ‘Stemmen van dankbaarheid’ ook in het kwartaaltijdschrift Peerke Donders. Amsterdam: Beek Ubbergen: Beers: Berkel en Rodenrijs: Cuijk: Delft: Den Dungen: Dongen: Drunen: Eindhoven: Geffen: Gilze: Heesch: ’s-Hertogenbosch: St. Michielsgestel:

L.L.; E.L.N. J.P. C.C.; L.T. J.B. J.S. N.A. A.J. C.K. P.L. M.V. M.N. C.N. C.M.; V.M. T.C.; F.V. J.N.

Middelbeers: M.M. Moergestel: W.H. Oisterwijk: J.W. Oss: V.D.B. Poppel: J.D.R. Roosendaal: D.B.; zrs. F. Rijswijk: E.V. Tilburg: T.V.; K.Z.; L.L.; E.V.; A.D.; A.J.; M.I.; J.V.; K.B.; G.W.; A.R.; C.W.; zrs. M.M.; fr. CMM. Riel: F.M. Utrecht: P.K. Vught: N.S. Waalre: A.K.

Heiligverklaring Petrus Donders Petrus Donders werd in 1982 zalig verklaard. Op verzoek van velen bevorderen wij zijn heiligverklaring. Nodig is daarvoor een onverklaarbaar wonderlijk feit dat op voorspraak van Petrus Donders werd verkregen. Wie dit heeft meegemaakt, of er van heeft gehoord, wende zich tot: Mevrouw Claudia Peters, Lusthoflaan 29, 2316 HX Leiden.

19


Stemmen van dankbaarheid

Dit blad verschijnt vier keer per jaar Uitgave van de Stichting Vrienden Petrus Donders Redactie: Paul Spapens (hoofdredacteur) Ronald Peeters (eindredacteur) Wim Manders Petra Robben Redactieadres: [email protected] Abonnementenadministratie: Stichting Vrienden Petrus Donders, De Schans 95, 5011 EN Tilburg telefoon: 013 - 4550663 e-mail: [email protected]

Donaties: giro 11 15 135 t.n.v. Stichting Vrienden Petrus Donders

Kapel: Vieringen in de kapel van het heiligdom: Iedere dinsdagmiddag om 14.30 uur. Op de eerste dinsdag van de maand is dit een eucharistieviering. De kapel is iedere dag geopend van 10.00 uur tot zonsondergang.

Peerke Donders Paviljoen Pater Dondersstraat 20, 5011 XG Tilburg Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 13.00 - 17.00 uur

www.peerkedonders.nl

DECEMBER Peerke Donders en de slavernij in Suriname. Peerke naamgever scoutinggroep. Peerke op de Missietentoonstelling

Recommend Documents