De zevensprong OKRA-beleidsplan

De zevensprong

OKRA-beleidsplan 2011-2015

Colofon Verantwoordelijke uitgever Jan Vandecasteele | Vier Uitersten 19 | 8200 Brugge Vormgeving gevaert graphics nv 1 oktober 2010 OKRA vzw Haachtsesteenweg 579 | 1030 Brussel | 02 246 44 41 www.okra.be

VOORAF

4

Deel 1

Organisatieprofiel 1.1. Missie en doelstellingen 1.2. Historiek 1.3. Organisatieprofiel

6 6 7 8

Deel 2

Traject van beleidsplanning

10

Deel 3

Evaluatie van het beleidsplan Van charleston, over swing tot rock-’n-roll, bijgesteld, 2006-2009 3.1. Evaluatie van de uitvoering van het beleidsplan 3.2. Regionale evaluatie van het beleidsplan 3.3. Evaluatie door het personeel 3.4. Evaluatie door het OKRA-beleid 3.5. Evaluatie door de diensten en deelwerkingen 3.6. Evaluatie door de overheid

12 12 13 14 14 14 15

Deel 4

Interne analyse 4.1. OKRA-cijfergegevens (2003-2009) 4.2. Onderzoek in 64 kwaliteitstrefpunten 4.3. Bevindingen van de stakeholders

16 16 19 21

Deel 5

Omgevingsanalyse 5.1. De demografische evolutie 5.2. De individualisering 5.3. Secularisering 5.4. Informatieverstrekking 5.5. Economische ontwikkeling 5.6. OKRA ten aanzien van het beleid 5.7. Educatieve behoeften bij ouderen 5.8. Tot slot

22 22 23 24 24 24 24 25 25

Deel 6

SWOT-analyse 6.1. Sterken 6.2. Zwakten 6.3. Kansen 6.4. Bedreigingen 6.5. Besluit

28 28 29 30 31 31

Deel 7

Strategische uitdagingen, doelstellingen en acties 7.1. Zorg-saam en solidair 7.2. Divers en kwaliteitsvol sociaal-cultureel aanbod 7.3. Belangenbehartiging 7.4. Fijnmazig netwerk van trefpunten 7.5. Invloedrijke beweging met veel leden 7.6. Vrijwilligers als onmisbaar menselijk kapitaal 7.7. Communicatie als smeerolie

36 36 39 43 45 46 48 49

Deel 8

Mensen en middelen

52

Deel 9

De inhoudelijke beoordelingselementen 9.1. Realisatie van de vier functies 9.2. Trefpuntbegeleiding 9.3. Vrijwilligersbeleid 9.4. Verruiming en verbreding van de participatie 9.5. Communicatie met de leden 9.6. Acties met een landelijk karakter 9.7. Ontwikkeling van vernieuwende en bijzondere activiteiten 9.8. Culturele diversiteit 9.9. Samenwerken en netwerkvorming met andere organisaties 9.10. Zorg voor professionaliteit en professionalisering 9.11. Zorg voor kwaliteit

54 54 56 57 57 58 59 59 60 61 61 63

BIJLAGE BIJLAGE BIJLAGE BIJLAGE BIJLAGE

1 2 3 4 5

ORGANISATIEPROFIEL INTERNE ANALYSE OMGEVINGSANALYSE SWOT-ANALYSE STRATEGISCHE UITDAGINGEN

Geraadpleegde bronnen

64 76 90 106 114 134

Vooraf Bij de voorbereiding van dit beleidsplan eind 2008 stelden de beleidsvrijwilligers kritische vragen. Kan OKRA de babyboomgeneratie wel aanspreken? Vindt OKRA nog opvolgers voor de trouwe vrijwilligers van de Cardijngeneratie? Zal de dalende ledenevolutie stoppen? Blijft het sociaal cultureel aanbod niet te traditioneel? Kan OKRA standhouden als de belangenbehartiger van de 55-plussers? En moet ze als sociale beweging niet meer opkomen voor de kwetsbare groepen? Slaagt OKRA erin haar netwerk van trefpunten te behouden? Kan OKRA op tegen de alsmaar toenemende concurrentie? Spreekt het imago de jonge senior wel voldoende aan? Heeft OKRA de trein van de digitalisering gemist? Blijft OKRA een financieel gezonde beweging met een ervaren personeelsploeg? Kortom, slaagt OKRA erin haar unieke positie te behouden en te versterken in het komend decennium? Doorheen het proces van beleidsplanning heeft OKRA antwoorden gezocht op deze cruciale vragen. OKRA is nu geland op de zevensprong. De Zevensprong is een jeugdboek van Tonke Dragt. Het boek vertelt het verhaal van een jongen die opgesloten zit in een kasteel. Hij moet ontsnappen en op zoek gaan naar een schat. Niet ver van het kasteel ligt de zevensprong. Een kruispunt waar zeven belangrijke wegen samenkomen. Diezelfde verklaring van het woord zevensprong staat in Van Dale. In het OKRA-beleidsplan 2011-2015 komt het magische cijfer zeven voortdurend terug. Zo wil OKRA de komende vijf jaar zeven grote uitdagingen aanpakken. Zeven opdrachten staan voor OKRA centraal: contact en ontmoeting die voor OKRA een kernopdracht zijn. Educatie, cultuur, sport, zorg, zingeving en belangenbehartiging zijn basisopdrachten waarin telkens de kernopdracht contact en ontmoeting terugkeert. In haar doelgroep onderscheidt OKRA zeven deeldoelgroepen: de warmtezoeker, de cultuurliefhebber, het leerbeest, de knuffelgek, de sporter, de zinspeurder en de belangenfreak. Om het cijfer zeven kan OKRA de komende vijf jaar duidelijk niet. Ze wil het kruispunt zijn waar die verschillende groepen van telkens zeven wegwijzers heen leiden en samenkomen. Een levendig, interessant en strijdbaar kruispunt van en voor 55-plussers. De zevensprong is een trefpunt, een rendez-vous vanwaar 55-plussers vertrekken en waar ze weer samenkomen. Mensen die met pensioen gaan, staan ook op een belangrijk kruispunt in hun eigen levensverhaal. Een nieuwe levensfase boordevol uitdagingen dient zich aan.

de zevensprong ❘ 4 ❘

De zevensprong is een kruispunt waar je je weg uitstippelt. Elk van de zeven wegwijzers wijst in een andere richting. 55-plussers vormen een heel diverse groep met diverse trajecten. Zo biedt de zevensprong een waaier aan mogelijkheden, voor elk wat wils. Dit beleidsplan bevat plannen en keuzemogelijkheden te over. Het is aan de trefpunten of lokale OKRA-groepen en aan de regio’s om deze keuzes te maken. Zoals een wegwijzer de reiziger in de juiste richting stuurt, zo houdt dit beleidsplan OKRA de komende vijf jaar op koers. Lees dit beleidsplan en je maakt kennis met de wegwijzers die deze koers bepalen. Het trefpunt blijft de kern van het kruispunt. Dit beleidsplan bestaat uit negen delen. In deel 1 maakt de lezer kennis met OKRA, de grootste sociaal-culturele beweging van en voor 55-plussers. In deel 2 staat de realisatie van het beleidsplan centraal: een twee jaar lange voorbereiding en wie daarbij betrokken werd. Verbeterpunten uit de evaluatie van het vorige beleidsplan zijn het onderwerp van deel 3. In deel 4 en 5 volgen een interne analyse van OKRA en de omgevingsanalyse. Deze twee analyses leveren stof voor de SWOT-analyse in deel 6. De kern van het beleidsplan zit in deel 7: de strategische uitdagingen met het hoe en waarom, de strategische doelstellingen en de daaruit voortvloeiende acties. Hier komt de zevensprong tot volle ontwikkeling. Deel 8 belicht hoe mensen en middelen voor dit plan ingezet worden. Ten slotte verduidelijkt deel 9 hoe OKRA de inhoudelijke beoordelingscriteria zal realiseren. Wie daarna nog meer lust, vindt in de bijlagen meer gedetailleerde informatie. Dank aan alle vrijwilligers, personeelsleden en medewerkers die kritisch en creatief meegewerkt hebben aan dit plan. Vanaf vandaag zetten we de woorden om in daden. Miet Smet, Algemeen voorzitter Jan Vandecasteele, Algemeen secretaris Anita De Niel, voorzitter Commissie Beleidsplan Roel François, procesbegeleider

❘ 5 ❘ de zevensprong

1

Organisatieprofiel 1.1. Missie en doelstellingen De missie van OKRA luidt: ‘OKRA verenigt gepensioneerden en zij die in dezelfde levensfase gekomen zijn om hun persoonlijke ontplooiing en hun deelname aan het maatschappelijk leven te bevorderen.’ De missie is vertaald in drie hoofddoelstellingen of pijlers: sociaal-culturele werking, belangenbehartiging en beweging maken. 1. Zoveel mogelijk gepensioneerden kansen geven en motiveren om deel te nemen aan sociale, educatieve en culturele activiteiten die bijdragen tot hun persoonlijke ontplooiing en hun deelname aan het maatschappelijk leven door het zelf aanbieden van activiteiten of het toegankelijker maken ervan. 2. Initiatieven nemen of deelnemen aan initiatieven die leiden tot betere levensomstandigheden voor de gepensioneerden en tot een betere samenleving voor iedereen. 3. Om de twee eerste opdrachten te verwezenlijken streeft OKRA naar het optimaal betrekken van zoveel mogelijk gepensioneerden in een democratische vereniging en beweging die gedragen wordt door de gepensioneerden zelf en opgebouwd is vanuit lokale trefpunten of groepen. OKRA laat zich in de eerste plaats leiden door waarden die ontleend zijn aan het Evangelie, de Europese en universele rechten van de mens en door de principes van de democratie. De naam OKRA verwijst naar vier kerneigenschappen: open, christelijk, respectvol en actief.

1.2. Historiek De eerste OKRA-trefpunten, tot 2006 KBG-afdelingen genoemd, startten een zestigtal jaar geleden en organiseerden in de eerste plaats ontspannende ontmoetingsactiviteiten. In 1956 werd de overkoepelende landsbond opgericht die zich ook toelegde op de verdediging van de belangen van gepensioneerden. In de jaren zestig en zeventig groeide KBG spectaculair en breidde de werking enorm uit. Het decreet op het verenigingswerk van 1975 erkende KBG en de afdelingen boden vormende en culturele activiteiten aan. In 1979 startte de eerste seniorenacademie en een jaar later breidde KBG de werking uit met een gestructureerde rusthuiswerking. In 1987 werd de vzw Seniorensport opgericht. In datzelfde jaar bereikte KBG een historisch hoogtepunt met 278 000 leden en 1 256 trefpunten.

de zevensprong ❘ 6 ❘ deel 1 organisatieprofiel

Kort daarna stond KBG voor een keerpunt. Het eerste ledenverlies werd in 1992 vastgesteld. KBG pakte van toen af uit met een vernieuwingsoperatie. In de jaren negentig doken de eerste beleidsplannen op. De belangenbehartiging werd verder uitgebouwd als de tweede grote pijler. De lokale en gemeentelijke belangenbehartiging werd een nieuw project. OKRA bouwde kwaliteitszorg in de werking in en stimuleerde de afdelingen tot een divers en kwalitatief aanbod, noodzakelijk om de nieuwe generatie senioren aan te trekken. De idee van segmentering won veld. In de periode 2004 tot 2009 ging KBG opnieuw door een versneld vernieuwings- en veranderingsproces en werd in 2006 herboren als OKRA. Er werd fundamenteel gesleuteld aan de structuur om meer eenheid en efficiëntie te bereiken. Op het vlak van imago en communicatie werd een inhaalbeweging in gang gezet. In 2008 werd de koepel OKRA-ACADEMIE vzw opgericht als steunpunt voor de regionale academies en in 2010 werd OKRA erkend als gebruikers- en mantelzorgorganisatie in het kader van het Woonzorgdecreet. Deze nieuwe werking kreeg de naam OKRA-ZORGRECHT. Deze beknopte historiek toont dat KBG/OKRA in zestig jaar een enorme weg aflegde en dit samen met haar doelpubliek. Wat vooral opvalt is de voortdurende verruiming en vernieuwing van het aanbod dat alert en marktgericht inspeelt op de grote veranderingen bij de 55-plussers zelf. De ouden van dagen uit de statuten van 1956 evolueerden tot vitale en bewuste 55-plussers, babyboomers die volop willen participeren aan en genieten van het leven. OKRA is hun dynamische beweging.

1.3. Organisatieprofiel Hoe zit de organisatie OKRA in elkaar? Welke zijn haar belangrijkste activiteiten? OKRA heeft een klassieke en getrapte structuur met drie grote beleidsniveaus: trefpunt, regio en Algemeen. Naast deze drie beleidsniveaus kent OKRA ook nog twee overlegplateaus: de gewesten (gemeentelijk en intergemeentelijk) en de provincies. 1.3.1. Trefpunt De plaatselijke afdeling kreeg in 2006 de naam trefpunt. Deze plaatselijke OKRAgroepen worden geleid door een ploeg vrijwilligers. De leden vormen de basis van het trefpunt. OKRA telt 1 187 trefpunten in Vlaanderen en Brussel-hoofdstad, overwegend op parochiaal niveau. De trefpunten hebben een aanbod of jaarprogramma met ontmoetings- en ontspanningsactiviteiten. Ze organiseren ook een brede waaier van activiteiten die beantwoordt aan de behoeften en interesses van de doelgroep. OKRA bracht deze activiteiten onder in deelwerkingen zoals onder meer OKRA-SPORT. Sporten, kaarten, creatief bezig zijn, daguitstappen en zo meer. Wijkverantwoordelijken koesteren het maandelijks contact met hun leden tijdens een bezoek aan huis. Leden die in een woonzorgcentrum wonen, kijken uit naar bezoek van en animatie via zorgvrijwilligers.

deel 1 organisatieprofiel


Ook de belangenbehartiging krijgt vorm in de trefpunten. Via een of meer vrijwilligers die mensen informeren en wegwijs maken en die problemen signaleren. Trefpunten spelen een rol in de gemeentelijke ouderenadviesraad. In het kader van de gemeenteraadsverkiezingen werken de trefpunten samen aan een Zilverboek, het gemeentelijk OKRA-memorandum. 1.3.2. Regio OKRA telt in Vlaanderen 18 regio’s, ze komen min of meer overeen met de bestuurlijke arrondissementen. Dit beleidsniveau verbindt de trefpunten met de beweging als geheel. Elke regio heeft een zekere autonomie bepaald door een eigen beleidsstructuur met een regioraad, een regiobestuur en een dagelijks bestuur. Verkozen vrijwilligers voeren het beleid. Voor belangrijke aspecten of deelwerkingen worden vrijwilligers ingeschakeld via regionale werkgroepen. In de regionale secretariaten werken 53 beroepskrachten: 29 in een educatieve en 28 in een ondersteunende functie. Om efficiënter te werken ontwikkelde OKRA vier samenwerkingsverbanden waarin tien regio’ s betrokken zijn. De belangrijkste opdracht van de regio’s is de begeleiding van de trefpunten en de coaching van de vrijwilligers. Daarvoor zijn 29 educatieve beroepskrachten ingeschakeld. OKRA registreert vier types begeleiding: begeleiding tijdens trefpuntactiviteiten, ondersteuning op bestuursvergaderingen, coaching via individuele persoonlijke contacten en interventies bij trefpunten in moeilijkheden. De collectieve begeleiding van trefpunten wordt georganiseerd via regionale startdagen, gewestvergaderingen en kadervorming. De regio’s communiceren met de leden en bestuursleden via print en digitaal. De regio’s stimuleren de belangenbehartiging in de trefpunten via kadervorming. Zij coördineren de acties rond het Zilverboek in het kader van de gemeentelijke verkiezingen. De regio’s zetten ook bovenlokale initiatieven of projecten op die inspelen op de diverse interesses en verwachtingen van 55-plussers. Deze initiatieven maken voor de leden het aanbod dat ze in het trefpunt vinden, nog rijker en veelzijdiger. Vaak gaat het hier om een open aanbod waar ook niet-leden kunnen aan deelnemen. Dit aanbod boort diverse segmenten van de doelgroep aan: educatie via de academies, culturele manifestaties en creatieve ateliers, diverse sportinitiatieven en een open aanbod rond zorg en zingeving. 1.3.3. Algemeen Het nationale niveau van OKRA heet OKRA-Algemeen. Het is een vzw, een koepel van 1 187 trefpunten en 18 regio’s met 211 837 leden (2009). De vzw OKRA betrekt de vrijwilligers bij het beleid via de Algemene Raad, het Algemeen Bestuur, het Algemeen Dagelijks Bestuur en gespecialiseerde commissies en werkgroepen. Op het Algemeen secretariaat zijn 17 educatieve en 7 ondersteunende krachten aan het werk. Ze bouwen diverse diensten uit in functie van de regio’s en trefpunten. OKRA is nauw verweven met de vzw’s OKRA-SPORT en OKRA-ACADEMIE.

de zevensprong ❘ 8 ❘ deel 1 organisatieprofiel

OKRA realiseert de sociaal-culturele doelstelling via een centraal thema dat twee tot drie jaar als een rode draad door de werking loopt. Op alle niveaus van de beweging. Het centraal thema is een actuele inspiratiebron voor de werking en een instrument om vernieuwend te werken. Het centraal thema wordt opgesplitst in jaarprogramma’s en vertaalt zich in keuzeactiviteiten voor trefpunten. De regio’s stimuleren de trefpunten om het centraal thema op te nemen in hun aanbod. Naast het aanbod vanuit het centraal thema biedt de sociaal-culturele pijler van OKRA jaarlijks een divers keuzeaanbod dat inspeelt op de verscheiden interesses van de 55-plussers: sport, academie, reizen, zingeving, creativiteit, zorg en zo meer. Dit aanbod is ingebed in de OKRA-deelwerkingen. De Algemene belangenbehartiging wordt door twee diensten gerealiseerd. De Studiedienst volgt de actualiteit op, stelt dossiers samen, organiseert politieke congressen en Algemene studiedagen, coördineert de Algemene acties en ondersteunt de plaatselijke en regionale belangenbehartiging. De Pensioendienst volgt de pensioenwetgeving op, informeert de leden en de bestuursleden hierover, vormt de regionale pensioenverantwoordelijken, formuleert adviezen aan de overheid en behartigt individuele pensioendossiers. Gespecialiseerde vrijwilligers worden betrokken via thematische werkgroepen. De Commissie Belangenbehartiging adviseert het OKRA-beleid. Voor lobby- en vertegenwoordigingswerk tekenen vrijwilligers en beroepskrachten. De bewegingsuitbouw realiseert zich hoofdzakelijk via de Dienst Communicatie, de Personeelsdienst, de Vormingsdienst met het vrijwilligersbeleid, de Commissie Beleidsplanning en de Financiële Commissie. De Dienst Communicatie is verantwoordelijk voor het communicatiebeleid op de verschillende niveaus. De Commissie Communicatie is daartoe het beleidsorgaan. Diverse opdrachten liggen in dat kader voor: het opstellen en uitvoeren van jaarlijkse communicatieplannen, de interne en externe communicatie en de marketing realiseren, regio’s en trefpunten mee op het goede communicatiespoor krijgen, vorming verzorgen, realiseren van diverse media online en offline, het realiseren en bewaken van de huisstijl, het opzetten van marketingacties, het uitwerken van ledenvoordelen en zo meer. De ledenbeweging is bijzonder belangrijk: leden betalen jaarlijks een persoonlijke ledenbijdrage waarvoor zij kunnen deelnemen aan de activiteiten, verzekerd zijn, het OKRA-magazine ontvangen en genieten van diverse ledenvoordelen. De Personeelsdienst is verantwoordelijk voor het eenvormige personeelsbeleid van de Algemene en regionale beroepskrachten. De Financiële Commissie adviseert het beleid op het gebied van de financiën. OKRA-Algemeen beschikt ook over twee logistieke diensten: de administratie en de boekhouding.

Meer weten? Zie bijlage 1 en okra.be.

deel 1 organisatieprofiel


2

Traject van beleidsplanning Dit beleidsplan is het resultaat van een werken denktraject dat tussen september 2008 en september 2010 afgelegd werd. Beleidsvrijwilligers en beroepskrachten actief op alle domeinen en op alle niveaus werkten mee. Terugkoppeling naar het beleid en naar de regio’s was in het traject ingebouwd. Tijdens drie belangrijke studiedagen werden cruciale keuzes gemaakt. Hier volgt een bondig overzicht van de tien belangrijkste etappes. 1.

De Commissie Beleidsplanning wordt als planningsteam aangesteld. Acht beleidsvrijwilligers en acht educatieve personeelsleden maken er deel van uit. De Commissie coördineert het proces tijdens acht werkvergaderingen verspreid over twee jaar.

2.

Het beleidsplan Van charleston, over swing tot rock-’n-roll, bijgesteld, 20062009 wordt grondig en systematisch geëvalueerd door het educatief personeel en de beleidsvrijwilligers, door de regio’s en de deelwerkingen. Het visitatieverslag van de overheid levert belangrijke verbeterpunten op. De Commissie Beleidsplanning bundelt de evaluaties en noteert de conclusies. Deze worden op de eerste studiedagen voorgelegd en besproken met een ruime groep.

3.

OKRA verzamelt en verwerkt daarna (cijfer)gegevens over de voorbije beleidsperiodes. Cijfers over de leden, bestuursleden, trefpunten, kadervorming, belangenbehartiging in de trefpunten en zo meer. Ook cijfergegevens over het regionaal aanbod komen aan bod. De verwerking en analyse van deze gegevens toont de interne sterktes en zwaktes van OKRA. Daarnaast wordt a

a

n

64 kwaliteitstrefpunten een uitgebreide vragenlijst voorgelegd tijdens een face-to-face interview. Dit onderzoek levert het profiel van een succesvol trefpunt op. OKRA bevraagt stakeholders. 4.

De Studiedienst stelt de omgevingsanalyse op die voorgelegd wordt aan de Commissie Beleidsplanning. Deze Commissie leidt uit de omgevingsanalyse de belangrijke kansen en bedreigingen voor OKRA af.

5.

Gebaseerd op al het voorgaande voert OKRA een grondige SWOT-analyse uit op alle niveaus en voor alle deelaspecten. Deze analyses worden door de Commissie Beleidsplanning gesynthetiseerd. De conclusies leiden naar voorstellen voor strategische uitdagingen.

6.

Beleidsvrijwilligers en educatieve beroepskrachten kiezen zeven strategische uitdagingen op een studietweedaagse. Per uitdaging worden strategische doelstellingen afgeleid.

de zevensprong ❘ 10 ❘ deel 2 TRAJECT VAN BELEIDSPLANNING

7.

Op een derde belangrijke terugkoppeling met driehonderd regiobestuursleden worden de strategische uitdagingen en doelstellingen verder vertaald in operationele doelen.

8.

De Algemene Raad geeft vervolgens vanuit het beleid groen licht aan de belangrijkste krachtlijnen van het nieuwe beleidsplan. De educatieve beroepskrachten gaan in conclaaf om in technische werkgroepen de acties SMART te vertalen. De regio’s bepalen hun engagementen in het kader van het nieuwe beleidsplan.

9.

De Financiële Commissie buigt zich over de financiële consequenties van het beleidsplan. Hoe zullen mensen en middelen in de periode 2011 tot 2015 ingezet worden?

10. In de zomer van 2010 wordt het nieuwe beleidsplan in een definitieve vorm gegoten. Na de goedkeuring door de Commissie Beleidsplanning wordt het beleidsplan op het vlak van stijl en vorm opgeschoond. Dit is het resultaat. Om af te ronden nog dit: welke actoren maakten dit beleidsplan? ● Beleidsvrijwilligers uit het Algemeen Bestuur. ● Verantwoordelijken en specialisten uit de deelwerkingen academie, sport, reizen, crea, zorg en zingeving. ● Beroepskrachten en vrijwilligers uit de diensten belangenbehartiging en communicatie. ● Regiovoorzitters, regiobestuursleden en regionale educatieve medewerkers. ● Spilfiguren uit 64 kwaliteitstrefpunten. ● Het voltallige personeel van OKRA, educatief en ondersteunend. ● Stakeholders uit diverse externe organisaties. Hier past dank en waardering voor hun wezenlijke bijdrage aan dit plan.

deel 2 TRAJECT VAN BELEIDSPLANNING ❘ 11 ❘ de zevensprong

3

Evaluatie van het beleidsplan Van charleston, over swing tot rock-’n-roll, bijgesteld, 2006-2009 Hier volgt een synthese van de uitgebreide evaluatie van het vorige beleidsplan. Drie elementen komen aan bod: de opmaak, de inhoud en de uitvoering. Diverse groepen maakten hun evaluatie.

3.1. Evaluatie van de uitvoering van het beleidsplan Vier voortgangsrapporten leveren gegevens over de realisatie van het beleidsplan. Het wordt grotendeels uitgevoerd. Het beleidsplan bevat zes grote uitdagingen. 1. Uitdaging 1. De versterking van de trefpunten wordt gerealiseerd: het aantal trefpunten daalt licht maar de werking blijft ruim en divers. Trefpunten realiseren de vier functies van het vormingswerk. Regio’s slagen er grotendeels in de trefpunten te ondersteunen en te begeleiden. De vernieuwing van de werking en de besturen neemt een aanvang maar is nog niet volledig gerealiseerd. 2. Uitdaging 2. Voor de versterking van de lokale belangenbehartiging legt OKRA de lat hoog: na een positieve evolutie in het begin, doet zich op het einde van de beleidsperiode een stagnatie voor. Het streefcijfer van 550 belangenbehartigende trefpunten wordt niet meer gehaald. In het kader van de gemeentelijke verkiezingen van 2007 realiseren 707 trefpunten uit 177 gemeenten een Zilverboek. Een opmerkelijke realisatie. 3. Uitdaging 3. Via het centraal thema cultuur de culturele werking verhogen en verbreden. De cijfers tonen aan dat trefpunten en regio’s in de beleidsperiode veel culturele initiatieven nemen. De regio’s promoten het thema in de trefpunten en breiden hun aanbod aan culturele initiatieven uit. De deelnemersaantallen zijn massaal. OKRA besteedt veel aandacht aan de culturele diversiteit en op lokaal vlak resulteert dit in 229 initiatieven. Ondanks deze resultaten wordt cultuur niet ervaren als een makkelijk thema. 4. Uitdaging 4. OKRA wil via het ontwikkelen van een aanbod in het tweede spoor op bovenlokaal vlak de idee van segmentering realiseren. Ze doet dat op het vlak van educatie (academie), groepsreizen, sport, cultureel aanbod en creatieve werking. Voor de meeste domeinen slaagt OKRA er grotendeels in de voorziene acties uit te voeren. Sport en cultuur halen goede cijfers, academie en reizen dalen licht. De doelstelling om de creatieve werking te vernieuwen lukt gedeeltelijk. Het tweede

de zevensprong ❘ 12 ❘ deel 3 EVALUATIE VAN HET BELEIDSPLAN

spoor is een bruikbaar instrument om nieuwe en jonge leden aan te trekken en om in de trefpunten het aanbod meer divers en kwaliteitsvol te maken. In de toekomst moet het aanbod nog verder vernieuwd worden. 5. Uitdaging 5. Bijzondere doelgroepen staan hier centraal. Deze uitdaging wordt gedeeltelijk gerealiseerd. De zorgwerking met de bezoekerskernen voor de bewoners van woonzorgcentra kent plaatselijk een sterke groei. Meer aandacht voor minder mobiele leden thuis is vanuit de regio’s slechts beperkt aangepakt maar veel trefpunten verzorgen regelmatig huisbezoeken. Voor de leden in de grootstad worden in Antwerpen en Brussel experimenten opgezet. Antwerpen start met enkele nieuwe stadstrefpunten. Het project met betrekking tot de culturele verscheidenheid krijgt bijzonder veel aandacht: OKRA maakt kennis met de allochtone ouderensector, verricht onderzoek en experimenteert. Over dit onderwerp wordt de communicatie met de leden bijzonder goed verzorgd. De werking met deze doelgroep structureel inbouwen, blijft een moeilijke opdracht. 6. Uitdaging 6. Een meer gecoördineerd en efficiënt beleid realiseren. Deze uitdaging wordt in grote mate gerealiseerd. OKRA zet belangrijke stappen naar meer eenheid en voert een eenvormig personeels- en vrijwilligersbeleid. Het charter van de vrijwilliger vertaalt zich in een Vrijwilligersmap en een sterk vormingsbeleid. De vernieuwingsoperatie met de nieuwe naam en huisstijl slaat zeer goed aan, ook bij de trefpunten. Op het vlak van communicatie zijn niet alle acties gerealiseerd. In de beleidperiode komt de Financiële Commissie tot een personeelsnorm, een eenvormige ledenbijdrage en een eenvormig boekhoudsysteem. Het registratie- en meetsysteem wordt geoptimaliseerd en levert jaarlijks belangrijke beleidsinformatie op. Een aanpassing aan recente digitale evoluties dringt zich op.

Besluit: het vorige beleidsplan heeft het mogelijk gemaakt dat OKRA in positieve zin evolueerde. De eenheid is gegroeid en maakt OKRA sterker. De vernieuwingsoperatie is geslaagd maar vraagt verdere stappen. De idee van segmentering vindt meer en meer ingang onder meer via het tweede spoor. Toch is OKRA er onvoldoende in geslaagd de jongere generatie senioren te verleiden.

3.2. Regionale evaluatie van het beleidsplan De regio’s evalueerden het vorige beleidsplan met hun beleidsvrijwilligers. Uit de synthese van deze vragenlijsten blijken grote verschillen tussen de regio’s onderling. Alle regio’s werken loyaal mee aan de uitvoering maar de resultaten zijn wisselend. Sommige doelstellingen zoals deze met betrekking tot de trefpunten worden quasi

deel 3 EVALUATIE VAN HET BELEIDSPLAN ❘ 13 ❘ de zevensprong

overal gerealiseerd. Voor de doelstelling in verband met de lokale belangenbehartiging zien we regio’s in twee snelheden. Wat betreft de werkingen in het kader van het tweede spoor kiezen regio’s ervoor zich te specialiseren. Ze gaan op die manier ook in op specifieke, regionale behoeften. Ook omwille van beperkingen met betrekking tot mensen en middelen kiezen de regio’s en vertonen ze sterktes en zwaktes. Zo wordt OKRA-ZORG in zes regio’s sterk aangemoedigd. Alle regio’s werken aan het centraal thema, behalen goede cijfers maar besluiten dat het een moeilijk thema is. Op het vlak van vrijwilligersbeleid boeken alle regio’s resultaten, de ene wat betere dan de andere. De regionale communicatie is verbeterd en meer geprofessionaliseerd maar er blijven nog heel wat werkpunten. De regio’s formuleren aanbevelingen voor het nieuwe beleidsplan: meer zin voor realiteit, meer prioriteiten, meer keuzemogelijkheden en minder verplichtingen. De samenwerking tussen regio’s moet sterker in het kader van meer efficiëntie. Regionale beroepskrachten vragen meer tijd voor individuele trefpuntbegeleiding. Ten slotte moet OKRA nog meer inspelen op de recente evoluties die zich bij de doelgroep voltrekken.

3.3. Evaluatie door het personeel De personeelsgroep evalueert het beleidsplan en komt tot enkele verbeterpunten: een aanpassing van het registratieprogramma Administrator, een jaarlijkse analyse van de cijfers, afbakening van prioriteiten en vereenvoudiging van de acties op het lokale niveau.

3.4. Evaluatie door het OKRA-beleid Beleidsvrijwilligers verwachten van het nieuwe beleidsplan meer vernieuwing en meer aantrekkingskracht voor de jongere generaties. Een verdere segmentering is aangewezen. Vrijwilligers moeten het hoofdaccent worden. Drie uiterst belangrijke werkpunten liggen voor: de begeleiding van de trefpunten, de leden(beweging) en de vrijwilligers.

3.5. Evaluatie door de diensten en deelwerkingen De Commissie Belangenbehartiging evalueert de aspecten die met haar domein te maken hebben. Hetzelfde voor wat betreft de communicatie. Ook de Raad van Bestuur van OKRA-SPORT en van OKRA-ACADEMIE onderwerpen het vorige beleidsplan aan een kritisch onderzoek. Op een denkdag komen gespecialiseerde vrijwilligers en beroeps-

de zevensprong ❘ 14 ❘ deel 3 EVALUATIE VAN HET BELEIDSPLAN

krachten samen rond zorg, zingeving, reizen, bedevaarten en crea. De Commissie Beleidsplan houdt met deze evaluatieverslagen rekening voor het nieuwe beleidsplan.

3.6. Evaluatie door de overheid De twee vorige beleidsplannen krijgen van de adviescommissie een positieve beoordeling als ze ingediend worden. Het verslag van de adviescommissie duidt de inhoudelijk sterke punten aan en geeft ook enkele aanbevelingen. Op 18 maart 2009 komt de visitatiecommissie op bezoek bij OKRA-Algemeen en levert een positief visitatieverslag af. Dit is een onderdeel van de eindevaluatie in het kader van het decreet. De verbeterpunten hebben betrekking op volgende elementen: OKRA is te sterk aan het professionaliseren, de online-communicatie kan beter, idem voor het structureel werken aan culturele diversiteit. De OKRA-delegatie in de visitatiecommissie noteert vanuit het gesprek enkele aandachtspunten met betrekking tot het meetbeleid, de gemeenschapsvormende functie, het tweede spoor, OKRA-ZORG en het vrijwilligersbeleid.

deel 3 EVALUATIE VAN HET BELEIDSPLAN ❘ 15 ❘ de zevensprong

4

Interne analyse De interne analyse is gefundeerd op drie soorten gegevens. Eerst en vooral OKRAcijfergegevens van de laatste zeven jaar. Hier volgen enkel de belangrijkste vaststellingen. Meer gedetailleerde gegevens staan in bijlage 2. Daarna de belangrijkste conclusies van het onderzoek in 64 kwaliteitstrefpunten. Ten slotte ook een synthese van wat de stakeholders aanbrachten. Al deze gegevens verwijzen naar de sterktes en de zwaktes van OKRA.

4.1. OKRA-cijfergegevens (2003-2009) 4.1.1. Trefpunten Aantal OKRA verliest in de beleidsperiode 31 trefpunten en eindigt in eind 2009 met 1 187 trefpunten (-2,5 procent). Het aantal trefpunten met een basiswerking ligt hoog. Driekwart van de trefpunten biedt een divers en kwalitatief aanbod, een groei met 5 procent. Eenmalige activiteiten Ze evolueren positief van 21 666 (2003) naar 21 756 (2009), een stijging met 2,8 procent. Dit betekent dat een trefpunt gemiddeld 18 eenmalige activiteiten per jaar organiseert. De zuivere ontmoetingsactiviteiten (8 416) zijn het hoogst qua aantal maar dalen met 14,3 procent wellicht omdat deze activiteiten een rijkere inhoud krijgen en dus niet meer als ontmoetingsactiviteit geregistreerd worden. Zo gaan de vormingsactiviteiten (5 439) in stijgende lijn (+7,5 procent). De culturele activiteiten nemen vrij sterk toe tot 5 203 (+39 procent). Wat betreft de acties van de trefpunten stellen we na een stijging in de beginfase een gevoelige daling (-41 procent) vast (595 in 2009). De eenmalige sportactiviteiten stijgen met 39 procent naar 2 103 in 2009. Regelmatige deelwerkingen of clubs De ontspannende clubs (vooral kaartclubs) dalen met slechts 10 clubs of 2 procent tot 647. De sportclubs in de trefpunten evolueren van 2 513 in 2003 naar 2 949 in 2009, een gevoelige toename van 436 clubs (+17,5 procent). De stijging situeert zich vooral bij de wandel-, fietsen dansclubs. De creatieve deelwerkingen blijven stabiel rond 800. Het zijn meestal handwerkclubs voor dames. Zangkoren en toneelgroepjes maken een dalende trend door. Leesclubs en computerclubs blijven klein in aantal. Zorgwerking De plaatselijke zorgwerking kent een spectaculaire groei van 1 058 in 2003 naar 1 630 in 2009 (+54 procent). Bijna 700 trefpunten hebben een of meerdere zorgwerkingen. Het regelmatige bezoek aan de bewoners van woonzorgcentra neemt toe evenals het meewerken aan kleine dienstverlening in de instellingen. De aandacht van de trefpunten voor de zieke leden vertaalt zich in positieve cijfers: van 259 naar 438 initiatieven (+70 procent).

de zevensprong ❘ 16 ❘ deel 4 INTERNE ANALYSE

Belangenbehartiging Het aantal trefpunten dat als belangenbehartigend erkend wordt, neemt aanvankelijk sterk toe (610 in 2005) maar daarna is er een neerwaartse trend tot 463 in 2009. Procentueel is 40 procent van de trefpunten belangenbehartigend. De doelstelling van 550 trefpunten werd dus niet gehaald. 463 trefpunten hebben een verantwoordelijke voor belangenbehartiging in 2009, 32 procent minder dan in 2004. Een gelijkaardige evolutie is merkbaar voor de belangenbehartigende activiteiten en de acties. Ook op de bestuursvergaderingen komt dit thema minder vaak op de agenda. Werking van de trefpuntbesturen Het aantal trefpuntbestuursleden stijgt van 14 588 (2003) naar 16 323 (2005) en daalt nadien tot 15 363 (2009). Trefpuntbesturen worden dus iets groter (+5 procent). De vrouwen zijn licht in de meerderheid in de besturen en de besturen vervrouwelijken met een kleine 2 procent op 7 jaar tijd. Wat de leeftijdsverdeling van de bestuursleden betreft zien we dat 30 procent jonger is dan 70 jaar. Deze ongelijke verhouding is de laatste 8 jaar toegenomen met ongeveer 8 procent. Besluit: de bestuursleden vervrouwelijken en worden almaar ouder. Spilfiguren Binnen het bestuur van een trefpunt vormen de verkozen spilfiguren het dagelijks bestuur. Het gaat om voorzitters, medevoorzitters, secretarissen en penningmeesters. Hun aantal stijgt van 3 162 (2003) naar 4 571 (2007) en daalt opnieuw tot 3 850 (2009). Het gemiddeld aantal spilfiguren per trefpunt is nu 3,4. De mannen zijn licht in de meerderheid en deze tendens zet zich door. De dagelijkse besturen zijn iets jonger dan de trefpuntbesturen (35,5 procent van de spilfiguren is jonger dan 70 jaar en 65,5 procent is ouder) maar op 7 jaar stijgt de groep 70-plussers met bijna 8 procent. Bij de spilfiguren zijn de mannen licht in de meerderheid en ze worden ouder. 4.1.2. Regio’s Persoonlijke of individuele trefpuntbegeleiding De professionele trefpuntbegeleiding in OKRA gebeurt via 29 educatieve medewerkers. OKRA registreert vier soorten begeleidingscontacten: ● De ondersteuningscontacten op bestuursvergaderingen neemt toe met 26 procent. ● Het begeleiden door aanwezigheid op activiteiten stijgt met meer dan 50 procent tot 568 in 2009. ● De persoonlijke, coachende contacten met spilfiguren zitten ook in stijgende lijn van 484 naar 1 801 contacten. ● Contacten in het kader van crisisinterventie stijgen spectaculair van 259 in 2006 naar 769 in 2009. Het aantal betrokken trefpunten gaat fors omhoog van 156 naar 356. De belangrijkste verklaring van deze toename is een sterkere registratie. Daarnaast ervaren de beroepskrachten een groeiende behoefte aan interventies in trefpunten die het moeilijk krijgen.

deel 4 INTERNE ANALYSE ❘ 17 ❘ de zevensprong

De collectieve begeleiding van trefpunten Zeventien regio’s organiseren regionale of gewestelijke startdagen waar plaatselijke spilfiguren kennismaken met het jaarprogramma. Het aantal daalt van 83 (2005) naar 42 (2009) door de tendens om de startdagen minder gewestelijk en meer regionaal te organiseren. Het aantal aanwezige trefpunten daalt van 1 020 in 2005 naar 721 in 2009. Het aantal aanwezige spilfiguren is in de beleidsperiode afgenomen van 6 040 naar 4 148. Startdagen blijven globaal gezien erg belangrijke instrumenten om de planning van trefpunten te verbeteren en de participatiegraad blijft hoog. De gewesten zijn een erg belangrijk informatie- en overlegplatform voor de spilfiguren van de trefpunten van eenzelfde gemeente of stad. Het aantal gewesten neemt toe in de beleidperiode van 129 tot 152 (+18 procent). Het aantal gewestvergaderingen blijft bijna constant op gemiddeld drie per gewest per jaar. Het aantal trefpunten en het aantal spilfiguren dat aanwezig is op gewestvergaderingen ligt zeer hoog en dit aantal blijft constant. De regionale kadervorming De regionale kadervorming is traditioneel sterk uitgebouwd en blijft een hoofdopdracht van de educatieve krachten die de vorming organiseren en vaak zelf geven. In de beleidsperiode blijft het aantal kadervormingscursussen erg hoog (460 in totaal of 25 per regio). Het aantal deelnemers op jaarbasis neemt met 5 procent toe van 10 280 tot 10 868. Elke cursus trekt gemiddeld 25 deelnemers aan. Het aantal cursusuren is dalend omdat er meer korte cursussen op touw gezet worden. De inhoud van de cursussen varieert in functie van het jaarprogramma. Het regionaal aanbod (tweede spoor) De academiewerking vertoont een dalende tendens wat activiteiten (-20,8 procent) en deelnemers (-21 procent) betreft. Sommige deelaspecten zoals filmforum en cursussen zitten in stijgende lijn. Met 583 initiatieven op 44 locaties voor 32 072 deelnemers blijft het een succesvol educatief aanbod. Het aantal regionale reizen stijgt licht tot 404 in 2009 (+3 procent) maar het aantal deelnemers daalt sterk tot 12 950 (-15,7 procent). Vooral de binnenlandse reizen gaan sterk achteruit. 318 vrijwilligers (-7 procent) werken mee als reisbegeleider. Het aantal regionale culturele aanbiedingen stijgt tot 86 (+11,6 procent) maar het aantal deelnemers gaat van 43 910 naar 30 859 (-42 procent). Veel trefpunten nemen zelf initiatief om aan grote culturele manifestaties deel te nemen. Het regionaal sportaanbod zit duidelijk in de lift met 411 initiatieven (+17,5 procent) en 32 254 deelnemers (+9,8 procent).


Regionale werkgroepen De regio’s betrekken vrijwilligers om de deelwerkingen te organiseren. 1 871 gespecialiseerde vrijwilligers werken mee in 198 thematische werkgroepen rond een van de deelwerkingen van OKRA. Elke regio beschikt over ongeveer tien werkgroepen en elke werkgroep telt gemiddeld elf medewerkers. In de beleidsperiode stellen we een kleine groei vast op het vlak van werkgroepen en medewerkers. 4.1.3. De ledenevolutie Het ledental van OKRA daalde met 12 799 personen (-5,69 procent) van 224 616 (2004) naar 211 837 (2009). De langzame ledendaling begon in 1992. Deze cijfers zijn de resultante van het ledenverlies (ontslagnemende en overleden leden) en de ledenwinst die geraamd wordt op 4 à 5 procent. Een vierde van de leden is jonger dan 70 jaar. Op zes jaar is de veroudering van de leden met 5 procent toegenomen. OKRA telt 65 669 leden ouder dan 80 jaar (31 procent, 7 procent meer in vergelijking met 2004). Cijfers over ledenwerving bevestigen dat 40 procent van de nieuwe leden ouder dan 70 jaar is. De verzilvering van de Vlaamse bevolking weerspiegelt zich in de ledengroep van OKRA. OKRA vervrouwelijkt langzaam en telt in 2009 134 871 vrouwen (64 procent) en 76 966 mannen (46 procent). In vergelijking met de Vlaamse bevolkingscijfers zijn de jongste leeftijdsgroepen in OKRA sterk ondervertegenwoordigd, terwijl de oudste leeftijdsgroepen serieus oververtegenwoordigd zijn. De curve van OKRA is bijna een spiegelbeeld van de curve van de Vlaamse ouderenpopulatie. De omgevingsanalyse bevestigt deze trend. Jaarlijks verwelkomt OKRA veel nieuwe leden maar omwille van de sterk verouderde ledenpopulatie leidt dit niet tot een positieve ledenevolutie.

4.2. Onderzoek in 64 kwaliteitstrefpunten In 2009 zet OKRA een onderzoek op in 64 kwaliteitstrefpunten, een steekproef uit alle regio’s. Het gaat om kleine en grote trefpunten, in de stad en op het platteland. Een gestructureerde vragenlijst wordt door het trefpuntbestuur ingevuld, samen met een enquêteur. De bevraging gaat over het aanbod, de samenwerking met andere trefpunten en met externen, de bestuurlijke werking, de communicatie en de ledenwerving. Via dit intern onderzoek wil OKRA de succesfactoren voor plaatselijke werking in kaart brengen. Deze kwaliteitstrefpunten hebben een zeer divers aanbod aan eenmalige activiteiten en deelwerkingen of clubs. Ontmoeting, vorming, cultuur, sport, zorg en belangenbehartiging komen ruim aan bod. Het aantal deelnemers wijst op een grote participatie. De deelnemers zijn een overwegend gemengd publiek en zijn tevreden over de activiteiten. Het aantal vernieuwende initiatieven blijft meestal beperkt. Voor de meeste activiteiten


wordt er winst noch verlies geboekt. De sportwerking via regelmatige clubwerkingen komt sterk naar voren. De samenwerking tussen trefpunten neemt toe, zeker ook op gewestelijk vlak. Daarenboven is het aanbod van de regio een goede aanvulling voor de trefpunten. Vooral het regionaal sportaanbod scoort zeer goed, onmiddellijk gevolgd door het aanbod rond zingeving, cultuur en educatie. Het regionaal reisaanbod bereikt ongeveer de helft van de trefpunten. De trefpunten getuigen dat de deelnemers erg tevreden zijn over dit aanbod. Zestig procent van de trefpunten werkt samen met externe partners, hoofdzakelijk andere verenigingen en gemeentelijke diensten. Drie vierde van de trefpunten neemt in groep deel aan activiteiten van externe organisaties, meestal gemeentelijke instanties of ACW. Het centraal thema van OKRA komt in 60 procent van de trefpunten aan bod, vooral op de startvergadering voor de leden. De andere themagerichte activiteiten komen slechts sporadisch aan bod. Een leerpunt voor OKRA. Twee derde wil het centraal thema behouden en kiest voor een tweejaarlijks thema dat nauw aansluit bij de leefwereld van de 55-plussers. De grote meerderheid van de trefpunten maakt gebruik van het materiaal dat OKRA aanbiedt, al is een gedeelte van dat materiaal weinig of niet gekend. Het magazine voor bestuursleden en vrijwilligers Schakel staat bovenaan gevolgd door de zakagenda, de reisbrochure van OKRA-Algemeen, de regionale bestuursbladen, de regionale kalender, de folder van de academie en het promotiemateriaal. De Vrijwilligersmap en de digitale hulpmiddelen worden erg matig gebruikt en zijn vaak onbekend. De bevraagde trefpunten hebben een sterke bestuurlijke werking. Ze zijn overwegend tevreden over de bestuurssamenstelling die recent vernieuwd werd. Er is een goede taakverdeling maar men zoekt naar nieuwe vrijwilligers voor specifieke opdrachten. Veel besturen werken met losse medewerkers en werkgroepjes. De vergadercultuur is zeer sterk uitgebouwd en de bestuursvergaderingen verlopen volgens het boekje en in een hartelijke sfeer. De bestuursleden zijn trouw op post. Veel energie gaat naar de opmaak van het jaaraanbod waarbij de medewerkers sterk betrokken worden, de leden in veel mindere mate. Men stemt de planning af op de Algemene en regionale werking. Het jaaraanbod wordt ook goed gecommuniceerd bij de leden o.m. via een aparte folder. De trefpunten zijn trouw aanwezig op de regionale bijeenkomsten voor bestuursleden en op de kadervorming. Zij zijn ook sterk vertegenwoordigd in het plaatselijke, gemeentelijke en regionale niveau.


De communicatie van deze trefpunten heeft positieve aspecten, zoals het consequent gebruik van de huisstijl maar blijft toch vaak te traditioneel. Slechts de helft werkt met een vaste communicatieverantwoordelijke. Voor de interne communicatie zijn het de klassieke mondelinge en schriftelijke communicatiedragers waarbij de jaarlijkse aanbodfolder eruit schiet. De digitale communicatie komt veel minder aan bod. Ook voor de externe communicatie gebruikt men vaak de klassieke kanalen waarbij de audiovisuele en digitale dragers slechts sporadisch gebruikt worden. Zeventig procent van de bevraagde trefpunten heeft op lange termijn een stijgend ledental. De ledenwerving wordt overal met de bestuursploeg opgevolgd en vrij traditioneel aangepakt via huisbezoeken. Bijna alle trefpunten laten de kandidaten gratis proeven en de helft organiseert opendeuractiviteiten. Nieuwe leden krijgen vaak geen informatiepakket. Weinig trefpunten werken met gespecialiseerde wervers. Leden nemen meestal ontslag om redenen die buiten OKRA liggen zoals ziekte, ouderdom en verhuis.

4.3. Bevindingen van de stakeholders In het kader van de vorige beleidsplannen verzamelden we de reacties van een twintigtal stakeholders. Voor het huidige beleidsplan werd deze bevraging aangevuld met een tiental stakeholders. Wat leren we van de stakeholders? OKRA neemt een sterke positie in: het is een goed uitgebouwde, professionele organisatie met een fijnmazig netwerk aan trefpunten en veel geëngageerde vrijwilligers. OKRA is zeer veelzijdig en biedt een ruim aanbod voor een heel divers en breed publiek. OKRA profileert zich als de spreekbuis van de 55-plussers in Vlaanderen. OKRA durft te vernieuwen. Belangrijke werkpunten voor OKRA: naast de klassieke doelgroepen bereikt OKRA moeilijker de jongere senioren, de hoger opgeleiden, de allochtonen. Trefpunten zijn niet steeds mee met de dynamiek en moeten sterker begeleid worden. Het vrijwilligerskorps veroudert sterk en OKRA vindt moeilijk aansluiting bij nieuwe vrijwilligers. OKRA moet verder werken aan imago en naambekendheid. De website van OKRA is een werkpunt. OKRA moet vanuit de belangenbehartiging sterker wegen op het maatschappelijk debat. Door zeer divers te werken kan men zich onvoldoende specialiseren. OKRA werkt te weinig samen met gespecialiseerde organisaties. Voor de meeste stakeholders is OKRA een interessante partner om mee samen te werken: zij kunnen producten of diensten leveren die de kwaliteit en de diversiteit van OKRA ten goede komen. Anderzijds kan OKRA deelnemers naar activiteiten toe leiden. Alle stakeholders pleiten voor een win-winsituatie. Meer info? Zie bijlage 2.


5

Omgevingsanalyse In functie van het vorige beleidsplan werkte OKRA een erg uitgebreide omgevingsanalyse uit. Deze vernieuwde omgevingsanalyse is bondiger en vertrekt van twee grote vaststellingen. 1. De tijd waarin we leven is een van snelle, fundamentele en allesomvattende veranderingen. 2. De periode die dit beleidsplan overspant, is ook het begin van de massale toetreding van de babyboomgeneratie in de pensioenleeftijd. Deze volstrekt nieuwe generatie gepensioneerden heeft een totaal ander normen- en waardenpatroon dan de voorgaande generaties. Beide vaststellingen staan niet los van elkaar, ze versterken elkaar. De babyboomer voelt zich in vergelijking met zijn voorgangers als een vis in het water bij de sterk veranderende samenleving. Dit beleidsplan is het beleidsplan van de confrontatie met de babyboomers. De strategische keuzes van dit beleidsplan bepalen of we deze nieuwe generatie gepensioneerden ook effectief bereiken of juist niet. Deze analyse heeft als doel meer inzicht te krijgen in de kansen en bedreigingen die bovenstaande veranderingen teweegbrengen op beweging maken, het traditioneel verenigingsleven en ouderenverenigingen in het bijzonder. Het betreft hier slechts een beperkte weergave van het basisdocument1 zoals besproken op de Commissie Beleidsplan2. Meer info? Bijlage 3.

5.1. De demografische evolutie In de komende vijftig jaar blijft de Vlaamse bevolking stijgen van zes naar zeven miljoen. Dit is gedeeltelijk het gevolg van de ontgroening die zich minder sterk zal voltrekken omwille van de migratie. De sterkst bepalende factor blijft echter de stijging van de levensverwachting. Het aantal 65-plussers zal de komende vijftig jaar stijgen van 17 naar 27 procent. De 80-plussers kennen een nog grotere relatieve stijging van 4,4 naar 11,1 procent van de totale bevolking. Voor OKRA speelt niet enkel de demografische evolutie een belangrijke rol maar ook de 1 Proeve tot omgevingsanalyse. 2 Commissie Belangenbehartiging, maart 2009.

generatieontwikkeling. Wat dit laatste betreft heeft OKRA een oververtegenwoordiging van de generatie geboren voor de Tweede Wereldoorlog, met een uitgesproken oververtegenwoordiging van 80-plussers (Cardijngeneratie). Dit is de groep die uit traditie koos voor lidmaatschap van zuilgebonden organisaties. Deze generatie zal snel

de zevensprong ❘ 22 ❘ deel 5 OMGEVINGSANALYSE

verdwijnen, waarbij OKRA voor de rekrutering zich sterker zal moeten richten op de nieuwe generatie babyboomers. Belangrijk is ook dat OKRA in vergelijking met de andere Vlaamse ouderenorganisaties een zeer oude leeftijdsstructuur kent. Zie onderstaande tabel, de cijfers zijn procenten. Leeftijdsklasse

OKRA

andere 13,2

■

60-64

9,5

■

65-69

15,4

21,1

■

70-74

21,5

23,6

■

75-79

23,4

20,1

■

80-plus

30,2

21,9

100,0

100,0

OKRA blijft echter veruit de grootste Vlaamse ouderenorganisatie. Het OKRAmarktaandeel bedraagt vandaag 46 procent van de 60-plussers.

5.2. De individualisering Dit is een trend die al enkele decennia woedt. Ook ouderenorganisaties voelen er de gevolgen van, OKRA in het bijzonder. Vanuit de diverse onderzoeken op dit terrein distilleren we onderstaand schema. Dit geeft een overzicht van de verwachtingen van de traditionele verenigingen en traditionele vrijwilligers ten opzichte van de nieuwe verenigingen en nieuwe vrijwilligers. Traditioneel

Nieuw

■

Altruïsme

■

Zelfontplooiing

■

Langdurig engagement

■

Kortlopend

Intensief (1)

Beperkt

Intensief (2) ■

Homogene doelgroep

Losser (ICT) ■

Heterogene doelgroep

Loyaal aan één organisatie

‘Shoppen en hoppen’

Actieve leden

Passieve leden

OKRA zal zich in deze beleidsperiode als traditionele vereniging meer moeten oriënteren op het concept van de nieuwe vrijwilliger. Dit concept komt beter overeen met de babyboomers dan met de huidige generatie gepensioneerden.

deel 5 OMGEVINGSANALYSE ❘ 23 ❘ de zevensprong

5.3. Secularisering Secularisering is het in betekenis afnemen van religieuze waarden en normen in het maatschappelijk leven. Deze seculariseringstendens situeert zich (bijna) volledig in de ontwikkelde industriële landen, met uitzondering van de Verenigde Staten, Ierland en Italië. Op wereldvlak echter is er een duidelijke religieuze opleving in de voormalige Oostbloklanden en de sterk op religie gebaseerde moslimwereld. Deze laatste beperkt zich niet tot de moslimlanden maar betreft alle moslims, waar ze ook verblijven. Sommige sociologen spreken in dit kader van mondiale desecularisering3. Voor OKRA betekent dit het volgende: ● Persoonlijke keuzes worden steeds minder afhankelijk van christelijke waarden en normen. ● Christelijke religie (in tegenstelling tot andere religies) is steeds minder een bindmiddel om aan groepsvorming te doen, zich te verenigen. ● Politiek-maatschappelijk wordt de ethische discussie (bio-ethiek, medische ethiek, ondernemingsethiek) steeds belangrijker. OKRA wordt uitgedaagd om vanuit haar (christelijke) eigenheid dit debat mee te sturen.

5.4. Informatieverstrekking De stijging van het internetgebruik bij 65-plussers neemt pijlsnel toe. OKRA moet volgen. Oude vormen van dienstverlening worden vervangen door nieuwe. Aangifte fiscus, bankverrichtingen maar ook het lidmaatschap verloopt steeds vaker via het internet. Naast een live OKRA zal geïnvesteerd moeten worden in een virtuele OKRA.

5.5. Economische ontwikkeling Vooral de financieel-economische crisis (september 2008) zorgt voor heel wat gevolgen die gedurende de volledige periode van het beleidsplan voelbaar zullen blijven. De OKRA-eisen zullen strategisch herbekeken moeten worden. Niet alles is even prioritair, van een offensieve houding naar een meer defensieve, van algemene maatregelen naar selectieve. De focus moet ook meer en meer gelegd worden op de echte risicogroepen! Armoede is niet enkel inkomensarmoede. Meer aandacht voor de uitgavenzijde: welzijn, zorg en vrijetijdsbesteding. 3 Berger P. (Ed) (1999) The desecularization of the World: resurgent religion and World politics. Washington, D.C.: Ethic and Public Policy Center.

5.6. OKRA ten aanzien van het beleid OKRA is als landelijke vereniging veel minder zichtbaar aanwezig in de stedelijke gebieden. Hierin zal extra geïnvesteerd moeten worden.


OKRA zal zich ook lokaal sterker moeten profileren in samenwerking met de lokale overheden. Een coöperatieve opstelling in plaats van een concurrentiële ligt voor de hand. Beleidsparticipatie vanuit eigen kracht en mogelijkheden is belangrijker dan de formele participatie. Met andere woorden: eerder investeren in de Zilverproef dan de adviesraad. De actiebereidheid dient dan ook te verhogen. Ook de aanwezigheid van ouderenorganisaties op Europese en internationale fora moet versterkt worden.

5.7. Educatieve behoeften bij ouderen Aansluitend op het bovenstaande is het vanuit sociaal-cultureel oogpunt belangrijk om rekening te houden met de educatieve behoeften bij verschillende generaties ouderen. Zo brengt professor Marcoen de educatieve behoeften van ouderen in verband met diverse basisontwikkelingstaken rond lichamelijke en psychische gezondheid, een aangename en veilige thuis, relaties met partner, gezinsleden en vrienden, een rol spelen in de gemeenschap, zin geven aan het naakte bestaan en zo meer. Professor Walter Leirman heeft het over drie basisopdrachten die in de latere levensfase centraal staan: overleven, participeren en innoveren. Hij ziet andere educatieve behoeften bij verschillende generaties ouderen: leren om bij te blijven, leren als hobby, leren om een achterstand in te halen, leren om te overleven, leren om een goede eindbalans op te maken. Een sociaal-culturele beweging als OKRA kan onmogelijk op al deze behoeften een antwoord geven maar heeft belangrijke troeven op het vlak van het niet formele leren. Huib Hinnekint wijst erop dat verenigingen een krachtige leeromgeving zijn: men bereikt een breed publiek via een gevarieerd aanbod meestal door een beroep te doen op de ouderen zelf.

5.8. Tot slot De belangrijke vraag is: hoe ziet de toekomst van het sociaal-cultureel werk voor ouderen er uit? Vertrekkend vanuit de omgevingsanalyse, hoe ziet OKRA de sociale en culturele verwachtingen van 55-plussers evolueren? Volgens Jules Geeroms tekenen zich vijf krachtlijnen zich af. 1. Een aantal noden en behoeften, vooral op het vlak van sociaal contact met leeftijdgenoten blijft relevant. Het beeld van de welvarende en vitale senior gaat gepaard met toenemende kwetsbaarheid. Een sterk geïndividualiseerde samenleving creëert nieuwe risico’s. De kwetsbaarheid heeft te maken met de verkleinende sociale actieradius, een zwakkere inkomenspositie, gezondheidsproblemen, mobiliteits-


beperkingen, kennisachterstand en zo meer. Deze noden manifesteren zich grotendeels bij de oudsten waarbij OKRA de intergenerationele solidariteit wil aanmoedigen. 2. Al naargelang de generaties worden bepaalde behoeften anders ingevuld of komen er nieuwe noden bij. Zo zal de behoefte aan sociaal contact anders ingevuld worden door de jonge generatie. De pensionering is een volwaardige levensfase geworden met heel wat jaren actief en gezond leven. Dit schept nieuwe mogelijkheden en behoeften waar een sociaal-culturele vereniging als OKRA kan op inspelen. Veel 55-plussers hebben begrepen dat een engagement meer zin geeft aan het leven. 3. De sterke numerieke toename van de groep tussen 55 en 65 jaar, de babyboomers, blijft de grote uitdaging voor OKRA. Het is een generatie die op het vlak van individualisering erg verschilt van de voorgangers, de Cardijngeneratie. Het is duidelijk dat deze evolutie voor OKRA grote kansen en bedreigingen inhoudt. Het sociaal-cultureel werk zal meer rekening moeten houden met diverse levenslopen en levensstijlen. De babyboomer neemt meer het heft zelf in handen. Anderzijds loopt ook hij het risico om te vereenzamen. De gemeenschapsvormende functie blijft dus belangrijk maar zal andere vormen moeten aannemen. 4. De actuele maatschappelijke context bepaalt mee het denken van de 55-plussers, ongeacht de levensloop waardoor ze bepaald zijn. Actuele economische, sociale, politieke of technologische evoluties beïnvloeden hun leven. De behoefte om nieuwe kennis en vaardigheden te ontwikkelen gaat hiermee gepaard. Dit is het duidelijkst op het vlak van de nieuwe digitale media maar geldt evengoed voor het bijleren van talen of het opfrissen van de verkeersregels. 5. Ten slotte, het landschap waarin OKRA opereert, is veel meer concurrentieel geworden. Enerzijds wil OKRA haar specifieke missie realiseren en daarbij haar identiteit behouden maar anderzijds zal de noodzaak aan samenwerking toenemen.

Meer info? Zie bijlage 3.



6

SWOT-analyse Dit deel bevat een beknopte synthese van de uitgebreide SWOT-analyse: meer details in bijlage 4. Alle regio’s, deelwerkingen en diensten leveren een bijdrage. De Commissie Beleidsplanning coördineert de analyse en trekt besluiten.

6.1. Sterkten ● OKRA is een grote en sterke ouderenbeweging met meer dan 211 000 leden en werft jaarlijks bij benadering 10 000 nieuwe leden. ● OKRA behoudt een fijnmazig netwerk van 1 187 trefpunten die maandelijks contacten onderhouden met de leden. Drie vierde van de trefpunten biedt een kwalitatief en divers aanbod aan via een massa activiteiten en clubwerkingen. De participatiegraad van de leden is hoog. ● OKRA kan rekenen op 16 000 geëngageerde en trouwe vrijwilligers die vooral op trefpuntniveau de beweging trekken. De regionale en Algemene werking kan rekenen op gespecialiseerde vrijwilligers. ● OKRA heeft een sterk gediversifieerd sociaal-cultureel aanbod met een hoge participatiegraad op regionaal niveau. De sportwerking kenmerkt zich door een veelheid aan initiatieven en deelnemers en is nog in volle expansie. De academie biedt een veelzijdig educatief en cultureel programma aan voor veel 55-plussers en dit op 44 locaties in Vlaanderen. ● De regionale en Algemene reiswerking biedt een divers en kwalitatief aanbod van overwegend culturele groepsreizen. Het aantal bestemmingen neemt toe. 13 000 leden kiezen voor een OKRA-groepsreis. ● OKRA is duidelijk de belangenbehartiger van de 55-plussers. Meer en meer wordt OKRA door beleid en media aangesproken als de spreekbuis van de ouderen. Hierdoor versterkt OKRA haar positie. De plaatselijke en gemeentelijke belangenbehartiging is een permanente werking geworden in een derde van de trefpunten. ● OKRA heeft een groeiende zorgwerking gericht op kwetsbare doelgroepen in woonzorgcentra en in de thuissituatie. ● OKRA werkt professioneel en is sterk in organisatie, planning, registratie en kwaliteitszorg. OKRA beschikt over een geëngageerde en veelzijdige personeelsequipe gekenmerkt door een sterke ploeggeest. ● OKRA heeft op het vlak van de communicatie en de marketing een belangrijke vernieuwingsoperatie doorgevoerd die geslaagd mag worden genoemd.

de zevensprong ❘ 28 ❘ deel 6 SWOT-ANALYSE

● OKRA werkt samen met een uitgebreid netwerk binnen en buiten de christelijke arbeidersbeweging. De specifieke samenwerkingsverbanden met gespecialiseerde organisaties breidt uit en verbetert de kwaliteit van de werking.

6.2. Zwakten ● De ledenevolutie is ongunstig. De ledenpopulatie veroudert sterk en zorgt voor leden die afhaken of overlijden. Bij de ledenwerving worden te weinig jonge leden aangetrokken. ● OKRA verliest trefpunten en het aantal trefpunten met/in moeilijkheden stijgt. Niet alle trefpunten zijn mee met de vernieuwingsoperatie. OKRA krijgt daardoor twee snelheden in de trefpunten. De trefpuntwerking in de steden gaat achteruit en kleine trefpunten krijgen het vaak moeilijk om te overleven. ● De vrijwilligersgroep veroudert sterk, er is onvoldoende instroom en input van nieuwe en jonge vrijwilligers. Te veel trefpunten behouden een klassieke bestuurswerking waardoor nieuwe vrijwilligers afgeschrikt worden. ● De belangenbehartiging in de trefpunten stagneert de laatste jaren. OKRA weegt te weinig op het maatschappelijk debat en komt te weinig naar buiten met haar standpunten en acties. ● De werking gericht op bepaalde kansengroepen levert niet steeds resultaten op, zo blijft de werking voor allochtone ouderen een moeilijk realiseerbaar punt. ● Sommige deelwerkingen stagneren of lopen terug en moeten vernieuwd worden. De academie wordt geconfronteerd met minder activiteiten en minder deelnemers. De trouwe klanten zijn vervangen door zappers. De creatieve werking blijft plaatselijk te traditioneel en gericht op een sterk verouderd publiek. Het regionaal creatief aanbod blijft beperkt. De zorgwerking volgt onvoldoende de evolutie van de bewoners in de woonzorgcentra. ● Het aantal leden dat deelneemt aan de OKRA-REIZEN daalt en de binnenlandse groepsreizen gericht op een ouder doelpubliek lopen fors terug. Op vlak van reisorganisatie is er nood aan meer eenheid en professionaliteit. ● Op het vlak van de communicatie en de marketing blijven er belangrijke verbeterpunten zoals de naambekendheid en het imago. De externe communicatie en ledenwerving van de trefpunten is onvoldoende gericht op nieuwe en jonge leden. De digitale communicatie dient versterkt te worden: de websites zijn te

deel 6 SWOT-ANALYSE ❘ 29 ❘ de zevensprong

weinig afgestemd op de externe bezoeker en de medewerkers missen een degelijk intranet. ● OKRA heeft een te beperkte personeelsomkadering tegenover de veelheid aan werkingen die zich de laatste decennia ontwikkeld hebben. Dit hangt samen met de bescheiden financiële middelen. Voor bepaalde aspecten kan er efficiënter gewerkt worden en moeten vrijwilligers ingeschakeld worden. ● Het gebrek aan eenheid blijft een zwak punt op bepaalde domeinen.

6.3. Kansen ● Demografisch komt er een kansrijke periode aan met een sterke aangroei van de doelgroep. Zowel de oudste als de jongste generaties nemen numeriek sterk toe. ● Door de groeiende individualisering dreigen meer ouderen het slachtoffer te worden van vereenzaming en isolement waardoor de behoefte aan persoonlijk contact zal toenemen. OKRA kan voor hen een sociaal vangnet zijn. ● Toenemende problemen voor ouderen in de samenleving van morgen zoals armoede, betaalbare gezondheidszorgen, aangepast wonen, eenzaamheid en zo meer bevestigen de noodzaak aan een sterke belangenbehartiger. Dit wordt een belangrijke troef om nieuwe leden aan te trekken. ● De maatschappelijke betekenis en rol van ouderen evolueert gunstig: 55-plussers worden meer au sérieux genomen en laten zich minder in de hoek duwen. Zij vormen een almaar belangrijker kiespubliek in het politieke veld. ● De nieuwe generaties ouderen gaan ook op zoek naar ontmoeting, ontspanning, vorming, cultuur, sport, reizen en zo meer. Meer dan de oudere generaties willen zij voluit genieten van deze levensfase. Zij hebben duidelijke educatieve behoeften en zijn op zoek naar groepsvorming. ● De omgevingsanalyse wijst ook op kwalitatieve evoluties in de aankomende groep 55-plussers: hoger studieniveau, sterke beroepservaring, meer gespecialiseerd. Dit opent voor OKRA nieuwe perspectieven: een vernieuwd aanbod, het inzetten van deskundige of gespecialiseerde vrijwilligers en zo meer. ● De aangroei van gespecialiseerde organisaties die zich ook op ouderen richten, leidt naar interessante samenwerkingsverbanden en potentiële netwerken.


6.4. Bedreigingen ● Het aantal concurrenten neemt toe. Deze situeren zich in de publieke sector (gemeenten, Vormingplus, dienstencentra), de private en de commerciële sector, de sociaal-culturele sector en zo meer. ● De 55-plusser is sterk gegeerd als vrijwilliger: hij of zij heeft tijd, is competent, heeft ervaring. ● Grote en verzuilde verenigingen liggen niet goed in de markt. De aankomende generaties 55-plussers zoeken vaak elders een thuis. Zij staan niet open voor het klassieke concept van lidmaatschap. De toenemende individualisering bij de 55-plussers is niet compatibel met de traditionele werkwijze van klassieke verenigingen. De aankomende generatie vrijwilligers past niet in de klassieke bestuursstructuur van OKRA. Besluit: het jonge en toekomstige doelpubliek van OKRA laat zich niet zo gemakkelijk verleiden.

6.5. Besluit OKRA blijft een omvangrijke en actieve vereniging met uitgesproken sterktes die een houvast vormen voor het toekomstig beleid. De oefening leert dat je naast elke sterkte meteen ook een zwakte kan plaatsen. Uit de omgevingsanalyse blijkt dat voor ouderenbewegingen als OKRA de komende jaren heel wat kansen te rapen vallen maar dat OKRA rekening moet houden met belangrijke externe bedreigingen. De Commissie Beleidsplanning trekt conclusies uit de SWOT-analyse. De maatschappelijke betrokkenheid van OKRA 55-plussers worden meer en meer geconfronteerd met maatschappelijke evoluties en problemen zoals toenemende armoede, vereenzaming, stijgend aantal zelfdodingen bij ouderen, groeiende onzekerheid ten aanzien van de multiculturele samenleving, ecologische rampscenario’s, verdwijnen van waardenkaders en zo meer. Daar staat tegenover dat OKRA in haar missie en waarden bewust kiest voor solidariteit, respect voor elke mens als persoon, voorrang en inzet voor de zwaksten, respect voor de natuur en openheid en dialoog met anderen. Via de belangenbehartiging heeft OKRA in functie van kwetsbare mensen gewogen op het beleid. Tegen de tijdsgeest in wil OKRA een aanbod bieden voor de grote groep 55-plussers die bezig is met zingevingsvragen. Ook via de aandacht voor ouderen in een woonzorgcentrum en de contacten met ouderen in een thuissituatie richt OKRA zich tot kwetsbare groepen. Deze keuze maakt dat OKRA een vrij unieke plaats inneemt in de ouderensector. OKRA heeft bepaalde maatschappelijke thema’s onvoldoende behandeld vanuit het standpunt van de ouderen.


Besluit: OKRA heeft als sociale beweging een traditie maar moet zich de komende jaren sterker profileren ten aanzien van nieuwe kwetsbare doelgroepen en maatschappelijke thema’s. Het sociaal-cultureel aanbod van OKRA Op sociaal-cultureel vlak biedt OKRA een brede waaier aan via haar trefpunten en regio’s. Ontmoeting en contact staan centraal in alle activiteiten die OKRA op touw zet: educatie, cultuurbeleving, sport, creativiteit, reizen, maatschappelijke activering en zo meer. OKRA werkt op dit vlak erg laagdrempelig. Trefpunten bieden een massa activiteiten aan en de participatie van de leden is groot. Uiteraard staat deze sociaal-culturele werking niet los van de lokale belangenbehartiging waarbij OKRA de maatschappelijke betrokkenheid, participatie en activering van de 55-plussers stimuleert. Uit de praktijk blijkt dat veel trefpunten toch vooral goed scoren met initiatieven gericht op de oudere leeftijdsgroep, de 70-plussers. Het aanbod blijft vaak te traditioneel waardoor jonge senioren onvoldoende aan hun trekken komen. Daarom zal het inspelen op kleinere interessegroepen (segmenteren) verder moeten aangepakt worden. De activiteiten in de trefpunten moeten in nieuwe vormen aan jongere senioren aangeboden worden. Nog meer dan vroeger moeten de trefpunten hun aanbod afstemmen op de babyboomers. De regionale sociaal-culturele initiatieven zijn talrijk, divers en trekken veel deelnemers aan. De sportwerking, de culturele initiatieven, de reizen en de zingeving scoren hoog. De creatieve deelwerking en de academie stagneren. De evaluatie van het aanbod leert dat het vaak nog erg traditioneel is en gericht op de gemiddelde gepensioneerde. De 55-plusser kiest voor levenslang en levensbreed leren en dit vanuit diverse motieven die met de leeftijd kunnen variëren. Met het oog op de werving van jonge leden moet het aanbod verrijkt worden met nieuwe initiatieven. OKRA heeft nog steeds een sterke positie als sociaal-culturele organisatie maar de concurrentie neemt toe. Besluit: op sociaal-cultureel vlak moet OKRA dus meer inhoudelijke en methodische vernieuwing realiseren om beter in te spelen op de verwachtingen van babyboomers. Dit wordt een grote uitdaging. Belangenbehartiging Op het terrein van de belangenbehartiging van de gepensioneerden neemt OKRA een zeer sterke positie in. Het is tevens een functie die tot de kern van OKRA behoort, van oudsher. Belangenbehartiging maakt OKRA uniek tegenover de andere spelers in de ouderensector. De plaatselijke en gemeentelijke belangenbehartiging vormt een nieuwe maar belangrijke aanvulling maar de recente terugloop vraagt een sterke reactie. De omgevingsanalyse toont aan dat OKRA op het gebied van belangenbehartiging de


komende jaren heel wat uitdagingen krijgt: de toenemende vergrijzing weegt op het politiek debat. Op vlak van belangenbehartiging is de concurrentie momenteel niet zo sterk en heeft OKRA heel wat partnerorganisaties. Daarom zal OKRA deze pijler nog moeten versterken, ook op het gemeentelijk niveau. Gespecialiseerde vrijwilligers kunnen hier een unieke rol spelen. OKRA komt nog te weinig naar buiten als de spreekbuis van de ouderen en dit ondanks de toenemende media-aandacht voor OKRA. Besluit: OKRA moet haar unieke positie als belangenbehartiger nog versterken en zich meer profileren als de spreekbuis van de 55-plussers. Trefpunten Het grote aantal trefpunten waardoor OKRA een fijnmazig netwerk heeft in Vlaanderen en Brussel is een cruciale sterkte en absoluut noodzakelijk voor de realisatie van de missie van OKRA. Dankzij dit netwerk werkt OKRA dicht bij de ouderen en kunnen kwetsbare groepen bereikt worden. Via de talrijke sociaal-culturele activiteiten bereikt OKRA een massa deelnemers. Eens ouderen wat minder mobiel worden, is een bereikbaar trefpunt heel belangrijk. Schaduwzijde is echter het licht dalend aantal trefpunten en de toename van trefpunten in moeilijkheden. Het aanbod van de trefpunten speelt soms onvoldoende in op behoeften en interesses van jongere senioren. Kleine trefpunten krijgen het vaak moeilijk: zij werken onvoldoende samen en spelen te weinig in op een groeiend aanbod van anderen. Naast het klassieke trefpunt op parochiaal vlak ontstaan spontaan nieuwe organisatievormen of formules. Trefpunten krijgen af te rekenen met meer concurrenten en de klassieke vereniging spreekt de jongere generaties minder aan. Trefpunten investeren onvoldoende in externe communicatie. Besluit: trefpunten blijven als basis onmisbaar voor OKRA. Het fijnmazig netwerk aan trefpunten moet absoluut gekoesterd worden maar heeft nood aan vernieuwing op het vlak van aanbod, organisatievorm en communicatie. OKRA als ledenbeweging Het grote aantal leden blijft voor OKRA als typische ledenvereniging van levensbelang. Het ledental bepaalt de participatie aan de activiteiten, de invloed als belangenbehartiger, de financiële draagkracht. Het is dus een sterkte die moet gevrijwaard worden. Daarom baart het ledenverlies, de toenemende veroudering en het geringe aantal jonge leden OKRA zorgen. Het aantal potentiële leden neemt de komende jaren sterk toe en die kans is cruciaal voor OKRA. Nog meer dan in het voorbije beleidsplan moet er gewerkt worden aan het rekruteren van jonge leden en medewerkers. De doelstelling om de generatie babyboomers voor OKRA te winnen, blijft bijzonder belangrijk voor de toekomst. OKRA zal zich daar nog sterker moeten op richten of aanpassen omdat deze groep het niet zo begrepen heeft op een klassiek lidmaatschap van een traditionele vereniging. Anderzijds blijft het behouden van de huidige vaak oudere ledengroep ook


een uitdaging. Het is dus niet of maar en: een zeer moeilijke evenwichtsoefening. De werving van nieuwe leden lukt vrij aardig maar is onvoldoende en moet professioneler aangepakt worden. Er zijn nog teveel drempels die het lidmaatschap belemmeren. Besluit: OKRA moet de komende jaren een grote ledenbeweging blijven en zal daarom ingrijpend moeten sleutelen aan het lidmaatschap. Vrijwilligers De missie is duidelijk: OKRA wil haar doelstellingen realiseren met vrijwilligers die de vereniging op een democratische wijze uitbouwen. OKRA beschikt over een groot aantal trouwe bestuursleden en medewerkers die sterk geëngageerd zijn. OKRA heeft in de voorbij jaren sterk geïnvesteerd in het vrijwilligersbeleid maar de resultaten zijn niet altijd bevredigend. De veroudering van de trefpuntbesturen neemt toe en vormt een bedreiging voor de toekomst. De aflossing van de wacht loopt vaak moeilijk en sommige trefpunten overleven dit niet. Traditionele vrijwilligers vormen soms een hinderpaal voor nieuwkomers. Het bestuursconcept van de trefpunten is traditioneel en spreekt nieuwe vrijwilligers niet altijd aan. Zoals gezegd, de vernieuwing en verjonging van de ploegen die de trefpunten dragen, vormen een belangrijke uitdaging. Het aantal deskundige, gespecialiseerde en ervaren vrijwilligers neemt toe en vaak zijn ze op zoek naar een zinvol engagement. Via OKRA krijgen nieuwe vrijwilligers voluit kansen zich verder persoonlijk te ontwikkelen of zichzelf te realiseren. OKRA levert zinvolle banen voor geëngageerde vrijwilligers. Jonge vrijwilligers moeten de weg naar OKRA makkelijker vinden en OKRA zal zich aan hen moeten aanpassen. Als OKRA meer babyboomers krijgt in de besturen zal de verjonging van de ledengroep beter lukken. Het huidige vrijwilligersbeleid en bestuursconcept houden onvoldoende rekening met de nieuwe troepen. Besluit: het bestaande vrijwilligersbeleid moet verder ontwikkeld worden en dient aangepast aan de nieuwe vrijwilligers. Het concept van het klassieke trefpuntbestuur is toe aan een ingrijpende modernisering. Communicatie Communicatie wordt almaar belangrijker voor verenigingen en de communicatiemiddelen veranderen snel en ingrijpend. Mee zijn is de boodschap. Op het vlak van communicatie en marketing heeft OKRA de voorbije jaren een bijzondere vernieuwingsoperatie doorgevoerd die haar eerste vruchten afwerpt. OKRA krijgt meer naambekendheid in Vlaanderen, het imago van de ouderwetse gepensioneerdenbond wijzigt, voor de media is OKRA een belangrijk aanspreekpunt, OKRA beschikt over een gewaardeerd ledenmagazine. De nieuwe naam en huisstijl hebben het imago versterkt. Toch blijft er op het vlak van communicatie nog heel wat werk aan de winkel: de interne en externe communicatie van de trefpunten verbetert maar is nog niet overal van het-


zelfde niveau. De regio’s werken niet steeds even professioneel. Er zijn terechte kritieken op de digitale communicatiekanalen: de websites zijn te weinig dynamisch en er is geen intranet voor medewerkers. OKRA kan de media ook vinniger bespelen. Ook op het vlak van marketing is meer professionaliteit nodig. Trefpunten kunnen babyboomers zeker nog met meer succes benaderen en inschakelen. OKRA profileert zich onvoldoende, gebruikt te weinig nieuwe en commerciële vormen van ledenwerving. Er zijn nog hinderpalen die mensen weerhouden lid te worden van OKRA. In de jonge generatie vrijwilligers zitten meer en meer mensen met zin in en kennis van de communicatie. De babyboomers surfen meer dan ooit. Meer sterke commerciële partners willen met OKRA samenwerken. Daar staat tegenover dat de concurrentie vaak korter op de bal speelt. Sterke vrijwilligers zoeken en vinden vaak bij andere aanbieders een baan die hen ligt. Besluit: op het belangrijke terrein van communicatie en marketing is voor OKRA de komende jaren werk aan de winkel. Er moet sterk in geïnvesteerd worden.

Meer info? Zie bijlage 4.


6

Strategische uitdagingen, doelstellingen en acties De besluiten van de SWOT-analyse leiden de Commissie Beleidsplanning naar zeven grote uitdagingen die voorgelegd worden aan een ruime achterban. Deze groep maakt de definitieve keuze. Zeven wegwijzers geven de richting aan: 1. In de weer voor een zorg-same, solidaire en warme samenleving. 2. Segmentering via een waaier aan kwalitatieve sociaal-culturele initiatieven. 3. Belangenbehartiging van de ouderen. 4. Een fijnmazig netwerk van trefpunten als vangnet voor velen. 5. Een invloedrijke beweging met veel leden. 6. Vrijwilligers als onmisbaar menselijk kapitaal. 7. Communicatie als smeerolie voor de machine. De strategische uitdagingen vertalen zich in 7 opdrachten: 1 kernopdracht (contact en ontmoeting) en 6 basisopdrachten (educatie, cultuur, zorg, zingeving, sport en belangenbehartiging). De zeven strategische uitdagingen worden vertaald in een aantal operationele doelstellingen die concreet worden doorheen acties. Deze acties kunnen zijn: eenmalige activiteiten, projecten, trajecten of producten. Meer info over beleidsuitdagingen, doelen en acties in bijlage 5. Deze acties moeten SMART vertaald worden: Specifiek, Meetbaar, Attractief, Realistisch en Tijdsgebonden. OKRA vindt het belangrijk om meteen een concrete omschrijving te geven van de acties. De gedetailleerde operationalisering in bijlage 5 zal in de jaarlijkse voortgangsrapporten aangepast worden. Voor heel wat trajecten maakt OKRA in 2011 een nulmeting. Ze zal de komende jaren de definitieve indicatoren en normen bepalen.

7.1. Zorg-saam en solidair Trouw aan haar missie en waarden bouwt OKRA in de beleidsperiode mee aan een warme, solidaire, duurzame, verdraagzame en zorg-same samenleving. OKRA wil zich sterker profileren als een sociale beweging die zich inzet voor belangrijke maatschappelijke vraagstukken. Voor OKRA staan zorg en solidariteit voorop, vandaar zorg-saam. Deze uitdagingen worden vertaald in vijf strategische doelstellingen. Ze hebben betrekking op de thema’s zorg, zingeving, armoede, verscheidenheid en duurzaamheid. 7.1.1. Zorg Inspelend op de problematiek van de vereenzaming bij ouderen zal OKRA de bestaande zorgwerking OKRA-ZORG verder uitbouwen met bijzondere aandacht voor het regelmatig persoonlijk contact met ouderen in het woonzorgcentrum of in een thuissituatie. Trefpunten concretiseren de basisopdracht zorg.

de zevensprong ❘ 36 ❘ deel 7 strategische uitdagingen

Acties ● De zorgwerking wordt in 2010 duidelijk afgebakend en geconcretiseerd als een basisopdracht voor de trefpunten. Ze is gericht op het contact met leden in het woonzorgcentrum of in een thuiszorgsituatie. Doel is vereenzaming tegen te gaan. Trefpunten worden aangemoedigd een vrijwilliger als coördinerende zorgverantwoordelijke aan te stellen. ● De regio’s ondersteunen de trefpunten door de zorgwerking op te nemen in hun jaarprogramma en vormings- en waarderingsinitiatieven te organiseren voor vrijwilligers die met zorg bezig zijn. De regio’s coördineren de zorgwerking via een regionale werkgroep. ● Vanuit Algemeen wordt de geactualiseerde visie op zorgwerking gecommuniceerd naar regio’s en trefpunten. Een educatieve beroepskracht werkt samen met de werkgroep zorg het werkmateriaal uit, werkt vorming uit, organiseert de Week OKRAZORG en organiseert om de twee jaar een Algemene forumdag. Vanuit Algemeen wordt de zorgwerking afgestemd op OKRA-ZORGRECHT, de werking voor mantelzorgers en gebruikers. 7.1.2. Zingeving OKRA vernieuwt de bestaande werking rond zingeving en speelt in op de actuele behoeften aan zingevende activiteiten bij 55-plussers. OKRA behandelt daarbij belangrijke ethische thema’s die aansluiten bij de laatste levensfase. Acties ● De werking rond zingeving is een basisopdracht voor de trefpunten waarbij de vernieuwing van het klassieke aanbod, inhoudelijk en methodisch, een werkpunt is. Zingeving in het trefpunt wordt bij voorkeur gedragen door een vrijwilliger. ● De regio’s ondersteunen en stimuleren de trefpunten door een vernieuwend zingevingsaanbod op te nemen in hun jaarprogramma en vorming te organiseren. Regio’s bieden open zingevingsactiviteiten aan in hun jaarprogramma. Zij stimuleren de driejaarlijkse Lourdesbedevaart. Regio’s werken bij voorkeur met een verantwoordelijke en een coördinerende werkgroep zingeving. ● Het plan voor de actualisering, verbreding en vernieuwing van de zingevingswerking dat in 2010 opgemaakt werd, wordt in de beleidsperiode uitgevoerd. Het komt in 2011 aan bod op de regionale besturen. Nadien worden de conclusies geïntegreerd in de vernieuwde werking. Jaarlijks vertaalt Algemeen de basisopdracht zingeving in activiteiten en werkmateriaal voor de trefpunten. Verder biedt Algemeen educatief materiaal over een ethisch thema dat nauw aansluit bij het ouder worden. Om dit alles te realiseren werkt OKRA met een Algemene verantwoordelijke en een werkgroep zingeving. OKRA-Algemeen organiseert de jaarlijkse Lourdesbedevaart. 7.1.3. Armoede Inspelend op het groeiende aantal ouderen dat onder de armoedegrens leeft, zal OKRA dit probleem bestuderen en de resultaten omzetten in acties en projecten,

deel 7 strategische uitdagingen ❘ 37 ❘ de zevensprong

ook voor de trefpunten. In de belangenbehartiging van OKRA krijgt deze problematiek een centrale plaats. De bevoorrechte partner voor deze werking is Welzijnszorg. Acties ● Trefpunten worden aangemoedigd om in hun werking meer aandacht te besteden aan deze problematiek, mee te werken aan acties en deel te nemen aan vormingsinitiatieven. Per regio krijgen trefpunten de kans om in te stappen in het armoedeproject dat in samenwerking met Welzijnszorg aangeboden wordt. ● De regio’s informeren de trefpunten over het project en moedigen ze aan om erop in te spelen. ● In haar beleidsbeïnvloedende opdracht zal OKRA speciale aandacht besteden aan de groep ouderen in armoede. Daarnaast werkt OKRA een project uit gericht op de trefpunten. In 2010 wordt een budgetonderzoek op trefpuntniveau gevoerd waarvan de resultaten en de aanbevelingen in 2011 zullen gecommuniceerd worden aan trefpunten en regio’s. Nadien coördineert Algemeen het armoedeproject dat in samenwerking met Welzijnszorg aan de trefpunten aangeboden wordt. 7.1.4. Verscheidenheid In het kader van een meer verdraagzame samenleving, informeert en sensibiliseert OKRA de 55-plussers over de toenemende verscheidenheid in de samenleving. Ze stimuleert de trefpunten om hier aandacht aan te besteden in de werking. Hiervoor werkt OKRA samen met gespecialiseerde organisaties. In samenwerking met Wereldsolidariteit stimuleert OKRA trefpunten en regio’s om acties en projecten met betrekking tot het Zuiden op touw te zetten. Acties ● Trefpunten krijgen voor hun aanbod een keuze van activiteiten rond diverse aspecten van verscheidenheid. Ze worden sterk aangemoedigd om de campagne van Wereldsolidariteit ter plaatse te voeren. ● Regio’s integreren activiteiten met betrekking tot verscheidenheid in hun jaarprogramma. Op die manier stimuleren ze de trefpunten om ze in hun aanbod op te nemen. De regio’s stimuleren en coördineren de jaarlijkse campagne van Werelsolidariteit. ● OKRA-Algemeen zal de leden via al haar kanalen informeren over en bewust maken van een meer diverse en verdraagzame samenleving. OKRA definieert het thema breder dan de culturele verscheidenheid. Elk jaar wordt een bijzonder deelaspect van verscheidenheid uitgekozen. Regio’s en trefpunten krijgen werkmateriaal om dit thema concreet aan te pakken. OKRA werkt voor dit terrein samen met gespecialiseerde organisaties en speelt in op hun aanbod. OKRA werkt samen met Wereldsolidariteit een jaarlijkse campagne uit.


7.1.5. Duurzaamheid In het begin van de beleidsperiode bakent OKRA dit begrip af en integreert het in de werking via het centraal thema. OKRA zal de 55-plussers informeren en aanzetten tot duurzaam leven. Trefpunten besteden in hun werking ook aandacht aan duurzaamheid. Hiervoor werkt OKRA samen met gespecialiseerde organisaties. Acties ● OKRA zal deze doelstelling vooral concretiseren via twee centrale thema’s: ‘OKRAmobiel’ in 2011 en 2012 en duurzaamheid in 2013 en 2014. Beide thema’s worden door de trefpunten overgenomen in hun aanbod. ● De regio’s integreren de twee centrale thema’s in hun jaarprogramma en promoten ze op die manier bij de trefpunten. Regio’s leggen ook eigen accenten. ● OKRA-Algemeen coördineert de centrale thema’s. Via alle communicatiekanalen informeert en sensibiliseert OKRA de leden. Wat mobiliteit betreft, zie de doelstelling van het centraal thema onder de tweede beleidsuitdaging. Daar wordt het STOP-principe vertaald in duurzame mobiliteit. Wat duurzaamheid betreft zal OKRA in een eerste fase het thema inhoudelijk afbakenen en vertalen in jaarprogramma’s. Daarbij ligt de nadruk op haalbare activiteiten en acties waarbij zij rekening houden met duurzaamheid bij het organiseren van activiteiten. Deze voorbereiding gebeurt in samenwerking met de regio’s en organisaties die op dit terrein gespecialiseerd zijn. In de beleidsperiode voert OKRA ook beleids- en mediagerichte acties rond de centrale thema’s.

7.2. Divers en kwaliteitsvol sociaal-cultureel aanbod OKRA wil haar sterke positie als sociaal-culturele beweging voor 55-plussers behouden en versterken door meer te segmenteren en het traditionele aanbod te vernieuwen en te verruimen. Deze uitdaging wordt vertaald in zes strategische doelstellingen. 7.2.1 Een divers plaatselijk aanbod Trefpunten slagen erin om werk te maken van een kwalitatief en divers aanbod. Contact en ontmoeting is daarbij de kernopdracht. Educatie, cultuur, belangenbehartiging, sport, zorg en zingeving zijn de basisopdrachten. Acties ● In 2011 verricht OKRA een nulmeting in de trefpunten met betrekking tot hun zeven opdrachten. Trefpunten worden gebrieft over dit nieuwe concept. Doorheen de beleidsperiode werkt OKRA aan een groei van trefpunten die een divers aanbod realiseren.


● De regio’s integreren dit diverse aanbod in hun jaarprogramma en informeren en moedigen de trefpunten aan er zoveel mogelijk op in te spelen. ● OKRA-Algemeen past het registratiesysteem aan. Het Algemeen jaarprogramma biedt een aanvullend keuzepakket voortvloeiend uit de basisopdrachten. 7.2.2. Centraal thema Via de methodiek van tweejaarlijkse centrale thema’s vertaalt OKRA mobiliteit en duurzaamheid in concrete acties en activiteiten voor regio’s en trefpunten. OKRA wil de 55-plussers op deze wijze informeren, bewust maken en sensibiliseren. De trefpunten werken mee aan de uitvoering van deze doelstellingen. Acties ● Trefpunten informeren en sensibiliseren de leden en organiseren activiteiten en acties in het kader van de centrale thema’s. Per jaar registreert OKRA de plaatselijke aanpak van het centrale thema. ● Alle regio’s informeren de trefpunten over de centrale thema’s en stimuleren hen om ze in hun werking op te nemen. Ze concretiseren de thema’s in hun jaarprogramma en promoten ze via startdagen en gewestvergaderingen. Regio’s leggen ook eigen accenten. ● OKRA-Algemeen werkt de centrale thema’s inhoudelijk en methodisch uit en informeert regio’s en trefpunten daarover. In het kader van de centrale thema’s werkt Algemeen jaarlijks een keuzeaanbod uit. In het licht van elk centraal thema voert Algemeen een beleids- en mediagerichte actie. 7.2.3. OKRA-ACADEMIE OKRA-ACADEMIE is gericht op oudereneducatie. Ze voert een plan uit dat de komende vijf jaar het educatief aanbod zal verruimen en vernieuwen om een bredere doelgroep te bereiken. Meer trefpunten spelen in op het aanbod van de academie. Acties ● Om meer trefpunten te betrekken bij de academie stellen de trefpunten een contactpersoon aan als aanspreekpunt en promotor. Trefpunten leiden meer leden naar de academie via mondelinge promotie, publicaties, vervoerafspraken en zo meer. De academieactiviteiten opgenomen in het aanbod van trefpunten worden geregistreerd. ● De regionale academies organiseren het educatief aanbod. Vanaf 2011 programmeren ze niet meer op het ritme van schooljaren maar wel kalenderjaren. Zij registreren de deelname aan de activiteiten en evalueren jaarlijks de voorbije werking. Om de werking regelmatig te vernieuwen zoeken zij minstens één nieuw samenwerkingsverband. De academies promoten hun aanbod via een brochure, online en via andere kanalen. Een stuurgroep onder leiding van een vrijwilliger coör-


dineert de werking. De voorzitter van deze werkgroep vertegenwoordigt de academie in de regionale beleidsstructuur waar de financiële marges van de academie bepaald worden. In elke regio is een beroepskracht verantwoordelijk voor de academie. De verdeling van taken en verantwoordelijkheden tussen vrijwilligers en beroepskracht wordt per regio afgesproken. ● In de beleidsperiode versterkt de koepelorganisatie haar ondersteunende rol ten aanzien van de regionale academies. De academie informeert de regio’s over het in 2010 opgemaakte actieplan ter verruiming en vernieuwing van de werking. Jaarlijks wordt de databank van sprekers en thema’s geactualiseerd en organiseert de koepel een forumdag waar de academies vernieuwende initiatieven uitwisselen. De koepel stelt materiaal ter beschikking voor de registratie en de evaluatie van de regionale academiewerking, verwerkt jaarlijks de beleidsinformatie en communiceert de resultaten aan de regionale academies. De academies krijgen informatie met betrekking tot relevante regelgeving. De koepel treedt op als spreekbuis en vertegenwoordiger van de academies, zoekt actief naar nieuwe samenwerkingsverbanden en neemt initiatieven voor een eventuele erkenning door de overheid. 7.2.4. OKRA-SPORT Gezien de grote interesse bij ouderen voor sport en beweging wil OKRA een toename van het sportaanbod en het aantal sportende leden realiseren. De sportwerking wordt een basisopdracht voor de trefpunten. Via een laagdrempelig project slaagt OKRA erin meer passieve ouderen in beweging te brengen. Acties ● Sport wordt een basisopdracht voor trefpunten. In 2015 telt OKRA 960 trefpunten met een sportaanbod. Het aantal trefpunten met een of meerdere regelmatige sportwerkingen neemt toe. Het nieuwe, laagdrempelige fietsproject wordt georganiseerd in 250 trefpunten. ● De regio’s stimuleren de sportwerking in de trefpunten. Daarenboven bieden ze jaarlijks een bovenlokaal sportaanbod aan. Zij promoten de sportwerking in hun regionaal jaarprogramma via de startdagen en gewestvergaderingen. De regio’s organiseren de jaarlijkse forumdag en de vorming rond sport. Meer bepaald de infovergaderingen en de vorming met betrekking tot het nieuwe fietsproject. ● In 2011 bezoekt de sportfederatie de vernieuwde regiobesturen om ze te informeren over hun rol als promotor van de sportwerking. De sportfederatie werkt een nieuw, laagdrempelig project uit om meer 55-plussers aan te zetten tot fietsen. Trefpunten zonder sportwerking worden aangemoedigd een clubwerking op te starten. Sportende trefpunten breiden hun sportaanbod uit. De sportfederatie organiseert jaarlijks de vorming van de trekkers en begeleiders. Ze verzorgt de inhoud van de regionaal georganiseerde forumdagen.


7.2.5. OKRA-CULTUUR OKRA biedt de 55-plussers een keuzepakket op het gebied van cultuurbeleving. Ofwel via deelname aan culturele activiteiten of manifestaties, ofwel via actieve cultuurbeleving in creatieve clubs en ateliers. Trefpunten en regio’s bieden voor beide aspecten een vernieuwd aanbod. De culturele werking is een basisopdracht voor de trefpunten. Acties ● Cultuur is een basisopdracht voor trefpunten. Ze realiseren deze via het organiseren van culturele activiteiten, het in groep participeren aan culturele manifestaties of het op touw zetten van culturele deelwerkingen. ● De regio’s stimuleren de culturele werking van de trefpunten via informatie, vorming en zo meer en bieden jaarlijks minstens één cultureel initiatief aan waarop trefpunten kunnen inspelen. ● OKRA informeert regio’s en trefpunten over haar vernieuwde visie op cultuurwerking. Ze stimuleert de cultuurparticipatie en -consumptie en de actieve cultuurbeleving. De bestaande werking OKRA-CREA wordt daarin opgenomen. Regio’s en trefpunten krijgen informatie over het cultureel aanbod met aandacht voor vernieuwende initiatieven. Via samenwerking met culturele organisaties biedt OKRA ledenvoordelen aan. Via OKRA-magazine worden culturele initiatieven gepromoot. Algemeen coördineert de vorming van lesgevers voor creatieve werkingen. Ieder jaar plaatst OKRA een creatieve deelwerking in de kijker: voor 2011 is de koorwerking uitgekozen. 7.2.6. OKRA-REIZEN Inspelend op de behoefte van de leden aan educatieve en/of culturele groepsuitstappen en -reizen realiseert OKRA via de trefpunten, de regio’s en Algemeen een divers en kwalitatief aanbod. De reisorganisatie wordt sterker geprofessionaliseerd. Acties ● De trefpunten bieden kwalitatieve daguitstappen aan die kaderen in basisopdrachten als cultuur, educatie, zingeving en belangenbehartiging. ● De regio’s en de samenwerkingsverbanden bieden jaarlijks een gevarieerd aanbod aan culturele groepsreizen aan en promoten dit bij de leden. Zij informeren en vormen de reisbegeleiders op regelmatige basis. ● OKRA-Algemeen stimuleert de trefpunten en geeft concrete tips om kwaliteitsvolle, betaalbare en duurzame daguitstappen te organiseren. Voor de meerdaagse reizen werkt OKRA verder met de coördinatiegroep reisbeleid in functie van meer kwaliteit, professionaliteit en efficiëntie. De regio’s worden geïnformeerd over het wettelijk kader met betrekking tot reisorganisatie. Jaarlijks biedt Algemeen aan


de leden een aanbod aan culturele reizen aan in samenwerking met gespecialiseerde reisorganisatoren en promoot dit aanbod bij de leden. Voor de vrijwilligers die als reisbegeleider ingeschakeld worden organiseert OKRA jaarlijks een vormingscursus.

7.3. Belangenbehartiging OKRA versterkt haar unieke positie als en imago van belangenbehartiger van de 55-plusser en doet dit op lokaal, gemeentelijk, regionaal en Algemeen niveau. Deze strategische uitdaging vertaalt zich in vier strategische doelstellingen. 7.3.1. Belangenbehartiging in de trefpunten De belangenbehartiging wordt een basisopdracht voor de trefpunten. Acties ● Belangenbehartiging is een basisopdracht voor de trefpunten. In 2015 telt OKRA 500 belangenbehartigende trefpunten. ● Alle regio’s ondersteunen en stimuleren jaarlijks de trefpunten om de lokale belangenbehartiging te realiseren via startdagen, werkmateriaal en kadervorming. ● Via informatief en vormend materiaal ondersteunt OKRA de plaatselijke verantwoordelijken. De vernieuwde visie op belangenbehartiging in trefpunten wordt duidelijk gecommuniceerd. 7.3.2. Gemeentelijke belangenbehartiging Op gemeentelijk niveau beïnvloedt OKRA het gemeentelijk (ouderen)beleid via de ouderenadviesraden en het Zilverboek. OKRA stimuleert de samenwerking met de lokale dienstencentra. Acties ● De trefpunten werken met een verantwoordelijke belangenbehartiging, hij/zij is ook een vertegenwoordiger in de gemeentelijke ouderenadviesraad. Trefpunten werken actief mee aan het project Zilverboek en dit in het kader van de gemeenteraadsverkiezingen van 2012. ● De regio’s coördineren het project Zilverboek en organiseren vorming voor de vertegenwoordigers in ouderenadviesraden. ● OKRA-Algemeen werkt het project Zilverboek uit dat in 2012 in de gemeenten gerealiseerd wordt. Voor de vorming van de vertegenwoordigers in ouderenadviesraden werkt OKRA een vormingscursus uit die regionaal georganiseerd wordt na de vernieuwing van de gemeentelijke ouderenadviesraad. Om de plaatselijke samenwerking met dienstencentra te verbeteren, geeft OKRA ondersteuning en richtlijnen aan de trefpunten.


7.3.3. Regionale belangenbehartiging De regio’s stimuleren en ondersteunen de trefpunten op het gebied van belangenbehartiging. Acties Alle regio’s ondersteunen de plaatselijke en gemeentelijke belangenbehartiging via een werkgroep belangenbehartiging en een regionale verantwoordelijke. De lokale belangenbehartiging is een vast onderdeel van het regionaal jaarprogramma en wordt gepromoot via startdagen, gewestvergaderingen en kadervorming. 7.3.4. Algemene belangenbehartiging Op Algemeen niveau bouwt OKRA haar positie van belangenbehartiger verder uit. De expertise van de Pensioendienst vertaalt zich in informatie, dienstverlening en beleidsadvisering. De belangenbehartiging van de gebruikers van intramurale zorg en van mantelzorgers wordt via OKRA-ZORGRECHT uitgebouwd. Regelmatige communicatie over de belangenbehartiging versterkt de identiteit en het imago van OKRA. ● OKRA werkt in het kader van de Algemene belangenbehartiging jaarlijks aan actuele dossiers over relevante beleidsdomeinen en neemt initiatieven als politieke drukkingsgroep. OKRA organiseert acties van OKRA-algemeen. In het kader van de politieke verkiezingen maakt OKRA haar standpunten en eisen bekend. De Studiedienst staat in voor de vorming van regionale vrijwilligers en beroepskrachten. ● Via de Pensioendienst behartigt OKRA individuele pensioendossiers. Zij volgt de inkomensproblematiek van ouderen op de voet en formuleert adviezen aan de overheid. Zij informeert de leden over belangrijke evoluties in verband met pensioenen en inkomen via OKRA-magazine, okra.be en andere communicatiekanalen. Ten slotte staat zij in voor de voortdurende bijscholing van de verbondelijke CM-Pensioenverantwoordelijken. ● OKRA-ZORGRECHT wordt uitgebouwd tot een volwaardige gebruikersorganisatie voor zorgbehoevenden en mantelzorgers. ● OKRA treedt via externe communicatie duidelijk naar buiten als de spreekbuis van de 55-plussers. ● In het kader van de belangenbehartiging werkt OKRA samen met gespecialiseerde actoren.


7.4. Fijnmazig netwerk van trefpunten OKRA versterkt en vernieuwt haar fijnmazig netwerk van trefpunten. Deze strategische uitdaging vertaalt zich in vier strategische doelstellingen. 7.4.1. Trefpunt OKRA behoudt haar trefpunten en wil nieuwe trefpunten oprichten. Het trefpuntconcept wordt geactualiseerd en vernieuwd. Meer samenwerking tussen trefpunten en meer inspelen op extern aanbod worden duidelijke doelstellingen om het aanbod te verruimen en kleinere trefpunten succesvol te laten zijn. Acties ● OKRA behoudt zoveel mogelijk haar trefpuntenbestand. Na de nulmeting in 2011 voldoen meer trefpunten aan de kern- en basisopdrachten in 2015. In de beleidsperiode groeit het aantal trefpunten dat samenwerkt en inspeelt op een bestaand aanbod. ● De regio’s informeren en stimuleren de trefpunten om mee te werken aan het vernieuwde trefpuntconcept via de startdagen, de gewestvergaderingen, kadervorming en gedrukte of digitale dragers. Zij bespreken de samenwerking tussen de trefpunten op de gewestvergaderingen en informeren de trefpunten over het externe keuzeaanbod. ● De definitie van trefpunt wordt door OKRA-Algemeen in 2010 aangepast en gecommuniceerd aan de trefpunten. Jaarlijks registreert OKRA de werking van de trefpunten en communiceert over de resultaten. 7.4.2. Nieuwe types trefpunten OKRA onderzoekt en ontwikkelt vernieuwende types van trefpuntwerking. Acties ● Tijdens de beleidsperiode onderzoekt een werkgroep van OKRA-Algemeen nieuwe vormen of types van trefpunten en levert tegen 2014 een verslag af met duidelijke conclusies. ● OKRA neemt deze conclusies op in een bewegingsproject dat in 2015 afgerond wordt. ● OKRA neemt deel aan een samenwerkingsproject van het ACW en haar deelorganisaties waarbij geëxperimenteerd wordt met alternatieve plaatselijke werkingen. 7.4.3. Trefpuntbegeleiding OKRA zorgt via de regio’s voor een sterkere ondersteuning en begeleiding van de trefpunten via kwalitatieve bijeenkomsten voor vrijwilligers. Daarnaast kunnen trefpunten rekenen op individuele ondersteuning door beroepskrachten of deskundige vrijwilligers.


Acties ● OKRA werkt een algemene visie en kader uit voor de trefpuntbegeleiding. Deze is een prioritaire opdracht voor de regio’s. Algemeen registreert jaarlijks de diverse types van trefpuntbegeleiding en communiceert de resultaten aan het beleid en aan de regio’s. ● De regio’s organiseren jaarlijks de collectieve begeleiding via startdagen, gewestvergaderingen, kadervorming en zo meer. De regio’s bieden extra ondersteuning via individuele begeleiding van trefpunten met prioriteit voor trefpunten die zich in een crisissituatie bevinden. De regio’s schakelen vrijwilligers in voor de trefpuntbegeleiding en zorgen dat deze medewerkers ondersteund en gecoached worden. De regio’s betrekken de trefpunten in het regionaal beleid via de regionale raden. 7.4.4. Trefpuntregistratie De administratie met betrekking tot de registratie van de trefpuntwerking wordt vereenvoudigd en geïnformatiseerd. Acties ● Bijna alle trefpunten leveren de registratiegegevens aan de regio via een verantwoordelijke voor de registratie. ● De regio’s informeren en stimuleren de trefpunten om mee te werken aan het registreren van de werking. De regio’s houden jaarlijks de dossiers van hun trefpunten bij. Zij leveren de noodzakelijke gegevens voor de Algemene verwerking. ● Het registratiesysteem voor de trefpuntwerking wordt aangepast en vereenvoudigd in 2010 en sterk geïnformatiseerd vanaf 2012. OKRA stelt het werkmateriaal ter beschikking van de trefpunten. Ze bundelt en verwerkt jaarlijks de registratiegegevens in functie van het voortgangsrapport.

7.5. Invloedrijke beweging met veel leden OKRA is in 2015 een grote en invloedrijke ledenbeweging. Deze strategische uitdaging vertaalt zich in vier strategische doelstellingen. 7.5.1. Ledenevolutie De ledenevolutie wordt beter geregistreerd. OKRA werft leden en verliest er. Het saldo is vandaag negatief. In 2015 realiseert OKRA een evenwicht tussen in- en uitstroom. Acties ● Van de trefpunten wordt verwacht dat ze klantgericht werken en het ledenverlies beperken door een goede service, een kwalitatief en divers aanbod uitwerken


gericht op alle doelgroepen, regelmatig contact met de leden onderhouden, eigen ledenvoordelen ontwikkelen en permanent leden werven. ● De regio’s volgen jaarlijks de ledenevolutie op en informeren de trefpunten hierover. In functie van de algemene doelstelling bepalen de regio’s een streefdoel qua ledenaantal in 2015. ● Via Administrator levert OKRA jaarlijks ledenstatistieken af: het systeem wordt aangepast en verfijnd om een exact beeld te krijgen van de ledenbeweging. OKRA zal tegen 2015 een evenwicht bereiken tussen in- en uitstroom. 7.5.2. Vereenvoudigd lidmaatschap Het lidmaatschap wordt vanaf 2012 sterk vereenvoudigd. Het doel is dat alle leden overal in OKRA aan het aanbod kunnen deelnemen. Acties ● Alle trefpunten passen in 2012 het vereenvoudigde lidmaatschap toe en informeren hun leden hierover. ● Alle regio’s informeren hun trefpunten over deze wijziging. ● In 2011 werkt OKRA-Algemeen een voorstel van vereenvoudigd lidmaatschap uit dat voorgelegd wordt aan de beleidsorganen. Vanaf 2012 wordt het ingevoerd. OKRA informeert de trefpunten over vernieuwde lidmaatschap via onder meer Schakel. De leden worden geïnformeerd via onder meer OKRAmagazine en okra.be. 7.5.3. Ledenvoordelen Een pakket interessante ledenvoordelen maakt het lidmaatschap vanaf 2011 nog aantrekkelijker. Acties ● De trefpunten informeren de leden over het ledenvoordeel dat vanaf 2011 aan de lidkaart gekoppeld wordt. ● De regio’s informeren de trefpunten en ondersteunen hen bij het invoeren van de nieuwe lidkaart met ledenvoordelen. ● In 2010 werkt OKRA een systeem van ledenvoordelen uit in samenwerking met Qualiet dat vanaf 2011 algemeen ingevoerd wordt. In 2012 evalueert OKRA het nieuwe systeem. Tijdens de beleidsperiode worden nog andere ledenvoordelen ontwikkeld. 7.5.4 Ledenwerving De ledenwerving wordt professioneel aangepakt onder meer via een jaarlijkse wervingscampagne. OKRA onderzoekt de samenwerking met externe organisaties om via dit kanaal leden te werven.


Acties ● De trefpunten werken jaarlijks mee aan de wervingscampagne en de Week van het trefpunt. ● De regio’s werken jaarlijks een actieplan uit voor de wervingscampagne. Ze ondersteunen de trefpunten om deze campagne succesvol te laten verlopen. Via kadervorming, materiaal, regionale ledenvoordelen. ● OKRA-Algemeen werkt jaarlijks een campagneplan uit voor de algemene wervingscampagne. Om deze actie te ondersteunen ontwikkelt en ondersteunt OKRA promotieactiviteiten zoals de Week van het trefpunt, promotiemateriaal, vorming en zo meer. OKRA-Algemeen en de regio’s informeren de trefpunten over deze actie en stimuleren hen om hier voluit aan mee te werken. De acties van de trefpunten en de resultaten van de wervingscampagne worden geëvalueerd. In de beleidsperiode onderhandelt OKRA met enkele grote, externe organisaties in het licht van een structurele samenwerking gunstig voor het aantrekken van nieuwe leden.

7.6. Vrijwilligers als onmisbaar menselijk kapitaal OKRA bouwt het bestaande vrijwilligersbeleid verder uit en vernieuwt het om nieuwe en jongere vrijwilligers aan te trekken. Het vernieuwen van de ploegen wordt gerealiseerd via regelmatige bestuursverkiezingen. Het traditionele bestuursconcept wordt aangepast aan de nieuwe vrijwilligers. Deze uitdaging vertaalt zich in drie strategische doelen. 7.6.1. Vernieuwd bestuursconcept OKRA hanteert in de trefpunten in 2015 een vernieuwd bestuurs- of organisatieconcept waarbij een kerngroep het trefpunt managet. De bestuurswerking wordt meer doorzichtig en hanteerbaar. Nieuwe vrijwilligers zullen zich gemakkelijker vinden in dit concept. Acties ● Uiterlijk in 2015 implementeren de trefpunten het nieuwe bestuursconcept. ● De regio’s informeren de trefpunten over het vernieuwde bestuursconcept dat vanaf 2015 ingevoerd wordt. ● Een algemene werkgroep buigt zich over het nieuwe concept voor het managen van trefpunten. Deze werkgroep levert een eindrapport af met aanbevelingen tegen 2013. De conclusies van dit eindrapport worden geïntegreerd in het vrijwilligersbeleid. Tijdens de beleidsperiode wordt een bewegingsproject uitgewerkt en uitgevoerd in het kader van de vernieuwing van het bestuursmodel. Dit project zal plaatselijke spilfiguren informeren over en overtuigen van de kracht van dit model. Het bewegingsproject mondt uit in de bestuursvernieuwing van 2015.


7.6.2. Regelmatige bestuursvernieuwing OKRA blijft investeren in regelmatige bestuursvernieuwing via verkiezingen in 2011 en 2015. De klemtoon ligt op de uitbreiding en vernieuwing van de vrijwilligersequipes. Acties ● De trefpunten zetten in 2011 en 2015 trefpuntverkiezingen op touw binnen het Algemeen en regionaal kader. ● De regio’s informeren de trefpunten hierover en organiseren vorming om de operatie voor te bereiden. De regio’s coördineren, begeleiden en evalueren de trefpuntverkiezingen aan de hand van een plan en een draaiboek. ● OKRA-Algemeen bepaalt in 2010 het kader en de doelstellingen voor de interne verkiezingen die in 2011 plaatsvinden. OKRA bereidt de interne verkiezingen van 2015 voor aan de hand van een bewegingsproject dat uitmondt in een vernieuwing van besturen. De vernieuwing van het trefpunten bestuursconcept worden geïntegreerd. Statuten en huishoudelijk reglement worden zo nodig aangepast. De regio’s bereiden deze operatie met de trefpunten voor, bieden vormingskansen, begeleiden de verkiezingen en evalueren ze. 7.6.3. Coachen van vrijwilligers De coaching en vorming van vrijwilligers blijft een prioritaire opdracht van de educatieve beroepskrachten bijgestaan door deskundige vrijwilligers. Acties ● Trefpunten garanderen dat hun spilfiguren deelnemen aan coaching en vorming door de regio’s. ● De regio’s coachen de plaatselijke spilfiguren via bijeenkomsten en individuele contacten. De belangrijkste spilfiguren worden op regelmatige basis uitgenodigd voor overleg. Daarnaast bieden de regio’s een gevarieerd pakket aan kadervorming aan inspelend op de behoeften van de vrijwilligers. ● OKRA-Algemeen actualiseert in 2010 het vrijwilligersbeleid. Het wordt gecommuniceerd via de Vrijwilligersmap. Dit instrument wordt gebruikt tijdens regionale introductiecursussen voor spilfiguren. Ze worden vanaf 2011 per regio op touw gezet. OKRA ondersteunt de kadervorming via cursusmateriaal en begeleiding van cursussen.

7.7. Communicatie als smeerolie Communicatie en marketing zijn prioritaire werkinstrumenten voor OKRA om de strategische uitdagingen en doelstellingen te bereiken. Deze uitdaging leidt OKRA naar vier strategische doelen.


7.7.1. Communicatie in de trefpunten OKRA verbetert de interne en externe communicatie in de trefpunten tegen 2015. Acties ● In 2015 beschikken trefpunten over een verantwoordelijke communicatie die gebruik maakt van de digitale werkmiddelen. ● De regio’s organiseren informatie en vorming voor de plaatselijke verantwoordelijken communicatie. ● OKRA-Algemeen ontwikkelt materiaal en vorming voor de plaatselijke verantwoordelijken communicatie. 7.1.2. Regionale communicatie De regiocommunicatie wordt nog efficiënter en professioneler aangepakt. Acties ● Tegen 2015 beschikken de regio’s over een communicatieverantwoordelijke en een werkgroep communicatie. De regio’s werken een communicatieplan uit met verbeterpunten die in de beleidsperiode aangepakt worden en zij richten de vorming in voor vrijwilligers die bezig zijn met de communicatie. De regio’s hebben jaarlijks eigen promotiekanalen voor hun aanbod op vlak van sport, cultuur, reizen, zingeving, enz. Deze kanalen voldoen aan de nieuwe huisstijl. ● De Dienst Communicatie van OKRA-Algemeen ontwikkelt materiaal dat regionaal kan gebruikt worden in functie van de uitvoering van het communicatieplan en staat ter beschikking van de regio’s die ondersteuning of vorming vragen. 7.7.3. Online communicatie Online communicatie is prioritair. De websites worden vernieuwd en een intranet wordt opgebouwd. Acties ● Trefpunten worden aangemoedigd om een eigen website te bouwen binnen het Algemeen concept. Ze worden gestimuleerd om het intranet te gebruiken. Voor beide online-aspecten wordt vorming opgezet. ● De regio’s informeren en vormen de trefpunten met betrekking tot het intranet. De regio’s schakelen vanaf 2011 over op de vernieuwde okra.be. Zij organiseren vorming voor plaatselijke verantwoordelijken over de vernieuwde trefpuntsite. ● OKRA-Algemeen werkt tegen 2011 een vernieuwde okra.be uit. Het nieuwe concept wordt ook toegepast op regionale websites en op trefpuntsites. Tegen 2012 is een intranet gebouwd voor vrijwilligers en beroepskrachten.


7.7.4. Algemene communicatie De Commissie Communicatie is verantwoordelijk voor het communicatiebeleid van OKRA. Ze ontwikkelt, stuurt, volgt en evalueert de communicatie op de verschillende niveaus van OKRA. Het doel is een verdere professionalisering van de interne en de externe communicatie en van de marketing. Acties ● Jaarlijks werkt de Commissie Communicatie een communicatieplan uit voor de verschillende communicatieaspecten en de verschillende niveaus van OKRA. De Commissie Communicatie volgt het communicatieplan op en stuurt bij waar nodig. In dit plan komen onder meer volgende elementen aan bod: huisstijl, identiteit en imago, vorming, communicatie online en offline, persacties, promotiestrategie, promotiemiddelen, wervingscampagne, ledenvoordelen. ● De Dienst Communicatie van OKRA-Algemeen voert uit wat de Commissie Communicatie vooropstelt. Onder meer: instrumenten om de huisstijl te ontwikkelen en te ondersteunen, promotiemiddelen, communicatiemiddelen offline (OKRAmagazine, Schakel, Sport je fit, brochures, occasionele drukwerken en zo meer), communicatiemiddelen online (websites, e-nieuwsbrieven, mailings), vormingspakketten over communicatie, persrelaties via persberichten, perscontacten, persacties, het uitwerken van ledenvoordelen en zo meer. 7.7.5. Communicatie over het beleidsplan Om vrijwilligers en beroepskrachten te informeren over, te motiveren voor en te enthousiasmeren om de uitdagingen en de acties van het nieuwe beleidsplan op het terrein waar te maken, zal OKRA werk maken van een aangepaste communicatiestrategie. Acties ● Trefpunten nemen deel aan informatiesessies over de impact van het beleidsplan op de plaatselijke werking. De spilfiguren integreren het beleidsplan in de plaatselijke werking. ● De regio’s informeren de beleidsvrijwilligers over de belangrijke prioriteiten van het beleidsplan en de specifieke aandachtspunten voor de trefpunten. Zij stimuleren hen om de acties voor trefpunten aan te pakken. ● Het nieuwe beleidsplan staat op okra.be. Via een mailing worden belanghebbenden verwittigd eens het online staat. Tegen begin 2011 ontwikkelt OKRA-Algemeen een aantrekkelijke brochure voor spilfiguren uit trefpunten en regio’s over de belangrijkste prioriteiten van het beleidsplan. OKRA-Algemeen ontwerpt een digitale presentatie om het nieuwe beleidsplan voor te stellen. Via allerlei kanalen communiceert OKRA over het nieuwe beleidsplan naar leden, bestuursleden en extern. Meer info? Zie bijlage 5.


8

Mensen en middelen De raming van uitgaven en inkomsten voor de beleidsperiode 2011-2015 is niet eenvoudig. Vooral omdat een aantal factoren grote onbekenden zijn. Onder meer: de evolutie van de loonkost en de subsidiëring. De prognoses zijn dan ook vanuit een grote voorzichtigheid opgesteld. Inkomsten en uitgaven Het overzicht van de uitgaven werd opgedeeld in tien grote rubrieken. Wat de personeelskost betreft, is een jaarlijkse indexering voorzien. Plannen voor wijzigingen in het personeelsbestand zijn er niet. De stijging van de huisvestingskosten is vooral toe te schrijven aan een wijziging van het kantoorconcept, buiten de wil van OKRA. Aan de inkomstenzijde is in 2012 een aanpassing van de ledenbijdrage voorzien. Deze moet OKRA onder meer in staat stellen de gederfde inkomsten als gevolg van het schrappen van de betoelaging van een aantal DAC-medewerkers, op te vangen. OKRA voorziet geen wijziging, tenzij een indexering, van de subsidiëring. OKRA heeft daarin trouwens nog steeds een achterstand. Naar het einde van de beleidsperiode zullen de reserves moeten aangesproken worden om de begroting in evenwicht te houden. In de loop van de beleidsperiode wordt door de Financiële Commissie een plan uitgewerkt om bijkomende middelen te kunnen verwerven en zo de kosten en baten in evenwicht te houden. Spreiding personeelskosten De aanwending van de middelen voor de personeelskosten zijn opgedeeld per werkjaar voor wat betreft administratieven en educatieven. Daarnaast werd een opdeling gemaakt per opdracht. Wetende dat zeker op het regionaal niveau verschillende opdrachten in elkaar vloeien. Wel is de eerste opdracht van de regionale educatieve medewerkers het begeleiden van de trefpunten. Wat betreft het personeel op het Algemeen secretariaat werd een raming gemaakt volgens werkterrein. De spreiding van de personeelskosten over de regio’s en Algemeen én over de verschillende opdrachten beslaat op die manier het volledige pakket van het beleidsplan 2011-2015.

de zevensprong ❘ 52 ❘ deel 8 mensen en middelen

UITGAVEN handelsgoederen ■ personeelskosten ■ afschrijvingen, waardeverminderingen, voorzieningen ■ organisatie-en huisvestingskosten ■ vormingscursussen, publicaties, begeleiding, dienstverlening ■ andere sociaal-culturele activiteiten ■ financiële kosten ■ verwerking resultaten ■ totaal uitgaven

2011 20.000,00 5.053.034,93 114.186,65

2012 20.400,00 5.048.126,42 116.425,61

2013 20.808,00 5.087.925,18 118.664,56

2014 21.224,16 5.149.088,95 120.903,52

2015 21.648,64 5.252.070,73 123.142,47

1.706.267,93 294.184,88

1.758.642,61 303.010,43

1.812.655,71 312.100,74

1.868.356,36 321.463,76

1.925.795,21 331.107,67

9.404.818,44 5.100,00 1.685,47 16.599.278,30

9.451.842,53 5.253,00 146.031,85 16.849.732,45

9.499.101,74 5.410,59 40.375,93 16.897.042,45

9.546.597,25 5.572,91

9.594.330,24 5.740,10

17.033.206,91

17.253.835,06

INKOMSTEN ■ Omzet ■ Lidgelden ■ subsidies volksontwikkeling ■ DAC ■ SCW ■ Andere ■ Financiële ■ Uitzonderlijke ■ terugneming reserves ■ verwerking resultaten ■ totaal inkomsten

2011 40 000 2 655 000 1 105 708 795 000 10 714 428,51 1 259 141,79 30 000 16 599 278,30

2012 40 000 3 040 000 1 112 590 550 000 10 768 000,66 1 259 141,79 30 000 16 799 732,45

2013 40 000,00 3 022 000 1 124 060 550 000 10 821 840,66 1 259 141,79 30 000 16 847 042,45

2014 40 000 3 004 000 1 147 000 550 000 10 875 949,86 1 259 141,79 30 000 25 739,59 16 931 831,24

2015 40 000 2 986 000 1 160 000 550 000 10 930 329,61 1 259 141,79 30 000 100 000 49 448,63 17 104 920,03

2012 3 028 875,85 2 019 250,57 5 048 126,42 2012

2013 3 052 755,11 2 035 170,07 5 087 925,18 2013

2014 3 074 308,99 2 049 539,33 5 123 848,32 2014

2015 3 120 423,62 2 080 282,42 5 200 706,04 2015

2 113 169,21 1 548 092,10

2 129 829,16 1 560 297,06

2 144 866,74 1 571 313,48

2 177 039,73 1 594 883,19

282 029,86 275 762,53 137 881,26

281 755,89 275 494,65 137 747,32

283 977,22 277 666,61 138 833,30

285 982,23 279 627,08 139 813,54

290 271,97 283 821,47 141 910,74

137 881,26 141 014,93 211 522,39 202 121,40 5 053 034,93

137 747,32 140 877,95 211 316,92 201 925,06 5 048 126,42

138 833,30 141 988,61 212 982,91 203 517,01 5 087 925,18

139 813,54 142 991,12 214 486,67 204 953,93 5 123 848,33

141 910,74 145 135,98 217 703,97 208 028,24 5 200 706,03

■

Spreiding personeelskost ■ educatieven: 60% ■ administratieven: 40% ■ Totaal Ventilatie opdrachten Begeleiding trefpunten en regionaal ■ educatieven regionaal: 30 personen ■ ondersteuning regionaal: 23 personen algemeen ■ belangenbehartiging: 4 personen ■ communicatie: 4 personen ■ personeels- en vrijwilligersbeleid: 2 personen ■ financieel beleid: 2 personen ■ algemeen beleid: 2 personen ■ SCW: 3 personen ■ administratie: 3 personen ■ Totaal

2011 3 031 820,96 2 021 213,97 5 053 034,93 2011 secretariaat 2 115 223,92 1 549 597,38

deel 8 mensen en middelen ❘ 53 ❘ de zevensprong

9

De inhoudelijke beoordelingselementen 9.1. Realisatie van de vier functies Verenigingen realiseren vier functies: een gemeenschapsvormende, culturele, educatieve en maatschappelijk activerende functie. Hiertoe hanteren verenigingen de sociaal-culturele methodiek zoals omschreven in het decreet van 2003. Dit betekent dat ze het sociaal weefsel versterken en vernieuwen, de participatie aan cultuur verhogen, educatieve programma’s organiseren en begeleiden en maatschappelijk engagement en sociale actie bewerkstelligen. OKRA maakt van deze opdracht een prioriteit in de komende beleidsperiode. 9.1.1. Gemeenschapsvormende functie Deze functie is gericht op het versterken en vernieuwen van het sociaal weefsel en op groepsvorming met het oog op een democratische, solidaire, open en cultureel diverse samenleving. Hoe wil OKRA deze functie de komende vijf jaar realiseren? ● De eerste beleidsuitdaging waarbij OKRA wil meebouwen aan een zorg-same, solidaire en warme samenleving is duidelijk gericht op gemeenschapsvorming. Via de basisopdracht zorg die de integratie van kwetsbare ouderen wil realiseren zowel in het woonzorgcentrum als in de thuissituatie. Via de acties rond verscheidenheid waarbij OKRA de 55-plussers wil informeren en sensibiliseren om mee te bouwen aan een meer verdraagzame samenleving. ● De kernopdracht contact en ontmoeting, waarbij plaatselijke contactpersonen maandelijks huisbezoeken afleggen en waarbij de groepsvorming van de leden via ontmoetingsactiviteiten beoogd wordt. Het fijnmazig netwerk van trefpunten is hiertoe een uniek instrument. ● Via de plaatselijke en gemeentelijke belangenbehartiging waarbij OKRA de medewerkers en de leden sterk betrekt bij het lokale beleid. 9.1.2. Educatieve functie Deze functie zit vervat in de missie van OKRA. De educatieve functie is gericht op lerende individuen en groepen en wordt gekenmerkt door het organiseren en begeleiden van educatieve programma’s op lokaal en bovenlokaal vlak. In de snel evoluerende samenleving is levenslang en levensbreed leren voor 55-plussers bijzonder belangrijk. Naast het formele leren onder meer via cursussen, leren ouderen enorm veel via de niet formele weg, via de ervaringen die zij opdoen. Voor beide vormen biedt OKRA leerkansen. Professor Walter Leirman wijst er op dat 55-plussers leren om heel verschillende redenen: om mee te kunnen, om vaardigheden of competenties te ontwikkelen, om het plezier van het leren, om zinvol het levenseinde te beleven en zo meer. Professor Alfons Marcoen wijst op het belang van leren in deze levensfase. Belangrijk daarbij is dat educatie voor ouderen via aangepaste methodieken, in een rustig tempo en in een aangename sfeer ingebed is. Groepsvorming is een belangrijk educatief element. In die zin vormen verenigingen als OKRA een krachtige

de zevensprong ❘ 54 ❘ deel 9 de inhoudelijke beoordelingscriteria

leeromgeving volgens Huib Hinnekint. Hoe realiseert OKRA de educatieve functie de komende vijf jaar? ● Via de basisopdracht educatie die zich vertaalt in educatieve activiteiten en programma’s op lokaal en bovenlokaal niveau. Op lokaal niveau bieden trefpunten een waaier aan educatieve activiteiten. Meer dan vroeger stimuleert OKRA trefpunten om met kleine interessegroepen te werken zoals in leesclubs of computerclubs. Daarnaast biedt de basisopdracht zingeving kansen om educatief te werken met deelnemers rond thema’s in verband met zingeving en waardebeleving. Op dit terrein zal OKRA sterk vernieuwend werken, zowel inhoudelijk als methodisch. Ze zal doelgericht inspelen op thema’s verbonden aan de levensfase van ouderen. Op bovenlokaal niveau wordt deze functie vooral via de academie ingevuld. In dat kader wordt gewerkt aan verruiming van de doelgroep en vernieuwing van het educatief aanbod. Ook in andere regionale programma’s zoals de zingeving worden educatieve doelen bereikt. ● OKRA-Algemeen gebruikt al haar communicatiekanalen online en offline om leden en niet-leden naar educatieve programma’s toe te leiden. ● De methodiek van de centrale thema’s, in de beleidsperiode mobiliteit en duurzaamheid, draagt bij tot de educatieve doelstelling. 55-plussers worden geïnformeerd, gesensibiliseerd en passen hun gedrag aan. ● Voor de OKRA-vrijwilligers zit de educatie ook vervat in de formele en informele leerervaringen. We denken daarbij aan de sterk uitgebouwde kadervorming en de collectieve bijeenkomsten voor medewerkers. Uiteraard levert de lokale samenwerking in bestuursgroepen heel wat leerervaringen op en zorgt die voor een belangrijke bron van zingeving voor de vrijwilligers. ● Het magazine voor vrijwilligers Schakel biedt informatie en vorming. 9.1.3. Culturele functie De culturele functie is de functie die zowel in brede als engere zin gericht is op het verhogen van de cultuurparticipatie. De missie geeft aan dat OKRA 55-plussers kansen wil bieden met betrekking tot passieve en actieve cultuurbeleving. Ze doet dit op een laagdrempelige manier. Heel wat ouderen maken hier een inhaalbeweging en OKRA speelt daarbij de rol van wegwijzer en verlaagt drempels. Andere ouderen zoeken een culturele meerwaarde. In dit beleidsplan is de culturele werking een van de zes basisopdrachten. ● OKRA stimuleert trefpunten om zelf een cultureel aanbod te organiseren of om in groep deel te nemen aan culturele initiatieven. ● Via de culturele deelwerkingen van de trefpunten zal OKRA de actieve cultuurbeleving aanmoedigen in creatieve ateliers, zangkoren en zo meer. Elk jaar wordt een deelwerking extra in de verf gezet.

deel 9 de inhoudelijke beoordelingscriteria ❘ 55 ❘ de zevensprong

● Op bovenlokaal vlak bieden de regio’s ieder jaar minstens één culturele manifestatie aan. ● De academies bieden cultuurbeleving aan via ateliers, muzische vormingssessies, filmfora, culturele bezoeken en zo meer. ● In het kader van het reisbeleid zal OKRA hoofdzakelijk culturele groepsreizen aanbieden. ● Via de eigen communicatiekanalen onder meer OKRA-magazine en okra.be, zal OKRA de 55-plussers informeren over het culturele aanbod. 9.1.4 Maatschappelijke activering De maatschappelijke activeringsfunctie is gericht op het organiseren, stimuleren en begeleiden van maatschappelijk engagement en sociale actie. Deze functie is nauw verweven met de missie van OKRA en sinds haar ontstaan een basisdoelstelling. In de komende beleidsperiode wil OKRA deze functie realiseren via diverse initiatieven en acties. ● De belangenbehartiging en dienstverlening van de trefpunten blijft een basisopdracht van de trefpunten. De concrete realisatie van deze opdracht wordt bijgesteld en via plaatselijke verantwoordelijken belangenbehartiging gerealiseerd. OKRA mikt op meer lokale acties. ● Het gemeentelijk beleid beïnvloeden vanuit OKRA is een gemeenschappelijke opdracht voor de trefpunten die via de actie Zilverboek en de ouderenadviesraden aangepakt wordt. ● De centrale thema’s mobiliteit en duurzaamheid komen naar voren in lokale en landelijke acties. ● In samenwerking met Welzijnszorg plant OKRA lokale acties gericht op de groeiende groep ouderen in armoede. ● De OKRA-trefpunten zullen jaarlijks meewerken aan de campagne van partnerorganisatie Wereldsolidariteit. ● Via de zorgwerking worden vrijwilligers gemotiveerd en gevormd om zich te engageren ten aanzien van kwetsbare ouderen.

9.2. Trefpuntbegeleiding OKRA wil haar fijnmazig netwerk van lokale trefpunten behouden en versterken. Dit vraagt inzet van beroepskrachten en vrijwilligers. Zij zullen de vrijwilligers die de trefpunten uitbouwen ondersteunen, begeleiden en motiveren. Dit blijft een strategische uitdaging voor de komende jaren. ● Om de plaatselijke werking te laten mee evolueren met de actuele behoeften en verwachtingen, worden de trefpunten aangemoedigd om de zeven opdrachten van OKRA te realiseren.


● In deze beleidsperiode onderzoekt OKRA hoe naast de klassieke trefpunten vernieuwende werkvormen kunnen geïntegreerd worden. ● De klassieke bestuurswerking wordt kritisch geëvalueerd om te evolueren naar een nieuw bestuursconcept. ● De trefpuntbegeleiding blijft de prioritaire opdracht van de regio’s en wordt duidelijk omschreven en geconcretiseerd, 29 educatieve beroepskrachten zijn daarvoor verantwoordelijk. In de beleidsperiode schakelt OKRA meer vrijwilligers in om deze opdracht te realiseren. De belangrijke collectieve begeleidingsmomenten zoals startdagen en gewestvergaderingen zullen jaarlijks plaatsvinden. ● Het registratiesysteem Administrator wordt aangepast om de noodzakelijke gegevens in functie van begeleiding van de trefpunten te registreren. ● Ook het geactualiseerde vrijwilligersbeleid draagt bij tot de versterking van de trefpunten.

9.3. Vrijwilligersbeleid Aansluitend op de trefpuntbegeleiding krijgt een geactualiseerd vrijwilligersbeleid prioriteit in deze beleidsperiode. Ze zit vervat in de zesde beleidsuitdaging. ● In de beleidsperiode organiseert OKRA twee doelgerichte campagnes om de vrijwilligersploegen in de trefpunten en op bovenlokaal niveau te vernieuwen en te verjongen. ● Het nieuwe bestuursconcept voor trefpunten wordt ontwikkeld. Het sluit aan bij de nieuwe generatie vrijwilligers. Ze hebben andere verwachtingen en andere troeven dan de huidige generatie. ● Voor de trefpuntondersteuning wordt coaching via individuele contacten met spilfiguren en medewerkers een werkpunt. Het creëren van een vertrouwensrelatie met de plaatselijke voorzitters is een opdracht voor de regionale educatieve krachten. ● De Vrijwilligersmap wordt geactualiseerd. De regio’s bieden jaarlijks een breed pakket kadervorming aan vrijwilligers aan. De Vrijwilligersmap is het basisinstrument voor deze vorming. ● Het intranet wordt opgebouwd. Het is ook voor vrijwilligers een interessant medium. ● Het administratieve werk dat van vrijwilligers verwacht wordt, zal beperkt en in hoge mate geïnformatiseerd worden.

9.4. Verruiming en verbreding van de participatie Participatie in OKRA heeft in de komende beleidsperiode verschillende aspecten. Enerzijds de uitdaging om 55-plussers zoveel mogelijk te laten inspelen op het aanbod.


OKRA beoogt niet alleen een hoog aantal deelnemers maar ook meer diversiteit in de deelnemersgroepen. Dit betekent onder andere dat voor sommige deelgroepen drempels zullen moeten worden afgevlakt. Anderzijds ziet OKRA de participatie ook als een intens democratisch gebeuren. OKRA betrekt haar trouwe beleidsvrijwilligers, bestuursleden en medewerkers nauw bij de uitbouw van de beweging. Deze sterkte wordt in de beleidsperiode via diverse acties ondersteund. ● De strategische doelstelling gericht op de uitbreiding van de ledengroep met bijzondere aandacht voor de jongere generatie. In de beleidsperiode wil OKRA de babyboomers sterker laten participeren. ● Trefpunten worden aangemoedigd hun aanbod te richten op de grote segmenten of deeldoelgroepen. ● Via het brede regionale aanbod richt OKRA zich naar 55-plussers die zich niet meteen in het trefpunt thuis voelen en daar niet meteen participeren. ● De zorgwerking is gericht op de participatie van de oudste leeftijdgroep. Dit gebeurt ook via huisbezoeken en aangepaste activiteiten. ● Via de acties met betrekking tot ouderen in armoede stimuleert OKRA de trefpunten om drempelverlagend te werken. ● De lokale en gemeentelijke belangenbehartiging is gericht op meer participatie aan het lokaal beleid. ● OKRA werkt op het vlak van haar vrijwilligers aan verruiming en verbreding van participatie: verjonging en vernieuwing van de kaders, betrekken van de vrijwilligers in het beleid, het ontwikkelen van een nieuw bestuursconcept en zo meer.

9.5. Communicatie met de leden De zevende strategische uitdaging wil onder meer de communicatie met de leden (intern) en met de buitenwereld (extern) versterken. ● Op de eerste plaats gebeurt dit via OKRA-magazine dat via de plaatselijke contactpersonen aan de leden bezorgd wordt. Vele regio’s hebben een eigen ledenmagazine. ● Bij de start van de beleidsperiode ontwikkelt OKRA een vernieuwde okra.be waarbij een snelle en kwaliteitsvolle communicatie met leden en niet-leden centraal staat. Dit kanaal is het kanaal van de toekomst en ideaal om de babyboomers te bereiken. ● Voor diverse deelwerkingen zoals de academie, sport en reizen heeft OKRA offline en online communicatiekanalen. ● Voor trefpunten ontwikkelt OKRA instrumenten en vorming om de interne en externe communicatie op dat niveau te ondersteunen en te optimaliseren. Belangrijke tools zijn de huisstijl en allerlei communicatiedragers in de huisstijl. Online krijgt bijzondere aandacht omdat zich hier een inhaalbeweging opdringt.


9.6. Acties met een landelijk karakter In de komende beleidsperiode voert OKRA regelmatig landelijke acties. ● De gecoördineerde werking rond het centraal thema ‘OKRAmobiel’ wordt gestart met een landelijke actie gericht op de verbetering van het openbaar vervoer. In 2012 zullen trefpunten gemeentelijke acties voeren. ● In het kader van het centraal thema duurzaamheid wordt een grote landelijke actie gepland. ● In het kader van de gemeenteraadsverkiezingen 2012 voert OKRA actie via het Zilverboek. ● In samenwerking met OKRA-SPORT wordt in 2012 en 2013 de landelijke actie ‘Elke trap telt’ gevoerd. Via deze actie wil OKRA senioren weer en meer laten bewegen. ● Het project ouderen en armoede is een landelijke actie die in samenwerking met Welzijnszorg gerealiseerd wordt. In samenwerking met partnerorganisatie Wereldsolidariteit voert OKRA jaarlijks een nationale campagne. In het kader van de belangenbehartiging en inspelend op de politieke actualiteit zal OKRA in de beleidsperiode bijkomende landelijke acties voeren, telkens wanneer dit noodzakelijk is. OKRA zal zich ook aansluiten bij landelijke acties van andere organisaties wanneer ze de eisen mee ondersteunt.

9.7. Ontwikkeling van vernieuwende en bijzondere activiteiten Sinds 2006 voert OKRA een vernieuwingsoperatie uit die erop gericht is de vereniging beter af te stemmen op gewijzigde behoeften en op nieuwe doelgroepen. De uitdaging en doelstelling om meer babyboomers aan te trekken, hetzij als deelnemer, hetzij als medewerker, blijft een prioriteit. Deze operatie is gedeeltelijk geslaagd en wordt de komende vijf jaar bijgestuurd en verder uitgevoerd. ● In het vernieuwde trefpuntconcept worden vrijwilligers uitgedaagd om hun aanbod inhoudelijk en methodisch te verruimen en te vernieuwen. Zeven opdrachten staan daarbij centraal. Het doel is nieuwe segmenten te verleiden. Vernieuwende initiatieven ontstaan vaak spontaan aan de basis. Het is zaak deze vernieuwende initiatieven op te pikken en door te spelen. In de beleidsperiode zal OKRA deze techniek gebruiken om succesvolle vernieuwingen te generaliseren. Naast de klassieke trefpunten krijgen nieuwe vormen van lokale of bovenlokale werking de kans zich via OKRA te ontwikkelen. Vooral de jongere vrijwilligers zijn vragende partij. In dezelfde lijn werkt OKRA aan de vernieuwing van het klassieke bestuurs-


concept. Bedoeling is de nieuwe generatie vrijwilligers succesvol in te zetten. Sommige trefpunten brengen deze vernieuwing nu al in de praktijk en fungeren als laboratorium. ● Voor de meeste basisopdrachten, de zingeving in het bijzonder, werkt OKRA de komende jaren aan de vernieuwing van inhouden en methodieken. ● Met de centrale thema’s mobiliteit en duurzaamheid daagt OKRA de trefpunten uit om hun aanbod te vernieuwen en meer actiegericht te werken. ● Via het project ouderen en armoede worden trefpunten uitgenodigd om zowel in hun aanbod als in hun aanpak deze groep ouderen te betrekken. ● OKRA-ZORGRECHT als erkende gebruikers- en mantelzorgorganisatie van OKRA uitbouwen, wordt een nieuwe uitdaging. ● De Week van het trefpunt wordt een nieuw instrument om meer 55-plussers warm te maken voor de plaatselijke werking. Kennismaken met en proeven van het aanbod staan centraal. ● Op vlak van de digitale media doet OKRA in deze beleidsperiode een belangrijke inhaaloperatie. ● De vereenvoudiging van het lidmaatschap waardoor alle leden toegang krijgen tot alle aanbod, waar ook, is voor OKRA een ingrijpende vernieuwing.

9.8. Culturele diversiteit De eerste beleidsuitdaging gericht op een meer verdraagzame, solidaire en zorg-same samenleving wordt concreet in de beleidsdoelstelling rond verscheidenheid. OKRA zal 55-plussers informeren en sensibiliseren. Trefpunten worden gestimuleerd om in dat kader initiatieven te nemen. OKRA werkte in de vorige beleidsperiode intensief rond culturele verscheidenheid. Er is op dat vlak nog een lange weg te gaan. Kennismaken en samenwerken met allochtone verenigingen is zeker haalbaar en wordt positief onthaald. Het thema verscheidenheid wordt in de beleidsperiode breder geïnterpreteerd dan enkel culturele verscheidenheid: mensen van hier afkomstig of van elders, mensen met een verschillende seksuele geaardheid, mensen met een verschillende religie, mensen van verschillende generaties en zo meer. ● Elk jaar zal op een specifiek aspect van verscheidenheid ingezoomd worden. Samenwerking met gespecialiseerde organisaties is een must. Werkmateriaal wordt aan trefpunten en regio’s aangeboden. ● In de OKRA-communicatiekanalen zal regelmatig aandacht besteed worden aan diverse aspecten van verscheidenheid. Met de bedoeling te informeren en stereotiepe denkbeelden weg te nemen. ● De al gestarte dialoog met de allochtone sociaal-culturele sector wordt verder gezet met het oog op het uitwerken van samenwerkingsvormen of experimenten. OKRA-regio Antwerpen blijft hier de voortrekker.


● De problematiek van de kwetsbare, allochtone ouderen vormt een onderdeel van de belangenbehartigende opdracht van OKRA en zal zich vertalen in standpunten en acties. ● Wereldsolidariteit is de partner van OKRA voor wat betreft campagnes met en voor het Zuiden.

9.9. Samenwerken en netwerkvorming met andere organisaties OKRA wil in de komende beleidsperiode de netwerkvorming en samenwerking opdrijven vanuit een win-winfilosofie. ● Sinds haar ontstaan is OKRA ingebed in de christelijke arbeidersbeweging. Samenwerking met CM, ACW, ACV, KWB, KAV, Ziekenzorg, Centravoc en zo meer is dan ook vanzelfsprekend. Gemeenschappelijke projecten en acties zijn voorzien. ● Er is ook een permanente samenwerking met Wereldsolidariteit en Welzijnszorg. ● OKRA werkt actief mee in de Vlaamse Ouderenraad. ● In het kader van de oudereneducatie via de academie zoekt OKRA nieuwe samenwerkingsverbanden. ● Culturele initiatieven zullen tot stand komen in samenwerking met culturele organisaties. ● Voor de uitwerking van de centrale thema’s mobiliteit en duurzaamheid wordt gerekend op de inhoudelijke en methodische deskundigheid van gespecialiseerde organisaties. ● Trefpunten meer doen samenwerken, intern en extern, is een duidelijke doelstelling. ● In de sociaal-culturele sector speelt OKRA een actieve rol (FOV, Socius, Sociare en zo meer.) ● Vanuit de belangenbehartiging blijft OKRA in diverse organisaties vertegenwoordigd, ook op internationaal vlak.

9.10. Zorg voor professionaliteit en professionalisering OKRA is als organisatie met 73 personeelsleden sterk geprofessionaliseerd. Deze vaststelling van de visitatiecommissie (2009) vertaalt zich in de uitwerking van een doorgedreven personeelsbeleid. ● In het kader van de beleidsplanning is een verbeterproject in uitvoering met als doel het personeel efficiënt en effectief in te zetten. Dit project vertrekt vanuit de hoge werkdruk voor de personeelsleden en de budgettaire vaststelling dat de perso-


neelsequipe niet kan vergroten. Dit project werd concreet via een Algemene personeelsrol en een eenvormig personeelsbeleid gecoördineerd door een verantwoordelijke human resources. ● OKRA werkt een functieclassificatie uit op basis van functieomschrijvingen en gepersonaliseerde functiekaarten. Functiekaarten omschrijven het doel van de functie, de functie-inhoud, de mate van verantwoordelijkheid en de noodzakelijke competenties. Zij vormen de basis bij aanwervingen, functioneringsgesprekken en regelmatige evaluaties van de personeelsleden. Het systeem is erop gericht dat noodzakelijke competenties zich verder ontwikkelen. ● Bij de aanwerving van nieuwe personeelsleden hanteert OKRA de functiekaart bij het uitschrijven van de vacature en wordt een objectief selectieparcours gevolgd. De nieuwe medewerker vertrekt vanuit een taakstellingsgesprek en volgt een stapsgewijs traject van inwerking begeleid door een coach. ● De educatieve personeelsleden participeren meermaals per jaar aan vormingsmomenten waarbij ervaringen en good practices uitgewisseld worden. Deze studiemomenten behandelen tevens actuele evoluties in de sector, interessante onderzoeken of vernieuwende projecten. Ook de ondersteunende personeelsleden komen op regelmatige tijdstippen samen rond informatieve en vormende thema’s. De leidinggevende personeelsleden hebben driemaal per jaar een vormingsmoment waar specifieke thema’s rond management aan bod komen. In functie van individuele vormingsbehoeften nemen beroepskrachten deel aan bestaande opleidingen. ● OKRA besteedt veel aandacht aan de waardering van personeelsleden, op de eerste plaats via een degelijk personeelsstatuut met een aangepast loonbeleid. Daarnaast wordt werk gemaakt van een organisatieklimaat waarin medewerkers de ruimte krijgen om creatief de functie in te kleuren. Om de ploeggeest te verbeteren organiseert OKRA regelmatig informele personeelsactiviteiten. ● Dit personeelsbeleid zal in de komende beleidsperiode geëvalueerd en bijgestuurd worden. De intrede van heel wat jonge beroepskrachten is zeker een pluspunt: bijzondere aandacht zal gaan naar een meer regelmatige coaching en vorming in functie van de uitvoering van het beleidsplan. ● De demografische evolutie leidt ertoe dat er zich meer gespecialiseerde vrijwilligers aandienen die hun verworven competenties ten dienste stellen van de organisatie. Het inschakelen van ‘professionele’ vrijwilligers (portefeuillehouders) neemt sterk toe in OKRA en leidt tot meer kwaliteit en deskundigheid. Dit betekent dat de rol van de beroepskracht zich meer richt op de selectie, introductie en coaching van deze medewerkers. Het vrijwilligersbeleid wil deze praktijk ondersteunen. ● Voor heel wat acties en projecten kiest OKRA voor samenwerking met deskundige medewerkers van gespecialiseerde organisaties.


9.11. Zorg voor kwaliteit In 1997 al koos OKRA voor de integrale kwaliteitszorg. Sindsdien is de systematische zorg voor kwaliteitsverbetering een constante praktijk geworden die in de methodiek van beleidsplanning geïntegreerd werd. De manier waarop OKRA beleidsplanning gebruikt als een werkwijze om meer kwaliteit na te streven en doelgericht te werken, ligt in de lijn van de visie op kwaliteitszorg. In het managen van een organisatie speelt kwaliteitszorg een belangrijke rol: kwaliteitszorg stuurt de organisatie in de richting van de doelen die ze wil bereiken. ● Het EFQM-model als instrument voor zelfevaluatie wordt toegepast op de organisatie. Sinds 2001 bewaakt een nationaal coördinator de kwaliteitszorg. Teneinde de personeelsequipe vertrouwd te maken met kwaliteitszorg wordt vorming voorzien. Om beroepskrachten en vrijwilligers hierbij te ondersteunen werkt OKRA praktische instrumenten uit (kwaliteitshandboek). ● In het kader van de beleidsplanning hanteert OKRA de methodiek van de verbeterprojecten. Er gaan verbeterteams aan het werk rond deeldomeinen zoals communicatie, personeel, vrijwilligers, belangenbehartiging, sport, zorg, reizen en academies. De teams leggen eenzelfde traject af om te komen tot verbeterplannen die stap voor stap uitgevoerd en geëvalueerd worden. Tevens is er aandacht voor het borgen van verbeteringen. Zoals blijkt uit de wijze waarop dit beleidsplan gegroeid is, werden diverse thematische teams aan het werk gezet om vanuit een grondige evaluatie en SWOT-analyse te komen tot verbeterplannen. Ook de 18 regio’s hebben ditzelfde parcours afgelegd om prioritaire verbeterpunten af te bakenen. ● In dit beleidsplan worden de strategische uitdagingen vertaald in operationele doelen en acties waarbij criteria, normen en indicatoren vooropgesteld worden. Het bestaande meetsysteem wordt aangepast en verfijnd teneinde jaarlijks te kunnen evalueren of de doelstellingen gehaald worden. De voortgangsrapporten bevatten belangrijke meetinformatie en zijn als dusdanig een instrument van evaluatie en bijsturing. ● Kwaliteitszorg is ook een aspect van het vrijwilligersbeleid waarbij de introductie, de vorming en coaching van de plaatselijke vrijwilligers sterk uitgebouwd wordt. Ten behoeve van de vrijwilligers wordt een handboek (Vrijwilligersmap) en een intranet ter beschikking gesteld. ● Ook voor het belangrijkste niveau, de trefpunten, past OKRA kwaliteitszorg toe. Voor de trefpuntwerking worden criteria gekozen met betrekking tot aanbod, organisatie en communicatie. Het onderzoek in kwaliteitstrefpunten legt de succesfactoren van de plaatselijke werking bloot. Het doel is om deze verder te verspreiden over meer trefpunten. Zij worden sterk aangemoedigd en ondersteund om deze streefdoelen te bereiken. In dit beleidsplan focussen de trefpunten op één kern- en zes basisopdrachten. Jaarlijks meet OKRA de resultaten van de trefpunten en kan op deze manier bijsturen.


Bijlage

1

organisatieprofiel Dit deel gaat over OKRA als grote sociaal-culturele vereniging van en voor 55-plussers: de missie, de hoofdpijlers en doelstellingen, de visie en waarden, een stukje historiek, de structuur, de werking.

1. 1.1.

Missie en doelstellingen Missie

OKRA verenigt gepensioneerden en zij die in dezelfde levensfase gekomen zijn om hun persoonlijke ontplooiing en hun deelname aan het maatschappelijk leven te bevorderen. 1.2. Drie pijlers 1. Met betrekking tot de doelgroep: een sociaal-culturele doelstelling Zoveel mogelijk gepensioneerden kansen geven en motiveren om deel te nemen aan sociale, educatieve en culturele activiteiten die bijdragen tot hun persoonlijke ontplooiing en hun deelname aan het maatschappelijk leven door het zelf aanbieden van activiteiten of het toegankelijker maken ervan. Deze activiteiten kunnen zijn: (1) ontmoetingsactiviteiten, (2) informatieve activiteiten, (3) bewustmakende activiteiten, (4) educatieve activiteiten, (6) levensbeschouwelijke activiteiten, (7) creatieve en culturele activiteiten, (8) sporten bewegingsactiviteiten. 2. Met betrekking tot de samenleving: belangenbehartiging en sociale actie Initiatieven nemen of deelnemen aan initiatieven die leiden tot betere levensomstandigheden voor de gepensioneerden en tot een betere samenleving voor iedereen. Deze initiatieven kunnen zijn: (1) beluisteren, registreren en signaleren van de problemen en behoeften van gepensioneerden, (2) informatie geven hierover via vergaderingen, OKRA-magazine, informatieve brochures en de website, (3) gepensioneerden verwijzen naar diensten of instanties die individuele problemen kunnen oplossen, (4) sociale actie voeren - eventueel in samenwerking met andere organisaties - indien het gaat om collectieve problemen of noden. 3. Met betrekking tot de methode: OKRA als vereniging en beweging Om de twee eerste opdrachten te verwezenlijken, streeft OKRA naar het optimaal betrekken van zoveel mogelijk gepensioneerden in een democratische vereniging en beweging die gedragen wordt door de gepensioneerden zelf en opgebouwd is vanuit lokale trefpunten of groepen. 1.3. Waarden OKRA laat zich prioritair leiden door waarden die ontleend zijn aan het evangelie, de Europese en universele rechten van de mens en door de principes van de democratie.

de zevensprong ❘ 64 ❘ BiJlage 1

● OKRA wil in haar werking de evangelische waarden concreet maken: naastenliefde en solidariteit, rechtvaardigheid, voorrang aan en inzet voor de zwaksten, respect voor elke mens als persoon, respect voor de natuur, openheid en dialoog met anderen. ● In overeenstemming met de universele en Europese verklaring van de rechten van de mens streeft OKRA naar een samenleving waar allen, op solidaire basis gelijkwaardig kunnen genieten van de fundamentele politieke, sociale, economische en culturele rechten. Zowel personen als groepen moeten over de wettelijke en feitelijke mogelijkheden beschikken om deze grondrechten af te dwingen en te verdedigen. ● OKRA wil bijdragen tot een democratische en rechtvaardige samenleving waarin niemand wordt uitgesloten. Ook in de eigen werking respecteert OKRA dit principe. Haar werking steunt op het geloof in de authentieke waarde van elk lid afzonderlijk. De leden als geheel bepalen en realiseren de fundamentele doelstellingen van hun beweging. 1.4. Visie Bij het tot stand komen van de nieuwe naam OKRA in 2006 werden de regionale beleidsvrijwilligers geconsulteerd. Uit deze denkoefening komen de vier begrippen die de nieuwe naam vormen: ● OKRA is een OPEN beweging die zich richt op het divers publiek van de 55-plussers. OKRA wil bruggen bouwen tussen generaties en staat open voor verandering en vernieuwing. De O van OKRA verwijst ook naar de kernopdracht ontmoeting of sociaal contact die prioritair en als een rode draad doorheen heel de werking loopt. ● OKRA kiest bewust voor de CHRISTELIJKE en evangelische waarden als bron en inspiratie. OKRA heeft daarbij aandacht voor de zwaksten binnen de doelgroep en binnen de samenleving. Dit vertaalt zich niet enkel in de sociaal-culturele activiteiten maar ook in de structurele aanpak via de belangenbehartiging. OKRA wil zich ook sterker profileren als sociale beweging die maatschappelijk betrokken is. ● OKRA staat RESPECTVOL in de samenleving, met respect voor elke mens en voor elke oudere. Ook hier de bijzondere nadruk op de groep van de oudsten, de minder mobielen, de armen en zo meer. ● OKRA wil vooral ACTIEF zijn. Een vereniging waar 55-plussers voluit kansen krijgen om deel te nemen aan een brede waaier van initiatieven. De A van OKRA verwijst ook naar de actiegerichtheid, de maatschappelijke activering als hefboom om problemen structureel aan te pakken. ● Haar baseline luidt: trefpunt 55+. OKRA is een ontmoetingsplaats voor ouderen, een forum waar diverse leeftijdsgroepen samenkomen. In de sterk geïndividualiseerde samenleving neemt het risico op vereenzaming bij ouderen toe. Via gemeenschapsvormende activiteiten biedt OKRA op dit vlak alternatieven.

BIJLAGE 1 ❘ 65 ❘ de zevensprong

Bijlage

1 1.5. Zes basisopdrachten Vanuit de idee dat de doelgroep van OKRA, de 55-plussers, bijzonder divers is op het gebied van sekse, generaties, interesses, mogelijkheden en zo meer, wil OKRA zich expliciet richten tot bijzondere deelgroepen of segmenten, en dit op alle niveaus van de organisatie. Eigen onderzoeken in samenwerking met Memori en de K.U. Leuven brengen aan het licht dat OKRA meer moet segmenteren. Zeven segmenten binnen de 55-plussers drijven boven: zij die sociaal contact zoeken, willen bijleren, cultuur willen beleven, wensen te sporten, bezig zijn met zingevingsvragen, zich in een zorgsituatie bevinden of nood hebben aan informatie, dienstverlening of belangenbehartiging. Om een aanbod te realiseren voor elk van deze segmenten werkt OKRA met gespecialiseerde vrijwilligers met de nodige interesse, ervaring en competenties.

2.

Historiek

In het kader van de vorige beleidsplannen werd een gedetailleerde historiek uitgewerkt. We beperken ons hier tot de grote lijnen en de recente evoluties. Sinds 2006 hanteren we een nieuwe terminologie want KBG werd OKRA. De eerste KBG-afdelingen (trefpunten) starten in de periode vlak na de Tweede Wereldoorlog vanuit de pensioenzitdagen die door de Christelijke Mutualiteit georganiseerd worden. De CM speelt in op de talrijke vragen rond de nieuwe pensioenwetgeving. In de wachtzaal van de pensioendienst komen de eerste bonden spontaan tot stand. Zij organiseren hoofdzakelijk ontspannende ontmoetingsactiviteiten. De plaatselijke afdelingen worden begeleid door pensioenverantwoordelijken uit achttien arrondissementen (verbonden). Pas in 1956 wordt de overkoepelende landsbond van KBG opgericht. De landsbond wil de ‘ouden van dagen een gelukkige levensavond bezorgen’ en specialiseert zich in het verdedigen van de belangen van de gepensioneerden, toegespitst op de pensioenwetgeving. De twee hoofdpijlers van OKRA vandaag zijn toen al aanwezig. In de jaren zestig groeit het aanbod met onder andere meerdaagse reizen en bedevaarten. KBG speelt in op nieuwe behoeften van gepensioneerden. Ondertussen neemt het aantal afdelingen en leden spectaculair toe. Aan de basis experimenteert men met hobbyclubs en dansen en hierop inspelend start KBG vanaf 1970 met een systematische creativiteits- en danswerking. Met het decreet op het verenigingswerk van 1975 maakt KBG een grote bocht: vanaf dan worden afdelingen gestimuleerd om vormende en culturele programma’s aan te bieden. De behoefte aan educatie en cultuurbeleving leidt tot de eerste seniorenacademie in Antwerpen in 1979. Dit bovenlokaal initiatief krijgt navolging in alle verbonden. In 1980 start KBG na een jaar werken rond ‘Het tehuis een thuis’ met een DAC-project voor een systematische werking gericht op de rusthuisbewoners, de huidige zorgwerking OKRA-ZORG.


Halfweg de jaren tachtig bezint KBG zich over de missie en doelstellingen via de K-, de B- en G-gesprekken op lokaal niveau. De conclusies vertalen zich in het eerste beleidsplan dat enkele belangrijke vernieuwingen inhoudt. KBG wil beweging in plaats van bond zijn. In 1987 richt KBG de vzw Seniorensport op die officieel als sportfederatie erkend wordt in 1993. In dat jaar bereikt KBG een hoogtepunt met 278 000 leden en 1 256 afdelingen. Kort nadien ervaart KBG als grote vereniging dat er een keerpunt komt. Het eerste ledenverlies wordt in 1992 vastgesteld. Het tweede beleidsplan (1993-1997) wil hierop een antwoord formuleren en resulteert in de oprichting van het vormingscentrum voor kaderopleiding, de verregaande informatisering van ledenbestand en afdelingsdossiers én een sterke uitbouw van de belangenbehartiging. In 1993 brengt KBG 15 000 leden naar Brussel om drie eisen kracht bij te zetten: welvaartsaanpassing van de pensioenen, een afhankelijkheidsverzekering voor zorgbehoevende ouderen en betaalbare rusthuizen. Eén van deze eisen, de zorgverzekering, zal in 1999 door de Vlaamse regering ingevoerd worden. In datzelfde jaar start de voorbereiding van een volgend beleidsplan dat de aanloop wordt van het beleidsplan 2004-2005. KBG voert integrale kwaliteitszorg in via de methodiek van kwaliteitsprojecten. Prioritaire werkingsaspecten worden geëvalueerd en geheroriënteerd. Concreet gaat het om sport, reizen, academie, belangenbehartiging en communicatie. Om de kwaliteitszorg ook in de lokale afdelingen ingang te doen vinden, werkt KBG criteria uit voor kwaliteitsafdelingen. Vanuit het verbeterproject belangenbehartiging stimuleert KBG via het jaarthema ‘Har(t)d voor uw recht!’ de belangenbehartiging in de trefpunten. Trefpunten stellen een verantwoordelijke aan voor deze opdracht, de Vingerknipper. Het beleidsplan 2004-2005 met als titel Van charleston, over swing tot rock-’n-roll is het eerste officiële beleidsplan in het kader van het nieuwe decreet. Het beleidsplan 20062009 sluit er volledig op aan. In deze lange beleidsperiode gaat KBG door een ingrijpend vernieuwings- en veranderingsproces en wordt herboren als OKRA. De nieuwe naam is slechts één facet van die operatie: OKRA sleutelt aan de structuur, het vrijwilligersbeleid, de communicatie en zo meer. De idee van segmenteren staat centraal in dit plan met als doel beter in te spelen op de verwachtingen van de babyboomers. In 2008 wordt OKRA-ACADEMIE vzw opgericht als koepelorganisatie van en steunpunt voor de regionale academies. OKRA wordt in 2010 erkend als gebruikers- en mantelzorgorganisatie in het kader van het Woonzorgdecreet. OKRA-ZORGRECHT is geboren. Deze historische schets toont aan welke grote evolutie KBG samen met haar doelpubliek in zestig jaar tijd doormaakte. De historiek toont een voortdurende verruiming en vernieuwing van het aanbod, inspelend op de grote veranderingen die zich bij de 55-plussers hebben voltrokken. De ‘ouden van dagen’ uit de statuten van 1956 evolueerden tot vitale en bewuste 55-plussers, babyboomers die nog volop willen participeren aan het leven en hun maatschappelijke rol opeisen. OKRA is hun dynamische beweging.


Bijlage

1 3.

Organisatieprofiel

In dit deel worden de organisatie OKRA en haar belangrijkste activiteiten toegelicht. 3.1.

Structuur

OKRA heeft een klassieke getrapte structuur met drie grote beleidsniveaus: trefpunt, regio en Algemeen. OKRA wil een democratische vereniging zijn van, voor en door 55-plussers. Op alle niveaus werkt OKRA met verkozen vrijwilligers die stemrecht hebben in de beleidsorganen. Ze worden gekozen voor een periode van vier jaar en kunnen slechts eenmaal opnieuw verkozen worden. Trefpunt: of plaatselijke afdeling, gedragen door een trefpuntbestuur bestaande uit vrijwilligers. In het bestuur zitten de spilfiguren (voorzitter, medevoorzitter, secretaris en penningmeester), de contactpersonen (wijkverantwoordelijken) en de verantwoordelijken voor specifieke opdrachten (belangenbehartiging, communicatie, zingeving) en clubs of deelwerkingen (sport, creativiteit, zorg en zo meer). De leden vormen de algemene vergadering. Regio: OKRA telt in Vlaanderen achttien regio’s. Ze komen overeen met de arrondissementen. Elke regio heeft een regioraad (algemene vergadering), een regiobestuur en een dagelijks bestuur. In de regio’s werken educatieve en ondersteunende beroepskrachten. Zij vormen het regiosecretariaat. Voor specifieke aspecten werkt OKRA met werkgroepen bemand door gespecialiseerde vrijwilligers. Algemeen: een vzw die de 1 187 trefpunten en 18 regio’s overkoepelt. Algemeen heeft een Algemene Raad, een Algemeen Bestuur en een Algemeen Dagelijks Bestuur. Daarnaast

zijn

ook

gespecialiseerde

Commissies

aan

het

werk

(Beleidsplan,

Belangenbehartiging, Communicatie, Financiën) en specifieke werkgroepen rond deelaspecten. Het Algemeen secretariaat bestaat uit de educatieve en administratieve krachten van de diverse diensten: Studiedienst, Pensioendienst, Sociaal-culturele Dienst, Dienst Communicatie, Personeelsdienst, Boekhouding en Administratie. Twee vzw’s zijn geïntegreerd in OKRA: OKRA-SPORT en OKRA-ACADEMIE. OKRA werkt ook met twee overleg- en samenwerkingsniveaus: ● De gewesten zorgen voor regelmatig overleg en samenwerking tussen trefpuntbesturen van eenzelfde gemeente of streek. ● De provincies vormen een overlegforum voor de regio’s van eenzelfde provincie. 3.2. Trefpunt Het belangrijkste niveau voor OKRA is de plaatselijke (parochiale of buurtgebonden) afdeling die trefpunt genoemd wordt. OKRA telt 1 187 trefpunten die verspreid liggen over alle provincies van Vlaanderen en over het Brussels hoofdstedelijk gewest.


De bestuursleden bepalen de werking van het trefpunt en maken jaarlijks een planning op. De trefpunten hebben een aanbod of jaarprogramma met ontmoetings- of ontspanningsactiviteiten. De meeste trefpunten organiseren daarenboven een divers palet van activiteiten of deel- en clubwerkingen. De activiteiten voor de leden spelen in op de diversiteit aan behoeften en interesses van de veelzijdige doelgroep: ontmoeting, ontspanning, vorming, informatie, cultuur, zingeving, sport, creativiteit, belangenbehartiging, zorg en zo meer. De regelmatige werkingen situeren zich rond drie segmenten: sport (wandelen, fietsen, dansen enzovoort), creativiteit (crea, zang, toneel, lezen, computer en zo voort), ontspanning (kaarten, gezelschapsspelen en zo voort). Trefpunten besteden aandacht aan de zorgwerking via het regelmatig bezoek aan bewoners van woonzorgcentra. Daarnaast bezoeken de contactpersonen maandelijks de leden thuis met bijzondere aandacht voor leden die niet meer aan het aanbod deelnemen. Heel wat trefpunten spelen in op het aanbod dat in het kader van het centraal thema aangeboden wordt vanuit Algemeen en vanuit de regio’s. Trefpunten worden aangemoedigd om de belangenbehartiging van de leden mee te realiseren. Concreet kan dit door problemen bij leden te detecteren, behoeften te signaleren, leden te informeren over rechten, leden door te verwijzen naar de gepaste instelling, kleine diensten te verlenen aan de leden, in overleg met de gemeente naar oplossingen te zoeken voor problemen of acties te voeren op lokaal of gemeentelijk niveau. Trefpunten worden gemotiveerd om een verantwoordelijke belangenbehartiging aan te stellen. Op gemeentelijk of stedelijk niveau werken trefpunten samen in functie van het gemeentelijk ouderenbeleid. Dit gebeurt vaak in samenspraak met de gemeentelijke ouderenadviesraden. Trefpunten kunnen ook samen acties voeren om het gemeentelijk of stedelijk beleid te beïnvloeden. In het kader van de gemeenteraadsverkiezingen werken de trefpunten samen aan een gemeentelijk memorandum (Zilverboek). Enkele cijfers over 2009 spreken voor zich. OKRA telt 1 187 trefpunten waarvan 949 een divers aanbod hebben en kwaliteitstrefpunt zijn. Samen organiseren zij 22 648 eenmalige activiteiten voor de leden waarvan 8 416 ontmoetingsactiviteiten, 5 683 vormingsactiviteiten, 5 492 culturele activiteiten, 595 belangenbehartigende initiatieven en 2 103 sportactiviteiten. Daarnaast hebben 922 trefpunten een of meerdere sportclubs, 2 949 in totaal. De trefpunten organiseren 828 creatieve clubwerkingen waarvan 466 creatieve clubs, 196 zangkoren en 33 toneelclubs. 687 trefpunten hebben aandacht voor een regelmatige zorgwerking gericht op de bewoners van woonzorgcentra of thuiswonende zorgbehoevende ouderen. 463 trefpunten doen aan belangenbehartiging. Zij organiseren in totaal 962 activiteiten. 679 trefpunten hebben een verantwoordelijke belangenbehartiging. Alle trefpuntbesturen organiseren gemiddeld 9 bestuursvergaderingen, in totaal 10 701. De trefpuntbesturen bestaan uit 6 453 mannen en 8 465 vrouwen, samen 14 918 vrijwilligers. Hiervan zijn er 3 850 spilfiguren, 2 074 mannen en 1 776 vrouwen.


Bijlage

1 3.3. Regio De regio’s vormen een belangrijk beleidsniveau in OKRA, ze zijn een schakel tussen de trefpunten en Algemeen. Zij beschikken over een zekere autonomie. Hun eerste opdracht is de begeleiding van de trefpunten en de vrijwilligers. Daarnaast hebben de regio’s ook een eigen aanbod. De regio’s worden beleidsmatig gestuurd door beleidsvrijwilligers actief in regioraad, regiobestuur en dagelijks bestuur. Voor belangrijke aspecten of deelwerkingen worden vrijwilligers ingeschakeld via regionale werkgroepen (sport, belangenbehartiging, reizen, zingeving, zorg, creativiteit, academie, communicatie enzovoort). Naargelang hun grootte beschikken de regio’s over een regiosecretaris (beroepskracht), educatieve stafmedewerkers, sociaal-culturele medewerkers en administratieve krachten. Tien regio’s zijn betrokken in een samenwerkingsverband: Ieper en Kortrijk, Roeselare-Tielt, Waas & Dender (Sint-Niklaas en Dendermonde) en Midden-Vlaanderen (Aalst, Eeklo, Gent en Oudenaarde). Op zestien plaatsen heeft OKRA een regiosecretariaat. Het is de plaats waar het regionaal personeel tewerkgesteld is. Op het regiosecretariaat wordt de administratie van de regio bijgehouden en bevinden zich de trefpuntdossiers. Trefpuntbegeleiding De trefpunten worden intensief begeleid door 29 educatieve beroepskrachten bijgestaan door gespecialiseerde kadervrijwilligers. Via de begeleiding wordt de werking van de trefpunten geïntensifieerd en groeit een band tussen het trefpunt en OKRA als beweging. Begeleiding betekent: de bestuursleden coachen en ondersteunen in hun taak of functie. Vrijwilligers kunnen altijd met hun vragen bij de educatieve stafmedewerkers terecht. Begeleiding is soms ook nodig om trefpunten doorheen een probleemsituatie te loodsen. De begeleiding wordt georganiseerd via bijeenkomsten van bestuursleden (regionale startdagen, gemeentelijke of gewestelijke overlegvergaderingen en zo meer) en regionale kadervorming. Daarnaast zijn persoonlijke contacten met vrijwilligers cruciaal: op bestuursvergaderingen of planningsbijeenkomsten, tijdens trefpuntactiviteiten en via individuele contacten. Ondersteuning kan ook via schriftelijke of digitale kanalen (regionale bestuursbladen en publicaties). Enkele cijfers over 2009 geven een idee van de trefpuntbegeleiding. De regio’s organiseren 40 startdagen voor 4 148 spilfiguren. OKRA telt 151 gewesten met een totaal van 309 gewestvergaderingen. 29 educatieve krachten staan ter beschikking voor de begeleiding van trefpunten en registreren 3 615 individuele begeleidingscontacten. De regio’s organiseren 442 kadervormingscursussen voor bijna 10 600 bestuursleden. Regionaal aanbod Naast de trefpuntbegeleiding organiseert de regio ook bovenlokale initiatieven of projec-


ten, inspelend op de diverse interesses en verwachtingen van 55-plussers. Vaak gaat het hier om een open aanbod waar ook niet-leden kunnen aan deelnemen. Dit aanbod speelt in op de segmenten en is ingebed in de OKRA-deelwerkingen: ● Educatie via de OKRA-ACADEMIE: in 2009 organiseren 43 academies een divers aanbod waar 32 361 55-plussers aan deelnemen. Het gaat om 618 activiteiten: conferenties (294), cursussen (51), opleidingen informatica (56), creatieve ateliers (88), filmfora (48), taalcursussen (39) en culturele uitstappen (42). ● Heel wat sportevenementen worden door de regio’s aangeboden in het kader van OKRA-SPORT: wandeltochten, dansvakanties, petanquetornooien, omnisportdagen enzovoort. De regio organiseert ook vorming voor lesgevers. In 2009: 411 open sportinitiatieven waar 32 254 deelnemers aan participeren. 216 vrijwilligers werken regionaal mee aan de uitbouw van de sportwerking. ● OKRA-REIZEN: de regio’s hebben voor de leden een eigen aanbod aan groepsreizen naar binnenlandse en buitenlandse bestemmingen. De regio’s organiseren in 2009 360 reizen en bereiken 11 729 deelnemers. 254 vrijwilligers werken mee als reisbegeleider. ● Cultuur: de regio’s bieden in 2009 86 open culturele programma’s of evenementen aan, in eigen beheer of in samenwerking met cultuurorganisaties. OKRA telt 30 859 participanten. ● OKRA-CREA: 11 regio’s bieden in 2009 in totaal 57 open creatieve activiteiten aan. Dit aanbod wordt aangevuld met de ateliers van de academies. ● OKRA-ZINGEVING: de meeste regio’s organiseren specifieke activiteiten zoals bedevaarten, bezinningsdagen, uitstappen en zo meer. Zij organiseren ook vorming voor verantwoordelijken zingeving. ● OKRA-ZORG: vormende initiatieven gericht op vrijwilligers (bezoekers) die de zorgwerking op zich nemen. 8 regio’s beschikken over een werkgroep zorg en organiseren 11 kadervormingsinitiatieven voor 393 vrijwilligers. Regionale belangenbehartiging De regio’s begeleiden en stimuleren de trefpunten om aan belangenbehartiging te doen. Belangenbehartiging staat regelmatig op de agenda van de regiobesturen. Op de startdagen wordt het aanbod rond belangenbehartiging voorgesteld. Op de gewestvergaderingen werken trefpunten samen rond gemeentelijke materies. De regio’s organiseren vormingscursussen zoals de opleiding van vertegenwoordigers in ouderenadviesraden, vorming van plaatselijke verantwoordelijken en zo meer. De regio’s ondersteunen de


Bijlage

1 trefpunten die meewerken aan het Zilverboek in het kader van de gemeentelijke verkiezingen. De regio’s beschikken over een werkgroep belangenbehartiging die de belangenbehartiging in de trefpunten en gemeenten ondersteunt. 3.4. OKRA-ALGEMEEN OKRA-Algemeen is de vzw die de trefpunten en de regio’s overkoepelt. Het Algemeen secretariaat van OKRA is een steunpunt in functie van de werking van trefpunten en regio’s. OKRA-Algemeen heeft drie grote pijlers: het sociaal-cultureel werk, de belangenbehartiging en de bewegingsuitbouw. 3.4.1. Sociaal-cultureel werk OKRA-Algemeen voert op het vlak van sociaal-cultureel werk voor 55-plussers een eigentijds beleid. Trefpunten en regio’s maken het concreet. Het beleidsplan bepaalt in grote lijnen de richting van dit sociaal-cultureel werk. Het vertaalt zich in een centraal thema en in de sociaal-culturele deelwerkingen. Centraal thema OKRA realiseert de sociaal-culturele doelstelling via een centraal thema dat twee tot drie jaar als een rode draad door de werking loopt en dit op alle niveaus van de beweging. Het centraal thema is een inspiratiebron voor de werking en een instrument om vernieuwend te werken. Het centraal thema kan de aanleiding of start zijn van een nieuwe permanente werking. De keuze van het centraal thema gebeurt op basis van een consultatieronde bij beleidsvrijwilligers en beroepskrachten. Uiteraard sluit het aan bij actueel relevante gebeurtenissen of evoluties in de samenleving en bij de leefwereld van 55-plussers. Het centraal thema wordt opgesplitst in jaarprogramma’s op basis van het kalenderjaar waarbij deelaspecten van het thema aan bod komen. Het vertaalt zich in activiteiten voor trefpunten: voordrachten, gespreksactiviteiten, uitstappen, acties en zo meer. De trefpunten krijgen elk jaar een map met al het inhoudelijk en methodisch werkmateriaal. Het magazine voor bestuursleden Schakel besteedt in elk nummer aandacht aan het centraal thema, vooral via bruikbare tips voor trefpunten. Ook in OKRA-magazine komt het centraal thema aan bod. De regio’s motiveren de trefpunten tijdens regionale startdagen om rond het centraal thema een aanbod uit te werken. Sociaal-culturele deelwerkingen Naast het aanbod vanuit het centraal thema biedt de Sociaal-culturele Dienst jaarlijks een divers aanbod dat inspeelt op de verscheiden interesses van 55-plussers. Dit aanbod behelst sport, academie, reizen, zingeving, crea, zorg, Wereldsolidariteit. ● OKRA-SPORT werkt ieder jaar een programma uit met vorming en open initiatieven voor trefpunten en regio’s. Er worden regelmatig Algemene sportcampagnes of acties gevoerd. De sportfederatie levert methodisch werkmateriaal.


● OKRA-ACADEMIE vzw is in de eerste plaats een steunpunt voor de regionale academies. ● De Algemene dienst OKRA-REIZEN biedt jaarlijks een zomer- en winterprogramma van groepsreizen voor 55-plussers. Het zijn vooral culturele reizen. Dit programma is een aanvulling op het regionale reisaanbod. OKRA-Algemeen zorgt ook voor een wettelijk kader en voor coördinatie. ● In functie van de plaatselijke activiteiten rond OKRA-ZINGEVING ontwikkelt het Algemeen secretariaat bruikbaar thematisch werkmateriaal (teksten, liederen, methodieken). Jaarlijks wordt een Lourdesbedevaart georganiseerd. ● De Algemene verantwoordelijke voor OKRA-CREA zorgt voor praktisch werkmateriaal voor en vorming van vrijwilligers die de creatieve technieken op lokaal vlak doorgeven. Daarnaast worden ook andere vormen van creatieve werking ondersteund: zangkoren, toneelgroepjes, leesclubs, computerclubs en zo meer. ● OKRA-ZORG ondersteunt trefpunten en regio’s op het vlak van de werking voor bewoners van woonzorgcentra. Dit gebeurt via het ontwikkelen van praktisch werkmateriaal, vormingspakketten voor vrijwilligers en het op touw zetten van de jaarlijkse Week OKRA-ZORG. ● OKRA heeft een sterke samenwerking met Wereldsolidariteit en stimuleert de trefpunten via informatie en werkmateriaal om deze acties lokaal te voeren. 3.4.2. Belangenbehartiging De Algemene belangenbehartiging wordt door twee diensten uitgebouwd: de Studiedienst en de Pensioendienst. De Studiedienst volgt de actualiteit, het wetgevend werk en de uitbouw van de belangenbehartiging op alle OKRA-niveaus op. Deze dienst biedt ondersteuning aan de trefpuntverantwoordelijken via infofiches, vormingsmateriaal en zo meer. De Studiedienst wordt ingeschakeld voor regionale vormingscursussen rond belangenbehartiging. Naargelang het centraal thema wel of niet met belangenbehartiging te maken heeft, werkt de Studiedienst mee aan de inhoudelijke voorbereiding. Belangrijke inhoudelijke aandachtspunten zijn de zorgverzekering, de leeftijdsdiscriminatie, de zorgverlening, beleidsparticipatie van ouderen, de dienstencentra, de huisvesting, de mobiliteit, de consumentenproblematiek en andere. De Studiedienst staat ook in voor de voorbereiding en de organisatie van de politieke congressen van OKRA die naar aanleiding van de diverse politieke verkiezingen worden georganiseerd. Geregeld organiseert zij ook Algemene studiedagen. De Algemene acties in het kader van belangenbehartiging worden vanuit deze dienst gecoördineerd. Hij ondersteunt ook de regionale werkgroepen belangenbehartiging en regionale vormingsinitiatieven op dit terrein. Ten slotte staat deze dienst ook in voor voorbereidend studiewerk in het kader van de ruimere bewegingsuitbouw. De dienst verzamelt allerhande sociaal-culturele indicatoren die nuttig zijn voor de verdere uitbouw van de beweging.


Bijlage

1 De Pensioendienst staat in voor de opvolging van de pensioenwetgeving en voor permanente bijscholing en vorming van de regionale pensioenverantwoordelijken. De dienst formuleert adviezen aan de overheid en behartigt individuele pensioendossiers. De medewerkers leveren concrete informatie aan de leden via informatieve bijdragen in OKRA-magazine over pensioenwetgeving, inkomen en andere thema’s. Deze dienst schrijft ook brochures over deze onderwerpen. De Algemene Commissie Belangenbehartiging verricht beleidsvoorbereidend en -uitvoerend werk. In het kader van de belangenbehartiging zijn een aantal thematische werkgroepen ad hoc actief zoals wonen en huisvesting, welzijn en zorg, inkomen, participatie en zo meer. Ten slotte wordt heel wat vertegenwoordigingswerk gedaan zowel door vrijwilligers als door beroepskrachten en dit op gemeentelijk, provinciaal, gewestelijk, federaal en internationaal vlak. Vanaf 2010 worden deze twee diensten aangevuld met OKRA-ZORGRECHT, een erkende gebruikers- en mantelzorgorganisatie. Deze werking zal een nieuwe dienstverlening realiseren gericht op bewoners van woonzorgcentra en op mantelzorgers. 3.4.3. Bewegingsuitbouw OKRA-Algemeen beschikt over enkele diensten die zich specifiek met de bewegingsuitbouw bezighouden: de Dienst Communicatie, de Personeelsdienst, de Vormingsdienst met het vrijwilligersbeleid, de Dienst Beleidsplanning en de Financiële Commissie. Dienst Communicatie In een eigentijdse vereniging wordt de communicatie alsmaar belangrijker. De Dienst Communicatie van OKRA bestaat uit vier beroepskrachten die de communicatie in al haar aspecten aanpakken. Interne communicatie met de leden en vrijwilligers, externe communicatie met de media en belanghebbenden en de marketing. Onder meer volgende communicatietools worden door de Dienst gerealiseerd: de periodieken OKRAmagazine, Schakel en Sport je fit en occasionele brochures. De websites en digitale nieuwsbrieven. De marketingacties met onder meer de jaarlijkse Week van het trefpunt en wervingscampagne. Alle promotiemateriaal. Vanuit deze dienst wordt ook vorming aangeboden aan regionale en plaatselijke communicatieverantwoordelijken. Personeelsdienst De verantwoordelijke voor HR houdt zich bezig met het uitwerken en uitvoeren van het personeels- en vrijwilligersbeleid. Een eenvormig personeelsbeleid werd gerealiseerd op vlak van lonen, aanwerving, functieclassificatie, functioneringsgesprekken, evaluatie en vorming. Een beroepskracht is verantwoordelijk voor het eerder praktische personeelsbeheer. In totaal stelt OKRA 73 personen te werk. De sportfederatie telt 4 personeelsle-


den. Op het Algemeen secretariaat werken 24 personen, 17 educatieve en 7 ondersteunende. In de regio’s telt OKRA 53 personeelsleden, 30 educatieve en 23 ondersteunende. OKRA telt bij benadering 16 000 vrijwilligers waarvan het grootste deel in de trefpunten actief is. Het vrijwilligersbeleid is gegroeid uit een kwaliteitsproject en werd gebundeld in de Vrijwilligersmap die gebruikt wordt bij de introductie van nieuwe vrijwilligers. De Vormingsdienst is een bijzonder onderdeel van de dienst HR. De Vormingsdienst biedt een breed aanbod aan vormingscursussen voor het vrijwilligerskader en de beroepskrachten. Bepaalde cursussen worden georganiseerd i.s.m. het Vlaams Centrum voor Werknemersvorming. Het aanbod omvat kadercursussen voor plaatselijke spilfiguren en taakverantwoordelijken: voorzitters, secretarissen, schatbewaarders, verantwoordelijken voor dagreizen, communicatieverantwoordelijken, wijkverantwoordelijken, vertegenwoordigers in ouderenadviesraden, medewerkers voor zingeving, en zo meer. Daarnaast is er een aanbod gericht op specifieke vaardigheden: vergadertechniek, plannen, organiseren, spreken in het openbaar, teamwork… en een specifiek aanbod voor begeleiders van meerdaagse reizen. Naargelang hun specialiteit worden alle educatieve krachten van de Algemene equipe ingeschakeld in de Vormingsdienst. Dienst Beleidsplanning Deze dienst houdt zich bezig met de opmaak van beleidsplannen en de opvolging van de uitvoering via de voortgangsrapporten. De registratie van de gegevens en de verwerking tot beleidsinformatie gebeurt eveneens vanuit deze dienst. De dienst werkt nauw samen met de Commissie Beleidsplanning. Financiële Commissie In samenwerking met de verantwoordelijke voor de financiën en de boekhouding bereidt de Financiële Commissie het financieel beleid voor en zorgt voor de uitvoering. Zij buigt zich over relevante aspecten zoals de personeelsnorm, de ledenbijdrage, de financiële implicaties van het beleidsplan en zo meer. Ledenbeweging en -werving Dit belangrijk aspect van de bewegingsuitbouw wordt door diverse Algemene diensten behartigd. OKRA biedt de 55-plussers die niet langer beroepsactief zijn de kans om aan te sluiten. Per jaar betalen de leden een persoonlijke ledenbijdrage die in 2010 17 euro bedraagt. Voor de partner van een lid en voor leden die in een woonzorgcentrum wonen, gelden aangepaste tarieven. In ruil voor die bijdrage kunnen de leden deelnemen aan de plaatselijke en regionale activiteiten, zijn ze verzekerd in het kader van de activiteiten, ontvangen ze maandelijks OKRA-magazine en zo meer. Naast de diensten in het kader van de drie pijlers beschikt het Algemeen secretariaat over een Dienst Boekhouding en een Dienst Administratie.


Bijlage

2

Interne analyse In dit deel staan een aantal gegevens bij elkaar. Vooral cijfergegevens die OKRA de laatste zeven jaar verzamelde. We verwijzen voor dit deel naar het omvangrijke OKRAcijferboek met gegevens van de periode 2003 tot 2009. Dit cijferboek kwam op de Commissie Beleidsplanning uitvoerig aan bod. Hier volgt een synthese en de besluiten. Hier volgen ook de resultaten van een intern onderzoek in 64 kwaliteitstrefpunten en de conclusies van de stakeholdersbevraging. Deze gegevens vormen samen met de evaluatie van het beleidsplan, de basis voor de sterktes en de zwaktes van OKRA in de SWOTanalyse.

1.

Trefpunten

1.1.

Aantal trefpunten

● OKRA telt in 2009 1 187 trefpunten, dit zijn er 31 minder dan in 2004. Het verlies van trefpunten situeert zich hoofdzakelijk in de twee voorbije jaren. Uit de begeleidingsgegevens blijkt dat het aantal trefpunten in een crisissituatie toeneemt. Aan de andere kant groeit ook het aantal sterke trefpunten met een divers en kwaliteitsvol aanbod. ● Het aantal ontmoetingstrefpunten is tussen 2004 en 2009 gestegen van 1 017 naar 1 062 (+45). ● Het aantal kwaliteitstrefpunten is in dezelfde periode toegenomen van 918 naar 966 of een stijging met 5 procent. Tachtig procent van de trefpunten voldoet aan de criteria van kwaliteitstrefpunt. ● Van 1 100 trefpunten ontving OKRA een jaarprogramma en de andere registratiedocumenten, een stijging met 9 procent tegenover 2004. 1.2. Eenmalige activiteiten De eenmalige activiteiten voor de leden evolueren van 21 666 (2003) naar 21 756 (2009), een stijging met 2,8 procent. Dit betekent dat een trefpunt gemiddeld 18 eenmalige activiteiten per jaar organiseert. De eenmalige activiteiten worden opgesplitst in vijf types : ontmoeting/ontspanning, vorming, cultuur, actie en sport. ● De ontmoetingsactiviteiten nemen af: van 9 820 in 2003 naar 8 416 in 2009 (-14,3 procent). In de totaliteit van de activiteiten resten ongeveer 28 procent ontmoetingsactiviteiten tegenover 47 procent in 2003. Dit wijst erop dat de trefpunten meer activiteiten aanbieden die de pure ontmoeting overstijgen. ● De vormingsactiviteiten zitten in de lift: van 5 060 (2003) naar 5 439 (2009), een stijging met 7,5 procent. Ongeveer een activiteit op de vier is een vormingsactiviteit en deze trend blijft constant. Bij de vormingsactiviteiten horen de educatieve zaalactiviteiten onder meer voordrachten en de externe vormingsactiviteiten onder meer uitstappen of dagtrips met een educatief doel.

de zevensprong ❘ 76 ❘ BIJLAGE 2

● De culturele activiteiten nemen vrij sterk toe: van 3 749 in 2003 naar 5 203 in 2009, een toename met bijna 39 procent. Dit heeft ongetwijfeld te maken met het centraal thema ‘Kleur het leven’. Het aandeel van de culturele activiteiten in het geheel van de activiteiten stijgt van 18 naar 23 procent in 7 jaar. Naast de culturele zaalactiviteiten nemen veel trefpunten in groep deel aan een cultureel initiatief. ● Wat betreft de acties van de trefpunten stellen we een gevoelige daling (-41 procent) vast van 1 022 in 2003 naar 595 in 2009. De oorzaak is niet ver te zoeken: in het begin van de beleidsperiode werkte de beweging met het jaarthema ‘Har(t)d voor uw recht!’ rond lokale belangenbehartiging. Daarna gaat de lokale belangenbehartiging op een iets lager pitje branden. Het is duidelijk dat ‘ouderen’ en ‘actie voeren’ niet echt samengaan. ● Parallel aan de stijging van de sportclubs merken we ook een stijging van de eenmalige sportactiviteiten, namelijk van 1 515 in 2003 naar 2 103 in 2009 (+ 39 procent). Bijna 10 procent van de trefpuntactiviteiten horen in de categorie sport. De sportactiviteiten worden deels door de trefpunten zelf georganiseerd. Er valt ook een toename te noteren van groepsdeelname aan sportinitiatieven van derden. 1.3. Regelmatige deelwerkingen of clubs Naast eenmalige activiteiten organiseren de trefpunten deel- of clubwerkingen voor specifieke groepen geïnteresseerden. Deze deelwerkingen kunnen ontspannend, sportief of creatief van aard zijn. ● Traditioneel zijn de ontspannende clubs, hoofdzakelijk kaartclubs. In de periode 2003 tot 2009 gaat OKRA van 657 kaartclubs naar 647, een daling van slechts 10 clubs (-2 procent). Deze werking speelt sterk in op de behoefte aan sociaal contact en ontspanning. ● De sportclubs evolueren van 2 513 in 2003 naar 2 949 in 2009, een gevoelige toename van 436 clubs (+ 17,5 procent). De wandelclubs gaan van 414 naar 530, een toename met 28 procent. Bijna een op de vier is een fietsclub, een stijging met 126 eenheden (+21 procent). De dansclubs evolueren van 381 naar 422 (+11 procent). De huidige generatie 55-plussers heeft duidelijk behoefte aan recreatieve sport. Uit de leeftijdcijfers blijkt ook dat de 70-plussers sterk aanwezig zijn in de sportclubs. ● De creatieve deelwerkingen blijven stabiel op 807. De creatieve clubs voor dames houden stand: 466 in 2009. De zangkoorwerking daalt van 230 naar 208 koren (-10 procent). De toneelwerking daalt met 50 procent van 62 naar 33. Lees- en computerclubs blijven erg bescheiden in aantal. 1.4. Zorgwerking De plaatselijke regelmatige zorgwerking kent een spectaculaire evolutie. Het gaat enerzijds om de samenwerking met woonzorgcentra (bezoekersgroepen, animatieploegen, dienstverleners) en anderzijds de werkingen gericht op de leden in een thuiszorgsituatie (minder mobielen, zieken, vereenzaamden). In 2003 tellen we 1 058 dergelijke werkin-


Bijlage

2 gen, dit stijgt tot 1 630 in 2009, een toename met 54 procent. Deze trend zou gedeeltelijk te verklaren zijn door de verbeterde registratie. Bijna 700 trefpunten hebben een of meerdere zorgwerkingen. Het regelmatige bezoek aan de bewoners van woonzorgcentra neemt toe van 369 naar 483 (+31 procent). De medewerking aan animatie in het woonzorgcentrum blijft constant (van 175 naar 170 trefpunten). Het meewerken aan dienstverlening in het zorgcentrum neemt gevoelig toe: van 169 initiatieven in 2003 naar 237 in 2009 (+40 procent). Meer en meer woonzorgcentra zijn op zoek naar vrijwilligers die een aantal taken op zich nemen. Zeer opvallend is de aandacht van de trefpunten voor de zieke leden: een toename van 259 naar 438 initiatieven (+70 procent). De werking gericht op de alleenstaanden kent een wisselend verloop, van 27 werkingen

in

2003

naar

60

in

2008

teruglopend

naar

41

in

2009

(+51 procent). 1.5. Belangenbehartiging Vanuit het jaarthema ‘Har(t)d voor uw recht!’ werden trefpunten vanaf 2004 sterk aangemoedigd om aan lokale belangenbehartiging en dienstverlening te doen. Hiertoe werden criteria uitgewerkt en werd gevraagd een lokale verantwoordelijke aan te stellen. Het aantal trefpunten dat als belangenbehartigend bestempeld wordt, neemt eerst sterk toe (van 463 in 2004 naar 610 in 2005) maar nadien is er een neerwaartse trend tot 463 in 2009. Procentueel is 40 procent van de trefpunten belangenbehartigend, de doelstelling van 550 trefpunten werd gehaald maar niet bestendigd. Het aantal trefpunten met een verantwoordelijke evolueert op dezelfde manier: van 678 in 2004 naar 842 in 2006 tot 463 in 2009 (-32 procent). Dezelfde evolutie merken we voor het bespreken van belangenbehartigende thema’s op bestuursvergaderingen: van 535 trefpunten in 2004 naar 419 in 2009 (-22 procent). Ook het aantal belangenbehartigende activiteiten voor de leden neemt af: van 1 450 in 2004 naar 962 in 2009. Procentueel is er eerst een toename met 20 procent maar uiteindelijk strandt men op -33 procent. 1.6.

Werking van de trefpuntbesturen

De trefpunten worden gerund door vrijwilligersploegen. Het geregistreerde aantal trefpuntbestuursleden bedroeg in 2003 14 588. Dit aantal is eerst toegenomen tot 16 323 in 2005, nadien gedaald tot 15 363. Dit betekent toch een stijging met 5,3 procent tegenover 2003. Trefpuntbesturen worden dus iets groter. Het gemiddeld aantal bestuursleden per trefpunt evolueert van bijna 12 bestuursleden in 2003 naar 13 in 2009. In de verhouding tussen mannen en vrouwen gaat van 45,4 procent mannen en 54,6 procent vrouwen in 2003 naar 43,7 procent mannen en 56,3 procent vrouwen in 2009. De vrouwen zijn dus licht in de meerderheid in de besturen en de besturen vervrouwelijken met 2 procent op 7 jaar tijd. Wat de leeftijdsverdeling van de bestuursleden betreft zien we dat bijna de helft van de bestuursleden tussen 70 en 80 jaar oud is en dat nog een vijfde ouder is dan 80 jaar. In de besturen zijn de jongeren sterk ondervertegenwoordigd: 30 procent jonger dan


70 jaar, 70 procent is 70 of ouder. Deze verhouding is de laatste 8 jaar versterkt want in 2003 was nog 38 procent bestuursleden jonger dan 70: een veroudering dus met ongeveer 8 procent. 1.7.

Spilfiguren

In het trefpuntbestuur vormen verkozen spilfiguren het dagelijks bestuur. In 2003 registreerden we 3 162 spilfiguren, een gemiddelde van 2,6 per trefpunt. Dit aantal stijgt in 2007 tot 4 571 maar neemt nadien af tot 3 850 in 2009. Misschien is dit te verklaren door de trefpuntverkiezingen van 2007. Het gemiddeld aantal spilfiguren per trefpunt is nu 3,4. In de verhouding tussen mannen en vrouwen is een evolutie van 51,5 procent mannen en 48,5 procent vrouwen in 2003 naar 53,9 procent mannen en 46,1 procent vrouwen in 2009. De mannen zijn dus in de meerderheid en de dagelijkse besturen vermannelijken met 2 procent op 7 jaar tijd. De dagelijkse besturen zijn iets jonger dan de trefpuntbesturen. Wat betreft de leeftijdsverdeling is 35,5 procent van de spilfiguren jonger dan 70 jaar, 65,5 procent is ouder. Deze verhouding was beter in 2003: 43 procent jonger dan 70, 57 procent 70 of ouder. In de laatste 7 jaar stijgt de groep ouderen met bijna 8 procent. Ondanks de acties rond verjonging van spilfiguren blijft deze groep verder verouderen.

2.

Regio’s

De 18 regio’s ondersteunen de trefpunten en hebben een eigen aanbod. 2.1.

Begeleiding van trefpunten

Individuele begeleiding De trefpuntbegeleiding in OKRA gebeurt via 29 educatieve medewerkers en beleidsvrijwilligers. De begeleidingsgegevens van deze laatste groep werden niet geregistreerd maar zijn zeker niet onbelangrijk. Het aantal professionele trefpuntbegeleiders is in de beleidsperiode constant gebleven. In de beleidsperiode 2006-2009 werd de individuele professionele begeleiding van trefpunten in vier types geregistreerd: de aanwezigheid van een begeleider op een trefpuntbestuur, de aanwezigheid van een begeleider op een trefpuntactiviteit, individuele gesprekken tussen een begeleider en een trefpuntverantwoordelijke en ten slotte de begeleidende contacten met trefpunten in een crisissituatie. Globaal mag gesteld worden dat slechts een deel van alle begeleidingsactiviteiten van de educatieve beroepskrachten geregistreerd wordt.


Bijlage

2 Begeleidingscontacten tijdens vergaderingen van trefpuntbesturen wisselen sterk maar er is een stijging met 26 procent tussen 2006 en 2009 (van 361 tot 457). Het aantal trefpunten dat als dusdanig begeleid wordt, blijft constant rond 257. Dit betekent dat 21 procent van de trefpunten een dergelijke begeleiding kent. In sommige regio’s wonen de educatieve krachten de planningsvergadering bij. Het begeleiden van trefpunten door aanwezigheid op activiteiten evolueert van 265 contacten in 2006 naar 568 in 2009, meer dan een verdubbeling. Deze stijging situeert zich vooral in 2009 waar één grotere regio met hogere cijfers komt. Het aantal trefpunten dat een begeleider ontving tijdens een activiteit stijgt van 227 naar 423 (+86 procent). Deze vorm van begeleiding komt in de praktijk veel meer voor omdat heel wat beleidsvrijwilligers ingeschakeld worden voor representatieopdrachten. Trefpuntbegeleiding gebeurt ook via persoonlijke contacten met trefpuntverantwoordelijken, bijvoorbeeld op het regiosecretariaat. Hier is een spectaculaire stijging merkbaar vooral in 2009: van 484 naar 1 801 contacten en van 307 trefpunten naar 614 trefpunten. Het belangrijkste deel van de stijging komt opnieuw vanuit de grote regio die hogere cijfers gaf. Ten slotte zijn er de vele contacten met trefpunten die zich in een crisissituatie bevinden. Deze contacten stijgen spectaculair van 259 in 2006 naar 769 in 2009. Het aantal betrokken trefpunten gaat fors omhoog: van 156 naar 356. Dit signaal bevestigt dat heel wat vooral kleinere trefpunten zich moeizaam recht houden. Deze begeleiding is intensief maar belangrijk omdat het aantal trefpunten dat effectief stopt daardoor sterk kan afgeremd worden. Collectieve begeleiding Omwille van de efficiëntie zal de trefpuntbegeleiding in OKRA meer op collectieve basis gebeuren. Dit wordt gerealiseerd via regelmatige bijeenkomsten van vrijwilligers, begeleid door de educatieve beroepskracht(en). De belangrijkste bijeenkomsten zijn de startdagen en de gewestvergaderingen. 17 van de 18 regio’s werken met een of meerdere startdagen: informatie- en vormingsdagen voor spilfiguren waar het jaarthema en jaarprogramma toegelicht worden. Daarna stellen de trefpunten hun jaarprogramma op. De startdagen hebben plaats in het najaar. Eén grote regio organiseert geen startdagen: dit beïnvloedt sterk de cijfers. Een zestal regio’s organiseert startvergaderingen per gewest, de anderen doen dit regionaal. Deze aanpak wisselt soms waardoor het aantal startdagen kan schommelen, van 83 in 2005 naar 42 in 2009. Er is een tendens om de startdagen eerder per regio te organiseren dan bijvoorbeeld per gewest omwille van de efficiëntie. Het aantal aanwezige trefpunten varieert, van 1 020 in 2005 naar 721 in 2009. Wanneer regio’s de startdagen gewestelijk op touw zetten, bereiken ze wel meer trefpunten. Het aantal aanwe-


zige spilfiguren is in de beleidsperiode wel afgenomen, namelijk van 6 040 in 2005 naar 4 148 in 2009. Ook hier blijkt dat de gewestelijke aanpak een hoger aantal aanwezigen oplevert. Kortom: trefpunten en spilfiguren nemen massaal deel aan de startdagen, zeker als we weten dat één grote regio geen startdag organiseert. Alle regio’s groeperen hun trefpunten in gewesten die vaak samenvallen met de gemeenten. De gewestvergaderingen, twee of drie per jaar, zijn een informatie- en overlegplatform voor de spilfiguren van de trefpunten. OKRA telt in 2005 129 gewesten, dit aantal neemt toe tot 152 gewesten in 2009 (+18 procent). Deze toename heeft hoofdzakelijk te maken met enkele regio’s die hun gewestwerking kleinschaliger organiseren. Het aantal gewestvergaderingen evolueert quasi niet, van 302 in 2005 naar 309 in 2009. Het aantal vergaderingen per jaar per gewest neemt lichtjes af van gemiddeld 3,4 naar 3. Het aantal trefpunten dat aanwezig is op gewestvergaderingen ligt zeer hoog en blijft constant. Het aantal aanwezige spilfiguren evolueert van 5 879 in 2005 naar 5 996 in 2009, een toename met 2 procent. Hieruit blijkt dat het grootste deel van de spilfiguren trouw aanwezig is op de gewestvergaderingen. Regionale kadervorming Een belangrijk deelaspect van de begeleiding van trefpunten en de ondersteuning van lokale vrijwilligers, is de kadervorming. Ze is in OKRA vrij sterk uitgebouwd. Zeer veel verschillende thema’s worden aangepakt. Het grootste deel ervan wordt door regionale educatieve beroepskrachten gegeven, soms worden vrijwilligers of externe lesgevers ingeschakeld. Tussen 2005 en 2009 blijft het aantal kadervormingscursussen vrij stabiel: een 460 in totaal. Het aantal deelnemers op jaarbasis neemt met 5 procent toe, van 10 280 tot 10 868. Dat is een gemiddelde van 25 deelnemers per cursus. Wat betreft het aantal cursusuren is er een dalende tendens: van 1 782 uren in 2005 naar 1 496 uren in 2009 (-16 procent). Er worden meer korte cursussen gegeven. Een aantal groepen krijgt geregeld vorming omdat er ook telkens nieuwe lichtingen aantreden: plaatselijke spilfiguren, plaatselijke verantwoordelijken voor deelwerkingen, plaatselijke verantwoordelijken belangenbehartiging en praktische opleidingen voor lesgevers (crea, sport en zo meer). Al naargelang het jaarprogramma evolueert de inhoud van de cursussen. Vorming over vaardigheden zoals vergadertechnieken, teamwork of spreken in het openbaar wordt minder gegeven. De behoefte aan praktische vorming en opleidingen over digitale toepassingen neemt toe. 2.2. Regionaal aanbod Regionale werkgroepen Voor de meeste regionale deelwerkingen schakelen de regio’s gespecialiseerde vrijwilligers in regionale werkgroepen in. De meest voorkomende werkgroepen zijn belangen-


Bijlage

2 behartiging, reizen, sport, crea, communicatie, zorg, zingeving en academie. In 2005 tellen de regio’s 172 werkgroepen, bijna 10 inhoudelijke werkgroepen per regio. Dit aantal stijgt tot 198 in 2009 (+8,7 procent) zodat het gemiddelde stijgt tot 11 per regio. In deze werkgroepen participeren in 2005 1 871 vrijwilligers (gemiddeld bijna 11 per werkgroep). Het aantal stijgt lichtjes tot 1 897 vrijwilligers in 2009 (+1,4 procent). Het gemiddeld aantal deelnemers per werkgroep is gedaald tot 10. OKRA-ACADEMIE De cijfers over de activiteiten van en de deelname aan de OKRA-ACADEMIE vertonen een dalende tendens tussen 2005 en 2009. Het aantal activiteiten daalt globaal van 736 naar 583 (-20,8 procent). De daling situeert zich vooral in cursussen informatica (-70 procent), muziekcursussen (-70 procent) en taalcursussen (-56 procent). Conferenties (-5 procent) en culturele uitstappen en reizen (-17 procent) dalen licht. De filmfora (+71 procent), de algemene cursussen (+115 procent) en de ateliers (+46 procent) stijgen dan weer. Het aantal deelnames daalt van 41 147 naar 32 072, een daling met ongeveer 9 000 (-21 procent). Voor de conferenties worden het meest deelnames genoteerd maar er is een daling van 28 695 naar 22 950 (-21 procent). De trouwe klanten met een abonnement vallen sterk terug tegenover de eenmalige klanten. OKRA-REIZEN Het aantal bestemmingen evolueert van 391 in 2004 naar 404 in 2009 (+3 procent). De buitenlandse bestemmingen stijgen van 267 naar 312 (+16,7 procent) terwijl de binnenlandse dalen van 124 naar 92 (-25,8 procent). Het aantal deelnemers daalt over de hele lijn: globaal gaat OKRA van 15 366 naar 12 950 deelnemers (-15,7 procent). Bij de buitenlandse reizen is de daling beperkt tot 2,6 procent (van 9 826 naar 9 569) terwijl de binnenlandse reizen veel meer deelnemers verliezen: van 5 540 naar 3 381 (-39 procent). Het aantal reisbegeleiders daalt van 343 in 2005 naar 318 in 2009 (-7 procent). Cultureel aanbod Het aantal regionale culturele manifestaties stijgt van 77 in 2005 tot 86 in 2009 (+11,6 procent). Het aantal deelnemers daalt wel van 43 910 naar 30 859 (-42 procent). Heel wat trefpunten gaan op eigen initiatief naar grote culturele manifestaties. Voor de meeste regio’s zijn deze activiteiten financieel interessant. Men beperkt het aantal initiatieven omwille van de werkdruk. OKRA-SPORT Het regionaal open sportaanbod zit zeker in de lift want het stijgt van 350 initiatieven in 2006 naar 411 in 2009 (+17,5 procent). Wat het aantal deelnemers betreft gaat OKRA van 29 364 naar 32 254 (+9,8 procent). Meer en meer trefpunten gaan in op het aanbod en nemen in groep deel. Naast het open aanbod organiseren de regio’s ook heel wat cursussen voor de eigen sportlesgevers.


3.

Leden

Het ledental van OKRA daalde van 224 616 in 2004 naar 211 837 in 2009. Dit betekent een daling met 12 799 eenheden op 6 jaar tijd of 5,7 procent. De langzame ledendaling begon in 1992. Deze cijfers zijn het resultaat van het ledenverlies (ontslagnemende en overleden leden) en de ledenwinst die geraamd wordt op 4 à 5 procent. Dit betekent dat OKRA ieder jaar veel nieuwe leden werft, helaas onvoldoende om het verlies door ontslag of overlijden goed te maken. Het grote ledenverlies in de oudste leeftijdsgroep is hiervoor een belangrijke verklaring. In de toekomst moet OKRA meer gegevens registreren over de afhakers, de overleden leden en de nieuwe leden. Op het vlak van de leeftijd van de leden stellen we vast dat 26,4 procent jonger is dan 70 jaar terwijl 73,6 procent 70 jaar is of ouder. In 2003 telt OKRA 5 procent leden meer in de jongere leeftijdsklassen. In de oudste groepen (80+) telt OKRA nog 65 669 leden of 31 procent, in 2003 was dit 24 procent, een toename dus van 7 procent. De groep tussen 65 en 75 daalt het sterkst terwijl de groep tussen 85 tot 90 het sterkst stijgt. De populatie 55-plussers wordt almaar ouder en OKRA trekt nog heel wat 70-plussers aan als nieuw lid. Wat betreft de verdeling tussen mannen en vrouwen telt OKRA in 2009 134 871 vrouwen (bijna 64 procent) en 76 966 mannen (46 procent). Voor beide seksen merken we dat de oudere ledengroep (70+) met ongeveer 5 procent gestegen is sinds 2003, de groep 70- is met andere woorden met 5 procent gedaald. Als we de ledencijfers vergelijken met de bevolkingscijfers van Vlaanderen dan merken we dat in OKRA de jongste leeftijdsgroepen sterk ondervertegenwoordigd zijn terwijl de oudste leeftijdsgroepen erg oververtegenwoordigd zijn. De curve van OKRA is bijna een spiegelbeeld van de curve van de ouderenpopulatie. Uit een steekproef met betrekking tot de nieuwe leden blijkt dat ongeveer 40 procent van de nieuwe leden ouder is dan 70 jaar: OKRA werft dus nog heel wat oudere leden. Heel wat ouderen sluiten aan wanneer zij hun partner verloren.

4.

Resultaten onderzoek in kwaliteitstrefpunten

In 2009 voert OKRA een intern onderzoek naar de succesfactoren van de kwaliteitstrefpunten. Hieronder staan de belangrijkste resultaten en conclusies. Meer gedetailleerde informatie is te vinden in het uitgebreide onderzoeksrapport. Steekproef 68 trefpunten worden uitgekozen om mee te werken, 64 trefpunten werken mee. Zij vullen een uitvoerige vragenlijst in en ontvangen een enquêteur voor een interview. Het


Bijlage

2 referentiejaar is 2008. De trefpunten worden aangeduid door de regio’s op basis van objectieve succesfactoren. Ze liggen verspreid over heel Vlaanderen. Het gaat om 36 dorpstrefpunten, 27 stadstrefpunten en 3 gemengde. De bedoeling is om zowel grote als kleine trefpunten te bevragen maar uiteindelijk telt 70 procent van de steekproef, trefpunten met meer dan 200 leden. Deel 1 Aanbod van de trefpunten Eenmalige activiteiten Uit de gegevens blijkt dat alle trefpunten erg actief zijn en een zeer breed aanbod hebben. Bijna alle trefpunten bieden eenmalige activiteiten aan rond ontmoeting, vorming en cultuur. Meer dan 80 procent biedt ook sportactiviteiten aan. De activiteiten rond belangenbehartiging scoren minder goed: 62 procent van de trefpunten. Het gemiddeld aantal deelnemers is het hoogst bij ontmoetingsactiviteiten en ligt op 85. Voor de andere activiteiten schommelt het gemiddelde tussen 47 en 27 deelnemers. De tevredenheid van de deelnemers ligt zeer hoog. De meeste eenmalige ontmoetingsactiviteiten worden omschreven als traditioneel. Het aantal nieuwe trefpuntactiviteiten neemt toe bij vorming (28,5 procent), cultuur (35 procent), sport (27 procent) en belangenbehartiging (42 procent). Bij de meeste activiteiten is het publiek erg gemengd (oud en jong, mannen en vrouwen), bij de sportactiviteiten zijn er meer jongeren. Bij 70 procent van de activiteiten wordt op vlak van financiën winst noch verlies gemaakt. Regelmatige clubs en deelwerkingen Creatieve clubs Twee derde van de kwaliteitstrefpunten heeft een creatieve club waar gemiddeld 16 deelnemers actief zijn. Elk trefpunt heeft gemiddeld 2 dergelijke clubs. Het publiek is heel divers maar de vrouwen zijn duidelijk sterk vertegenwoordigd. Dit heeft te maken met het groot aantal clubs voor creatief handwerk. Deze activiteiten zijn voor drie vierden traditioneel opgevat. De meeste clubs maken geen winst maar ook geen verlies. Sportclubs Alle trefpunten hebben een of meerdere sportclubs, gemiddeld zelfs 5 per trefpunt. Per sportclub bereikt men gemiddeld 21 deelnemers. De tevredenheid over de sportwerking is zeer groot. Drie vierde van de deelnemers behoort tot een gemengd publiek en de jongeren zijn iets sterker vertegenwoordigd. Vier vijfde van de sportclubs zijn eerder traditioneel (wandelen, fietsen, dansen en zo meer) en maken winst noch verlies. Zorgwerking Drie vierde van de trefpunten heeft een of meerdere zorgwerkingen, gemiddeld meer dan 2 per trefpunt. De werking richt zich op een gemiddelde van 17 deelnemers. De tevreden-


heid over de zorgwerkingen ligt bijzonder hoog. Bij de deelnemers tref je meer ouderen aan. Deze activiteiten zijn grotendeels traditioneel. In 40 procent van deze activiteiten wordt financieel verlies geboekt. Trefpunten investeren dus in de zorgwerking. Ontspannende clubs Tachtig procent van de trefpunten heeft een ontspannende club, bijna altijd een kaartclub. Het gemiddeld aantal deelnemers is 46. De deelnemers zijn bijna unaniem tevreden. Twintig procent van deze clubs is verlieslatend. Samenwerken en inspelen op extern aanbod Ongeveer twee derde van de trefpunten werkt samen met andere trefpunten en dit voor gemiddeld 2,5 activiteit. In 40 procent van de gevallen werkt men gewestelijk samen. Op deze activiteiten bereikt men gemiddeld een kleine 50 deelnemers die meestal erg tevreden zijn. Heel wat trefpunten plaatsen activiteiten van de regio of van OKRA-Algemeen op hun programma. Zo speelt 86 procent van de trefpunten in op het bovenlokaal sportaanbod, meestal door de regio georganiseerd. Elk trefpunt kiest gemiddeld 2 sportevenementen uit en is er met 21 deelnemers aanwezig. De tevredenheid is hoog. Wat het cultureel aanbod betreft merken we dat drie vierde van de trefpunten erop inspeelt en gemiddeld 2 evenementen bezoekt met een groep van 21 deelnemers. Ook hier is de tevredenheid erg hoog. Het zingevend aanbod van de regio’s heeft succes: 80 procent van de trefpunten neemt deel met een groep van gemiddeld 26 personen, waarbij iets meer ouderen en iets meer vrouwen. Zo goed als iedereen is tevreden over dit aanbod. 70 procent van de trefpunten gaat met een groep van gemiddeld 14 deelnemers naar 3 activiteiten van de OKRA-ACADEMIE. 88 procent is tevreden over het aanbod. Een goede helft van de trefpunten besteedt aandacht aan de regionale reizen. Zij leveren gemiddeld 10 deelnemers, een divers publiek met een meerderheid van vrouwen. De samenwerking met externe partners werd eveneens bevraagd en 60 procent van de trefpunten organiseert activiteiten in samenwerking met een organisatie buiten OKRA. Het gaat om gemiddeld 2 activiteiten per trefpunt en het aantal deelnemers ligt rond de 42. De partners zijn meestal andere verenigingen, gemeentelijke partners (ouderenadviesraad, OCMW) en bevriende partners zoals CM en ACW. De overgrote meerderheid is tevreden over de samenwerking. Drie vierde van de trefpunten neemt in groep deel aan activiteiten die externen organiseren met een groep van gemiddeld 39 personen. Het gaat vooral om het aanbod van de gemeente (OCMW, adviesraad) en het ACW. Meer dan 80 procent is tevreden. Op het aanbod van de cultuurraad en Vormingplus wordt weinig of niet ingespeeld.


Bijlage

2 Centraal thema Het centraal thema van OKRA komt in 60 procent van de trefpunten aan bod, meestal alleen op de startvergadering voor de leden. De andere thema-activiteiten komen slechts zeer sporadisch aan bod. Twee derde wil het centraal thema behouden en verkiest een tweejaarlijks thema. Het thema zelf moet erg concreet zijn en meer aansluiten op de leefwereld van 55-plussers. Men vond dat cultuur als centraal thema te ver af stond van de leden. Gebruik materiaal De grote meerderheid van de trefpunten maakt gebruik van het materiaal dat OKRA aanbiedt, al is een gedeelte ervan totaal niet bekend. Schakel, het magazine voor bestuursleden, scoort het hoogst: 9 op de 10 trefpunten gebruiken het. Trefpunten maken veel gebruik van de zakagenda, de brochure OKRA-REIZEN, de regionale bestuursbladen, de regionale kalender, de folder OKRA-ACADEMIE en het promotiemateriaal. De Vrijwilligersmap wordt matig gebruikt en is vaak onbekend. Zeer lage scores zijn te noteren bij de digitale middelen (dvd’s), de Map OKRA-CREA en de trefpuntquiz. De trefpunten vragen dat het inhoudelijk materiaal meer bruikbaar wordt. Deel 2 De bestuurlijke werking De bestuurssamenstelling zit goed in 72 procent van de trefpunten. Vaak werd het bestuur recent verjongd of vervrouwelijkt. Dat gebeurde zeker na de trefpuntverkiezingen die in drie vierde van de trefpunten plaatshadden. Er kwamen heel wat nieuwe spilfiguren bij. Ondanks het feit dat vier vijfde de taakverdeling goed vindt, is men op zoek naar nieuwe medewerkers. Het blijkt niet eenvoudig om vrijwilligers te vinden voor zingeving, communicatie en financiën. Bijna 80 procent van de trefpunten werkt succesvol met losse medewerkers die niet in het bestuur opgenomen zijn, gemiddeld 8 per ploeg. De helft van de besturen werkt met thematische of taakgerichte werkgroepen. OKRA beschikt over een sterke vergadercultuur, dat blijkt eens te meer uit dit onderzoek. De bestuursvergaderingen worden goed voorbereid. Bijna overal is een uitnodiging met agenda en een verslag evident. Vergaderingen beginnen en eindigen stipt en verlopen in een aangename sfeer. Alle bestuursleden zijn trouw op post. De deelwerkingen en de belangenbehartiging komen aan bod. De dagelijkse besturen verlopen veel informeler. De geselecteerde trefpunten zijn sterk in jaarplanning. Alle bestuursleden en medewerkers werken er aan mee. In veel gevallen wordt een aparte planningsvergadering gehouden. De leden worden matig betrokken in de planning. Zowat alle trefpunten houden rekening met de regionale en Algemene kalender. Het jaarprogramma wordt in 80 procent voorgesteld aan de leden en 90 procent geeft ook een aanbodfolder uit. De trefpuntsite wordt slechts matig gebruikt voor het bekendmaken van het jaaraanbod.


De trefpunten zijn erg trouw aanwezig op regionale activiteiten zoals startdagen en gewestvergaderingen. Tachtig procent gaat steeds naar de regioraad en 60 procent woont de kadervorming bij. Bijna 60 procent heeft een afgevaardigde in het regiobestuur en bijna 30 procent in het dagelijks bestuur van de regio. Blijkbaar verhoogt de betrokkenheid bij de regio de kans om een kwalitatief trefpunt te worden. Negentig procent maakt deel uit van de ouderenadviesraad, de helft is vertegenwoordigd in ACW, de cultuurraad, de sportraad en de parochieraad. Deel 3 Communicatie Over het algemeen beschikt slechts de helft over een communicatieverantwoordelijke en één derde maakt jaarlijks een communicatieplan. De huisstijl van OKRA wordt trouw toegepast (72 procent) en de trefpuntvlag wappert vaak op activiteiten (83 procent). In 69 procent van de trefpunten worden de communicatiekanalen met de pc gerealiseerd. Vier vijfde van deze trefpunten beweert goed bekend te zijn in de buurt. Voor de interne communicatie wordt nog vaak traditioneel gewerkt via schriftelijke uitnodigingen (64 procent), maandbrieven (76,6 procent), folders (56,3 procent). Gelukkig is de tikmachine en het stencilapparaat overal verdwenen en maakten de pc en de printer zijn entree. Alle trefpunten maken mondeling volop promotie op de ledenvergaderingen. Bijna allemaal maken ze elk jaar een aanbodfolder. De e-mail (27 procent) en de trefpuntsite (39 procent) worden slechts matig gebruikt. Slechts één derde heeft aparte communicatiekanalen voor de deelwerkingen. Voor de externe communicatie heeft 30 procent een promotieverantwoordelijke. Klassieke kanalen worden gebruikt: Kerk & Leven (72 procent) en gemeentelijke infobladen (62,5 procent). Een kleine helft maakt gebruik van Visie (ACW-weekblad) en van affiches. Een derde legt flyers bij de plaatselijke handelaars en bij de huisdokters. Lokale radio en televisie worden weinig ingeschakeld. Ook via de trefpuntsite wordt weinig promotie gemaakt. Drie vierde stelt vast dat externe promotie een positief effect heeft op de deelnamecijfers. Deel 4 Ledenwerving De recente ledenevolutie is positief in 72 procent van de trefpunten. Deze trend is nog sterker aanwezig voor de ledenevolutie gezien over 5 en 10 jaar. De ledenwerving staat als vast agendapunt op de bestuursagenda en in 9 op de 10 trefpunten kunnen kandidaten gratis komen proeven van het aanbod. Vier vijfde van de trefpunten werkt met huisbezoeken bij potentiële leden en 60 procent neemt deel aan de jaarlijkse wervingscampagne van OKRA. De helft organiseert opendeuractiviteiten en in 40 procent van de trefpunten krijgen de nieuwelingen een infopakket. Slechts 1 trefpunt op de 5 heeft een verantwoordelijke voor de ledenwerving en gespecialiseerde ledenwervers.


Bijlage

2 De belangrijkste redenen waarom leden ontslag nemen zijn ziekte (65 procent), ouderdom (61 procent) en verhuis (42 procent). Ontevredenheid over het programma of een persoonlijk conflict zijn bijna nooit aanleiding tot ontslag (2 procent). Ook de visie van OKRA (4 procent) en het te betalen lidgeld (8 procent) spelen bij ontslag quasi niet mee.

5.

De stakeholders

In het kader van het vorige beleidsplan verzamelden we de antwoorden van een 20-tal stakeholders. In voorbereiding van dit beleidsplan contacteerden we aanvullend nog een 20-tal gerelateerde organisaties. Wat leert OKRA van de stakeholders? Hier een samenvatting van de antwoorden op vier vragen. 5.1. Wat zijn de sterke kanten van OKRA? ● OKRA heeft een sterke positie verworven en is de spreekbuis van de 55-plussers in Vlaanderen. ● Het is een goed uitgebouwde, professionele organisatie met een duidelijke visie. ● OKRA beschikt over een fijnmazig netwerk aan trefpunten en er is een sterke band met de doelgroep. ● De talrijke vrijwilligers zijn geëngageerd. ● Het personeel is enthousiast, deskundig, ervaren en werkt heel professioneel. ● OKRA is zeer veelzijdig en biedt een ruim aanbod voor een heel divers en breed publiek. OKRA heeft een zeer goede kennis van haar doelpubliek. ● De organisatie durft zich grondig te vernieuwen. ● OKRA participeert actief aan een breed netwerk en is gericht op samenwerking. Het is leuk samenwerken met OKRA want men is zeer sterk georganiseerd. 5.2. Wat zijn de zwakkere aspecten van OKRA? ● Naast de klassieke doelgroepen bereikt OKRA moeilijker de jongere senioren, de hoger opgeleiden, de allochtonen en zo meer. ● Trefpunten zijn niet steeds mee met de vernieuwende dynamiek en moeten sterker ondersteund worden. ● Het vrijwilligerskorps veroudert sterk en OKRA vindt moeilijk aansluiting bij nieuwe vrijwilligers. ● OKRA moet verder werken aan imago en naambekendheid, moet meer aandacht besteden aan de nieuwe media. De website van OKRA is een werkpunt. ● Voor sommige aspecten zoals de reizen en de communicatie kan er nog professioneler gewerkt worden. ● OKRA moet vanuit de belangenbehartiging sterker wegen op het maatschappelijk debat. ● Door zeer divers te werken kan OKRA zich onvoldoende specialiseren. Dit kan ten koste gaan van de kwaliteit. ● OKRA werkt nog te weinig samen met gespecialiseerde organisaties.


5.3. Wat kan OKRA bieden? ● Voor de meeste stakeholders is OKRA een interessante partner om mee samen te werken. De win-winrelatie vinden ze heel belangrijk. ● OKRA staat open om de leden te informeren over een aantal organisaties en acties. ● OKRA kan publiciteit maken voor organisaties. ● OKRA kan deelnemers naar activiteiten toe leiden. ● OKRA biedt aan stagiairs een degelijke leerervaring. ● Via OKRA krijgen organisaties toegang tot een specifiek publiek dat ze anders moeilijk kunnen bereiken. 5.4. Wat kan uw organisatie aan OKRA bieden? ● Stakeholders kunnen zeer specifieke producten of diensten leveren waardoor het aanbod van OKRA nog meer gediversifieerd wordt. ● Ze kunnen hun ervaring of deskundigheid delen met OKRA. ● Zij staan open voor allerlei vormen van samenwerking waardoor OKRA meer kwaliteit kan leveren. ● Stakeholders kunnen de eisen van OKRA ondersteunen, medestanders worden. ● Zij kunnen een sterk engagement en kwaliteitsgarantie bieden aan OKRA. ● Stakeholders kunnen belangrijke ledenvoordelen aanbrengen.


Bijlage

3

Omgevingsanalyse ‘Vluchten kan niet meer…’ In deze vernieuwde omgevingsanalyse vertrekken we van twee grote vaststellingen. De tijd waarin we leven is er één van snelle, fundamentele en allesomvattende veranderingen. De periode die dit beleidsplan overspant, is ook het begin van de massale toetreding van de babyboomgeneratie tot de pensioenleeftijd. Deze volstrekt nieuwe generatie gepensioneerden heeft een totaal ander normen- en waardenpatroon dan de voorgaande generaties. Beide vaststellingen staan niet los van elkaar, ze versterken elkaar. De babyboomer voelt zich, in vergelijking met zijn voorgangers, als een vis in het water bij de sterk veranderende samenleving. Ook weleens risicomaatschappij genoemd (Beck) of laatmoderniteit (Giddens) of netwerksamenleving (Castells) of postmoderne maatschappij (Maffesoli) of…

1

Ook in de vroegere beleidsplannen (vanaf 1988) van OKRA (toen KBG) werden grosso modo dezelfde vaststellingen gedaan. Met dit verschil dat we toen naar de (verre) toekomst keken. Dit beleidsplan is het beleidsplan van de confrontatie met de babyboomers. De strategische keuzes die OKRA nu maakt, bepalen of we deze nieuwe generatie gepensioneerden ook effectief bereiken of juist niet. Deze analyse heeft als doel meer inzicht te krijgen in de kansen en bedreigingen die bovenstaande veranderingen teweegbrengen op beweging maken, het traditioneel verenigingsleven en ouderenverenigingen in het bijzonder. Achtereenvolgens zoomen we in op: 1. Maatschappelijke trends. 2. Technologische trends. 3. Economische trends. 4. Beleidsontwikkelingen. 5. Ontwikkelingen bij de ouderen als groep. Het betreft hier slechts een beperkte weergave van het basisdocument2 zoals besproken op de Commissie Beleidsplan3.

1 Lammertijn F., Ontgrenzing. Een tijdsdiagnose. 63-ste Vlaamse Sociale Week, oktober 2009, blz. 2. 2 Proeve tot omgevingsanalyse. 3 Commissie Belangenbehartiging, maart 2009.

1. A. A.1.

Maatschapelijke en culturele trends Sociaaldemografische evolutie Bevolkingsgroei, vergrijzing en ontgroening

De komende 10 jaar zal de wereldbevolking een toename kennen van 17 procent en de komende 40 jaar zelfs van 40 procent. Deze demografische explosie kenmerkt zich


vooral door een bevolkingsveroudering. Omdat de levensverwachting stijgt en de vruchtbaarheid daalt. Beide evoluties voltrekken zich voornamelijk in de ‘arme’ regio’s. Op goed 30 jaar zal het aantal 65-plussers in deze regio’s verdubbelen. Naast een grotere druk op de migratiestromen wordt de demografie een van de grootste ecologische uitdagingen van de toekomst.4 Kansen en bedreigingen Als sociale beweging en vormingsorganisatie is het belangrijk om aan beide evoluties (migratie en ecologie) expliciet aandacht te besteden zowel in de educatieve programma’s als in de standpuntbepaling. Ook de Vlaamse bevolking blijft stijgen van 6 naar 7 miljoen in goed 50 jaar. Dit is gedeeltelijk het gevolg van de ontgroening die zich minder sterk zal voltrekken omwille van de migratie.5 De sterkst bepalende factor blijft evenwel de stijging van de levensverwachting. Het aantal 65-plussers zal de komende 50 jaar stijgen van 17 naar 27 procent. De 80-plussers kennen een nog grotere stijging van 4,4 naar 11,1 procent van de totale bevolking. Ten opzichte van Wallonië en vooral Brussel kent Vlaanderen een veel sterkere vergrijzing en ontgroening. Naast de louter kwantitatieve bevolkingsontwikkeling zien we ook volgende kwalitatieve sociaaldemografische ontwikkelingen bij de 60-plussers.6 De afgelopen 15 jaar zagen we: ● Een sterke daling van het inwonen bij kinderen en omgekeerd. ● Een daling van het aantal alleenwonenden omwille van een afnemend aantal verweduwden. ● Een sterke stijging bij het collectief wonen, vooral vrouwen van 85 en ouder. De komende 15 jaar zal: ● het aantal alleenwonende ouderen opnieuw toenemen, omwille van de sterke stijging van het aantal uit de echt gescheidenen. ● het aantal collectief wonenden blijven stijgen, vooral bij de 85-plussers met 81 procent en bij de mannen plus 45 procent.

4 Vlaamse overheid, Algemene omgevingsanalyse voor Vlaanderen, Bijdrage Vlaamse administratie aan het regeerprogramma van de aantredende Vlaamse Regering, april 2009, blz. 8 en volgende. 5 Surkyn J. e.a., Demografie in welvaart, VUB, Consortium Vergrijzing in Vlaanderen en Europa van 8 november 2006. 6 Lodewijckx E., Veranderende leefvormen in het Vlaams Gewest 1990-2007, Studiedienst Vlaamse Regering 2008/3.


Bijlage

3 Kansen en bedreigingen ● Meer ouderen, zowel in aantal als in maatschappelijk gewicht betekent meer kansen om zich te manifesteren als bevolkingsgroep en te wegen op maatschappij en beleid. Dit betekent niet automatisch meer kansen voor OKRA. (Zie punt 5.) ● Meer alleenwonenden en meer collectief wonenden geeft aanleiding tot meer vereenzaming. Expliciete aandacht voor deze groep blijft meer dan ooit aangewezen. ● Stijging van het aantal uit de echt gescheiden ouderen vereist aangepaste standpunten op het gebied van de sociale rechten van deze groep. Ook een aangepaste opvang (en aanbod) voor deze doelgroep in OKRA is aangewezen. ● De oudste ouderen vergen een aangepast aanbod omwille van: Verhoogde kans op vereenzaming. Verhoogde kans op zorgbehoevendheid. Verhoogde kans op collectieve huisvesting.

A.2.

Toenemende individualisering

Wat? Ontwikkeling waarbij het leven van de mensen loskomt van de traditionele bindingen. ● Enerzijds door het afzwakken van de invloed van Kerk (secularisering), staat, buurt, gezin, (traditionele) vereniging. ● Anderzijds door de toenemende behoefte bij mensen om zelf vorm te geven aan en zelf keuzes te maken over de eigen levensloop en het levenseinde. De Duitse socioloog Peter Berger gebruikt hiervoor een mooie metafoor.7 Hij vergelijkt de overgang van een standaardbiografie naar een keuzebiografie met de overgang van een leven geboetseerd volgens een ‘treinmodel’ naar een leven uitgebouwd volgens een ‘automodel’. Voor wie met de trein reist, is alles vooraf heel duidelijk bepaald: uur van vertrek en aankomst, gevolgde weg, duur van de rit, de stations waar de trein voor hoelang stopt enzovoort. Alles staat netjes vermeld in de spoorweggids. De snelheid waarmee men zich verplaatst wordt bepaald door de machinist die hierbij zelf ook niet vrij is. Het is daarenboven een collectieve wijze van zich verplaatsen. Dit sluit niet uit dat er ook hier verschillende keuzemogelijkheden zijn: men kan reizen in eerste of tweede klasse, er zijn diverse reisformules (soms afhankelijk van de leeftijd van de reiziger), er is een verscheidenheid aan tarieven enzovoort. Wie zich echter met de auto verplaatst, heeft een veel grotere mate van vrijheid. Vrijheid wat betreft het moment waarop men vertrekt, de weg die men volgt, de snel7 Lammertijn F., op citaat, blz. 9.

heid waarmee men rijdt. En men heeft de keuze tussen alleen rijden of samen met anderen. Maar die vrijheid is beperkt. Men moet het zich kunnen permitteren om een


wagen aan te kopen en de verzekering te betalen. Men heeft een rijbewijs nodig en documenten allerhande. Men moet zich aan de verkeersregels houden enzovoort. Ook wat betreft de gevolgen zijn er niet te verwaarlozen verschillen tussen de beide modellen. Deze metafoor is niet alleen een originele manier voor het verduidelijken van het typische van het proces van individualisering, ze laat ook toe een aantal misverstanden erover uit de weg te ruimen. Zo zal duidelijk zijn dat individualisering niet staat voor een absolute individuele autonomie, noch voor individualisme of egoïsme. Wat dat laatste betreft, het begrip verwijst naar de bron van handelen (het individu) niet naar de inhoud ervan. In de plaats komt wel een afhankelijkheid van een hele reeks moderne instituties zoals de verzorgingsstaat, het onderwijssysteem en de arbeidsmarkt. Door de individualisering krijgt de participatie van de ‘burger’, ‘gebruiker’, ‘consument’, ‘patiënt’, ‘cliënt’ maar ook het ‘lid’ van een vereniging een andere invulling: 1. Door de hogere scholingsgraad en de betere informatie (internet) neemt de mondigheid toe. De burger wil zijn stem laten horen en liefst in wisselende verbanden. 2. De burger laat zijn stem rechtstreeks horen via publieke discussie, overleg- en adviesorganen, internet, ombudsdiensten, blogs… Ook de overheid houdt hier steeds meer rekening mee. 3. Subjectieve beleving en ervaring worden beschouwd als een waardevolle en noodzakelijke aanvulling op de wetenschappelijke en professionele kennis (vooral media maar ook beleid). 4. Doelgroepgericht beleid wordt doelgroepgestuurd beleid! Kansen en bedreigingen ● De noodzaak aan subjectieve beleving en ervaring maakt ouderenorganisaties ‘onmisbaar’ voor de beleidsbepaling… ● …op voorwaarde dat we ook effectief doelgroepgestuurd werken. Ook vanuit de meest kwetsbaren: zorgbehoevenden, armen, vereenzaamden… ● De meest mondigen moeten eveneens kansen krijgen om hun stem te laten horen en aanvoelen dat ze ook gehoord worden. ● De verschillende doelgroepen zullen een verschillend aanbod en beleid vragen. En toch moeten al deze groepen zich blijven thuis voelen in één (deel) organisatie. A.3. Secularisering Secularisering is het in betekenis afnemen van religieuze waarden en normen in het maatschappelijk leven. ● Religie behoort enkel tot het private leven en niet (meer) tot het publieke leven. ● De maatschappelijke en politieke invloed van religie wordt gereduceerd.


Bijlage

3 Deze seculariseringstendens situeert zich (bijna) volledig in de ontwikkelde industriële landen, met uitzondering van de Verenigde Staten, Ierland en Italië. Op wereldvlak echter is er een duidelijke religieuze opleving in de voormalige Oostbloklanden en de sterk op religie gebaseerde moslimwereld. Deze laatste beperkt zich niet tot de moslimlanden maar incalculeert alle moslims, waar ze ook verblijven. Sommige sociologen spreken dan ook van mondiale desecularisering.8 Kansen en bedreigingen ● Zelfbeschikking betekent dat men persoonlijke keuzes steeds minder laat afhangen van christelijke waarden en normen. ● Christelijke religie is steeds minder een bindmiddel om aan groepsvorming te doen (zich te verenigen). ● Voor andere religies (vooral islam) is het geloof wel een belangrijk aanknopingspunt om waarden en normen aangereikt te krijgen. ● Politiek-maatschappelijk wordt de ethische discussie (bio-ethiek, medische ethiek, ondernemingsethiek en zo meer) steeds belangrijker. OKRA wordt uitgedaagd om vanuit haar (christelijke) eigenheid dit debat mee te sturen. A.4.

Globalisering en glokalisering

Wat? Letterlijk betekent globalisering: ‘snel verspreid raken over de hele wereld’. Gebeurtenissen, beslissingen en activiteiten in één deel van de wereld, krijgen belangrijke gevolgen voor individuen en gemeenschappen in een andere uithoek van de wereld. En dit op alle domeinen van het maatschappelijk leven: economie en financiën, technologie, cultuur, politiek enzovoort. De term glokalisering is een samentrekking van de woorden globalisering en lokalisering. De gevolgen van de globalisering manifesteren zich op lokaal niveau in het dagelijks leven. Ook omgekeerd kunnen lokale problemen aanleiding geven tot globale effecten.9 ‘Iedereen wordt afhankelijker van iedereen’. 8 Berger P. (Ed) (1999) The desecularization of the World: resurgent religion and World politics. Washington, D.C.: Ethic and Public Policy Center. 9 Zo zaten heel wat Belgen vast op hun vakantiebestemming door de aswolk na de vulkaanuitbarsting in IJsland. Heel wat werkafspraken moesten verzet worden.

Kansen en bedreigingen ● ‘Denk globaal, handel lokaal’: ecologie, migratie, multiculturaliteit… ● Mensen moeten leren omgaan met deze wezenlijke veranderingen. Ze kunnen dat op twee wijzen doen: Als een gemeenschap van mensen, zonder concurrerend nationalisme. Als een bedreiging en verlies van controle over het eigen leven. Zij gaan op zoek naar vertrouwde zekerheid en veiligheid. ● Beide (wisselende) groepen moeten ernstig genomen worden. Deze thema’s met een aangepaste methodiek kunnen aangereikt worden door sociaal-culturele verenigingen.


A.5.

Effecten voor het verenigingsleven

Kerncijfers sociaal-cultureel, musea en sport Bibliotheek (meermaals)

Participatie verenigingsleven

Museumbezoek (meermaals)

Jeugdverenigingen

Actief lidmaatschap sportvereniging

Leners bibliotheken 2000 = 100

Ledenaantal erkende federatie (Bloso) 2004

2008

Bron: Vlaamse Regionale Indicatoren, 2009, blz. 190.

In bovenstaande grafiek merken we tussen 2000 en 2008 een sterke stijging in de ledentallen van sportorganisaties, in mindere mate voor jeugdverenigingen en een stabilisatie voor de participatie in het verenigingsleven. Algemeen wordt vastgesteld dat het actief lidmaatschap aan verenigingen de afgelopen jaren niet daalde. Dit wil niet zeggen dat er niets veranderd is. Onderzoekers onderkennen een dubbele verschuiving.10 ● Het verzuilde middenveld (traditioneel) verliest aan belang tegenover de zogenaamde nieuwe bewegingen (milieu-, vredes- en vrouwenbeweging). Ook ouderenbeweging? ● Verenigingen die zich levensbeschouwelijk profileren, verliezen leden, terwijl sporten jeugdverengingen leden winnen. In een recent onderzoek in opdracht van het ACW werd nagegaan hoe de organisaties van de Christelijke Arbeidersbeweging en enkele andere de maatschappelijke veranderingen en de gevolgen ervan op het vrijwilligerswerk ervaren en op welke wijze ze hier als organisatie mee omgaan.11 We geven enkele bevindingen:

10 Smits W. en Elchardus M., Vlaanderen sociaal bekabeld, in: De sociale staat van Vlaanderen 2009, Studiedienst van de Vlaamse Regering, 2009, blz. 235-278. 11 Loose M. en Gijselinckx C., Veranderende vrijwillige inzet en hoe sociale bewegingen hiermee omgaan, K.U.Leuven-Hiva, mei 2009, 38 blzn.


Bijlage

3 ● De vrijwillige inzet: blijft relatief stabiel. met een meer gerichte inzet voor een kortere duur en een meer afgebakend engagement. vrijwilligers zijn kritischer geworden ten opzichte van de organisatie. Vrijwilligers moeten meer overtuigd worden. Men verwacht een hoger kwaliteitsniveau en een zeker professionalisme. er is minder interesse voor het grote ideologische verhaal. ● Wat de afdelingen en besturen betreft: ze vinden moeilijk aansluiting bij de nieuwe vrijwilligers. omdat ze dikwijls gedomineerd worden door (traditionele) vrijwilligers met een lange staat van dienst. ● Vooral in een grootstedelijke omgeving heeft het traditionele verenigingsleven het moeilijk. Dit lijkt zich uit te breiden naar middelgrote gemeenten! Vanuit de diverse onderzoeken op dit terrein distilleren we onderstaand schema. Dit geeft een overzicht van de verwachtingen van de traditionele verenigingen en traditionele vrijwilligers ten opzichte van de nieuwe verenigingen en nieuwe vrijwilligers. Traditioneel

Nieuw

■

Altruïsme

■

Zelfontplooiing

■

Langdurig engagement

■

Kortlopend

Intensief (1)

Beperkt

Intensief (2) ■

Homogene doelgroep

Losser (ICT) ■

Heterogene doelgroep

Loyaal aan één organisatie

‘Shoppen en hoppen’

Actieve leden

Passieve leden

Kansen en bedreigingen ● Het blijft bijzonder moeilijk om het imago van ‘traditionele verzuilde’ vereniging af te schudden. Een nieuwe naam is een eerste stap maar volstaat niet. Bovenstaand schema wijst er op dat de wijze waarop personen aangesproken worden en de inkleding van de activiteiten, belangrijker zijn dan de inhoud. 12 Vermeersch L. en Vandenbroucke A., Het deelnemers- en participatieprofiel van participanten aan sociaal-cultureel volwassenwerk, Sociusonderzoek, HIVAK.U.Leuven, juni 2010, blz. 58.

● Kansen aangrijpen om meer activiteiten te organiseren die sterker aansluiten bij de maatschappelijke agenda. ● Alle organisaties richten zich op de nieuwe senioren. Dit blijkt sterk uit het participatieprofiel van de deelnemers aan het sociaal-cultureel werk in het algemeen. Voor alle verenigingen is de gemiddelde leeftijd van de deelnemers 55,2 jaar.12 Ook de ‘nieuwe’ initiatieven, de lokale overheden en de commerciële sector richten zich steeds meer op de jonge senioren.


2.

Technologische trends % burgers internetaansluiting thuis Kijktijden televisie (min.)

Weekbereik televisienieuws

Luisterduur radio (min.)

Weekbereik radionieuws

% burgers internetgebruik

Wekelijks online nieuws/actua

Oplage kranten (incl. Metro) 1999 = 100

Weekbereik krant

2004

2008

Bron: Vlaamse Regionale Indicatoren, 2009, blz. 190.

Bovenstaande grafiek wijst op de sterke stijging van het internetgebruik bij de Vlaamse burger. Deze evolutie is ook bij de ouderen zichtbaar. Vooral de nieuwe generatie gepensioneerden communiceert sterk via internet. Bovendien zijn ouderen bezig met een inhaalbeweging ten opzichte van de andere generaties. In 2007 gebruikte 21 procent van de 65-74-jarigen het internet. Bij de 55-64-jarigen bedroeg dit 49 procent. In 2009 is dit al gestegen tot respectievelijk 31 en 61 procent.13 Volgens het Pew Internet & American Life Project

14

wordt de grootste toename in inter-

netgebruik gemeten in de groep van 70-75-jarigen. Deze oudere groep is grotendeels verantwoordelijk voor de aanhoudende populariteit van e-mail. Pew stelt vast dat 74 procent van de bevraagde internetgebruikers ouder dan 64 zich vooral bezighoudt met e-mail ontvangen en verzenden. Dit terwijl het medium zijn jonger publiek verliest aan nieuwere communicatiemethoden zoals sociale netwerken en bloggen. Bepaalde online activiteiten die ooit duidelijk verdeeld waren tussen jong en oud worden nu door beide evenveel uitgevoerd. Video downloads waren bijvoorbeeld duidelijk veel populairder bij jongeren in 2005 maar slaan nu ook aan bij oudere gebruikers, inclusief diegene ouder dan 73.

13 FOD-economische zaken, 2008. 14 http://www.6minutes. be.


Bijlage

3 Kansen en bedreigingen ● De stijging van het internetgebruik bij 65-plussers gaat razendsnel. OKRA moet volgen. OKRA krijgt gemiddeld een 250-tal bezoekers per dag, waarvan 50 procent 1 keer doorklikt. SENIORENNET krijgt 185 000 bezoekers per dag. Per persoon wordt 50 keer doorgeklikt. ● Oude vormen van dienstverlening worden vervangen door nieuwe (aangifte fiscus, bankverrichtingen, lidmaatschap…). ● Buitenschoolse vorming blijft belangrijk maar niet enkel ‘knoppencursus’, vooral leren informatiegericht zoeken en internet gebruiken in functie van het persoonlijk leven scoren steeds hoger. ● Naast OKRA ook VOKRA (virtuele OKRA) ontwikkelen. Deze moet op dit vlak aansluiten bij de echte noden van ouderen.

3.

Economische trends

Vooral de financieel-economische crisis (september 2008) heeft heel wat gevolgen die gedurende de volledige periode van het beleidsplan voelbaar zullen blijven. 1. Bovenop de gekende budgettaire gevolgen van de vergrijzing, komen de gevolgen van de financiële crisis. In de komende legislatuur zal de federale overheid (20112015) voor 25 miljard aan besparingen en/of nieuwe inkomsten moeten vinden. 2. Vooral pensioenen en gezondheidszorgen kennen een sterke stijging in termen van BBP van 16,4 procent in 2008 naar 25,9 procent in 2060 (plus 9,5 procent)15. Hierdoor wordt de beleidsruimte op alle beleidsniveaus uiterst krap. 3. Naast macro-economische gevolgen zijn er ook de individuele gevolgen op inkomen, vermogen en armoede. Uit de verdeling van de bevolking volgens sociaaleconomisch statuut blijkt dat bijna 1 gepensioneerde op de 5 een armoederisico loopt. Bij de werknemers is dat ‘slechts’ 1 werknemer op de 20. In vergelijking met ouderen in de buurlanden lopen Belgische bejaarden een relatief hoog risico op armoede. Indien men bij de berekening van het beschikbaar inkomen rekening houdt met de eigendom van een huis, loopt het armoederisico van ouderen terug van 21 naar 13 pro15 Hoge Raad van Financiën, Studiecommissie voor de vergrijzing, Jaarlijks Verslag, juni 2009. 16 Persmededeling van de Hoge Raad van Financiën, Studiecommissie voor de vergrijzing, naar aanleiding van het Jaarlijks Verslag, juni 2010.

cent, wat het verschil met de jongere populatie in België sterk nuanceert.16 Kansen en bedreigingen ● Macro-economisch moeten we de OKRA-eisen strategisch herbekijken: niet alles is even prioritair. van offensief naar defensief. van algemeen naar selectief. ● Individueel: focus leggen op de echte risicogroepen! Armoede, niet enkel de inkomensarmoede. Uitgaven voor welzijn en zorg. Wat is nodig voor vrijetijdsbesteding? (Sociaal-cultureel budgetonderzoek van OKRA.)


4.

Beleidsontwikkelingen

Vooreerst kennen we een verschuiving van de macht van het nationale niveau naar andere beleidsniveaus: ● Europees en internationaal. ● Communautair. ● Gemeentelijk: vooral de steden vragen een ‘Interne staatshervorming’. Kenniscentra, technologie, communicatie, macht, diversiteit… situeren zich vooral in de steden. ‘De 21ste eeuw, wordt de eeuw van de stad.’

17

Netwerksturing wordt aangemoedigd. Hiermee wordt bedoeld dat de samenwerking tussen publiek - non-profit en profit aangemoedigd wordt. Marktsturing, de uitbesteding van overheidstaken aan de private sector blijft een belangrijke beleidsontwikkeling en dit ondanks dat het de oorzaak is van de financiële crisis. De burgers trekken zich terug uit de arena van de politiek. Wanneer zij stemmen, en dat gebeurt in mindere mate dan vroeger, ontstaan hun voorkeuren dichter en dichter bij het moment van de keuze. Hierdoor zijn ze minder makkelijk te leiden door de partijen en krijgen vooral de media meer en meer ruimte om de agenda te bepalen. Deze groeiende ‘onverschilligheid’ betreft de wijze waarop het politiek gebeuren verloopt. De interesse voor de politiek is zeker niet dalend. Politieke interesse wordt niet langer uitsluitend uitgedrukt in belangstelling voor politieke partijen en voor verkiezingen. Maar tegelijk zien we dat een heleboel niet-geïnstitutionaliseerde participatievormen juist in de lift zitten. Mensen nemen vaker deel aan betogingen, ze organiseren petities en nemen deel aan boycotacties. Al die nieuwe actievormen hebben als gemeenschappelijk kenmerk dat ze zich niet in eerste instantie richten tot de gevestigde politieke instellingen. Ook hier hebben we te maken met een zekere verplaatsing van de politiek.18 Hierdoor wordt de plaats en de rol van het middenveld opnieuw zichtbaar maar wel op een andere wijze dan vroeger. ● Het middenveld bepaalt niet meer het stemgedrag van het electoraat maar bepaalt via zijn strijdpunten mee de politieke agenda. ● Adviesraden verliezen terrein ten opzichte van de eigen acties van de organisaties zelf. Ook hier speelt internet een steeds grotere rol. Kansen en bedreigingen ● Lokale samenwerking vanuit sterke aanwezigheid en eigenheid bevorderen. Geen concurrentiële maar coöperatieve opstelling. ● OKRA is als landelijke vereniging veel minder zichtbaar aanwezig in de stedelijke gebieden.

17 De Rynck F. , Dezeure K., Burgerparticipatie in Vlaamse steden. Naar een innoverend participatiebeleid, Vanden Broele, 2009. 18 Lammertijn F., op citaat, blz. 22-23.


Bijlage

3 5.

Focus op ouderen: de drie generaties

Tot hiertoe kwamen vooral de grote evoluties in de samenleving aan bod en hun effect voor een ouderenbeweging. In dit laatste onderdeel bekijken we enkele trends bij de ouderengroep zelf. We hebben aandacht voor de verschillende generaties met de nadruk op de babyboomgeneratie. Bij de gepensioneerdengroep onderscheiden we drie generaties ouderen:19 1. De ‘vooroorlogse generatie’ (geboren 1910 - 1929) Jeugd werd bepaald door de economische crisis. In de opvoeding stonden een strenge moraal, gehoorzaamheid en een conventionele waardeoriëntatie centraal. 2. De ‘stille generatie’ (geboren 1930 - 1944) Jeugd werd bepaald door scepsis, wederopbouw en economische hoogconjunctuur. Opvoeding vertrok vanuit de naleving van de maatschappelijke waarden en normen. Carrière en gezin stonden centraal. Er was nog geen maatschappijkritiek en de daarbij passende rebellie. De vooroorlogse en de stille generatie zijn de huidige leden van OKRA. Zij hebben een gelijklopend waarden- en normenpatroon. 3. De ‘protestgeneratie’ (geboren 1945 - 1954) Hun jeugd wordt gekarakteriseerd door een tijd van grote economische bedrijvigheid en voorspoed maar ook door maatschappijkritiek en protest. Zij hebben een totaal ander waarden- en normenpatroon dan de vooroorlogse generaties. De babyboomers zijn opgegroeid in een periode van wederopbouw en stijgende welvaart. In tegenstelling tot de voorgaande generaties was er meer kans op het volgen van een studie en het vinden van een goede baan. De jaren zestig en zeventig, waarin de babyboomers tieners of jongvolwassenen waren, kenmerkten zich door ontzuiling en de verdere uitbouw van de verzorgingsstaat. Dit was een tijd waarin taboes vooral door de babyboomgeneratie verbroken werden. Op het gebied van bijvoorbeeld discriminatie, emancipatie, milieu en seksualiteit hebben de babyboomers voor blijvende veranderingen in onze samenleving gezorgd. 19 Voor de ‘vlijtige lezer’! In het vorige beleidsplan werden de kenmerken sterker gedetailleerd beschreven. Raadpleeg hiervoor het OKRA-beleidsplan 2006-2009: Van charleston, over swing tot rock-‘n-roll. Bijgesteld!

Het is deze protestgeneratie die we de komende jaren zullen moeten sensibiliseren om actief te worden in OKRA. In deze bijdrage bekijken we hun participatie vooral cijfermatig.


A.

Ledenevolutie in OKRA naar leeftijdsklassen in absolute aantallen

(1992-2007)

Evolutie leden naar leeftijd (92-07) 80000 70000 60000 50000 30000 20000 10000 0 55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85 en +

Uit bovenstaande grafiek mogen we concluderen dat OKRA op 15 jaar: ● Veel leden verloren heeft. De oppervlakte onder de blauwe lijn (1992) is immers veel groter dan deze onder de gele lijn (2007). ● Tot de min 75-jarigen leed OKRA in alle categorieën een groot ledenverlies. ● Vanaf de leeftijdsklasse 80 jaar en ouder noteerde OKRA een ledenstijging in absolute cijfers. We zijn met andere woorden een veel kleinere vereniging geworden maar ook een veel oudere! Onze verklaring hiervoor is het zogenaamd generatie-effect. De hoge ledencijfers van 1992 hebben te maken met een toevloed van gepensioneerden uit de Cardijngeneratie. Deze generatie bepaalde de golfbeweging in de ledencijfers, ook weleens het slangeffect genoemd. Ook de sociaal-culturele verenigingen van het ACW die de generaties verenigen die de doelgroep van OKRA voorafgaan (KAJ, KWB-KAV) hebben dit effect gekend.

B.

Demografische cijfers en generatiecijfers nader bekeken

OKRA is steeds uitgegaan van de demografische cijfers om toekomstige evoluties in het ledenverloop te voorspellen. Leeftijdsklasse

2011

2015

evolutie 2011 - 2015

Absoluut

Procent

■

55-59 jaar

415 061

450 777

+35 716

8,61

■

60-69 jaar

680 284

752 961

+72 677

10,68

■

70-79 jaar

525 547

517 595

-7 952

-1,51

■

80+

321 212

360 845

+39 633

12,34

■

Totaal

1 942 104

2 082 178

140 074

7,21


Bijlage

3 Nevenstaande tabel (demografische cijfers) verduidelijkt dat gedurende de volgende beleidsperiode er ongeveer 7,2 procent (140 000) 55-plussers bij zullen komen. De hoogste relatieve aangroei situeert zich bij de 80-plussers (12,3 procent). Indien we dit toepassen op de 80-plusleden van OKRA zou dit een aangroei betekenen van 7 200 leden enkel bij de 80-plussers. Op basis van dezelfde demografische cijfers hebben we in onderstaande tabel nu het generatie-effect berekend. Dit betekent dat we berekend hebben hoe sterk de verschillende generaties gedurende de periode 2011-2015 zullen krimpen.20 vooroorlogse generatie

stille generatie

protestgeneratie

Totaal generatie 55+ in 2011

■

2011

321 212

825 462

795 430

1 942 104

■

2015

166 490

711 950

752 961

1 631 401

■

evolutie absoluut

-154 722

-113 512

-42 469

-310 703

■

evolutie procent

-48,2

-13,8

-5,3

-16,0

Bij de vooroorlogse generatie (80-plussers van vandaag) zal ongeveer de helft de periode 2011-2015 overleven. Toegepast op de OKRA-ledencijfers betekent dit bij de vooroorlogse generatie een verlies van 30 000 leden. Met deze oefening willen we enkel duidelijk maken dat we door de sterke veroudering van OKRA op korte termijn veel leden zullen verliezen. Om enigszins constante ledencijfers te behouden zal er uiterst sterk gerekruteerd moeten worden. De 60-69-jarigen stijgen eveneens sterk in aantal (+10,7 procent). Dit is de eerste generatie babyboomers. C.

Het sociaal-cultureel marktaandeel van OKRA in Vlaanderen21

Lidmaatschap van een ouderenvereniging ● In Vlaanderen is 31,5 procent van de 60-plussers lid van een ouderenvereniging. ● 14,5 procent van de 60-plussers is lid van OKRA. ● OKRA-marktaandeel is dus 46 procent. Lidmaatschap naar leeftijdsklasse: OKRA vergeleken met de andere ouderenorganisaties 20 In een generatie kunnen uiteraard geen personen bijkomen. Generaties kunnen in aantal enkel krimpen. 21 Op basis van opgevraagde cijfergegevens, ontvangen van professor Doninique Verté (VUB).

Leeftijdsklasse

OKRA

andere

■

60-64

9,5

13,2

■

65-69

15,4

21,1

■

70-74

21,5

23,6

■

75-79

23,4

20,1

■

80-plus


30,2

21,9

100,0

100,0

Ook in vergelijking met andere ouderenorganisaties kenmerkt OKRA zich als een oude sociaal-culturele vereniging. 53,6 procent van onze leden is ouder dan 75 jaar. Bij de andere organisaties is dit 42 procent. Omgekeerd is bijna 25 procent van de OKRA-leden tussen 60 en 70 jaar. Bij de andere organisaties is dit 34,3 procent. Net deze groep stijgt sterk de komende jaren. (Zie demografische cijfers blz. 14.) Rekruteringspotentieel van ouderenverenigingen22 LFTKLASSE

Ouderenvereniging

Wil je lid worden?

Kent niet!

Ja

Ja, misschien

■

60-64

30,0

30,0

38,6

■

65-69

21,9

21,9

27,9

■

70-74

17,8

17,8

17,9

■

75-79

14,6

14,6

10

■

80-plus

15,7

15,7

5,6

100,0

100,0

100,0

Twee opvallende vaststellingen uit bovenstaande tabel: ● Van de ouderen die een ouderenvereniging niet kent, is 52 procent tussen 60 en 70 jaar. Deze groep moet dus meer informatie krijgen. ● Ook van de groep die eventueel lid wil worden, maken de 60-70-jarigen het grootste deel uit. D.

Participatie aan het verenigingsleven vanuit de APS-cijfergegevens

Tabel: Lidmaatschap vereniging 2007 <25j. ■ 25-34j. ■ 35-44j. ■ 45-54j. ■ 55-64j. ■ 65-74j. ■ 75j.+ ■ procent alle leeftijdsklassen ■

Geen lid 96,8 93,7 93,5 88,5 86,0 81,6 84,8 89,9

Vroeger lid Passief lid 1,9 1,3 2,4 1,6 2,0 1,7 4,0 2,8 7,0 0,5 8,6 4,3 4,8 1,0 4,1 1,9

Actief lid 0,0 2,0 2,0 3,2 6,0 4,9 7,6 3,3

Bestuurslid 0,0 0,4 0,7 1,6 0,5 0,5 1,9 0,8

Bron: APS-Vlaanderen.

Uit bovenstaande algemene tabel leiden we duidelijk af dat actief lidmaatschap en bestuurslidmaatschap het hoogst scoort bij de oudste leeftijdsklasse, 75-plus. Het duidt er toch op dat vooral de oudste leeftijdscategorie zeer sterk betrokken is bij het verenigingsleven (= niet enkel ouderenorganisaties). Om verschuivingen in beeld te brengen geven we in de volgende tabel de situatie weer in 2001.

22 Jammer dat we geen absolute aantallen ontvingen. Daardoor konden we geen horizontale vergelijkingen maken.


Bijlage

3 Lidmaatschap vereniging 2001 <25j. ■ 25-34j. ■ 35-44j. ■ 45-54j. ■ 55-64j. ■ 65-74j. ■ 75j.+ ■ procent totaal ■

Geen lid 96,9 94,8 86,2 87,3 85,1 85,0 85,2 88,7

Vroeger lid Passief lid 1,8 1,2 1,2 2,0 3,1 4,1 4,4 3,6 2,6 4,6 1,3 7,2 8,1 3,7 3,1 3,7

Actief lid 0,0 1,6 5,5 4,0 4,6 4,6 2,2 3,4

Bestuurslid 0,0 0,4 1,0 0,8 3,1 2,0 0,7 1,1

Bij een vergelijking tussen 2001 en 2007 stellen we een verschuiving vast bij het bestuurslidmaatschap bij de leeftijdsklasse 55-plus. Deze is bijzonder sterk gedaald tussen 2001 en 2007. Vooral de 55-64-jarigen gaan van 3,1 naar 0,5 procent. Ook de 65-74-jarigen gaan van 2,0 procent naar 0,5 procent. Enkel de 75-plussers kennen een tegenovergestelde evolutie: van 0,7 naar 1,9 procent. Het bestuurslidmaatschap ligt dus zeker niet goed in de markt bij de 55-plusser. We veronderstellen (hypothese) dat de 75-plussers het bestuurslidmaatschap waarnemen juist bij gebrek aan engagement bij de jongere leeftijdscategorieën of bij gebrek aan opvolgers. Het feit dat bij OKRA-bestuursverkiezingen geklaagd wordt over te weinig engagement bij de jongeren moet dan ook ernstig genomen worden. Het actief lidmaatschap echter is ook bij de jongere leeftijdscategorie toegenomen. Toch is de spectaculaire stijging van het actief lidmaatschap bij 75-plussers opmerkelijk. Uit het onderzoek van de Vlaamse overheid van 2004 krijgen we een beter beeld van het lidmaatschap van 55-plussers bij ouderenorganisaties in vergelijking met andere verenigingen. Tabel: lidmaatschap van verenigingen, naar geslacht en leeftijd (in procent) Geslacht ■

Vrouwen

■

Mannen

■

Totaal

Leeftijd 55-64 65-74 75-90 55-64 65-74 75-90

jaar jaar jaar jaar jaar jaar

Bron: Jacobs T., e.a., 2004.


procent lid gepensioneerdenorganisatie 15 33 40 11 27 38 25

procent lid andere N (= 100) vereniging 44 484 45 466 36 331 49 470 47 400 38 217 44 2 369

Het lidmaatschap van ouderenverenigingen neemt sterk toe met de leeftijd. Lid zijn van een andere vereniging blijft redelijk constant met stijgende leeftijd. Het neemt slechts lichtjes af. Een vergelijking met het leefsituatieonderzoek uit 1985 toont aan dat het lidmaatschap van ouderenorganisaties bij 65-plussers afgenomen is: bij de mannen van 41 naar 31 procent, bij de vrouwen van 45 naar 36 procent. Dit wijst er op dat de interesse voor het leeftijds- en zuilgebonden verenigingsleven generatiegebonden is: de jongere generaties zijn minder geïnteresseerd dan de oudere. Wat betreft intensiteit stelt het onderzoek vast dat de helft van de leden van de ouderenorganisaties regelmatig deelneemt aan de activiteiten, een kwart doet dit af en toe en een kwart neemt nooit deel. Er zijn verhoudingsgewijs meer actieve oudere leden bij de andere verenigingen. Deze twee vaststellingen zijn uiteraard belangrijke aandachtspunten voor het beleid van een sociaal-culturele vereniging die zich tot de ouderen richt. Uit bovenstaande gegevens mogen we besluiten dat generatie-invloeden groter zijn dan demografische evoluties. Niet het aantal ouderen is van belang maar wel hun generatienormen en -waarden.


Bijlage

4

SWOT-analyse Voor deze SWOT-analyse baseren we ons op diverse bronnen: ● De SWOT van het beleidsplan 2006-2009. ● De evaluatie van het beleidsplan 2006-2009. ● De interne analyse aangevuld met de resultaten van de stakeholdersbevraging en met de onderzoeksresultaten van het onderzoek bij 64 kwaliteitstrefpunten. ● De omgevingsanalyse. De Commissie Beleidsplanning coördineert en synthetiseert de SWOT-analyses die in de periode april tot oktober 2009 op verschillende niveaus uitgevoerd werden door: ● De Commissies Belangenbehartiging en Communicatie. ● De deelwerkingen crea, zorg, zingeving, reizen en bedevaarten. ● De OKRA-ACADEMIE baseert zich op de resultaten van een Ronde door Vlaanderen. Deze resultaten worden die op de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering besproken. ● OKRA-SPORT maakt de oefening op de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering. ● De achttien regio’s swotten met de beleidsvrijwilligers en de educatieve beroepskrachten. Hieronder een samenvatting van de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen per thema.

1.

Leden STERKTEN

● OKRA heeft veel leden die overwegend trouw en actief zijn. ● Het netto ledenverlies blijft beperkt dankzij de wervende kracht van de trefpunten en de deelwerkingen. ● Een deel van de trefpunten en de regio’s boekt een netto ledenwinst. ● Het lidmaatschap is betaalbaar en de leden genieten van voordelen onder meer een uitstekende ledenverzekering.

KANSEN ● De demografische evolutie wijst op een grote toename van potentiële jonge leden. ● Ook de groep hoogbejaarden groeit de komende jaren sterk aan. Zij blijven vaak op hogere leeftijd vitaal en actief.


ZWAKTEN ● OKRA registreert een netto daling van het ledental met ongeveer 2 procent per jaar. ● De leeftijdscategorieën boven 70 jaar zijn sterk oververtegenwoordigd en wijzen op een toenemende veroudering. ● De groep jongere leden, onder de 70 jaar, verkleint. OKRA werft te weinig jonge leden. ● Trefpunten en regio’s met een netto ledenverlies zijn in de meerderheid. ● Het aantal ontslagnemende leden stijgt in verhouding tot het aantal overleden leden. OKRA trekt meer zappers aan. ● Het ingewikkeld lidmaatschap vormt soms een drempel voor nieuwkomers.

BEDREIGINGEN ● Jonge 55-plussers kiezen minder voor een traditionele vereniging of voor een klassiek lidmaatschap. ● De individualisering leidt tot meer zapgedrag.

2.

Trefpunten STERKTEN

● OKRA behoudt een uitgebreid netwerk met zeer veel trefpunten in alle regio’s van Vlaanderen en Brussel. ● Bijna alle trefpunten bieden ontmoetingsactiviteiten aan. ● Drie vierde van de trefpunten is erg actief en biedt diversiteit en kwaliteit. ● OKRA telt heel wat trefpunten die uitzonderlijk sterk presteren.

KANSEN ● Trefpunten onder de kerktoren blijven belangrijk, zeker voor de groeiende groep hoogbejaarden. Vooral zij hebben nood aan sociaal contact. ● 70-plussers met verminderde mobiliteit vinden de weg naar het nabije trefpunt.

3.

ZWAKTEN ● OKRA verliest trefpunten, vooral de laatste jaren en meer trefpunten hebben het moeilijk. ● Een deel van de trefpunten met een te beperkt en traditioneel aanbod trekt geen jonge leden. ● Kleine trefpunten worden bedreigd. ● Stadstrefpunten krijgen het moeilijk. ● De samenwerking tussen trefpunten blijft moeilijk.

BEDREIGINGEN ● De trefpunten ervaren meer concurrentie, onder meer van de dienstencentra. ● De klassieke verenigingsstructuur met trefpunten spreekt nieuwe generaties minder aan. Nieuwe generaties zijn ook mobieler.

Trefpuntactiviteiten STERKTEN

● Het aantal trefpuntactiviteiten ligt hoog en stijgt nog steeds. ● De vormings- en culturele activiteiten gaan in stijgende lijn. ● De sportwerking neemt sterk toe. ● De ontspannende en creatieve deelwerkingen blijven massaal actief. ● De zorgwerking breidt zich sterk uit. ● De participatie aan de activiteiten ligt hoog.

KANSEN ● 55-plussers blijven behoefte hebben aan diverse sociaal-culturele activiteiten. De verschillende generaties hebben op dit vlak heel verscheiden verwachtingen.

ZWAKTEN ● De ontmoetingsactiviteiten nemen in aantal af. ● De activiteiten rond belangenbehartiging en acties dalen sterk. Het aantal belangenbehartigende trefpunten daalt. ● De inhoudelijke en methodische vernieuwing blijft beperkt. Trefpunten bieden nog veel traditionele activiteiten aan. ● Bepaalde deelwerkingen blijven te eenzijdig of te traditioneel. ● De activiteiten voor de jonge leden blijven te beperkt.

BEDREIGINGEN ● Het aantal concurrenten met een gespecialiseerd aanbod neemt toe. Jonge senioren kiezen vaak voor dit gespecialiseerd aanbod.


Bijlage

4 4.

Vrijwilligers STERKTEN

● ● ●

● ● ● ●

OKRA telt veel en trouwe vrijwilligers, vooral in de trefpunten. De spilfiguren en beleidsvrijwilligers zijn sterk geëngageerd. Meestal is er een goede sfeer in de bestuursploegen. De bedrijfscultuur van OKRA is warm en vriendschappelijk. Vrijwilligers maken gebruik van het sterke aanbod aan kadervorming. Vrijwilligers zijn vaak aanwezig op de regionale begeleidingsactiviteiten. De trefpunten werken met logistieke en gespecialiseerde vrijwilligers. In veel trefpunten leiden de verkiezingen tot een verruiming en vernieuwing van de bestuursploegen.

ZWAKTEN ●

● ● ● ● ● ● ●

KANSEN ● ●

5.

De toename van deskundige en ervaren 55-plussers. Gespecialiseerde vrijwilligers kunnen de kwaliteit van het aanbod verbeteren.

BEDREIGINGEN ● ●

●

● ● ● ●

De sportwerking in trefpunten neemt toe. Het sportaanbod is ruim en divers. Veel trefpunten bieden drie of meer sportdisciplines aan. Het aantal leden van OKRA-SPORT stijgt jaar na jaar. OKRA-SPORT is een van de grootste recreatieve sportfederaties. De sportwerking trekt vooral de jonge leden aan. Het recreatieve, niet-competitieve karakter spreekt ouderen aan, ook de 70-plusser. Het uitgebreide, regionale sportaanbod trekt veel publiek, ook senioren die nog geen lid zijn. De sportieve leden genieten een degelijke verzekering.

ZWAKTEN ● ● ● ● ● ● ●

KANSEN ● ●

●

De nieuwe vrijwilliger kiest vaak liever niet voor OKRA. De nieuwe vrijwilliger botst soms met de eerder conservatieve generatie.

OKRA-SPORT STERKTEN

●

De toenemende veroudering van de vrijwilligers, zowel bestuursleden als spilfiguren, zet zich door. De opvolging van spilfiguren in de plaatselijke besturen verloopt moeilijk. Jonge vrijwilligers vinden de weg naar het trefpunt niet gemakkelijk. Sommige trefpuntbesturen zijn uitgeblust. Oudere vrijwilligers willen de fakkel niet doorgeven. De samenwerking tussen jonge en oudere vrijwilligers verloopt soms moeizaam. Sommige trefpunten weigeren om verkiezingen op een correcte manier te organiseren. Het klassieke bestuursconcept van OKRA is niet aangepast aan de nieuwe vrijwilliger.

Sport en bewegen is in bij jonge 55-plussers. Gespecialiseerde vrijwilligers kunnen als lesgever of medewerker de sportwerking verbeteren. OKRA-SPORT kan vanuit een win-winpositie meer samenwerken met gespecialiseerde sportorganisaties. Daardoor zal de kwaliteit van het aanbod toenemen.


Er zijn nog trefpunten zonder een sportaanbod. De sportwerking wordt onvoldoende gepromoot. De communicatie met trefpunten en leden loopt soms mank. Er is nog te weinig samenwerking tussen trefpunten. Het sportaanbod blijft vaak traditioneel. De interesse voor het beleid van de sportfederatie OKRA-SPORT is laag. De sportadministratie kan beter.


●

Het aantal concurrenten op vlak van seniorensport is groeiend. De nieuwe generatie sluit vaak aan bij sportorganisaties die gespecialiseerd zijn in één discipline. De ondersteuning van de sportfederatie vanuit het beleid.

6.

Educatie via de OKRA-ACADEMIE STERKTEN

● De academie behoudt een sterke marktpositie. ● Het aanbod is gevarieerd en kwaliteitsvol en aangepast aan de doelgroep. ● De academies liggen goed gespreid in Vlaanderen en Brussel. ● De gemoedelijke sfeer is een pluspunt. ● Academies worden gedragen door actieve en bekwame vrijwilligers. ● Academies trekken nieuwe leden aan.

KANSEN ● Er is bij de komende generatie een toenemende behoefte aan gespecialiseerde educatieve en culturele programma’s. ● Nieuwe vrijwilligers met ervaring en deskundigheid kunnen de academies een nieuwe wending geven. ● Academies kunnen meer samenwerken met gespecialiseerde organisaties in een win-winrelatie.

7.

ZWAKTEN ● Het totaal aantal activiteiten daalt. Bepaalde initiatieven gaan sterk achteruit of vallen weg. Het aantal deelnemers daalt gevoelig. ● De betrokkenheid van de trefpunten blijft een zwak punt. ● Er is te weinig vernieuwing in het aanbod en de methodieken. ● Er is nood aan nieuwe vrijwillige medewerkers die de academie organiseren. ● De academie kampt met een communicatieen imagoprobleem. Zij is nog te onbekend bij de Vlaamse 55-plussers.

BEDREIGINGEN ● Er is toenemende concurrentie op de markt van de oudereneducatie. ● Het toekomstige publiek is veeleisend en kiest voor andere formules. Het trouwe publiek wordt vervangen door zappers. ● De overheid ondersteunt de academiewerking niet zodat de financiering van de academies in gevaar komt.

OKRA-CREA

STERKTEN ● OKRA beschikt over bekwame en gedreven vrijwillige lesgevers. ● De kadervorming van de lesgevers is kwaliteitsvol. ● De sfeer tijdens de creatieve activiteiten is gemoedelijk en de drempel is laag. ● De creatieve werkingen bieden een grote diversiteit aan technieken.

KANSEN ● Jonge 55-plussers hebben een groeiende interesse voor cursussen waar creatieve vaardigheden ontwikkeld worden. ● Meer 55-plussers willen tijdens deze levensfase tijd maken om nieuwe vaardigheden aan te leren. ● OKRA kan gebruik maken van gespecialiseerde organisaties of lesgevers.

ZWAKTEN ● De lesgevers verouderen en de opvolging ligt moeilijk. ● Plaatselijke clubs blijven vaak steken in een traditioneel aanbod. ● De visie op en ondersteuning vanuit OKRAAlgemeen is een werkpunt. ● De promotie van de creatieve werking kan beter. ● Het vernieuwend, creatief aanbod van de regio’s lukt matig. ● De creatieve werking is te eenzijdig gericht op vrouwen en handwerk.

BEDREIGINGEN ● Gespecialiseerde bedrijven en organisaties worden sterke concurrenten. ● De aankomende generatie ouderen telt meer shoppers en zappers. Dit kan de continuïteit van de werking bedreigen. ● De financiële gevolgen van een vernieuwende creatieve werking vormt een bedreiging.


Bijlage

4 8.

OKRA-ZORG STERKTEN

●

●

●

●

●

Veel trefpunten besteden spontaan aandacht aan de leden in een zorgsituatie, hetzij in een woonzorgcentrum hetzij in de thuissituatie. De bezoekfunctie via de wijkverantwoordelijken is sterk gericht op de ouderen die dreigen te vereenzamen. Enkele regio’s hebben een sterke zorgwerking met degelijke kadervorming en waardering van vrijwilligers. OKRA volgt vanuit de Studiedienst de zorgsector sterk op en heeft expertise en relaties opgebouwd. Meestal is er een positieve samenwerking tussen trefpunten en woonzorgcentra.

ZWAKTEN ● ●

● ●

●

●

KANSEN ●

● ●

●

9.

Door de sterke toename van de groep hoogbejaarden stijgt de behoefte aan zorgwerking. Bepaalde ervaren vrijwilligers willen er zich voor engageren. De zorgwerking kan bijdragen tot het sociaal imago van OKRA. De samenleving waardeert deze inzet. OKRA kan meer samenwerken met woonzorgcentra en gespecialiseerde organisaties.


● ●

● ● ●

●

De woonzorgcentra snoepen vrijwilligers van OKRA af voor dienstverlening. De toenemende concurrentie van andere organisaties die met zorg bezig zijn en die zich meer en meer richten op ouderen.

OKRA-REIZEN STERKTEN

●

De visie op de toekomstige uitbouw van de zorgwerking vanuit OKRA is onduidelijk. De zorgwerking wordt te weinig gedragen door het OKRA-beleid. Er is geen structurele inbedding. De helft van de regio’s besteedt weinig aandacht aan de zorgwerking. De zorgwerking is te weinig mee geëvolueerd met de toestand van de bewoners van woonzorgcentra. Zorg besteedt te weinig aandacht aan de leden in een thuis(zorg)situatie. Zorg speelt onvoldoende in op de problematiek van de vereenzaming van ouderen. Het inzetten van nieuwe vrijwilligers en wijkverantwoordelijken verloopt moeizaam.

De daguitstappen in de trefpunten vormen een deel van de plaatselijke vormende of culturele activiteiten. Er is een trouw reispubliek voor OKRAREIZEN. Het vakantieaanbod is ruim en aangepast. De meeste reizen hebben een cultureel karakter. Er is een goede verhouding prijs/kwaliteit. De reizen worden door bekwame en goed gevormde vrijwilligers begeleid. OKRA-REIZEN biedt vakanties die in een gemoedelijke sfeer verlopen. De groepsvorming is uitstekend. De vakanties leveren een kleine financiële bonus op los van de personeelskost.


ZWAKTEN ● ● ● ● ● ●

●

Trefpunten krijgen het moeilijk om hun daguitstappen te organiseren. Het aantal meerdaagse reizen daalt, vooral de binnenlandse. Het aantal deelnemers aan meerdaagse reizen daalt. De promotie van OKRA-REIZEN kan nog beter. De betaalbaarheid en de prijszetting is soms problematisch. De concurrentie tussen trefpunten, regio’s en Algemeen is nefast. Er is nood aan meer eenheid en professionalisme. Het vakantieaanbod blijft te klassiek.

KANSEN ● Er is een groeiende interesse voor reizen bij het toekomstige doelpubliek. ● Door meer interne en externe samenwerking kan deze werking efficiënter verlopen. ● Er komen vrijwilligers aan met veel ervaring en kennis op het vlak van reisorganisatie en -begeleiding.

10.

BEDREIGINGEN ● De 55-plusser kiest meer voor individuele en gespecialiseerde reizen. Algemene groepsreizen liggen minder goed in de markt. ● Het wettelijk kader overschaduwt deze werking. ● Het financieel aspect van de reisorganisatie en de toenemende concurrentie in de reiswereld bedreigt de reiswerking.

OKRA-ZINGEVING

STERKTEN ● De christelijke visie blijft een sterke inspiratiebron. Voor heel wat 55-plussers blijft ze een belangrijke bron van zingeving. ● Veel trefpunten hebben een aanbod waaraan de leden sterk participeren. ● Bepaalde regio’s werken met een regionale werkgroep met geëngageerde vrijwilligers. Hun aanbod is divers en kwaliteitsvol. ● Er is jaarlijks een ruim aanbod aan werkmateriaal: tips voor activiteiten, teksten, vorming en zo meer. ● De regionale open initiatieven mogen succesvol genoemd worden. ● De inhoudelijk en organisatorisch sterke Lourdesbedevaart spreekt veel 55-plussers aan.

KANSEN ● Bij een deel van de 55-plussers is een groeiende behoefte aan aangepaste zingevingsinitiatieven merkbaar. ● Bij ouderen die zich in de laatste levensfase bevinden, treden de grote zingevingsvragen op de voorgrond. ● 55-plussers stellen zich vragen rond ethische thema’s die met hun levensfase verbonden zijn. ● Er komen meer vrijwilligers aan met kennis en ervaring op dit terrein.

ZWAKTEN ● Het blijft een traditioneel aanbod in veel trefpunten. Jonge leden verwachten iets anders qua vorm en inhoud. ● Er is een gebrek aan verantwoordelijken zingeving in de trefpunten. ● De regionale ondersteuning van de zingeving is een verbeterpunt. ● Het zingevingsmateriaal van Algemeen voldoet niet altijd aan de vraag van de trefpunten. ● De ondersteuning vanuit OKRA-Algemeen mag versterkt worden. ● OKRA werkt onvoldoende rond ethische thema’s die in verband staan met ouder worden. ● Het aantal Lourdesbedevaarders neemt af en er groeit een spanningsveld tussen traditie en vernieuwing.

BEDREIGINGEN ● De gevolgen van de secularisering zijn ook voor OKRA voelbaar: mensen kiezen minder voor de grote, ideologische verenigingen. ● Bij een deel van de babyboomers is de interesse voor religieuze thema’s klein. Voor sommigen is dit aanbod een hinderpaal of drempel. ● Deze evolutie zal een weerslag hebben op de Lourdesbedevaart.


Bijlage

4 11.

Belangenbehartiging

STERKTEN ● ● ● ● ● ● ● ●

ZWAKTEN

OKRA wordt erkend als de belangenbehartiger van de 55-plussers. OKRA beschikt over een sterke Studiedienst en Pensioendienst. Succesvolle acties met media-aandacht zetten OKRA op de kaart. Men beschikt over ervaren en deskundige vrijwilligers. Het werkmateriaal is degelijk en bruikbaar. De plaatselijke en gemeentelijke belangenbehartiging is een vaste waarde. Heel wat regio’s werken sterk ondersteunend. OKRA is betrokken en vertegenwoordigd in een sterk netwerk van organisaties op het terrein van belangenbehartiging.

● ● ●

●

● ● ● ●

KANSEN ● ●

●

●

●

●

●

●

Zal de toekomstige generatie voldoende geëngageerde vrijwilligers leveren voor de belangenbehartiging? De concurrentie neemt toe bijvoorbeeld via dienstencentra, ouderenadviesraden enzovoort. De evolutie van de gemeentelijke ouderenadviesraden als sociaal-culturele concurrenten.

Communicatie

STERKTEN ●

BEDREIGINGEN

De komende generatie 55-plussers heeft een belangenbehartiger nodig. Ervaren en deskundige vrijwilligers kunnen de belangenbehartiging kwalitatief uitbouwen. De samenwerking met andere ouderenorganisaties kan de positie van OKRA versterken.

12

OKRA komt nog te weinig naar buiten als belangenbehartiger. Leden en vrijwilligers zien OKRA niet steeds als hun belangenbehartiger. De belangenbehartiging in de trefpunten stagneert de laatste jaren. De actiegerichte aanpak van trefpunten is een werkpunt. Trefpunten vinden niet altijd een geschikte verantwoordelijke voor de belangenbehartiging. De vertegenwoordiging in de gemeentelijke ouderenadviesraden kan verbeterd worden. De communicatie van de basis naar de top en omgekeerd is nog onvoldoende. Sommige regio’s moeten een inhaalbeweging maken op het vlak van belangenbehartiging. De kadervorming bereikt niet steeds de groep die er nood aan heeft.

INTERNE COMMUNICATIE ZWAKTEN

OKRA beschikt over degelijke publicaties zoals het OKRA-magazine, het bestuursblad Schakel e.a. De Weekberichten zijn een degelijke digitale nieuwsbrief voor personeel en beleidsvrijwilligers. De huisstijl is aantrekkelijk en wordt op ruime schaal toegepast.


●

● ●

De websites worden onvoldoende geactualiseerd en vertrekken te weinig vanuit de bezoeker. Er is geen intranet voor de vrijwilligers. De interne communicatie van de trefpunten naar hun leden blijft vaak erg traditioneel.

KANSEN

BEDREIGINGEN

● De nieuwe generatie gaat meer en meer online. ● Er komen vrijwilligers aan die ervaring en kennis hebben op het vlak van communicatie.

STERKTEN

EXTERNE COMMUNICATIE ZWAKTEN

● De sterke positie van OKRA zowel sociaalcultureel als belangenbehartigend waardoor de media meer naar OKRA toekomen. ● De nieuwe naam en huisstijl zorgen extern voor een beter imago. ● Als massabeweging wordt OKRA ernstig genomen.

KANSEN

● OKRA is te weinig alert in het bespelen van de media. ● De naambekendheid van OKRA is verbeterd maar toch blijft OKRA te weinig bekend. ● De website is te weinig gericht op de modale surfer. ● De externe communicatie van de trefpunten kan beter.

BEDREIGINGEN

● OKRA kan meer naar buiten komen via jonge 55-plussers die hun tevredenheid uiten. ● 55-plussers aanspreken met kennis en ervaring op vlak van externe communicatie.

STERKTEN

● De voorsprong van de concurrenten op het vlak van communicatie wordt groter. ● De kostprijs van nieuwe media.

● Andere organisaties maaien het gras voor onze voeten weg, spelen korter op de bal.

MARKETING ZWAKTEN

● OKRA heeft een product: het diverse en kwalitateitsvolle aanbod. ● OKRA is op bepaalde terreinen uniek: belangenbehartiging bijvoorbeeld. ● De nieuwe naam en huisstijl zijn snel ingeburgerd. ● Promomateriaal en gadgets.

KANSEN ● De marketingstrategie afstemmen op de komende generaties. Meer voordelen verbinden aan het lidmaatschap zal nieuwe leden aantrekken. ● Inschakelen van vrijwilligers die deskundig zijn op het terrein van marketing en ledenwerving. ● Samenwerking met commerciële partners (ledenvoordelen).

● De naambekendheid kan beter. ● OKRA mist vaak de marketingreflex. ● Het ingewikkeld systeem van lidmaatschap is een drempel. ● De aanpak van de ledenwerving kan beter. De rol van de wijkverantwoordelijken als ambassadeur en verkoper is cruciaal.

BEDREIGINGEN ● De concurrentie van andere vaak commerciële organisaties neemt sterk toe. ● De individualistische samenleving waarin alles door een commerciële bril bekeken wordt, is een bedreiging voor sociale verenigingen als OKRA.


Bijlage

5

strategische uitdagingen en doelstellingen met operationele acties Op basis van de evaluatie van het beleidsplan, de interne analyse en de omgevingsanalyse leidt de SWOT-analyse naar een aantal belangrijke vaststellingen en besluiten. Op een studiedag worden deze elementen geanalyseerd in functie van de strategische uitdagingen. Een eerste voorstel van strategische doelstellingen wordt daar geschreven. Dit voorstel wordt door de Commissie Beleidsplanning aangepast en in november 2009 in groepen besproken op een tweedaagse voor beleidsvrijwilligers en educatieve beroepskrachten. Deze belangrijke studiedagen bepalen met andere woorden de keuze van de beleidsuitdagingen en de bijhorende beleidsdoelen die betrekking hebben op zeven sleutelbegrippen: 1. Zorg-saam en solidair. 2. Divers sociaal-cultureel aanbod. 3. Belangenbehartiging. 4. Netwerk van trefpunten. 5. Grote en invloedrijke ledenbeweging. 6. Vrijwilligers als menselijk kapitaal. 7. Communicatie. De zeven strategische uitdagingen worden dan vertaald in een aantal operationele doelstellingen. Doelstellingen concretiseren zich in acties, het verzamelbegrip voor de initiatieven die OKRA zal nemen in de beleidsperiode 2011-2015. Deze acties kunnen zijn: ● Eenmalige activiteiten: bijvoorbeeld een studiedag. ● Projecten: meerdere acties rond een gemeenschappelijke doelstelling gespreid over een bepaalde periode met een starten een slotmoment. De operatie trefpuntverkiezingen is een voorbeeld van een project. ● Trajecten: acties die jaarlijks of regelmatig terugkeren en waar eventueel een evolutie nagestreefd wordt. De evolutie van OKRA-SPORT in de trefpunten is hiervan een voorbeeld. ● Producten: deze kunnen verschillend van aard zijn: een vormingscursus, een welkomstbrochure, een website, een computerprogramma. Voor de opvolging van de operationalisering werd zoals in het vorige beleidsplan een document in tabelvorm gemaakt met de omschrijving van elke actie, het meetinstrument, de verwachte norm en de periode waarin de actie uitgevoerd wordt. Omwille van de leesbaarheid van het beleidsplan geven we hieronder een synthese van dit document in tekstvorm. We splitsen de acties telkens op volgens het werkniveau: Algemeen, regio of trefpunt. Voor heel wat acties werden normen bepaald maar in functie van een nulmeting in 2011 kunnen ze bijgesteld worden.


1. 1.1.

Zorg-saam en solidair Zorg (OKRA-ZORG en OKRA-ZORGRECHT)

Trefpunten ● De trefpunten worden geïnformeerd over de definitie van zorgwerking (OKRA-ZORG) als een basisopdracht. ● Vanaf 2011 wordt de zorgwerking een van de zes basisopdrachten van een trefpunt en als dusdanig jaarlijks geregistreerd. In 2011 gebeurt een nulmeting. ● OKRA mikt op 600 trefpunten met een zorgwerking in 2015. ● In 2015 werken 350 trefpunten met een verantwoordelijke voor de zorgwerking. Regio’s ● OKRA beoogt 11 regio’s met een werkgroep zorg en met een verantwoordelijke voor de zorgwerking. ● De regio’s stimuleren de trefpunten om de zorgwerking in hun werking op te nemen. Zorg wordt een onderdeel van het regionaal jaarprogramma. ● De regio’s organiseren 1 maal per jaar een waarderings- en vormingsinitiatief voor vrijwilligers die zich voor zorg inzetten. Algemeen ● De zorgwerking wordt in 2010 duidelijk gedefinieerd, gecommuniceerd en toegespitst op het contact met en het bezoek aan de leden die verblijven in een woonzorgcentrum of in een thuiszorgsituatie. Daarbij gaat bijzondere aandacht naar leden die het risico lopen op vereenzaming. ● OKRA-Algemeen ondersteunt jaarlijks de zorgwerking via werkmateriaal, vorming, aandacht in de publicaties en zo meer. ● OKRA-Algemeen beschikt over een werkgroep zorg en een educatieve beroepskracht die de zorgwerking coördineert. ● In de beleidsperiode organiseert OKRA 2 forumdagen waar de zorgwerking centraal staat. ● De zorgwerking en de nieuw opgerichte gebruikers- en mantelzorgorganisatie OKRAZORGRECHT werken nauw samen. 1.2. Zingeving (OKRA-ZINGEVING en OKRA-BEDEVAARTEN) Trefpunten ● In 2010 en 2011 worden de trefpunten gebrieft over de basisopdracht zingeving met de klemtoon op vernieuwing van inhoud en werkmethodes. ● Vanaf 2011 wordt de zingevingswerking 1 van de 6 basisopdrachten van een trefpunt en als dusdanig jaarlijks geregistreerd. In 2011 gebeurt een nulmeting. ● OKRA mikt op 800 trefpunten met een werking rond zingeving in 2015. ● In 2015 werken 600 trefpunten met een verantwoordelijke voor de zingeving. ● 300 trefpunten hebben een Lourdeswerking.


Bijlage

5 Regio’s ● 15 regio’s beschikken over een verantwoordelijke en een werkgroep zingeving. ● Minstens 15 regio’s organiseren jaarlijks 1 vormingsinitiatief voor de plaatselijke verantwoordelijken zingeving. ● Per jaar organiseren de regio’s samen 20 open activiteiten rond zingeving. ● De regio’s coördineren de organisatie van de Lourdesbedevaart (2 maal in de beleidsperiode). Algemeen ● OKRA stelt in 2010 een Algemene verantwoordelijke zingeving aan en werkt met een werkgroep zingeving die deze werking uitbouwt en coördineert. ● De werkgroep werkt in 2010 een plan uit voor de toekomstige aanpak van de zingeving gericht op verbreding en vernieuwing, rekening houdend met de diverse generaties ouderen. De aanbevelingen van het plan worden daarna uitgevoerd en opgevolgd. ● Per jaar stelt OKRA een programma op rond zingeving met materiaal ter ondersteuning van de trefpunten. ● Per jaar kiest de werkgroep zingeving een ethisch thema en vertaalt het in werkmateriaal voor de regio’s en de trefpunten. ● OKRA organiseert jaarlijks een Lourdesbedevaart rond een inhoudelijk thema. 1.3. Armoede Trefpunten ● 400 trefpunten werken in 2010 mee aan het budgetonderzoek in het kader van het project ouderen en armoede. ● Vanaf 2013 stappen minstens 100 trefpunten in een vormingsproject rond armoede in. ● 300 trefpunten engageren zich voor de jaarlijkse eindejaarscampagne van Welzijnszorg. Regio’s ● De resultaten van het budgetonderzoek worden in 2011 in elke regio voorgesteld en besproken. ● Het armoedeproject voor plaatselijke trefpunten in samenwerking met Welzijnszorg wordt in enkele regio’s uitgetest. ● De regio’s informeren de trefpunten en stimuleren hen om in hun werking aandacht te besteden aan deze problematiek. Zij stimuleren trefpunten om in te gaan op het vormingsproject van Welzijnszorg. Algemeen ● OKRA voert in 2010 een budgetonderzoek uit waarbij 400 trefpunten betrokken worden. Dit onderzoek mondt uit in concrete aanbevelingen voor de trefpunten. ● OKRA communiceert de resultaten van het budgetonderzoek aan de leden, de regio’s en de trefpunten.


● OKRA coördineert het armoedeproject dat in de tweede helft van de beleidsperiode uitgevoerd wordt. OKRA werkt op dit terrein samen met haar bevoorrechte partner Welzijnszorg. 1.4. Verscheidenheid Trefpunten ● 150 trefpunten organiseren jaarlijks activiteiten met betrekking tot verscheidenheid. ● 400 trefpunten voeren de jaarlijkse actie in samenwerking met Wereldsolidariteit Regio’s ● De regio’s integreren activiteiten met betrekking tot verscheidenheid in hun jaarprogramma en stimuleren als dusdanig de trefpunten. ● De regio’s promoten de campagne van Wereldsolidariteit bij de trefpunten. Algemeen ● OKRA informeert via haar communicatiekanalen de leden en maakt hen bewust van de maatschappelijke evolutie naar een meer diverse samenleving met de klemtoon op respect en verdraagzaamheid. ● Elk jaar wordt een bijzonder deelaspect van verscheidenheid in de aandacht gebracht en geconcretiseerd. Praktisch werkmateriaal wordt aan regio’s en trefpunten aangeboden. ● OKRA werkt op dit terrein samen met gespecialiseerde organisaties en speelt in op hun aanbod. ● OKRA brengt de jaarlijkse campagne van Wereldsolidariteit aan bij de regio’s. De regio’s geven op hun beurt de informatie en actiemodellen door aan de trefpunten. 1.5. Duurzaamheid Trefpunten ● 700 trefpunten informeren hun leden over het centraal thema ‘OKRAmobiel’. ● 500 trefpunten spelen in op het keuzeaanbod dat in 2011 en 2012 aangeboden wordt vanuit dit centraal thema. ● 700 trefpunten informeren hun leden in 2013 over het centraal thema rond duurzaamheid. ● 500 trefpunten spelen in op het keuzeaanbod dat in 2013 en 2014 aangeboden wordt vanuit dit centraal thema. Regio’s ● De regio’s integreren het centraal thema duurzaamheid in hun jaarprogramma’s 2013 en 2014 en promoten het als dusdanig aan de trefpunten. Zij ondersteunen de trefpunten in de uitvoering van dit thema. ● De regio’s kiezen eigen accenten of initiatieven met betrekking tot het centraal thema duurzaamheid.


Bijlage

5 Algemeen ● Het centraal thema ‘OKRAmobiel’ (2011 en 2012) legt belangrijke klemtonen op duurzaamheid via het promoten van het STOP-principe. Dit thema concretiseert zich via aangepaste activiteiten en werkmateriaal voor de trefpunten. ● Via diverse kanalen informeert OKRA de leden en maakt hen bewust van de milieuproblematiek. Leden worden aangemoedigd om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. ● Voor de trefpunten wordt een keuzeaanbod opgemaakt in samenwerking met gespecialiseerde organisaties. ● OKRA bakent in 2012 het centraal thema duurzaamheid inhoudelijk af en integreert het in een centraal thema. ● Rond het centraal thema duurzaamheid worden in 2013 en 2014 talrijke acties opgezet door de regio’s, de trefpunten en OKRA-Algemeen.

2. 2.1.

Divers en kwaliteitsvol sociaal-cultureel aanbod Een divers plaatselijk aanbod

Trefpunten ● OKRA verricht in 2011 een nulmeting voor het aantal trefpunten die voldoen aan de kernopdracht contact en de 6 basisopdrachten. Het gaat om trefpunten die de kernopdracht contact en minstens 4 basisopdrachten realiseren. ● In 2015 telt OKRA 900 trefpunten die hieraan voldoen. ● De samenwerking tussen trefpunten stijgt in de beleidsperiode met minstens 30 procent. Regio’s ● In hun jaarprogramma voorzien de regio’s een gevarieerd keuzeaanbod voor de trefpunten rond de basisopdrachten. ● De regio’s moedigen de trefpunten aan een zo divers mogelijk aanbod te realiseren via een jaarlijkse startdag en een gewestwerking. Algemeen ● OKRA informeert vanaf 2010 de trefpunten over de nieuwe criteria waarbij 1 kernopdracht en 6 basisopdrachten centraal staan. ● De registratie van de werking van de trefpunten wordt aangepast aan deze criteria. ● In het jaarprogramma voorziet OKRA een keuzeaanbod voor trefpunten met betrekking tot de kern- en de basisopdrachten. 2.2. Centraal thema De acties werden beschreven in punt 1.5. rond duurzaamheid.


2.3. OKRA-ACADEMIE Trefpunten ● Het werken met een contactpersoon academie in de trefpunten wordt sterk gepromoot en OKRA streeft naar 300 trefpunten die hieraan voldoen in 2015. Deze contactpersoon is het aanspreekpunt en de promotor van de academiewerking. ● De trefpunten promoten de academiewerking via vergaderingen, eigen publicaties, vervoerafspraken, peterschap voor specifieke activiteiten en zo meer. ● OKRA registreert het aantal activiteiten van de academie dat trefpunten in hun programma opnemen. OKRA mikt op 200 trefpunten in 2011 en beoogt 350 trefpunten in 2015. Regio’s ● Alle academies werken vanaf 2011 op basis van kalenderjaren en niet meer op basis van schooljaren. ● Elke academie registreert jaarlijks de deelname aan de activiteiten. ● Elke academie evalueert jaarlijks de voorbije werking aan de hand van een ter beschikking gestelde vragenlijst. ● Elke academie verzorgt de promotie van de academieactiviteiten via een jaarlijkse brochure, de website en andere kanalen. ● Elke academie zoekt in de beleidsperiode naar minstens 1 nieuw samenwerkingsverband. ● In elke regio wordt de academiewerking toevertrouwd aan een complementair samengestelde werkgroep die geleid wordt door een vrijwilliger aangesteld als voorzitter. ● In de periode van de OKRA-verkiezingen worden de werkgroepen conform de regionale afspraken vernieuwd. ● De werkgroep kiest een vrijwilliger als voorzitter die opgenomen wordt in het regiobestuur. ● Het regiobestuur beslist jaarlijks over de financiële marges van de academies. ● Elke regio maakt goede afspraken over de taak- en verantwoordelijkheidsverdeling tussen vrijwilligers en beroepskrachten die de academie organiseren. Algemeen ● De koepelorganisatie informeert de regio’s en de academieraden over het plan dat in 2010 goedgekeurd werd en dit ter verruiming en vernieuwing van de activiteiten en het doelpubliek. ● De koepelorganisatie ondersteunt strategisch en materieel de academies en werkt een algemeen kader uit. De jaarlijks aangepaste databank van sprekers en thema’s is hiervan een onderdeel. ● De koepel zorgt voor een regelmatige uitwisseling van programma’s, met bijzondere aandacht voor vernieuwende initiatieven, methodieken en actuele OKRA-thema’s. Hiertoe wordt een jaarlijkse forumdag georganiseerd en een elektronische nieuws-


Bijlage

5 brief verspreid naar alle academievrijwilligers. ● De koepel geeft aan de academies relevante informatie door met betrekking tot diverse regelgevingen. ● De koepel vertegenwoordigt de academies in regio-overschrijdende organisaties, op colloquia, beurzen en zo meer. ● De koepel zoekt in de beleidsperiode nieuwe samenwerkingsverbanden op. ● De koepelorganisatie stelt een handleiding en checklist ter beschikking van de regionale academies in functie van de registratie en de evaluatie van haar activiteiten en werking. ● De koepel verwerkt jaarlijks de resultaten van de registratie en stelt de resultaten ter beschikking van de academies. ● De koepel neemt initiatieven in functie van een eventuele erkenning door de overheid. 2.4. OKRA-SPORT Trefpunten ● 500 trefpunten nemen de regionale initiatieven op in het jaarprogramma. ● Aanbod van sportactiviteiten: 250 trefpunten tekenen in maart 2012 in op het nieuwe fietsproject. 960 trefpunten hebben in 2015 een sportaanbod en voldoen aan de basisopdracht sport. stijging met 2 procent tegen 2015 van het aantal trefpunten met een aanbod van minstens 3 verschillende sportactiviteiten. ● Vorming: 250 trefpunten nemen deel aan de infovergaderingen en vormingscursussen in het kader van het nieuwe fietsproject (2011-2012). 300 trefpunten nemen deel aan de jaarlijkse forumdagen. Regio’s ● Alle regiobesturen bespreken de sportwerking na de nieuwe bestuurssamenstelling in 2011. ● De bovenlokale initiatieven van de sport worden opgenomen in het regionaal jaarprogramma en worden als dusdanig op de startdagen gepromoot. ● Aanbod sportactiviteiten Alle regio’s promoten het nieuwe fietsproject (2011-2012) en bieden ondersteuning bij de start in 2012. Jaarlijks organiseren de regio’s een bovenlokaal sportaanbod met initiatieven die moeilijk realiseerbaar zijn op het lokale niveau of gericht zijn op zeer specifieke doelgroepen. De regio’s stimuleren de trefpunten zonder sportwerking om te starten met minstens 1 sportdiscipline. Zij stimuleren en ondersteunen de trefpunten met een sportwerking om minstens 3 verschillende sportactiviteiten aan te bieden en/of


bestaande activiteiten op te splitsen in 2 sporen (daarmee wordt bedoeld: in 2 snelheden gericht naar verschillende segmenten van de doelgroep. Een voorbeeld maakt duidelijk wat bedoeld wordt: een korte en een lange fietstocht.) ● Vorming Alle regio’s organiseren infovergaderingen en vorming voor het fietsproject in 2011 en 2012. Alle regio’s organiseren jaarlijks een forumdag sport. Algemeen ● Eind 2011 organiseert de sportfederatie een ronde van al de regiobesturen waarbij de vertegenwoordiging in de beleidsstructuren en de taak van de regio op het vlak van de sportwerking besproken worden. ● Aanbod sportactiviteiten De sportfederatie werkt het nieuwe fietsproject uit met bijhorend werkmateriaal in 2010 en 2011. Zij stimuleert de trefpunten zonder sportwerking om ermee te starten. Zij stimuleert de sportieve trefpunten om minstens 3 verschillende sportactiviteiten aan te bieden en/of bestaande activiteiten op te splitsen. ● Vorming De sportfederatie maakt materiaal voor de regionale informatievergaderingen en vormingscursussen voor de trekkers. Zij is aanwezig op alle regionale informatie- en vormingsinitiatieven in 2011 en 2012. Zij werkt jaarlijks de thema’s uit voor de forumdagen sport en begeleidt de forumdagen in alle regio’s. 2.5. OKRA-CULTUUR Trefpunten ● Trefpunten worden aangemoedigd om jaarlijks werk te maken van de culturele basisopdracht via het organiseren van culturele activiteiten, het participeren in groep aan culturele manifestaties of het organiseren van culturele deelwerkingen. OKRA doet een nulmeting in 2011 en beoogt in 2015 800 trefpunten die deze opdracht realiseren. Regio’s ● De regio’s stimuleren jaarlijks de culturele werking van de trefpunten via informatie en vorming op startdagen, gewestvergaderingen en zo meer. ● Alle regio’s plaatsen ieder jaar minstens één open cultureel initiatief op hun programma, eventueel via het programma van de academie. Algemeen ● OKRA informeert in 2010 en 2011 de regio’s en de trefpunten over de vernieuwde visie op de culturele basisopdracht en stimuleert de 2 mogelijkheden: de cultuurcon-


Bijlage

5 sumptie en de actieve cultuurbeleving. De bestaande creatieve werkingen worden in de culturele werking geïntegreerd. ● OKRA geeft regelmatig aan regio’s en trefpunten informatie over het cultureel aanbod waarop zij kunnen inspelen. Vernieuwende initiatieven komen hier aan bod. OKRA zoekt samenwerking met specifieke organisaties om ledenvoordelen te bekomen. ● OKRA promoot culturele initiatieven bij de leden via onder meer OKRA-magazine. Indien mogelijk wordt hiervoor een ledenvoordeel bedongen. ● Voor het creatief handwerk wordt met het provinciale niveau van OKRA samengewerkt om jaarlijks een vormingspakket voor lesgevers aan te bieden. ● Per jaar kiest OKRA 1 discipline uit om deze extra te promoten bij de trefpunten. In dit kader zoekt OKRA samenwerkingsverbanden met gespecialiseerde organisaties. Voor 2011 werd de koorwerking uitgekozen. 2.6.

OKRA-REIZEN

Trefpunten ● Alle trefpunten organiseren jaarlijks kwalitatieve uitstappen die inspelen op verschillende basisopdrachten. Regio’s ● De regio’s en de samenwerkingsverbanden bieden jaarlijks een gevarieerd aanbod aan culturele groepsreizen aan de leden aan en dit binnen het wettelijk kader. De regio’s en samenwerkingsverbanden promoten dit aanbod aan de leden. ● De regio’s informeren en vormen hun reisbegeleiders op regelmatige basis. Algemeen ● OKRA stimuleert de trefpunten om kwaliteitsvolle en betaalbare daguitstappen aan te bieden via het doorgeven van concrete informatie en tips. ● Voor de meerdaagse reizen organiseert OKRA de coördinatiegroep reisbeleid in functie van meer kwaliteit, professionaliteit en efficiëntie. ● OKRA bewaakt het wettelijk kader met betrekking tot reisorganisatie en informeert de regio’s hierover. ● Jaarlijks biedt Algemeen aan de leden een aanbod aan culturele reizen aan in samenwerking met enkele grote reisorganisatoren. Dit aanbod wordt breed gecommuniceerd aan de leden van OKRA. ● OKRA zorgt voor een kader waarbinnen vrijwilligers als reisbegeleider ingeschakeld worden en organiseert jaarlijks een vormingscursus voor nieuwe reisbegeleiders.


3.

Belangenbehartiging

3.1. Belangenbehartiging in de trefpunten Trefpunten ● In de beleidsperiode worden de trefpunten gestimuleerd om de basisopdracht belangenbehartiging lokaal te realiseren aan de hand van richtlijnen. ● Na een nulmeting in 2011 beoogt OKRA 500 trefpunten met belangenbehartiging in 2015. ● 500 trefpunten beschikken over een verantwoordelijke belangenbehartiging die bij voorkeur de vertegenwoordiger is in de gemeentelijke ouderenadviesraad. Regio’s ● Alle regio’s hebben in 2015 een werkgroep belangenbehartiging en een regionale verantwoordelijke. ● Alle regio’s ondersteunen en stimuleren jaarlijks de trefpunten om de lokale belangenbehartiging te realiseren. Ze doen dit via startdagen, werkmateriaal en kadervorming. Algemeen ● OKRA legt in 2010 de nieuwe criteria voor de basisopdracht belangenbehartiging vast en communiceert deze criteria aan de trefpunten. ● OKRA biedt jaarlijks ondersteuning aan voor de verantwoordelijken belangenbehartiging in de trefpunten (vorming, informatie en zo meer). 3.2. Gemeentelijke belangenbehartiging Trefpunten ● 500 trefpunten beschikken in 2015 over een vertegenwoordiger in de gemeentelijke ouderenadviesraad die bij voorkeur ook de verantwoordelijke is voor de belangenbehartiging. ● 400 trefpunten werken in 2011 en 2012 mee aan het project Zilverboek. OKRA mikt op 120 stuks. ● De trefpunten worden aangemoedigd om samen te werken met de dienstencentra en een rol te spelen in de centrumraden. Het is momenteel niet mogelijk deze doelstelling in cijfers te vertalen. Regio’s ● De regio’s stimuleren en coördineren het project Zilverboek en organiseren de vorming. Dit project maakt deel uit van het regionaal programma in 2011 en 2012. ● Alle regio’s geven jaarlijks minstens 1 vormingscursus voor de plaatselijke verantwoordelijken belangenbehartiging en de vertegenwoordigers in de ouderenadviesraden.


Bijlage

5 Algemeen ● OKRA werkt in 2010 een algemeen kader en materiaal uit in functie van het project Zilverboek dat in 2012 in zoveel mogelijk gemeenten gerealiseerd wordt. ● Voor de vorming van de vertegenwoordigers in ouderenadviesraden werkt OKRA een vormingscursus uit in 2011. ● Om de plaatselijke samenwerking met dienstencentra te verbeteren geeft OKRA in 2011 ondersteuning en richtlijnen. 3.3. Regionale belangenbehartiging ● Alle regio’s hebben in 2015 een werkgroep belangenbehartiging en een regionale verantwoordelijke. ● Alle regio’s ondersteunen en stimuleren jaarlijks de trefpunten om de lokale belangenbehartiging te realiseren via startdagen, werkmateriaal en kadervorming. 3.4. Algemene belangenbehartiging ● OKRA werkt in het kader van de Algemene belangenbehartiging jaarlijks actuele dossiers uit rond relevante beleidsdomeinen en neemt initiatieven als politieke drukkingsgroep. ● OKRA organiseert en coördineert jaarlijks de acties die in het kader van belangenbehartiging gevoerd worden. ● Bij politieke verkiezingen maakt OKRA haar standpunten en eisen bekend via een memorandum. ● In 2011 zorgt de Studiedienst voor de vorming van regionale vrijwilligers en beroepskrachten die verantwoordelijk zijn voor belangenbehartiging. ● Via de Pensioendienst behartigt OKRA individuele pensioendossiers. volgt OKRA de inkomensproblematiek van ouderen op de voet en formuleert adviezen aan de overheid telkens dit nodig is. informeert OKRA de leden over belangrijke evoluties op het gebied van pensioenen en inkomen via OKRA-magazine, brochures, okra.be en andere communicatiekanalen. zorgt

OKRA

voor

de

permanente

bijscholing

van

de

verbondelijke

CM-Pensioenverantwoordelijken. ● OKRA-ZORGRECHT wordt uitgebouwd tot een volwaardige gebruikers- en mantelzorgorganisatie in het kader van het Woonzorgdecreet. ● OKRA treedt via externe communicatie duidelijker naar buiten als de spreekbuis van de 55-plussers. ● In het kader van de belangenbehartiging werkt OKRA samen met gespecialiseerde actoren.


4. 4.1.

Fijnmazig netwerk van trefpunten Trefpunt

Trefpunten ● In 2015 telt OKRA minstens 1 190 trefpunten. ● 1 100 trefpunten voldoen in 2015 aan de kernopdracht contact. ● 900 trefpunten realiseren in 2015 een waaier aan activiteiten door in te spelen op de kernopdracht contact en minstens op vier basisopdrachten (ontmoeting, educatie, cultuur, zorg, zingeving, sport en belangenbehartiging). ● Het aantal trefpunten dat voor de werking samenwerkt met andere trefpunten of inspeelt op een bestaand aanbod neemt in de beleidsperiode toe met 30 procent. Regio’s ● De regio’s informeren en stimuleren de trefpunten om een breed aanbod aan te bieden inspelend op de kernopdracht en op de basisopdrachten. Ze doen dit via collectieve begeleidingsactiviteiten, kadervorming en gedrukte of digitale communicatiekanalen. ● De regio’s moedigen de trefpunten aan om meer samen te werken door dit punt op de gewestvergaderingen te bespreken. ● De regio’s stimuleren de trefpunten meer gebruik te maken van het bestaand aanbod. Ze hebben hier aandacht voor in het regionaal jaarprogramma en op de startdagen. In dit verband promoten zij het regionaal aanbod, in het bijzonder het programma van de academie. Algemeen ● De definitie van en criteria voor trefpunten worden in 2010 bepaald en duidelijk gecommuniceerd aan de trefpunten. ● Vanuit Algemeen krijgen trefpunten tips om meer samen te werken. ● Samenwerking tussen trefpunten wordt vanaf 2011 geregistreerd en OKRA mikt op een aangroei van 30 procent. ● Algemeen geeft de trefpunten tips en concrete mogelijkheden om meer gebruik te maken van een bestaand aanbod. 4.2. Nieuwe types trefpunten ● Tijdens de beleidsperiode onderzoekt een werkgroep van OKRA-Algemeen nieuwe vormen of types van trefpunten en levert tegen 2014 een verslag af met duidelijke conclusies. ● OKRA neemt deze conclusies op in het bewegingsproject dat in 2015 afgerond wordt. ● OKRA neemt deel aan een samenwerkingsproject van het ACW en haar deelorganisaties waarbij geëxperimenteerd wordt met alternatieve plaatselijke werkingen.


Bijlage

5 4.3. Trefpuntbegeleiding Trefpunten ● De meerderheid van de trefpunten participeert aan de regionale begeleidingsinitiatieven zoals de startdagen en de gewestvergaderingen. Regio’s ● De regio’s organiseren jaarlijks de startdagen, de gewestvergaderingen en de andere begeleidende bijeenkomsten. ● De regio’s organiseren jaarlijks de kadervorming rekening houdend met de behoeften aan vorming en de uitvoering van het beleidsplan. ● De regio’s bieden extra ondersteuning via individuele begeleiding van trefpunten die in een crisissituatie belanden. ● De regio’s betrekken de trefpunten in het regionaal beleid via de beleidsorganen. ● De regio’s schakelen vrijwilligers in voor de trefpuntbegeleiding en zorgen dat deze medewerkers ondersteund en gecoacht worden. Algemeen ● In 2010 wordt het aangepast kader voor ondersteuning en begeleiding van trefpunten uitgewerkt en gecommuniceerd. ● OKRA registreert de trefpuntbegeleiding en communiceert de resultaten aan de regio’s. ● OKRA begeleidt de regio’s, de provincies en de samenwerkingsverbanden op regelmatige basis via een vaste Algemene begeleider. De begeleider is eveneens aanwezig op de jaarlijkse plandag van de regio’s. Daarnaast kunnen de regio’s medewerkers van het Algemeen secretariaat inschakelen voor informatieve opdrachten of vormingscursussen. 4.4. Trefpuntregistratie Trefpunten ● Minstens 1 100 trefpunten beschikken over een verantwoordelijke voor de registratie die de registratiegegevens regelmatig doorgeeft aan de regio. Regio’s ● De regio’s helpen de trefpunten bij het registreren van de werking via onder meer het geven van richtlijnen aan de plaatselijke verantwoordelijke. Zij stimuleren de trefpunten om mee te werken aan de registratie. ● De regio’s houden jaarlijks de dossiers van hun trefpunten bij in functie van de registratie en de begeleiding. ● Zij brengen de registratiegegevens in het computerprogramma Administrator in en spelen ze door naar OKRA-Algemeen voor de globale verwerking.


Algemeen ● Het registratiesysteem voor de trefpuntwerking wordt aangepast en vereenvoudigd in 2010. ● Vanaf 2012 kunnen de plaatselijke medewerkers digitaal de registratiegegevens invoeren. ● De trefpunten ontvangen jaarlijks het werkmateriaal en de noodzakelijke richtlijnen vanuit OKRA. ● OKRA bundelt en verwerkt jaarlijks de registratiegegevens in functie van het voortgangsrapport.

5. 5.1.

Invloedrijke ledenbeweging Ledenevolutie

Trefpunten ● Trefpunten hebben permanent aandacht voor de ledenevolutie. Van de trefpunten wordt verwacht dat ze klantgericht werken en het ledenverlies beperken door een goede service, een degelijk programma ook voor jonge leden, regelmatig contact met de leden, eigen ledenvoordelen, een welkomstcultuur voor nieuwe leden en zo meer. ● Trefpunten leveren regelmatig de noodzakelijke gegevens zodat het mogelijk wordt de ledenevolutie op te volgen. Regio’s ● De regio’s registreren jaarlijks de ledenevolutie en informeren de trefpunten hierover. ● In functie van de algemene doelstelling om het ledenverlies te stoppen in 2015 bepalen de regio’s een streefdoel qua ledenaantal. Algemeen ● Het registratiesysteem voor de leden wordt verfijnd zodat OKRA jaarlijks een exact beeld heeft van de overleden leden, de afhakers en de nieuwe leden. ● OKRA houdt jaarlijks de globale ledenevolutie bij en stimuleert regio’s en trefpunten om tegen 2015 naar een evenwicht te gaan tussen in- en uitstroom en dus af te sluiten met een status quo. 5.2. Vereenvoudigd lidmaatschap Trefpunten ● Alle trefpunten passen in 2012 het vereenvoudigd lidmaatschap toe en informeren hun leden hierover. Regio’s ● De regio’s informeren de trefpunten in verband met het vernieuwd lidmaatschap en geven ondersteuning bij de invoering ervan.


Bijlage

5 Algemeen ● In 2011 werkt OKRA een vernieuwd lidmaatschap uit dat vanaf 2012 toegepast wordt. ● OKRA informeert de trefpunten en de leden in verband met het nieuwe lidmaatschap. 5.3. Ledenvoordelen Trefpunten ● De trefpunten informeren de leden over het ledenvoordeel dat vanaf 2011 aan de lidkaart gekoppeld wordt. Regio’s ● De regio’s informeren de trefpunten en ondersteunen hen bij het invoeren van de nieuwe lidkaart met ledenvoordelen. Algemeen ● In 2010 werkt OKRA een systeem van ledenvoordelen uit in samenwerking met Qualiet. ● OKRA organiseert de invoering van dit systeem vanaf de tweede helft van 2010. ● OKRA evalueert het nieuwe systeem in 2011 en 2012. 5.4

Ledenwerving

Trefpunten ● Trefpunten organiseren open activiteiten in het kader van de Week van het trefpunt die jaarlijks georganiseerd wordt. Na de nulmeting in 2010 beoogt OKRA een sterke toename van het aantal deelnemende trefpunten. ● Trefpunten organiseren jaarlijks de uitwerking van de algemene en regionale ledenwervingscampagne. Regio’s ● Binnen het kader van de algemene ledenwervingscampagne maken de regio’s jaarlijks een aanvullend actieplan dat zij aan de trefpunten overmaken en uitvoeren. Hierbij worden de trefpunten sterk aangemoedigd om mee te werken aan de Week van het trefpunt en de wervingscampagne. ● De regio’s promoten dit werkpunt bij de trefpunten door het op te nemen in hun jaarprogramma en in het programma van de startdagen. ● De regio’s ondersteunen de trefpunten via vorming, het ontwikkelen van regionale ledenvoordelen en promotiemateriaal. Algemeen ● OKRA-Algemeen werkt jaarlijks een campagneplan uit voor de Algemene wervingscampagne. ● Om deze actie te ondersteunen ontwikkelt en ondersteunt OKRA promotieactiviteiten zoals de Week van het trefpunt, promotiemateriaal, vorming en zo meer.


● De acties van de trefpunten en de resultaten van de wervingscampagne worden geëvalueerd. ● In de beleidsperiode onderhandelt OKRA met enkele grote, externe organisaties in het licht van een structurele samenwerking gunstig voor het aantrekken van nieuwe leden.

6.

Menselijk kapitaal

6.1.

Vernieuwd bestuursconcept

Trefpunten ● Minstens 400 trefpunten werken mee aan het bewegingsproject dat in de tweede helft van de beleidsperiode gevoerd wordt. ● Ten laatste in 2015 implementeren de trefpunten het nieuwe bestuursconcept. Regio’s ● Via de regio’s wordt het bewegingsproject uitgevoerd waarbij de trefpunten aangemoedigd worden om er aan deel te nemen. ● De regio’s informeren de trefpunten over het vernieuwd bestuursconcept dat vanaf 2015 ingevoerd wordt. Algemeen ● Een algemene werkgroep buigt zich over het nieuwe concept voor het managen van trefpunten en levert een eindrapport af met aanbevelingen tegen 2013. ● De conclusies van dit verslag worden geïntegreerd in het vrijwilligersbeleid. ● In het eerste deel van de beleidsperiode wordt een bewegingsproject uitgewerkt en uitgevoerd in het kader van de vernieuwing van het bestuursmodel. Dit project heeft tot doel de plaatselijke spilfiguren te informeren en te overtuigen om dit model ter plaatse toe te passen. ● Het bewegingsproject mondt uit in de bestuursvernieuwing van 2015. 6.2. Regelmatige bestuursvernieuwing Trefpunten ● Minstens 800 trefpunten houden in 2011 en in 2015 trefpuntverkiezingen binnen het Algemeen en regionaal kader. Regio’s ● De regio’s informeren de trefpunten over de trefpuntverkiezingen en stimuleren hen om ze te houden binnen het afgesproken kader. ● Zij coördineren de trefpuntverkiezingen aan de hand van een plan en een draaiboek. ● Zij begeleiden de verkiezingen in de trefpunten. ● Achteraf wordt de operatie per regio geëvalueerd.


Bijlage

5 Algemeen ● OKRA bepaalt in 2010 het kader en de doelstellingen voor de interne verkiezingen die in 2011 plaatsvinden. De resultaten van de verkiezingen worden geregistreerd en geëvalueerd. ● OKRA bereidt de interne verkiezingen van 2015 voor aan de hand van een bewegingsproject dat uitmondt in een vernieuwing van besturen. De vernieuwingen van het trefpunten het bestuursconcept worden geïntegreerd. ● Statuten en huishoudelijk reglement worden tegen 2014 aangepast indien nodig. ● OKRA bepaalt in 2014 het kader en de doelstellingen voor de interne verkiezingen die in 2015 plaatsvinden. Deze actie wordt in 2015 opgevolgd en geëvalueerd. 6.3. Coachen van vrijwilligers Trefpunten ● Trefpunten stimuleren hun spilfiguren om deel te nemen aan coaching en vorming die door de regio’s aangeboden wordt. Regio’s ● Alle regio’s organiseren minstens 1 introductiecursus voor de spilfiguren in 2011. Ze hanteren hierbij de geactualiseerde Vrijwilligersmap. ● De regio’s organiseren de coaching van de plaatselijke spilfiguren waarbij de prioriteit gaat naar de belangrijkste spilfiguren. Ze worden op regelmatige basis uitgenodigd voor overleg. Deze actie loopt parallel met de trefpuntbegeleiding. ● De regio’s bieden jaarlijks een gevarieerd pakket aan kadervorming aan inspelend op de behoeften van de vrijwilligers. Dit pakket wordt verwerkt in het regionaal jaarprogramma en bij de trefpuntverantwoordelijken gepromoot via de startdagen en gewestvergaderingen. Algemeen ● OKRA actualiseert het vrijwilligersbeleid in 2010. ● Het vrijwilligersbeleid vormt de basis van de Vrijwilligersmap. Deze werkmap is in 2011 beschikbaar voor de introductiecursussen van spilfiguren. ● OKRA ondersteunt de kadervorming via het uitwerken van cursusmateriaal. De medewerkers van OKRA-Algemeen staan ter beschikking van de regio’s voor het begeleiden van specifieke cursussen.


7. 7.1.

Communicatie als smeerolie Communicatie in de trefpunten

Trefpunten ● 400 trefpunten beschikken tegen 2015 over een verantwoordelijke communicatie. ● 250 trefpunten beschikken tegen 2015 over een trefpuntsite binnen de vernieuwde okra.be. ● 70 procent van de trefpunten gebruikt tegen 2015 de pc in functie van de communicatie. Regio’s ● Na de trefpuntverkiezingen in 2011 stimuleren de regio’s de trefpunten om een verantwoordelijke communicatie aan te stellen. ● De regio’s promoten de trefpuntsite als communicatiemiddel. ● De regio’s organiseren minstens 2 maal een informatie- en vormingsinitiatief voor de verantwoordelijken communicatie uit de trefpunten. Algemeen ● OKRA ontwikkelt materiaal en vorming voor de plaatselijke verantwoordelijken communicatie. De medewerkers van de Dienst Communicatie staan ter beschikking voor het geven van vormingscursussen. ● OKRA ontwikkelt in 2011 een template voor de trefpuntsites, geeft er vorming over en ondersteunt de aanmaak ervan. 7.2. Regionale communicatie Regio’s ● Tegen 2015 beschikken 13 regio’s over een communicatieverantwoordelijke. ● Tegen 2015 werken 9 regio’s met een werkgroep communicatie. ● De regio’s werken een communicatieplan uit met verbeterpunten die in de beleidsperiode aangepakt worden. ● De regio’s organiseren vorming voor vrijwilligers die de communicatie verzorgen. ● De regio’s hebben vanaf 2012 een website binnen de vernieuwde okra.be. ● De regio’s ontwikkelen jaarlijks eigen communicatiekanalen voor de promotie van hun aanbod op vlak van sport, cultuur, reizen, zingeving enzovoort. Deze passen binnen de OKRA-huisstijl Algemeen ● De Dienst Communicatie ontwikkelt materiaal dat regionaal kan gebruikt worden in functie van de uitvoering van het communicatieplan. ● De communicatiecel staat ter beschikking van de regio’s die ondersteuning vragen.


Bijlage

5 7.3. Online communicatie Trefpunten ● Minstens 250 trefpunten hebben in 2015 een trefpuntsite binnen okra.be. ● Het gebruik van het intranet door de trefpunten wordt in de beleidsperiode geëvalueerd. Regio’s ● De regio’s schakelen voor hun site vanaf 2011 over op de vernieuwde okra.be. ● De regio’s informeren de trefpunten over het intranet. Algemeen ● OKRA werkt tegen 2011 een vernieuwde okra.be uit. Het nieuwe concept wordt ook toegepast op regionale websites en trefpuntsites. ● OKRA bouwt tegen 2012 een intranet uit voor vrijwilligers en beroepskrachten. 7.4.

Algemene communicatie

Algemeen ● De commissie communicatie volgt jaarlijks het stappenplan op en stuurt bij. ● De cel communicatie zorgt jaarlijks voor een communicatieaanbod voor regio’s en trefpunten. ● OKRA geeft 10 maal per jaar een ledenmagazine uit. ● OKRA geeft 4 maal per jaar een bestuursblad uit waarin de sportwerking geïntegreerd wordt. 7.5.

Communicatie over het beleidsplan

Trefpunten ● Trefpunten nemen deel aan informatieve initiatieven over de impact van het beleidsplan op de plaatselijke werking. ● Trefpunten voeren het beleidsplan uit wat betreft de plaatselijke werking. Regio’s ● De regio’s informeren in 2011 de regionale beleidsvrijwilligers over de belangrijke prioriteiten van het beleidsplan. ● De regio’s informeren in 2011 de trefpuntbesturen over het beleidsplan en stimuleren hen om de acties voor trefpunten aan te pakken. Dit aspect wordt behandeld op de introductiecursussen na de trefpuntverkiezingen. Algemeen ● Het nieuwe beleidsplan staat op okra.be. Tegen begin 2011 ontwikkelt OKRAAlgemeen een laagdrempelige en aantrekkelijke brochure voor spilfiguren uit trefpunten en regio’s over de belangrijkste prioriteiten van het beleidsplan. ● OKRA ontwerpt een digitale presentatie om het nieuwe beleidsplan voor te stellen.


● Via allerlei kanalen communiceert OKRA over het nieuwe beleidsplan naar leden, bestuursleden en extern. ● OKRA volgt ieder jaar via de Commissie Beleidsplanning de uitvoering van het beleidsplan op, evalueert en stuurt bij. De resultaten worden gecommuniceerd aan het beleid en aan de overheid via voortgangsrapporten. ● Eind 2013 start de Commissie Beleidsplanning met de voorbereiding van een nieuw beleidsplan dat start in 2016.


Geraadpleegde bronnen Interne bronnen ● Commissie Beleidsplan, de acht verslagen van de vergaderingen op 9 september 2008, 25 november 2008, 16 februari 2009, 7 april 2009, 12 oktober 2009, 8 december 2009, 10 februari 2010, 11 mei 2010 en 31 augustus 2010. ● OKRA-cijferboek 2003-2009. ● Studietweedaagse 27 en 28 november 2008, verslagboek. ● Studietweedaagse 26 en 27 november 2009, verslagboek. ● Studietweedaagse voor regiobestuursleden 23 en 24 februari 2010, verslagboek. ● Zeven strategische uitdagingen, interne nota besproken en goedgekeurd door de Commissie Beleidsplan in maart 2010. ● Beleidsplan 2011-2015: tussentijds rapport, interne nota voor de Commissie Beleidsplan, september 2009. ● Regionale evaluatie beleidsplan 20062009. Syntheserapport, november 2009. ● Denkdag crea, zorg, reizen, zingeving en bedevaarten, 6 mei 2009, eindrapport. ● Dossier beleidsplan belangenbehartiging afgeleverd door de Commissie Belangenbehartiging, juni 2009. ● Denkdag strategische uitdagingen, Leuven, 29 oktober 2009, discussienota en eindverslag. ● Studiedagen voor educatieve medewerkers 27 en 28 mei 2009, verslag van de groepsbesprekingen. ● Studiedagen voor educatieve medewerkers 26 en 27 mei 2010, verslag van de groepsoefeningen. ● Kwaliteitstrefpunten getuigen, rapport van het intern onderzoek bij 64 OKRAtrefpunten, 2010. ● Proeve tot omgevingsanalyse, interne nota, maart 2009. ● Regionale SWOT-analyse, syntheserapport voorgelegd aan de Commissie Beleidsplan. ● SWOT-analyse van de OKRA-ACADEMIE, nota voor de Commissie Beleidsplan, 21 november 2009. ● SWOT-ANALYSE van de communicatie,

de zevensprong ❘ 134 ❘

● ● ● ●

●

● ● ● ● ● ●

nota voor de Commissie Beleidsplan, 8 juli 2009. Ronde van Vlaanderen, eindrapport van de OKRA-ACADEMIE. Beleidsplan 2009-2012 van OKRA-SPORT vzw, november 2008. Van charleston, over swing tot rock-’nroll! KBG-beleidsplan 2004-2005, 2003. Van charleston over swing tot rock-’n-roll! Bijgesteld. KBG-beleidsplan 2006-2009, 2005. Een beweging in haar diversiteitsjaren, onderzoek naar de huidige en toekomstige KBG-marketing en -communicatie, Memori, Katholieke Hogeschool Mechelen, mei 2005. Luisteren naar de ouderen…, KBGmarktonderzoek, Studiedienst, 2004. Van KBG naar OKRA, voortgangrapport 2006-2007, maart 2007. OKRA 1 jaar!, voortgangsrapport 20072008, maart 2008. OKRA: de kers op de taart, voortgangsrapport 2008-2009, maart 2009. OKRA: samen het leven kleuren, voortgangsrapport 2009-2010, maart 2010. Werknota operationalisering, 11 mei 2010.

Externe bronnen ● Berger P., (Ed.), (1999), The desecularization of the World: resurgent religion and World politics. Washington, D.C.: Ethic and Public Policy Center. ● De Rynck F., Dezeure K., Burgerparticipatie in Vlaamse steden. Naar een innoverend participatiebeleid, Vanden Broele, 2009. ● FOD-economische zaken, 2008. ● Geeroms J., Het nieuwe levensperspectief. Op zoek naar de nieuwe generaties gepensioneerden, Wisselwerk - cahier Sociaal-cultureel werk van, voor en met ouderen, 2004. ● Goubin J. e.a., Spoorboekje beleidsplanning, Handleiding strategische planning voor organisaties in het sociaal-cultureel volwassenenwerk, Socius, 2008. ● Hinnekint H., Specificiteit en manieren van werken in het educatief werk met ouderen, Wisselwerk - cahier Sociaalcultureel werk van, voor en met ouderen, 2004. ● Hoge Raad van Financiën, Studiecommissie voor de vergrijzing, Jaarlijks Verslag, juni 2009. ● Hoge Raad van Financiën, Studiecommissie voor de vergrijzing, persmededeling naar aanleiding van het Jaarlijks Verslag, juni 2010. ● Lammertijn F., Ontgrenzing. Een tijdsdiagnose. 63-ste Vlaamse Sociale Week, oktober 2009. ● Leirman W., Ouderen bouwen aan levenskwaliteit in de 21ste eeuw: de triatlon van overleven, participeren en innoveren, Wisselwerk - cahier Sociaal-cultureel werk van, voor en met ouderen, 2004. ● Lodewijckx E., Veranderende leefvormen in het Vlaams Gewest 1990-2007, Studiedienst Vlaamse Regering 2008/3. ● Loose M. en Gijselinckx C., Veranderende vrijwillige inzet en hoe sociale bewegingen hiermee omgaan, HIVA-K.U.Leuven, mei 2009. ● Marcoen A., Niet meer jong. Nog niet oud. Leven na vijftig, Davidsfonds, Leuven, 2000.

● Marcoen A., Leven en leren in de tweede levenshelft, Wisselwerk - cahier Sociaalcultureel werk van, voor en met ouderen, 2004. ● Ons gedacht! Sociaal-cultureel volwassenenwerk en gemeenschapsvorming, Socius, 2007. ● Ons gedacht! Maatschappelijke activering en sociaal-cultureel volwassenenwerk, Socius, 2008. ● Surkyn J. e.a., Demografie in welvaart, VUB, Consortium Vergrijzing in Vlaanderen en Europa, 8 november 2006. ● Vermeersch L. en Vandenbroucke A., Het deelnemers- en participatieprofiel van participanten aan sociaal-cultureel volwassenwerk, Socius-onderzoek, HIVAK.U.Leuven, juni 2010. ● Verté D. e.a., Klaar? Actie!, Over ouderen en cultuurparticipatie, Vanden Broele, 2010. ● Vlaamse overheid, Algemene omgevingsanalyse voor Vlaanderen, Bijdrage Vlaamse administratie aan het regeerprogramma van de aantredende Vlaamse Regering, april 2009. ● Smits W. en Elchardus M., Vlaanderen sociaal bekabeld, in: De sociale staat van Vlaanderen 2009, Studiedienst van de Vlaamse Regering, 2009.


De zevensprong OKRA-beleidsplan

Recommend Documents