De Zeven van de Vereniging van Brabantse Gemeenten
INHOUDSOPGAVE Inleiding 2 Bestuurlijke transitie: op weg naar nieuwe verhoudingen tussen overheid en burger
3
Een sterk netwerk: naar een symbiose van stad en land
6
Samen sterker in Europa op basis van een gemeenschappelijke agenda 9 Energie, klimaat en voedselproductie
11
Economie en arbeidsmarkt
13
Cultuur en sport
15
Nieuwe manieren van (samen)werken
17
Oproep tot actie
19
INLEIDING Brabant heeft de kennis, de kunde en de kwaliteit om de wereld verder te helpen. Om dat te bereiken is een perfect samenspel tussen overheden, onderwijs, ondernemers en overige partijen nodig. Door samenwerking kunnen we meer kracht ontwikkelen en kunnen we doen wat er moet gebeuren. Als we slimme oplossingen voor problemen op Europese en mondiale schaal ontwikkelen, creëren we kansen. En zal het ons allen goed gaan: van de topondernemer tot de werkzoekende in de kaartenbak. Kwaliteit en duurzaamheid zijn leidende begrippen met daarbij een goede balans tussen ‘people, planet en profit’. 18 maart waren de verkiezingen voor de Provinciale Staten. De Vereniging Brabantse Gemeenten (VBG) wil, net als vier jaar geleden, u als Brabantse Staten een handreiking doen om ook de komende vier jaar weer een gezamenlijke agenda te voeren. De afgelopen periode is dit ons wel bevallen en willen we dat de komende vier jaar met een hernieuwde agenda continueren. In de vorm van ‘De zeven van de VBG’ willen wij u inzicht geven in de opdracht waar gemeenten voor staan en waar we als gemeenten en provincie gezamenlijk kansen en uitdagingen hebben.
2
1
Bestuurlijke transitie: op weg naar nieuwe verhoudingen tussen overheid en burger
Overheidsparticipatie: het begint bij onze inwoners en bedrijven Het begint bij de inwoners en bedrijven van Brabant. Bij alles wat wij bedenken en willen als gemeenten en provincie, zijn het onze inwoners en bedrijven die daar profijt van moeten hebben. Zij zijn daarom mede vormgever van onze samenleving. We verwachten van onze inwoners en bedrijven dat ze eigen verantwoordelijkheid dragen en zelfredzaamheid tonen. Brabanders hebben een sterk organiserend vermogen in netwerken, verenigingen en coöperaties. Het is onze taak als provincie en gemeenten om dit te versterken en te faciliteren. Hierbij past een ander model om onze inwoners en bedrijven te benaderen. Zij moeten ruimte krijgen. Om deze ruimte te kunnen geven, vraagt dit om samen met hen keuzes te maken. Overheidsparticipatie is hierbij het sleutelwoord. Maar hoe doen we dat dan, participeren? Door onze wijze van besturen en besluitvorming meer op deze veranderingen aan te laten sluiten. Bijvoorbeeld in de vorm van het werken met gezamenlijke flexibele uitvoeringsarrangementen; in triple helix (vitale coalities tussen overheid, onderwijs en ondernemers), coöperaties en verenigingen van inwoners of losse netwerken van inwoners. In de dagelijkse praktijk betekenen veranderende verhoudingen in de samenleving veel voor overheidssturing, de overheidsorganisatie, de politiek en voor de ambtelijke professionaliteit. We worden én geconfronteerd met complexe problemen én met de beperkingen van beschikbare beleidsinstrumenten. De overheid is slechts één van de spelers: hoe kunnen we allerlei inwoners, bedrijven en organisaties betrekken bij onze ambitie?
4
Of moeten we ons afvragen hoe we inwoners, bedrijven en organisaties kunnen bijstaan in het realiseren van hun ambities? Hoe dan ook is een transitie nodig van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie: een fundamentele omslag in manieren van denken, organiseren en doen. Veerkrachtig bestuur Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. De afgelopen periode zijn we daarom samen het proces Veerkrachtig Bestuur in Brabant gestart. Brabant is bestuurlijk in ontwikkeling. De regionale samenwerking is op stoom en de gemeenten in Brabant gaan door met de onderlinge regionale samenwerking om samen de grote maatschappelijke opgaven op te pakken. Maar ook om samen beter en efficiënter te kunnen werken. Hoe doen we dat en welke innovaties vinden plaats? Wat betekent dit voor het governance model en de overheidssturing? In dit proces is behoud en kwaliteit van slagkracht aan de orde. Evenals identiteit, herkenbaarheid en verbondenheid van de inwoners met hun gemeente, regio en provincie. Uiteraard verschillen deze keuzes per Brabantse gemeente. Dat betekent dat wij samen, gemeenten en provincie, ruimte geven aan verschillen tussen elkaar, zowel in taakopvatting, inrichting, taakuitoefening als in dienstverlening. De VBG wil samen met het provinciebestuur de komende periode werken aan de voorbeelden van overheidsparticipatie en veerkrachtig bestuur. Daar waar nodig passen we de regelgeving aan of zetten het op de agenda van het Rijk.
5
2
Een sterk netwerk: naar een symbiose van stad en land
Stedelijke ontwikkeling De provincie, de Brabantse steden, de regio’s en gemeenten hebben de laatste jaren hard gewerkt aan het vergroten van de internationale concurrentie- en innovatiekracht en het verbeteren van de bereikbaarheid, het culturele klimaat en de verduurzaming van economie en maatschappij. Brabant heeft baat bij sterke steden met een aantrekkelijk woon-, werken leefklimaat. Door een goede taakverdeling tussen de Brabantse steden, versterken zij elkaar en vormen een krachtig geheel. Goede onderlinge verbindingen zijn van belang om het netwerk sterker te maken en de agglomeratiekracht van het geheel te versterken. Een goede positionering van Brabant als bron van kennis en innovatie, als motor van onderzoek, onderwijs en ontwikkeling, kan de kracht van Nederland in Europa vergroten. De ligging van Brabant is bij uitstek geschikt om een brugfunctie te vervullen tussen een aantal stedelijke regio’s in West-Europa. Er is sprake van metropoolvorming Brabant. Dit vraagt om een andere manier van aanpak en beleid waarbij we gezamenlijk aan de lat staan. Bij ruimtelijke ontwikkeling is het van belang om één van de krachten van Brabant - onze mooie omgeving, van steden en dorpen natuur en landschap – te behouden en te versterken, en hiertoe de ruimtelijke ontwikkeling in goede banen te leiden. In de ruimtelijke praktijk zouden maatwerk, pilots en experimenten centraal moeten staan, daarmee vooruitlopend op de nieuwe Omgevingswet. Het gaat hierbij om kwaliteit, duurzaamheid, speelruimte, slagkracht, snelheid en vertrouwen met begrip voor elkaars verantwoordelijkheden. Leefbaar en sterk platteland Brabant combineert het beste van twee werelden: stad en landelijk gebied in elkaars directe nabijheid. Van belang is dat de relatie tussen stad en land wordt versterkt. De leefbaarheid en gezondheidsdiscussies in het Brabantse land vragen om zorgvuldigheid. De Brabantse agri food capital sector is toonaangevend, maar vraagt om een primaire sector die inpasbaar blijft. Daarnaast is er de toekomst van de sector zelf op het platteland. Schaalvergroting, duurzaamheid en gezondheid
7
vragen om vernieuwing en nieuwe verdienmodellen. Huisvesting van arbeidsmigranten, vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen en het voorkomen dat het buitengebied verrommelt, zijn opgaven die concreet spelen. Anderzijds moet de blijvers een ontwikkelingsperspectief worden geboden. Daarnaast zien we dat de primaire sector andere activiteiten ontplooit, zoals natuur- en waterbeheer, zorg, energie en recreatie. Deze activiteiten gaan prima samen. In de dorpen in het Brabantse platteland staan de voorzieningen onder druk en zorgen ontgroening en vergrijzing voor de maatschappelijke uitdaging om de dorpen leefbaar te houden. De strategische agenda: naar een symbiose van stad en land In de afgelopen jaren is goede vooruitgang geboekt met strategische agenda’s op regionaal niveau. Regio’s zijn vanuit hun eigen identiteit op zoek gegaan naar hun eigen kracht. Met Brainport, Design en automotive in Zuidoost-, agri food capital in Noordoost-, leisure, logistiek, social innovation en metalvalley in Midden-, en de biobased-economy en maintenance valley in West-Brabant, krijgen de regio’s profiel. Het is een goede basis om de economische ontwikkeling kracht bij te zetten. Wij doen een beroep op de provincie de regionale agenda’s met kracht te ondersteunen, zodat overheden samen met ondernemers en onderwijs mooie resultaten boeken. Binnen de regio’s is het van belang om samen met gemeenten beleid te ontwikkelen ten aanzien van de leegstand van winkels, alsmede van een goede spreiding van wonen en werken. De technologische en demografische ontwikkelingen hebben grote invloed op het leven van mensen. Dat vraagt om een fundamentele herbezinning op de verhoudingen tussen stad en land. Het is de kunst om steden sterk te maken en de regionale kernen en het landelijk gebied niet te verzwakken. Om te komen tot een goede symbiose tussen stad en land, tussen centrumgemeenten en omliggende regio’s, is het in elk geval van belang om te investeren in goede verbindingen over de weg, via het spoor en natuurlijk ook via fiets- en wandelpaden. Netwerken zorgen voor verbindingen, niet alleen tussen steden en dorpen, maar ook tussen mensen.
8
3
Samen sterker in Europa op basis van een gemeenschappelijke agenda
Europese agenda Als Europese regio is samenwerking over landsgrenzen heen een normaal fenomeen. De Europa 2020 strategie naar een duurzame inclusieve groei zal nu en in de toekomst steeds meer invloed hebben op lokale en regionale schaal. Brabant concurreert ook met andere Europese regio’s en daarbuiten. Brabant is een sterk merk, waarmee we ons voordeel kunnen doen. Het is een uitnodiging om onze krachten te bundelen. De VBG wil samen met de provincie werken aan een Europese Agenda om als eenheid te kunnen opereren in deze internationale en Europese context. Verder biedt het kansen om de juiste samenwerkingsvormen met partners in Europa en daarbuiten aan te gaan. Nu vinden we te vaak dat we te versnipperd opereren. Een gemeenschappelijke agenda gericht op duurzaamheid, innovatie en economische ontwikkeling, is daarom van belang. Steden en stedelijke regio’s nemen een belangrijke positie in bij de economische, sociale en territoriale ontwikkeling van Europa. Deze steden zijn onmisbaar in het streven naar duurzame economische groei en het creëren van banen. Een aandachtspunt blijft de grensoverschrijdende samenwerking. Grensgemeenten lopen structureel tegen knelpunten aan: arbeidsmarkt (fiscaliteit en sociale zekerheid), onderwijs (diploma-erkenning), veiligheid (hulpdiensten, politiesamenwerking), gezondheidszorg (patiëntmobiliteit), infrastructuur, culturele verschillen en bestuursstructuren. Deze gebieden vragen aandacht, waarbij samen met de provincie geschakeld kan worden.
10
4
Energie, klimaat en voedselproductie
Transitie Veel opgaven – denk aan klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit, voedselveiligheid en de grondstoffenproblematiek – zijn groot en hardnekkig en het zoeken naar oplossingen is niet alleen aan de overheid. Verder is duurzame ontwikkeling niet meer weg te denken uit ons dagelijks handelen als overheden. Energiebesparing, de transitie naar duurzame energie (en dus geen schaliegas!), en lokale initiatieven en coöperaties, waarin burgers zelf het initiatief nemen de transitie vorm te geven, vragen om een andere aanpak. De VBG wil samen met de provincie en andere partners werken aan een omslag. Of het nu gaat om energie, mobiliteit, woningbouw, economie of voedsel; in Brabant is men hiermee verrassend aan de slag. Praktijkexperimenten die van nut kunnen zijn om de gewenste systeemveranderingen te realiseren staan hoog in het vaandel. De VBG werkt in de komende vier jaar samen met de provincie, ondernemers, onderwijsinstellingen en inwoners aan praktijkexperimenten die bijdragen aan systeeminnovaties: een geheel andere manier van denken over voedselproductie, energie, landbouw en natuur en landschap, en een omslag in de organisatie en financiering ervan.
12
5
Economie en arbeidsmarkt
Economische structuur De Nederlandse economie toont duidelijke tekenen van herstel en daar moeten we uiteraard op inspelen. Het krachtiger, weerbaarder en duurzamer maken van onze economie, de kennisontwikkeling in Brabant op een hoger niveau brengen en verbinden aan het bedrijfsleven, is een gezamenlijke opgave. De dienstverlening aan ons bedrijfsleven in de vorm van goede werklocaties, goed en opgeleid arbeidspotentieel, bereikbaarheid en innovatiestimulering vraagt om een gemeenschappelijke aanpak van provincie en gemeenten. Uitgangspunt is daarbij: het creëren van werkgelegenheid en het versterken van een duurzame, meer circulaire, economische structuur die bovendien past in het digitale tijdperk. Arbeidsmarkt en werkgelegenheid is meer dan het aantrekken van nieuwe bedrijven. Het is in ieders belang dat we samen naar oplossingen zoeken voor de onderkant van de arbeidsmarkt en voor een goede aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. Een ander gemeenschappelijk punt is de werkloosheid. De werkloosheid is vooral hoog onder oudere werknemers en lager opgeleiden, maar ook onder starters op de arbeidsmarkt. De komende jaren willen de Brabants gemeenten samen met de provincie werken aan arbeidsmarktvernieuwing en een voorbeeld worden van een Europese regio waar het werkt. Initiatieven hiervoor zijn hier in de regio al bedacht zoals de Startersbeurs en de Meestersbeurs. Samen met de provincie, bedrijven en kennisinstellingen willen we werken aan een nieuwe Economische Impuls Brabant.
14
6
Cultuur en sport
Cultuur Cultuur is Brabant en deze culturele rijkdom is belangrijk voor de toekomst. Cultuur en creativiteit staan immers aan de wieg van innovatie. Kunst, cultuur en geschiedenis vinden we overal om ons heen. En Brabant is creatief, vernieuwend en voorloper in het aanjagen van projecten. Dit is waar Brabant haar identiteit aan ontleent. Het is de komende jaren van belang dat we samen hier weer een stap in zetten. De Designweek, Brabant C, en de Erfgoedfabriek zijn hier goede voorbeelden van. Samen kunnen we nog meer aanjagen, behouden en vernieuwen door gemeenschappelijk te programmeren en te investeren. En dan niet alleen in de steden, maar ook in de regionale kernen en het landelijk gebied. De grote diversiteit aan kunst en cultuur, moet het voor mensen van buitenaf aantrekkelijk maken om Brabant te bezoeken of om er zich te vestigen. Sport Sport is er in Brabant voor iedereen. Sport spreekt tot de verbeelding, inspireert, motiveert, emotioneert mensen en maakt energie los. In Brabant is sport en verenigingsleven onlosmakelijk met elkaar verbonden: een brede basis leidt tot een hoge top. Daarom is het van belang, dat provincie en gemeenten blijven investeren in breedtesport en talentontwikkeling, (top)sportevenementen, (top)sportaccommodaties en toegankelijkheid voor gehandicapten. De komende jaren willen we hier krachtig samen werk van blijven maken om de programmering en marketing van (on-brand) sport, cultuur, evenementen en recreatie in Brabant samen te doen. Brabant als vooraanstaande sportprovincie in Nederland en Europa: daar willen we ons als VBG wel aan verbinden. Voorzieningenniveau belangrijke vestigingsfactor Een provincie waarin het goed wonen, werken en leven is, trekt talent aan. Samen met de provincie willen we werken aan verbetering van het voorzieningenniveau, niet alleen op het terrein van cultuur en sport, maar ook op andere terreinen.
16
7
Nieuwe manieren van (samen)werken
Samenwerken Vandaag de dag, waar tijd- en plaatsgebonden werken niet meer aan de orde zijn, kunnen we ook anders samenwerken. Met het gezamenlijke traineeprogramma en het uitwisselen van management zijn de eerste stappen gezet om onze organisaties toekomstgericht te maken. We kunnen echter nog meer samen doen. Op het gebied van werktijden, sociale media en nieuwe werkvormen. Verder zijn er uitdagingen op het gebied van Big Data, open overheid en efficiency in de bedrijfsvoering. De formele rol van de provincie in het kader van het interbestuurlijk toezicht en het horizontaal toezicht, vraagt om samen te werken op basis van vertrouwen. Van de provincie wordt gevraagd overheden, bedrijven, onderwijs en burgers in een veranderende samenleving te verbinden. Hiervoor willen we de komende periode een programma afspreken waarin experimenteerruimte wordt geboden en gefaciliteerd. Tenslotte dient de provincie bij het ontwikkelen van beleid, diensten of wetgeving altijd de eindgebruiker als uitgangspunt te nemen. Dit zal in veel gevallen de burger zijn. Dienstverlening dient niet te zijn opgezet met de logica of processen van de organisatie als uitgangspunt. De doelen van de gebruiker dienen voorop te staan. De Brabantse gemeenten vinden het belangrijk dat de provincie de komende periode probeert te verbinden, ruimte creëert en de eindgebruiker van het beleid, de dienst of de wetgeving centraal stelt.
18
OPROEP TOT ACTIE 18 maart waren de Statenverkiezingen. Daarna wordt een bestuursakkoord opgesteld. Wij hebben er vertrouwen in dat u in uw afwegingen rond een nieuw bestuursakkoord, ruimte geeft om de komende vier jaar aan deze gezamenlijke agenda te gaan werken. Het zou mooi zijn als een nieuwe Agenda van Brabant een gezamenlijke en breed gedragen opdracht zou bevatten voor de periode 2015 – 2019. Zodat het ook voor onze kinderen en kleinkinderen fijn wonen, werken en leven is in het Brabant van de toekomst. Vereniging van Brabantse Gemeenten, Namens het bestuur, 20 maart 2015 Ina Adema Voorzitter
19
