B.S.P. 5e
Jaargang.
firMT.fmn
26 MAART
1898.
No. 19.
r
DE YBOÜW
feeitieiflaapci blad, p i l aai de oiflerliie opoeflii der vrouwen. W i j v r o u w e n v a n den n i e u w e n tijd zijn v e r p l i c h t e l k a n d e r b i j t e s t a a n . Ver-eenigd k o n d e n w i j d e wereld overwinnen.
Hoofdagente voor België: EMILIE CLAEYS, Kleistraat 95, Gent.
Bedaetie en Administratie: N. VAN KOL, Aywaille bij Luik.
K a n v r i j de m a n zijn w a a r de v r o u w In slavenkeetnen z u c h t ?
Inhoud: Ons kleine Goedje. — Een klein beetje Theosophie. — Van Felix. — Materialisme. — Aan Lotus. — Lotus en hare tegenstanders. — Inge zonden. —i Correspondentie. — Strijdpenning.
6n5
kleine Goedje. Liefkoozing.
o Moeders, hebt uw kindren lief, en laat Het hen aan warme kussen nooit ontbreken! W e e t g e w a t ge doet, M o e d e r s , w a n n e e r g e u w k i n d e r e n r e c h t v a n h a r t e liefkoost, j a , u w grooten zoon en u w bijna v o l w a s s e n dochter nog eens op u w e knieën trekt en hen zoent, alsof gij z e voor ' t e e r s t n a l a n g e a f w e z i g h e i d terug zaagt? Volgens pruikerige boeken over de opvoeding m o o g t gij h e n n i e t t e d r u k lief k o o z e n ; d a t ont w i k k e l t de zinnelijkheid, h e e t het. Ik denk er p r e c i e s o m g e k e e r d o v e r . H e t is m i j n v a s t e over t u i g i n g d a t die j o n g e m e n s c h e n h e t s t e r k s t zijn in d e n strijd t e g e n z i n n e l i j k e v e r l e i d i n g , die h e t i n n i g s t en h e t l a n g s t d o o r h u n n e m o e d e r s zijn geliefkoosd. I s d e zon k a r i g m e t h a a r s t r a l e n ? D e d a u w m e t zijn d r o p p e l s ? I n m i l d e n o v e r v l o e d be s t r a l e n zij de a a r d e , d r e n k e n zij h a a r g r o e n e n p l a n t e n d o s ; en uit den overvloed v a n w a r m t e , l i c h t e n l a f e n i s o n t s p r u i t e n d e b l o e s e m s die o n s oog v e r h e u g e n , r i j p e n de v r u c h t e n die o n s v o e d e n en v e r k w i k k e n . W e e , i n d i e n n i j d i g e w o l k e n de l e n t e z o n b e l e t t e n o n z e a a r d e t e h u l l e n in s t e v e n d e n g l o e d ! W e e , i n d i e n s n e r pende n a c h t w i n d e n den lavenden d a u w omzet t e n i n m o o r d e n d e n r i j p ! E e n e l e n t e zien wn' dan zonder bloesems, een herfstzonder vruchten. In h e t l e v e n d e s k i n d s i s d e m o e d e r d e zon e n d e l a v e n d e d a u w . H a r e k u s s e n zijn d e stralen die de s l u i m e r e n d e k i e m e n doen ont s p r u i t e n t o t l e v e n e n bloei, d e s t r e e l i n g e n h a r e r h a n d e n en h a a r k o o z e n d e w o o r d e k e n s zijn d e d r u p p e l e n , d i e zich f o n k e l e n d w i e g e l e n a a n d e g r a s s p r i e t , en in h e t h a r t d e r b l o e m e r u s t e n a l s l e v e n d e d e l g e s t e e n t e , v e r s i e r e n d en l a v e n d t e v e n s grasspriet en bloem. E n d e m o e d e r zou k a r i g zijn m e t l i e f k o o z i n g en k u s ? openen h a a r k i n d e r k e n s van zonne stralen en d a u w d r u p p e l e n , u i t vrees d a t de z o n n e s t r a a l v l e k k e n m o c h t b r a n d e n in h e t kleine gemoed, dat de d a u w d r u p p e l verrotting
Drukker en Hoofdagent v. Holland H. MASEREEUW, Binnenrotte 115, Rotterdam.
Abonnementsprijs per j a a r f 1,50 = fr. 8,00, bij vooruitbetaling. — Losse nummers 3 ct. zou t e w e e g b r e n g e n in h e t s m a c h t e n d e z i e l t j e ? O n z i n ! Luistert niet n a a r oude p r u i k m , m o e d e r s ! m a a r z i e t h o e m i l d e l i j k d e zon o n s h a a r stralen schenkt, hoe teederlijk de d a u w den dorst lescht der kleine bloemekens. En o v e r l a a d t u w e k i n d e r e n m e t k u s s e n , b a a d t ze in liefkoozingen. Zorgt d a t in later j a r e n de vage h e r i n n e r i n g a a n h u n eerste j e u g d zich voor h e n b e l i c h a m e in é é n l a n g e n , i n n i g e n k u s v a n m o e d e r ; z o r g t d a t u w k u s n o g op h u n l i p p e n ligge als een druppel d a u w , w a n n e e r het leven d e r v o l w a s s e n h e i d t o t h e n k o m t m e t zijne verleidingen. M a a r — r e i n i s d e z o n n e s t r a a l , en r e i n i s d e h e m e l d a u w ; en r e i n m o e t u w e l i e f k o o z i n g w e z e n e n u w k u s , o M o e d e r s ! N o o i t m a g zij de platte u i t d r u k k i n g wezen van hetzelfzuchtigz i n n e l i j k w e l b e h a g e n in e i g e n v l e e s c h e n bloed. De m o e d e r , w i e r k u s n i e t s a n d e r s b e t e e k e n t d a n d a t zij h a a r k i n d h e t m o o i s t e , h e t m o l l i g s t e , h e t s m a k e l i j k s t e v a n d e w e r e l d v i n d t , die m o e d e r v e r s t a a t niets van de zedelijke k r a c h t der l i e f k o o z i n g ; j a w e l l i c h t s c h u i l t e r git i n h a r e k u s s e n . E n d a t i s d e m o e d e r die voor h a a r a n d e r e k i n d , — h e t leelijke en m i s d e e l d e — n i e t s o v e r h o u d t . D a t i s d e m o e d e r die h e t o u d e r w o r d e n d e kind niet langer k u s t en streelt, het afscheept m e t een koel toegestoken w a n g , m i s s c h i e n wel m e t een spottend woord, terwijl zij h a a r a r m e n wijd o p e n t voor h a a r j o n g s t e h a a r m o o i s t e , h a a r l i e v e l i n g . . . De zon e n d e d a u w , zij k o e s t e r e n e n l a v e n h e t n e d e r i g s t e m o s j e zoo goed a l s d e b l o e i e n d e r o o s ; en d e m o e d e r die d e k u n s t v a n liefkuuieii verstiaiA k u s t al h a r e k i n d e r e n , d e m o o i e en de leelijke, d e k l e i n e n en d e g r o o t e n , e v e n t e e d e r . M i s s c h i e n d e leelijken e n d e g r o o t s t e n h e t i n n i g s t , o m d a t h a r e liefde h a a r veel w i j s h e i d d o e t o n t d e k k e n . E n k a l m , a l t o o s zich z e i v e n gelijk, d a l e n d e z o n n e s t r a l e n v a n u i t d e n h o o g e ; en k a l m , a l t o o s z i c h z e i v e n gelijk, s p r e i d e n d e d a u w s l u i e r s zich o v e r d e p l a n t e n w e r e l d u i t . Nooit v i n d t o n s halfrond, zich w e n t e l e n d n a a r h e t flosten, de z o n g e w e k e n v a n h a a r p o s t ; n o o i t z i e n , bij dalende nacht, de b l o e m k e n s te vergeefs u i t n a a r den lavenden d a u w d r o p . K a l m m o e t u w e liefde w e z e n , o Moeders, a l t o o s zich z e l v e g e l i j k : e n u i t die k a l m e liefde m o e t e n u w liefkoozintreu v l o e i e n , altijd bereid g e s c h o n k e n t e w o r d e n w a n n e e r h e t k i n d e r n a a r h o n g e r t en d o r s t . De k u s s e n e n d e s t r e e l i n g e n en d e liefdevolle w o o r d j e s die a l s v l a m m e n v a n h a r t s t o c h t op-
166
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E S L A A F A L S D E V R O U W .
s l a a n n a b u i e n v a n r e d e l o o z e drift, v a n n o r s c h h e i d z o n d e r r e d e n , v a n onbillijk k n o r r e n e n o v e r d r e v e n straffen, — z e m o g e n h e t k i n d e e n oogenblik troosten over geleden onrecht, — een opvoedende, e e n zedelijke k r a c h t gaat er niet v a n h e n u i t . Ze d o e n h e t k i n d d e n k e n a a n e e n s t r o o v u u r , d a t n u o p v l a m t en s t r a k s jn zich z e i v e n v e r t e e r t ; a a n h e t beekje d a t i n d e n w i n t e r zwelt en overloopt en in den z o m e r droog ligt; — n i e t a a n d e k o e s t e r e n d e z o n d i e altijd s c h i j n t , ook a c h t e r w o l k e n ; n i e t a a n d e l a v e n d e d a u w d i e altoos k o m t , e n a l t o o s e v e n r e i n e n frisch. D e m e n s c h is n u e e n m a a l e e n z i n n e n w e z e n . H e t g e e s t e l i j k e i n o n s is n u e e n m a a l v e r g r o e i d m e t h e t zinnelijke, tot afhankelijkheid toe. W e e h e m , w i e n s z i n n e n overvoed w o r d e n : h e t g e e s t e l i j k e in h e m k w i j n t , v e r h o n g e r t , g a a t dood. M a a r w e e ook h e m , w i e n s z i n n e n ondervoed w o r d e n , h o n g e r l i j d e n in e e n t i j d p e r k d a t de geest n o g niet m a c h t i g - g e n o e g in h e m is o m zich t e troosten over d a t g e m i s , o m geestelijken rijkdom t e distilleeren u i t a r m o e d e v a n h e t z i n n e n l e v e n . D i e n s g e e s t loopt g e v a a r zich in v e r k e e r d e r i c h t i n g t e o n t w i k k e l e n , misschien geheel abnornaal, ja, een tijdlang, — m i s s c h i e n wel voor altoos, teruggedrongen t e w o r d e n op d e n a c h t e r g r o n d d e s l e v e n s , o m d a t de zinnen, h o n g e r e n s m o e d e , zich vroeg of l a a t m e t w a r e n g e e u w h o n g e r w e r p e n op hetgeen h e n o n t h o u d e n werd, en zich i n h u n n e r a z e r n i j v o e d e n m e t draf, o m d a t v a n h e t z u i v e r e e n g e z o n d e b r o o d zij a l t o o s b l e v e n g e s p e e n d . W i e o o g e n heeft o m t e l e z e n e n e e n verstand o m n a t e denken, die verwijle langen tijd bij d e z e m i j n e w o o r d e n e n o v e r l e g g e z e in e i g e n g e m o e d . W a n t h e t i s h o o g s t g e w i c h t i g , e n v a n i n v l o e d op h e t l e v e n v a n i n d i v i d u e n e n d a t d e r k o m e n d e g e s l a c h t e n , w a t i k bedoel t e z e g g e n ; m a a r ik v i n d d e w o o r d e n n i e t o m h e t zoo d u i d e l i j k t e z e g g e n a l s ik w e n s c h t e . W i e d e w e e r k a a t s i n g , d e n golfslag v a n h e t g r o o t e algem e e n e l e v e n heeft w a a r g e n o m e n , g e v o e l d in e i g e n b o e z e m , d i e zal m i j v e r s t a a n , ook w a a r h e t mij niet g e l u k t mij volledig u i t t e d r u k k e n . Bij h e t k i n d is h e t g e e s t e l i j k e e l e m e n t n o g z e e r w e i n i g o n t w i k k e l d , h e t stoffelijke d a a r e n t e g e n h o o g s t l e v e n d i g en o p g e w e k t . E n w e e h e t k i n d , d a t i n zijn j o n g e j a r e n g e e n v o l k o m e n b e v r e d i g i n g v a n al zijn z i n n e l i j k e b e h o e f t e n o n t v a n g t ! d a t n i e t v o l o p heeft z u u r s t o f e n melk, beweging, spel, slaap en — liefkoozing. Ja, liefkoozing, zinnelijke liefkoozing, m a a r vergeestelijkt door datgene w a t een echte moed e r e r v a n m a k e n k a n . E r i s m a a r é é n tijdperk in h e t leven w a a r i n m e n n a a r h a r t e l u s t k a n liefkoozen en geliefkoosd worden, zonder eenigen prikkel v a n sexueel-zinnelijken hartstocht, en d a t is de kinderleeftijd; en er is m i s s c h i e n - m a a r é é n s c h e p s e l op d e w e r e l d d a t liefkoozen k a n zonder a n d e r e bedoeling d a n v a n die liefkoozing te m a k e n een middel tot zedelijke opvoeding, e e n voorbehoedmiddel tegen mogelijke sexueele afdwalingen in de t o e k o m s t , — e n d a t i s d e m o e d e r . E r zijn vaders m e t moederharten; er zyn gezinnen w a a r i n de vader beter, teederder, vrouwelijker is d a n d e m o e d e r ; m a a r in h e t a l g e m e e n gesproken k a n de vader nooit de moeder vervangen, k a n d e v a d e r n o o i t in zijn k u s d a t g e n e l e g g e n , er nooit datgene m e ê bereiken, w a t de moeder er in weet te leggen en er m e ê bereiken k a n . ' Op l e d e r e n a n d e r e n leeftijd e n in alle a n d e r e verhoudingen k u n n e n liefkoozingen worden
t o t e e n g e v a a r . D a t behoeven zij n i e t n o o d w e n d i g t e w o r d e n , m a a r h e t kan. W a a r de p e r s o n e n z e d e l i j k g e z o n d zijn, zijn o o k h u n n e gevoelens gezond en is h e t ook d e uiting dier gevoelens. Maar de m e n s c h is een raadsela c h t i g w e z e n , e n in d e m e n s c h h e i d , a l s g e h e e l g e n o m e n , b e s t a a t v e e l z i e k t e e n veel a a n l e g tot z i e k t e . . . . Voorkomen is beter d a n genezen; e n d a a r o m z i e t m e n d a n o o k d a t g e z o n d e volw a s s e n e n z i c h i n s t i n k t m a t i g b e p e r k e n in h u n n e liefkozingen onder elkander, en dit te eer e n t e g e m a k k e l i j k e r , n a a r m a t e zij i n h u n n e k i n d s heid rijkelijker h e b b e n gehad w a t h u n toekwam. Alleen h e t kind k a n zich baden in moederlijke l i e f k o o z i n g z o n d e r s c h a d e v o o r zijne r e i n h e i d ; a l l e e n d e m o e d e r l i j k e lief k o o z i n g i s n i e t v o o r o n t a a r d i n g onvatbaar, vooral w a n n e e r de m o e d e r m e e r of m i n d e r b e w u s t , s o m s zelfs g e h e e l o n bewust, t e v e n s opvoedster is. Menige m o e d e r i s o p v o e d s t e r bij i n s t i n k t , z o n d e r z i c h w i j s g e e rig rekenschap te k u n n e n geven van haar doen en laten. Zich r e k e n s c h a p k u n n e n geven is beter d a n o n b e w u s t h a n d e l e n , o m d a t m e n , w e t e n d e waarom m e n i e t s doet, a n d e r e n g e makkelijker tot d a t doen k a n overhalen. Maar reeds de onbewuste opvoedster is een zegen voor h a a r kinderen, en de o n b e w u s t e opvoedster, ik ben er zeker v a n , liefkoost h e n volop. Het kind, d a t onbedorven zinnenwezen, dat, w a n n e e r h e t ten m i n s t e gezond is n a a r lichaam e n ziel, n o p i t a a n h e t d e n k b e e l d „ l i e f k o o z i n g " d a t v a n „ s e x u e e l e b e g e e r t e of b e v r e d i g i n g " paart, het kind moet verzadigd worden v a n liefkoozingen. H e t snakt er naar, als de bloem n a a r z o n n e s c h i j n en h e m e l d a u w . D e m o e d e r , of zij d i e d e m o e d e r v e r v a n g t , i s d e a a n g e w e zen persoon o m het deze verzadiging der zinnen t e v e r s c h a f f e n op d e n leeftijd d a t h e t n o g g e schieden k a n in volkomen reinheid en zonder eenige bijgedachte. H e b t gij w e l e e n s goed g e l e t o p k i n d e r e n d i e n a a r h a r t e l u s t g e l i e f k o o s d w o r d e n ? Zij vertegenwoordigen een ander type dan de a r m e k l e i n e n d i e d o o r h a r t e l o o s h e i d , of k o e l h e i d , of verkeerde opvattingen der moedér, dit zinnent e v e n s z i e l e v o e d s e l m i s s e n . Zij d o e n d e n k e n a a n p l a n t e n d i e t e r r e c h t e r tijd g e n i e t e n v a n zon e n d a u w , v a n z u u r s t o f e n r e g e n . Zij h e b b e n i e t s r u s t i g s bij a l l e l e v e n d i g h e i d , i e t s n o r m a a l s bij a l l e o r i g i n a l i t e i t . Zij h e b b e n é é n groote bevrediging in h u n leven : de teederheid h u n n e r m o e d e r , stil e n z a c h t a l s d e g o d s l a m p voor h e t altaar der geloovigen, v a s t en onwrikb a a r a l s d e r o t s i n z e e . Zij h e b b e n é é n g r o o t e liefde i n h u n l e v e n : d e m o e d e r . V a n h a a r g a a n alle h u n l e v e n s s t r a l e n uit, t o t h a a r k e e r e n z e t e r u g ; i n h a a r l e v e n zij, b e w e g e n zij z i c h e n zijn z i j ; z o o a l s zij h e n e e n m a a l h a a r b l o e d gaf, e n l a t e r h a r e m e l k , e n zij b u i t e n d a t n i e t s behoefden o m t e groeien en zich t e o n t w i k k e l e n , zoo geeft zij h e n t h a n s al d e w a r m t e v a n h a a r w e z e n , z i c h o p e n b a r e n d óók, j a vooral, i n d e i n n i g e l i e f k o o z i n g ; - e n al w a t h e t l e v e n h e n geeft d a a r n e v e n e n d a a r b o v e n i s t o e g i f t . . . . G e l u k k i g e k i n d e r e n zijn h e t , d i e u i t s l u i t e n d bij d e m o e d e r b e v r e d i g i n g v i n d e n v o o r d e behoeft e n v a n ziel e n z i n n e n ; d i e n i e t m e t e e n h a r t j e vol o n b e g r e p e n v e r l a n g e n s e n o n v e r v u l d e w e n s c h e n r o n d d w a l e n i n e e n k o u d e w e r e l d , zoek e n d e zij w e t e n n i e t w a t , z e i v e n n i e t w e t e n d e w a t h e n s c h e e l t of o n t b r e e k t ; t o t d a t , i n d i e n h e t t o e v a l h e n g u n s t i g i s , e e n h é é l l i e v e juf-
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E S L A A F A L S D E V R O U W .
f r o u w op s c h o o l of e e n a n d e r e h a r t e l i j k e v r o u w , v e r s t a a n d e v a n w e l k e n honger die zoekende oogjes s p r e k e n , z a c h t k e h s de h a n d legt op h u n hoofdje, of e e n k u s d r u k t o p h u n l i p j e s . E n d a n e e r s t w e t e n z e w a t h e n o n t b r a k ; e n al d e liefde v a n h u n k l e i n e h a r t g a a t u i t n a a r degenen die h e n één droppel schonk u i t den b e k e r vol z o e t s , w a a r a a n d e a n d e r e n , d e g e lukkigen, naar hartelust zwelgen. H e b t z e lief, o M o e d e r s , u w k i n d e r e n ; e n laat het hen aan w a r m e kussen niet ontbreken! "Want n i e t a l t o o s i s h e t e e n b r a v e v r o u w d i e a a n u w k i n d d e a a l m o e s e e n e r r e i n e liefkoozing schenkt. H e t hongerende h a r t en de hong e r e n d e z i n n e n z o e k e n en v i n d e n h e t s o m s elders. H e t a a n k o m e n d e meisje, d a t door h a r e m o e d e r niet genoeg, niet innig genoeg en niet l a n g g e n o e g i s g e k u s t e n geliefkoosd, s t a a t veel m e e r d a n een a n d e r bloot a a n s e x u e e l e verleiding, in g e d a c h t e n en d a d e n . Zinnenw e z e n s zijn w e , o n z e z i n n e n v r a g e n , s c h r e i e n , schreeuwen o m bevrediging. Bevredigt ze bij U w k i n d e e r h e t v r a g e n i n s c h r e i e n , h e t s c h r e i e n in s c h r e e u w e n overgaat. Grijpt de m e t goed brood gevoede n a a r d r a f ? Zal h e t b i j n a of g e h e e l v o l w a s s e n m e i s j e , d a t i n h e t v e r t r o u w e l i j k s c h e m e r u u r t j e n o g e e n s bij m o e d e r kom't vrijen, ontijdige v e r l a n g e n s voelen o p k o m e n in h a a r h a r t ? Zal de a a n k o m e n d e j o n g e m a n , die zich niet s c h a a m t m o e d e r n o g g o e d e n n a c h t t e k u s s e n , zoo h a r t e l i j k e n t e e d e r a l s t o e n hij n o g e e n k l e i n e j o n g e n w a s , m o e d g e v o e l e n d e l i p p e n , w a a r m e d e hij h e t l i e v e gezicht zijner m o e d e r k u s t , t e bezoedelen m e t de k u s s e n v a n den te koop geboden wellust ? O, i k b e n e r z e k e r v a n , i n d i e n m é é r m o e d e r s o p v o e d s t e r s w a r e n , b e w u s t of o n b e w u s t ; i n d i e n zij v a n h a r e liefde e e n h e i l i g d o m e n v a n h a r e liefkoozingen e e n opvoedingsmiddel m a a k t e n ; i n d i e n zij h e t l i e f k o o z e n v e r h i e v e n t o t e e n h e i l i g e k u n s t , e n i n i e d e r e n k u s d i e n zij h a a r k i n d e r e n gaven iets legden van haar innigen w e n s c h o m ze rein t e h o u d e n v a n h e t k w a d e , ze t e w a p e n e n tegen de verleiding, — er zou m e e r r e i n e j e u g d zijn, e n m e e r o v e r w i n n i n g v a n h e t k w a d e , en m e e r i n n i g h u w e l i j k s g e l u k , e n m e e r stille tevredenheid buiten den huwelijksband. W a a r o m zijn e r z o n e n d i e n i e t t r o u w e n zoo l a n g h u n m o e d e r leeft, e n t o c h k u i s c h b l i j v e n ? W a a r o m zijn e r d o c h t e r s d i e a l l e h u w e l i j k s a a n z o e k e n afwijzen, t e n e i n d e te k u n n e n blijven bij e e n i n n i g geliefde m o e d e r , e n n o o i t b e r o u w voelen over h a a r besluit ? Omdat deze moeder d e z e k i n d e r e n g e h e e l e n al b e v r e d i g d e , o m d a t h a a r liefkoozingen h e n schadeloos stelden voor a l h e t g e e n zij v r i j w i l l i g opofferden, o m d a t h a a r liefde alzijdig w a s . D e z e g e v a l l e n zijn u i t z o n deringen en moeten natuurlijk uitzondering b l i j v e n . M a a r zij b e v e s t i g e n d e s t e l l i n g d a t m o e d e r l i j k e liefkoozingen, in overvloed geschonken, de zinnen v a n het kind voor het tegenw o o r d i g e bevredigen en voor de t o e k o m s t k a l m en rein houden ; en dat de wereld beter, reiner e n g e l u k k i g e r z o u zijn, i n d i e n a l l e m o e d e r s d e k u n s t v a n l i e f k o o z e n v e r s t o n d e n , e n e e n tijd l a n g de eerste, de éénige, de allesbevredigende liefde w a r e n h a r e r z o n e n e n d o c h t e r e n . D e m a n of d e v r o u w , w i e r k i n d s h e i d e e n p o ë e m w a s v a n i n n i g e vereering voor de m o e d e r , d i e z i c h d e n tijd n i e t d e n k e n k u n n e n pat h u n n e moeder er niet w a s , m e t open a r m e n e n o p e n h a r t , zijn n o o i t i n d e w e r e l d a l l e e n . Zij n e b b e n h u n h e i l i g e h e r i n n e r i n g . Hun levensscheepje is nooit zonder stuur: te m i d d e n
167
v a n s t o r m e n en orkanen is s o m s een woord, in e r n s t i g e o o g e n b l i k k e n g e s p r o k e n d o o r d e l a n g r e e d s overleden moeder, de poolstar die p l o t s e l i n g door d e w o l k e n b r e e k t , d e r o e i r i e m , w e g g e s l a g e n , m a a r d o o r d e gol v e n t e r u g g e s p o e l d : de doode m o e d e r 'redt n o g v a n u i t h a a r graf h e t l e v e n d e e n w o r s t e l e n d e k i n d . Nooit, n o o i t is h e t l e v e n t e e e n z a a m v o o r d e g e n e n d i e in h u n m o e d e r a l l e s v o n d e n : w a t zij h a d d e n s t e l t h e n s c h a d e l o o s v o o r h e t g e e n zij m i s s e n . En h u n geestelijk ik, s t e v i g en gezond g e w o r d e n o n d e r de leiding en de liefkoozing dier moeder, bezit é é n s e n v o o r goed d i e w o n d e r b a r e e i g e n s c h a p van kracht te putten uit zwakheid, armoede t e m a k e n t o t r i j k d o m , v a n m e n s c h t e zijn è n steeds m e e r te worden onder welke omstand i g h e d e n d e s l e v e n s ook. Die d é n z o n n e s c h i j n e n d e n l a v e n d e n d a u w der i n n i g s t e moederliefde o n t b e e r d e n in h u n l e v e n , w o r d e n m i s s c h i e n , al l e v e n d e , óók s t e e d s m e e r m e n s c h ; d o c h zij l e e r e n a l l e s bij t e g e n s t e l l i n g ; zij s t r u i k e l d e n m e e r d a n zij a n d e r s gedaan zouden h e b b e n ; h u n Inden is oneindig grooter, h u n strijd o n e i n d i g z w a a r d e r . En w e l k g e l u k her l e v e n h e n ook b r e n g e , h é t schoonste poëem ontbreekt er a a n : de herinn e r i n g a a n w a r m e m o e d e r k u s s e n in h e t p a r a d i j s eener gelukkige kindsheid. De m o e d e r , d i e h a a r k i n d e r e n r e c h t i n n i g h e e l t geliefd, e n ' r e c h t i n n i g g e l i e f k o o s d , k a n rustig haar oogen sluiten w a n n e e r h a r e u r e s l a a t . Ook al h e e f t zij n a a r h e t s c h i j n t h a r e t a a k n o g n i e t voltooid, i n w a a r h e i d is zij voltooid: h a a r k u s s e n , even w a r m a l s heilig, blijven voortgloeieii in h e t leven der k i n d e r e n d i e zij a c h t e r l a a t ; d e h e r i n n e r i n g a a n h a a r i n n i g h e i d e n t e e d e r h e i d blijft h e n b i j . D e ges t o r v e n m o e d e r , die in de korte s p a n n e h a a r s levens h a a r kinderen koesterde m e t de zonnestralen en d r e n k t e m e t de d a u w d r u p p e l é n h a r e r liefde, i s ook i n h a a r g r a f n o g e e n b e t e r e opvoedster en trouwere vriendin dan de lang l e v e n d e , d i e h e t h a r t h a r e r k i n d e r e n l i e t "verstijven in gebrek aan liefkoozing. I s e r d a n g e e n liefde m o g e l i j k z o n d e r liefk o o z i n g ? J a w e l . Allerlei o m s t a n d i g h e d e n , k a raktertrekken, opvoedkundige drogredenen, averechtsche vroomheid, k u n n e n er een moeder t o e b r e n g é n lief t e h e b b e n z o n d e r lief t e koozen'. M a a r d e k i n d e r e n , n a ï e v e z i n n e n w e z e n s a l s zij zijn, b e g r i j p e n d i e b l o e s e m l o o z e liefde n i e t , e n k e e r e n zich af v a n d e m o e d e r d i e h e n i n h u n d i e p s t e w e z e n o n b e v r e d i g d l a a t . E n t e laat', w a n n e e r het k w a a d niet m e e r te herstellen is, b e m e r k t de moeder s o m s dat de n a t u u r gaat b o v e n d e leer, en d a t d e z o n e n d e d a u w h e t b e t e r w e t e n e n b e t e r d o e n d a n wij m e n s c h e n , L a t e n wij w e z e n w a r m en weldadig!
als de zon èn de dauw,
O M o e d e r s , h e b t u w k i n d r e n lief, e n l a a t Het h e n aan w a r m e k u s s e n nooit o n t b r e k e n ! W i e w e e t w a t leed, w a t k o u h u n ' t l e v e n b r e n g t , E n h o e zij v r u c h t l o o s z u l l e n h u n k i e n n a a r E e n ' h a r t d a t hen v e r s t a a t en voor h e n klopt! G e l u k k i g w i e , a a n d' a a n v a n g z i j n e r b a a n E e n M o e d e r ziet, e e n E n g l e n b e e l d gelijk, En in de s c h a d u w van wier Serafsvleuglen Hij v e i l i g w a n d e l t t o t a a n ' t e i n d z i j n s w e e g s . W a t h e m h e t lot o n t z e i , u w liefde n i e t , o M o e d e r ! Moeder, é é n g e E n g e l d i e Z i c h z i j n e r ooit e r b a r m d e ! NELLIE.
5 S e p t . 1897.
168
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E S L A A F A L S D E
Een klein beetje Theosophie. D e g r o n d s l a g d e r z e d e l e e r en h e t peil v a n liet z e d e l i j k h e i d s g e v o e l v a n e l k v o l k s t a a n i n n a u w v e r b a n d m e t den h e e r s c h e n d e n godsd i e n s t v o r m , welke w e d e r een grooten invloed u i t o e f e n t op de b e s t a a n d e w e t t e l i j k e b e p a l i n g e n ; w a a r o m iedere verkeerde opvatting van den g o d s d i e n s t t o t b e d e r f v a n d e b r o n v a n liefde, licht en k e n n i s voert. W a s de groote idee van het vrouwelijk principe, v a n zijn m a c h t , zijn g e l i j k h e i d m e t h e t m a n n e l i j k e , z o o a l s d e z e ( n o g g e d e e l t e l i j k ) geb o e k t i s in o n z e n bijbel, b e t e r b e g r e p e n g e w o r d e n , d a n z o u d e n de k e r k e l i j k e o p v a t t i n g e n hiero m t r e n t n i e t z o o v e r a l s t h a n s zijn a f g e w e k e n v a n h e t i d e a a l d e s g r o o t e n M e e s t e r s , die zoo m a j e s t u e u s de beide h o e d a n i g h e d e n van h e t m a n n e l i j k e e n v r o u w e l i j k e i n z i c h v e r e e n i g d e , en z o u het ware begrip der n a t u u r van den mensch, w a a r v a n zijn w e l of w e e a f h a n g t , n i e t m e t z u l k een d i c h t e n s l u i e r b e d e k t zijn g e w o r d e n . I k b e a a m g e h e e l w a t i k o n l a n g s in e e n Duitsch tijdschrift las over de voortbrengende en scheppende krachten. „De m e e s t e m e n s c h e n w e t e n i n h e t g e h e e l n i e t , w a t zij door h e t g e s l a c h t e l i j k v e r k e e r e n door h u n n e e r v a r i n g e n als o u d e r s over h e t w e z e n d e s m e n s c h e n k u n n e n l e e r e n . N i e t zeld e n i s d a a r o m de e c h t e e n s c h o o l , w a a r d e s c h o l i e r t o t h o o g e r l e v e n s o p v a t t i n g w o r d t voorbereid. Wij moeten i m m e r s toch eerst de lagere g e h e i m n i s s e n b e g r i j p e n l e e r e n , e e r wij rijp zijn o m tot hoogere door te dringen. Bijzondernoodz a k e l i j k i s e c h t e r d e e c h t v o o r al d i e g e n e n , d i e zich in h u n o n w e t e n d h e i d inbeelden, dat de v o o r t b r e n g e n d e k r a c h t in d e n a t u u r i e t s verachtelijks en o n w a a r d i g s is. Die zóó d e n k t , s t a a t n o g a a n d e n v o e t v a n d e l a d d e r d e r m e n s c h e l i j k h e i d en m o e t e e r s t door h e t vergaren der m e e s t uitéénloopende e r v a r i n g e n l e e r e n , zijn g e e s t s t a p v o o r s t a p zóó t e l o u t e r e n , d a t hij eindelijk d o o r e e n v o l k o m e n begrip en algeheel e beheersching der lagere n a t u u r k r a c h t e n , in s t a a t w o r d t de h o o g e r e j u i s t t e v e r s t a a n . Z o o l a n g a l s hij e c h t e r v a n d e l a g e r e k r a c h t e n s l e c h t s d e a f s c h u w e l i j k e zijde z i e n k a n , zoo z o u hij v a n de g e e s t e l i j k e k r a c h t e n ook zeker slechts den boozen k a n t opmerken, w a n t o o k d e h o o g e r e k r a c h t e n k u n n e n t o t booze doeleinden gebruik worden. Hij die d e n o n g e h u w d e n s t a a t s l e c h t s u i t z e l f z u c h t k i e s t , hetzij o m de z o r g e n en de a a n het huwelijksleven verbonden verantwoordel i j k h e i d t e v e r m i j d e n , of u i t d w a z e , b l i n d e m i n a c h t i n g v o o r d e w e n s c h e n en b e h o e f t e n z i j n e r m e d e m e n s c h e n , of w e l o m d a t hij in h o o g m o e d d u r f t z e g g e n : „Ik b e n h e i l i g e r d a n gij, d a a r o m k a n i k u n i e t b i j s t a a n in u w n o o d , " z u l k e e n s c h e i d t zich, d o o r zijn v a l s c h e s t e l l i n g v a n d e n s t r o o m v a n h e t m e n s c h d o m af. E n d a a r de werkelijk vrijen zeer z e l d z a a m , en zij d i e z i c h i n b e e l d e n b o v e n h e t g e s l a c h t s l e v e n v e r h e v e n t e zijn z e e r t a l r i j k zijn, zoo o o r d e e l t de v o l k s s t e m o v e r h e t a l g e m e e n j u i s t a l s zij d e gelofte v a n h e t c e l i b a a t v o o r s l e c h t e n o n n a t u u r l i j k h o u d t , o m d a t d e z e in d e m e e s t e g e v a l l e n in h e t g e h e i m t o c h g e s c h o n d e n w o r d t . S l e c h t s d a n is d e m e n s c h w e r k e l i j k vrij a l s hij, w e l l i c h t in d e n loop v a n t a l l o o z e l e v e n s o p a a r d e , g e l e e r d heeft o m in d e a l l e d a a g s c h e i ersoonlijke betrekkingen van het m e n s c h e n l e v e n z i c h zelf v o o r a n d e r e n o p t e offeren; e n i e d e r d i e d e z e n p l i c h t g e d u l d i g v e r v u l t , b e v i n d t zich
VROUW.
in den stroom der n a t u u r l i j k e o n t w i k k e l i n g , terwijl d a a r e n t e g e n allen die zich a a n dezen plicht te vroeg onttrekken, tegen de n a t u u r handelen en de w a r e en gezonde o n t w i k k e l i n g v a n h u n m e d e m e n s c h e n in d e n w e g s t a a n . „Die o v e r w e i n i g g e t r o u w i s , zal t o t h e e r s c h e r o v e r v e e l g e s t e l d w o r d e n " , en s l e c h t s hij d i e g e l e e r d heeft o n z e l f z u c h t i g t e h a n d e l e n in d e gewone verhoudingen van het menschelijk leven, zal tot een hooger veld v a n w e r k z a a m heid geroepen worden. E r zijn v e l e m a n n e n e n v r o u w e n , d i e o n b a a t z u c h t i g h e i d slechts door t o e n e i g i n g tot e e n a n d e r w e z e n leeren k e n n e n . Deze t o e n e i g i n g n e e m t e c h t e r o p o n s g e b i e d m e e s t a l e e n geslachtelijken v o r m aan. De zoo b e g a a f d e s c h r i j f s t e r Olivia . S c h r e i n e r z e g t i n e e n h a r e r s p r o o k j e s : „In d e n o n d e r s t e n hemel voert het geslachtsleven den b o v e n t o o n ; in een hoogeren w o r d t er nog slechts w e i n i g a c h t op g e s l a g e n ; in d e n h o o g s t e n b e s t a a t h e t niet meer." Als een b e g i n n e r den h e m e l binnentreedt, zoo m o e t hij m e t d e n „ o n d e r s t e n " a a n v a n g e n ; d e ziel g r o e i t s l e c h t s l a n g z a a m ; zij k a n z i c h niet m e t éénen wiekslag van uit den afgrond der zelfzucht tot in den hoogsten h e m e l verheffen. W i j z e r e n n u t t i g e r v o o r d e g e m e e n s c h a p h a n d e l e n zij, d i e op d e z e w i j s d e n l a a g s t e n h e m e l b i n n e n t r e d e n , d a n zij die, m e e n e n d r e e d s door de vleugelen der vrijheid gedragen te w o r d e n , tóch nog i m m e r in de b a n d e n der zelfzucht g e v a n g e n blijven. N i e t d o o r e e n op z e l f z u c h t i g e b e w e e g r e d e n e n g e g r o n d e b e v r i j d i n g v a n d e k e t e n e n d e r pers o o n l i j k h e i d , w o r d e n d ë m e n s c h e n rijp v o o r den hoogeren en den hoogsten hemel, w a a r zelfs g e e n o n d e r s c h e i d d e s g e s l a c h t s m e e r b e s t a a t . Slechts enkele w e i n i g e n is h e t l e v e n in dien h o o g s t e n h e m e l , door h u n n a t u u r l i j k e n aanleg, h u n ingeboren m e n s c h , geheel natuurlijk ; zij zijn d e u i t v e r k o r e n e n o n d e r h u n n e b r o e d e r s , e n w a a r zij z i c h v e r t o o n e n v e r s p r e i d e n zij e e n u i t s t r a l i n g v a n z u i v e r h e i d v a n liefde i n h u n n e o m g e v i n g . De o v e r i g e n d a a r entegen, die slechts voor den l a a g s t e n h e m e l rijp zijn, m o e t e n e e r s t d o o r o n z e l f z u c h t i g s t r e v e n i n e e n of a n d e r e r i c h t i n g , v a a k d o o r d e school v a n h e t huwelijk, zich voorbereiden tot toelating in een hoogeren." I k w e e t n i e t of P l a t o en K o n g - f u - t s e g e h u w d zijn g e w e e s t ; m a a r G a u t a m a B u d d h a , p r i n s Siddartha, de heiland der B u d d h i s t e n , w a s dit v o l g e n s d e o v e r l e v e r i n g w è l ; hij b e t r a d a c h t e r eenvolgens de lagere en hoogere hemelen, w a a r v a n h i e r b o v e n g e s p r o k e n w o r d t ; ook in h e m openbaarde zich eerst het natuurlijke, later het geestelijke. Door m a a g d e l i j k h e i d v e r s t a i k n i e t a l l e e n d e maagdelijkheid van het lichamelijk organisme, iets dat soms van gedwongen onthouding het g e v o l g i s , m a a r ook e n m e e r n o g h e t c h r i s t e l i j k i d e a a l v a n g e e s t e l i j k e k r a c h t en m a c h t , d i e s l e c h t s d a a r b e s t a a t , w a a r g e e n s c h e i d i n g meeli s d e r m a n n e l i j k e en v r o u w e l i j k e p r i n c i p e n ; h e t is deze maagdelijkheid w e l k e door een diep geworteld instinct sinds onheugelijke tijden v o o r h e i l i g w o r d t g e h o u d e n . J e z u s z e i d e i n vrij duidelijke bewoordingen dat slechts weinigen in s t a a t w a r e n de waarheid te vatten o m t r e n t h e t g e s l a c h t s - en h u w e l i j k s l e v e n , o m d a t d i t e e n l o u t e r stoffelijke v r a a g w a s g e w o r d e n . In M a t t h e u s 19 : 1 — 12 b e v e s t i g t J e z u s , w a t zoo k i n d e r l i j k e e n v o u d i g in de v o o r s t e l l i n g
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E S L A A F A L S D E V R O U W . der verschillende hemelen werd weergegeven, h e t „ W a n t d a a r zijn g e s n e d e n e n , d i e u i t m o e d e r s lijve a l d u s g e b o r e n zijn, e n d a a r zijn g e s n e d e n e n d i e v a n d e m e n s c h e n g e s n e d e n zijn, e n d a a r zijn g e s n e d e n e n d i e z i c h zelf g e s n e d e n h e b b e n o m h e t koninkrijk der h e m e l e n " ; die dit v a t t e n k a n v a t t e het, d.w.z. de goddelijke idee der ware maagdelijkheid. De v e r d e d i g i n g d e r s t e l l i n g d a t d e m e n s c h h e i d v r o e g e r m e t s c h e p p e n d e k r a c h t begiftigd w a s , welke ontaard is tot de kracht van voortbrengen, wil ik tot een volgend no. uitstellen. Een korte v e r g e l i j k i n g d i e r k r a c h t e n , w e l k e in d e n m a k r o k o s m o s , = h e t h e e l a l , e n i n zijn e v e n b e e l d d e n m i k r o k o s m o s = d e n m e n s c h , w e r k z a a m zijn, alsook de f r a g m e n t e n v a n allegoriën, in de heilige schriften der verschillende volken welke hierop zinspelen, k u n n e n mij hierin totleiddraad strekken. A., S M a a r t . LOTUS.
Van felix. den H a a g 30 J a n . '98.
Waarde Mevrouw
Van Kol,
W a t een grappige vergissing omtrent den persoon v a n Felix. Maar n u k e n n e n Nellie en Felix elkaar, misschien beter dan anderen die j a r e n l a n g s a m e n h e b b e n o m g e g a a n ; ik w i s t w e l d a t m i j n b o e k j e w e e r k l a n k bij u z o u v i n d e n , m a a r t o c h w a s i k e r b i z o n d e r blij m e e d a t d i t z o o z é é r ' t g e v a l w a s e n ik d a n k u h a r telijk voor u w s y m p a t h i e k e beoordeeling. N a t u u r l i j k d a t w e in details n o g w e l ver s c h i l l e n . W e z i e n a l l e n d a t ' t z o o a l s 't n u gaat, verkeerd g a a r ; dat w e een anderen k a n t uit moeten, tegen den stroom op — maar/ioe, d a t is de vraag. W e zoeken ' t allen volgens o n s g e w e t e n , i e d e r m o e t ' t m e t z i c h z e l f uit v e c h t e n , voor zichzelf e e n pad zoeken. Mijn b o e k j e geeft ( b e h a l v e ' t 2 e h o o f d s t u k d a t d e ideeën v a n Tolstoi bevat) d a n ook mijn per s o o n l i j k e m e e n i n g e n w e e r ; v e l e n zijn e r d i e i n beginsel e n in dt groote dingen m e e g a a n ; m a a r d i e g e h e e l , in ALLES m e e g a a n , z u l l e n m a a r z e e r e n k e l e n zijn. Vooral d e v r a a g : k a n d w a n g , u i t zuiver m o t i e f v a n liefde, s o m s n i e t g o e d zijn — i s h e e l m o e i el ij k ; en t o c h geloof i k d a t h e t niet g o e d i s , in n o r m a l e g e v a l l e n t e n m i n s t e . W e l d r a n g , m a a r g e e n d w a n g . De b e z w a r e n d i e gij o p p e r t , h e b IK o o k g e v o e l d . I k m a a k t e v o o r 't eerst k e n n i s mer deze zienswijze op 't Congres v a n geheelonthoudig te Utrecht, toen Ds. Klein o p p o n e e r d e t e g e n Prof. V a l e t o n , e n m i j n e e r s t e i m p u l s i e w a s „dat is onmogelijk, d w a n g t e n g o e d e moet e r zijn, m e n moet d e z w a k k e n b e s c h e r m e n tegen de sterken", m a a r toch bleven zijn w o o r d e n BIJ mij h a n g e n e n w e r k t e n door, e n n u z i e i k DAT ' J gelijk: h a d e n e n i k zelf ongelijk. En ik geloof z e k e r d a t ' t bij u n a e e n poos o o k zo< i zal g a a n , e n d a t gij o o k z u l t v o e l e n d a t d w a n g , zelfs m e t d e b e s t e b e d o e l i n gen, niet anders kan zaaien dan verbittering; d a t 't h i e r o o k o p g a a t : w i e w i n d z a a i t z a l storm oogsten. I k v i n d a l s o v e f g a n g s - of o p v o e d i n g s m i d d e l w e t t e n n i e t v e r k e e r d , mits ze geen strafbepalin gen bevatten, d u s a l l e e n d i e n e n a l s r e g e l i n g e n of a l s e e n w e e r k l a n k v a n d e p u b l i e k e o p i n i e , als v o o r l i c h t i n g voor h e n w i e r g e w e t e n of wier verstand niet duidelijk genoeg spreekt. In e e n idiaal a n a r c h i s t i s c h e s a m e n l e v i n g k a n U
169
ik mij toch d e n k e n e e n r e g l e m e n t op de spoor w e g d i e n s t e n b . v . of o p d e p o s t e r i j e n . I k k a n mij ook d e n k e n , d a t er voor m a a t r e g e l e n v a n a l g e m e e n belang, voor dijken, voor rivierverbe tering, openbare werken, onderwijs enz. gelden noodig zijn; dat daartoe b e k w a m e menschen e e n billijke r e g e l i n g v e r z i n n e n : h o e v e e l n o o d i g is, e n h o e v e e l i e d e r d a a r t o e h e e f t bij t e d r a g e n , en d a t m e n d u s belastings-biljetten i n z e n d t . I e d e r w e e t d a n h o e v e e l hij i n b i l l i j k h e i d z a l m o e t e n contribueeren, en de m e e s t e n zullen dat d a n ook g a a r n e doen. Maar i e m a n d die h e t niet d o e t , m o e t n i e t i n d e g e v a n g e n i s g e z e t w o r d e n - Hij m o e t n i e t g e d w o n g e n w o r d e n , alleen g e d r o n g e n door de publieke opinie, die h e m d a n zal b e s c h o u w e n z o o a l s m e n n u i e m a n d b e s c h o u w t , d i e v a l s c h e o p g a v e n geeft v a n s u c c e s s i e of d e r g e l i j k e b e l a s t i n g e n . E r zijn z o o v e e l v o o r b e e l d e n o p k l e i n e s c h a a l v a n a n a r c h i e , d i e goed g a a n d o o r d a t d e p u b i e k e o p i n i e o p d a t p u n t g e v o r d e r d i s , d a t 't b e w i j s e r m . i. w e l m e e r i s g e l e v e r d , d a t t o c h w e l k a n o p g r o o t e r s c h a a l , mits men de publieke opinie er verder toe opleidt. E r zijn i m m e r s p l a a t s e n w a a r b . v . g e e n t r a m c o n d u c t e u r s zijn e n i e d e r r e i z i g e r u i t z i c h z e l f d e prijs v a n d e n r i t in e e n b u s j e d o e t , z o n d e r a n d e r e c o n t r o l e d a n d e p u b l i e k e o p i n i e . A l s m e n n i e t wist d a t zoo i e t s b e s t o n d , d a n z o u m e n z e g g e n : „zoo i e t s kan n i e t , w a n t m e n z a l e r m i s b r u i k v a n m a k e n , " e n ziet, h e t g a a t g o e d . Op o n z e e e r s t e m e e t i n g v e r l e d e n j a a r A u g u s t u s in denHaag, is a l s nieuwigheid besloten overeen k o m s t i g o n s b e g i n s e l d e n t o e g a n g s p r i j s vrij t e laten, n a a r ieders verkiezing. Men w a a r s c h u w d e ons, d a t er d a n heel w e i n i g zou i n k o m e n , m a a r integendeel, de opbrengst w a s prachtig, zoodat de Vegetarische bond en de H a a g s c h e onthou d e r s vereenigin gen voortaan s t e e d s de entree prijs o p h u n m e e t i n g s a a n d e v e r k i e z i n g v a n 't publiek overlaten. Leerplicht vind ik best, m a a r a l w e e r zonder strafbepaling. „Dan helpt 't niet" zult u mis schien zeggen. Toch wel, omdat m e n dan ten minste weet w a t goed is, en h e t besef v a n l e e r p l i c h t i n o n s v o l k d o o r zal d r i n g e n . M a a r i k geloof n i e t d a t wij ' t r e c h t h e b b e n o m i e m a n d , die o m w e l k e r e d e n e n d a n ook, m e e n t niet te m o e t e n handelen zooals de meer derheid in den lande d a t wenschelijk vindt, d o o r d i e m e e r d e r h e i d mag g e v a n g e n g e z e t worden. Drankwetten, daarop antwoordt onze v r i e n d v a n Mierop i n zijn b r o c h u r e , d i e i k u z a l t o e z e n d e n . J e z u s g e z e g d e „ d w i n g t z e in t e g a a n , " z a l w e l b e d o e l d zijn a l s m o r e e l e n d w a n g , of l i e v e r d r a n g ; i k geloof n i e t d a t J e z u s i e m a n d bij zijn k r a a g z o u h e b b e n k u n n e n p a k k e n of d i t d o o r p o l i t i e a g e n t e n z o u h e b b e n willen laten doen o m h e m t e doen i n g a a n . De i n q u i s i t e u r s i n d e r t i j d , a l t h a n s s o m m i g e n v a n h e n , z u l l e n w e r k e l i j k u i t liefde d e k e t t e r s op d e n b r a n d s t a p e l h e b b e n g e b r a c h t , o m t e n m i n s t e h u n of a n d e r e r ziel t e r e d d e n , w a t zij van hooger w a a r d e vonden d a n 't lichaam, — e n t o c h d e d e n zij v e r k e e r d . W e k u n n e n n o g zoo m e e n e n goed t e d o e n , e n t e n s l o t t e k a n 't verkeerd zijn: o n g e l u k k i g d a n als wij onze m e e n i n g k r a c h t h e b b e n b i j g e z e t door g e w e l d ! A u t o r i t e i t i s goed, z o o l a n g zij zich ( v o l g e n s h e t l i e f d e b e g i n s e l ) b e p e r k t t o t zedelijk over wicht. H e t voorbeeld v a n J e z u s en de wisse l a a r s i n d e n t e m p e l w i j s t a l l e e n o p zedelijk o v e r w i c h t . W a n t l a a t i e m a n d z o n d e r zedelijk o v e r w i c h t e n alleen s t e u n e n d e op l i c h a a m s -
170
G E E N S L A A P I S ZOO T E N V O L L E S L A A P A L S D E VKOTJW.
kracht, h e t eens probeefen óp een m a r k t , d e t a f e l t j e s o m t e g o o i e n e n d e k o o p l u i af t e ranselen, die daar zitten k r a c h t e n s v e r g u n n i n g v a n d e n m a r k t m e e s t e r ? Die p e r s o o n zal d a a r n i e t veel s u c c e s v a n h e b b e n e n g a u w m e t vereende krachten tot kalmte gebracht worden. M a a r d a t d a t m e t J e z u s niet g e b e u r d e , e n d a t de w i s s e l a a r s zich lieten wegjagen toont d a t zij voetden d a t hij gelijk h a d . I k v i n d h e t ' t h e e r l i j k d a t gij u w k i n d e r s w i l t v o o r l e z e n u i t m i j n boekje. Ik geloof o o k d a t d e g r o o t e k r a c h t t e n g o e d e op h e t v o l k m o e t u i t g e o e f e n d w o r d e n d o o r d e k i n d e r e n op t e l e i d e n in d i e richting, z o o a l s o.a. d e N e d . K i n d e r b o n d d o e t e n z o o a l s , gelijk u i t de Vrouw blijkt, gij o o k altijd a a n r a a d t t e d o e n e n zelf ook doet, Ik v o o r m i j a c h t d e k e u s n i e t t w i j f e l a c h t i g in 't geval v a n oorlog m e t P r u i s e n . H e t is en blijft s l e c h t e e n j o n g e n D u i t s c h e r t e d o o d e n of t e k w e t s e n : i e m a n d d i e öf t e g e n zijn w i l t e n o o r l o g i s g e g a a n öf i s o p g e z w e e p t d o o r d e n m i l i t a i r e n g e e s t d i e d a a r e e n i e d e r bezielt, d e n K e i z e r ' t m e e s t e , en d i e d e o n n a d e n k e n d e n en onontwikkelden meesleept. En zoo'n d w a l e n d e persoon, die gedwongen of m i s l e i d m e e t e n oorlog o p t r e k t , z o u d e n wij d o o d e n ? e n m i s s c h i e n zijn o u d e m o e d e r of j o n g vrouwtje ongelukkig m a k e n ? A l s u w zoon n i e t zijn n e k zou w i l l e n b u i g e n d a n z o u hij d a t ook n i e t b e h o e v e n t e d o e n . Hij •kan öf ' t l a n d v e r l a t e n öf w e i g e r e n b e l a s t i n g t e b e t a l e n of k r i j g s d i e n s t t e v e r r i c h t e n öf d e bevelen v a n de overheerschers op t e volgen. Er zouden h e m dan onaangenaamheden wachten, misschien meer, misschien minder dan hem g e w a c h t z o u d e n h e b b e n a l s hij a l s s o l d a a t w a s o p g e t r o k k e n , m a a r i n i e d e r g e v a l zijn g e w e t e n z o u r e i n zijn v a n m e n s c h e n m o o r d . I k voel m i j o o k v a n a l l e p a r t i j e n ' t m e e s t a a n g e t r o k k e n tot de sociaal-democraten. Ik b e s c h o u w h e n e n o n s a l s d e Noord- e n Z u i d p o o l v a n é é n m a g n e e t , zoo v e r m o g e l i j k v a n e l k a a r e n t o c h e l k a a r a a n t r e k k e n d . M a a r ik geloof d a t h u n g r o o t e fout i s d a t zij t r a c h t e n h u n d e n k b e e l d e n t e v e r w e z e n l i j k e n d o o r g e w e l d , zij 't niet door revolutie, d a n l a n g s p a r l e m e n t a i r e n w e g , door d e m e e r d e r h e i d t e k r i j g e n e n zoo d e w e t t e n t e wijzigen in h u n geest. Maar de t e g e n s t a n d e r s , d i e d a n in d e m i n d e r h e i d zijn, zij d i e geen g e m e e n s c h a p w i l l e n v a n p r o d u c t i e m i d d e l e n of geen afschaffing v a n p r i v a a t b e z i t ; zij z u l l e n z i c h v e r d r u k t v o e l e n , e n d e n v r o e g e r e n toestand betreuren, en hierin zal de k i e m blijven l i g g e n v a n e e n o n s t a b i e l e n t o e s t a n d , e n van een noodzakelijkheid o m m e t d w a n g en geweld den toestand te h a n d h a v e n . Als de sociaal d e m o c r a t e n één middel slechts h a d d e n o m h u n ideeën te verwezenlijken, en d a t middel w a s : overtuiging van andersdenkenden, dan g i n g ik m e t h e n s a m e n . I k geloof n i e t d a t d e n m e e s t e n s o c i a a l - d e m o c r a t e n de ontheffing v a n h e t volk v a n allen S t a a t e n a l l e m a c h t , zooals g e z e g t , v o o r oogen staat. M i s s c h i e n bij e n k e l e n , m a a r i k ' geloof n i e t d a t h e t veel g e z e g d w o r d t , e n d a t d u s d e g r o o t e m e e r d e r h e i d d a t beseft. Ik w e e t w e l d a t d e s o c i a a l - d e m o c r a t e n d e a n a r c h i s t e n b e s t r i j d e n , m a a r w e e t n i e t d a t zij e r k e n d h e b b e n d a t d e a n a r c h i s t e n e n zij het zelfde e i n d d o e l v o o r o o g e n h e b b e n . I k s t e l m i j d e z a a k zóó v o o r : I e m a n d i n Leiden wonende, die naar A m s t e r d a m wil, k a n t w e e wegen inslaan. Een boemel trein n e m e n
d i e n a a r A m s t e r d a m g a a t , of e e n s n e l t r e i n n e m e n n a a r D e n H a a g e n d a n m e t d e n bliksemtrein van Den Haag naar Amsterdam. Ik b e n v o o r h e t e e r s t e s y s t e e m : i k b e n d a n z e k e r d a t i k op d e n g o e d e n w e g b e n . G i j , die e v e n a l s ik n a a r A m s t e r d a m wilt, v e r k i e s t den t w e e d e n w e g , en (het beeld weggelaten) w i l t t h a n s n o g d e n t e g e n g e s t e l d e n w e g op v a n uitbreiding v a n • s t a a t s m a c h t , o m later, als h e t v o l k d a a r d o o r m e e r is o p g e v o e d , d e s t e s n e l l e r den Staat t e k u n n e n doen afsterven. I k geloof d a t d e t w e e d e w e g g e v a a r l i j k i s . De t r e i n z o u D e n H a a g w e l e e n s voorbij k u n n e n stoomen, en s t e e d s v e r d e r v a n den goeden in d e v e r k e e r d e richting g a a n . De u i t b r e i d i n g v a n S t a a t s d w a n g e n S t a a t s gezag zou de k i e m e n k u n n e n leggen v o o r e e n r e a c t i e d i e al ' t s c h i j n b a a r g o e d e d a a r v a n t e n i e t d e e d . I k geloof i n ' t a l g e m e e n d a t m é n nooit, o m iets goeds t e bereiken, 't v e r k e e r d e m a g d o e n . „ H e t doel h e i l i g t d e m i d d e l e n " , w a s d e l e u s d e r i n q u i s i t i e . Zelfs al i s h e t doel n o g zoo h o o g e n h e i l i g e n ' t m i d d e l n o g z o o w e i n i g verkeerd — toch m a g h e t niet, d a t zegt m i j n g e w e t e n m i j . E n gij z u l t d a t w e l m e t mij e e n s zijn of w o r d e n , d a a r twijfel i k n i e t a a n . Zeker w e e t ik d a t de sociaal-democratie n i e t s te maken heeft m e t een m a t e r i a l i s t i s c h e wereldbeschouwing. Ik h e b i n v e r g a d e r i n g e n e n ook e e n s i n De Vrouw v e r d e d i g d d a t d e w a r e Christenen e n de w a r e soc.-dem. bondgen o o t e n m o e t e n zijn. I k h o o p d a t d e z e brief o n s n o g i e t s n a d e r t zal b r e n g e n t o t e l k a a r . Met v r i e n d e l i j k e n g r o e t , . U w dienstwillige Felix.
• •
fJieuw-Maltusianisme. Aan
Lotus.
L o t u s , L o t u s ! ' gij h e b t h e t e e n p a a r l e d e n d e r Med. F a c . t e b o n t g e m a a k t m e t u w s t e l lingen o m t r e n t het schadelijke der Nw-Malthvoorbehoedmiddelen. Eén h u n n e r vergenoegde zich m e t e e n afkeurend oordeel i n e e n persoon lijk s c h r i j v e n a a n m i j ; e e n a n d e r w i l d e u z e l v e e e n b e e t j e a faire n e m e n . M a a r d a a r gij z e g t te spreken op gezag v a n een m e d i c u s , en h e t g e e n a b s o l u u t n i e u w v e r s c h i j n s e l is d a t m e d i c i elkander tegenspreken, w e n d ik h e t o n w e e r — dat t r o u w e n s m a a r e e n klein buitje w a s , — v a n u w hoofd af, e n s t e l m i j z e l v e a a n t o t bliksemafleider. W a n t als hier i e m a n d op de vingers getikt m o e t w o r d e n , d a n b e n i k h e t . D a a r De Vrouw geen medisch vakblad is en ik geen m e d i s c h e specialiteit ben, w a r e h e t wijzer geweest u w e p h i l i p p i c a t e g e n h e t N w . - M a l t h . öf n i e t t e p l a a t s e n , öf o n d e r v o o r b e h o u d , o f w e l h e t v o o r a f a a n een dokter t e r beoordeeling te zenden. Enfin, m e n b e d e n k t n i e t altijd a l l e s , e n d a a r e n b o v e n , ik h a d d e r g e l i j k e b e z w a r e n al e e n s m e e r h o o r e n inbrengen. N u , d e d o k t e r in k w e s t i e z e g t d a n , d a t gij m e e r h e b t g e z e g d d a n gij v e r a n t w o o r d e n k u n t : „dat de doctoren nog niet w e t e n hoe k a n k e r o n t s t a a t ; eh d a t het bewijs n o g niet geleverd is d a t een goed geappliceerde b a a r m o e d e r k r a n s ooit g e v a a r l i j k zou k u n n e n w o r d e n v o o r d e gezondheid van een vrouw. In den beginne heeft m e n d i t w e l g e v r e e s d , m a a r d e e r v a r i n g heeft h e t t e g e n d e e l b e w e z e n . " H i e r m e d e d e „ w e d e r p a r t i j " ook g e h o o r d z i j n d e
GEEN SLAAF IS ZüO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW. in d e z e k w e s t i e , k u n n e n wij d e z e a l s a f g e d a a n beschouwen en de beslissing verder over laten a a n de ervaring en de toekomst. E n w a a r ik p l a a t s g u n a a n z o o v e l e r l e i b e schouwingen : idealistische, theosophische enz. e n z . m a g i k a a n e e n v e r d e d i g e r v a n h e t Materialisme h e t w o o r d n i e t w e i g e r e n .
Materialisme. O n d e r d e s c h o l a s t i e k e k e r k v a d e r s in d e m i d d e n e e u w e n i s e e n e e u w e n l a n g e strijd g e v o e r d : de zoogenaamde „Realisten," den verheven P l a t o v e r e e r e n d e , h i e l d e n het g o e d e , het s c h o o n e , het w a r e voor op z i c h zelf b e s t a a n d e z a k e n , w e l k e r e e d s v ó ó r d e stoffelijke d i n g e n a a n w e z i g w a r e n , e n zij s c h o l d e n d e a n d e r e n , d i e d i t n i e t geloofden u i t v o o r „ N o m i n a l i s t e n . " Deze l a a t s t e n v e r e e r d e n d e n n a t u u r o n d e r z o e k e r Aristoteles. Een soortgelijke strijd w o r d t er in onze eeuw e n g e v o e r d o v e r d e v r a a g of e e n g e e s t e l i j k l e v e n a f z o n d e r l i j k b e s t a a t ; w i e d i t n i e t gelooft, w o r d t door de kerkelijke partijen uitgescholden v o o r „ M a t e r i a l i s t , " alsof m e n z e g g e n w i l d e : „jelui m a t e r i a l i s t e n gelooft a l l e e n a a n d e stof, a a n de m a t e r i e , m a a r w i j , wij h e b b e n d e h e e r lijkheid v a n h e t g e e s t e l i j k l e v e n . " Zóó e e n v o u d i g i s d e z a a k e v e n w e l n i e t . D e materialisten hebben evengoed h u n gedachten, h u n g e v o e l s i m p u l s e n h u n w i l s k r a c h t , zij h e b b e n e v e n g o e d h u n g e e s t e l i j k l e v e n , a l l e e n , zij e r k e n n e n deze v e r m o g e n s niet als iets dat op z i c h z e l f s t a a t . Zij b e s c h o u w e n d e p s y c h i s c h e functies niet a l s afgescheiden van h e t celleleven, m a a r als de hoogste uiting daarvan. Voor d e n m a t e r i a l i s t s t a a n stof e n g e e s t t o t e l k a a r als oorzaak en gevolg, en j u i s t daardoor i s h e t g e e s t e l i j k l e v e n v a n vele m a t e r i a l i s t e n z u l k e e n rijk e n g e z e g e n d l e v e n g e w e e s t i n d e n d i e n s t d e r m e n s c h h e i d , o m d a t zij h e t v e r band van oorzaak en gevolg niet u i t h e t oog hebben verloren. Gaat m e n echter evenals Plato en P a u l u s d e ziel v a n d e s t o l s c h e i d e n , d a n v e r v a l t d e g e h e e l e e v o l u t i e v a n h e t c e l l e l e v e n e n al h e t m o o i e i s e r af. D a a r o m getroosten w e o n s g a a r n e d e n scheldn a a m : „Materialist" ; h e t is de eeretitel v a n de martelaren der wetenschap. D e . J . R. Deze beide artikeltjes vonden in 't vorig n u m m e r geen plaats meer. N.
Lotus en haar tejenstanders. I n ' t g e h e e l h e b b e n z i c h t o t o p h e d e n (7 M a a r t ) personen tegen de stellingen v a n Lotus o m t r e n t h e t N w . Malth. v e r k l a a r d : één doctores, die er als 't w a r e m i n a c h t e n d de schouders o v e r o p h a a l d e ; é é n leek, d i e k a l m e n w a a r d i g zeide „dat m e n omtrent het sexueele vraagstuk e e n e eigene opinie hebben k a n en m a g , m a a r d a t m e n n i e t h e t r e c h t heeft v a l s c h e v o o r s t e l lingen o m t r e n t de gevolgen v a n h e t N w . Malth. in omloop te brengen ;" — en t w e e heeren d o c t o r e n , w i e r I n g e z . S t u k k e n ik e c h t e r n i e t p l a a t s w e g e n s d e n d a a r i n h e e r s c h e n d e n spottenden, schier vinnigen toon. E e n toon, die m i j d o e t v e r m o e d e n d a t L o t u s h e t m o e t ontg e l d e n v o o r h a a r z e l v e d i e ' t schreef, e n v o o r m i j d i e h e t o p n a m e n L o t u s zelfs p r e e s . Heeft L o t u s , d o o r h a r e u i t l a t i n g e n t e g e n o v e r
vier
171
het N w . Malth. een bok geschoten, — laten w e a a n n e m e n e e n b o k zoo g r o o t a l s e e n v o o r w e r e l d lijke m a m m o u t h , — d a n v e r d i e n t zij d a a r v o o r op d e v i n g e r s g e t i k t t e w o r d e n ; e n ik m e d e , o m d a t ik het zonder voorbehoud o p n a m . Maar s p o t a c h t i g e t o e s p e l i n g e n op L o t u s ' t h e o s o p h i s c h e b e g r i p p e n zijn d a a r b i j niet geoorloofd. Lotus t o c h w a s v o l k o m e n eerlijk, e r n s t i g en v e r d r a a g z a a m . In plaats v a n , door h e t geslachtsleven in z i c h z e l f onrein t e n o e m e n , e e n k a a k s l a g t e geven a a n alle l i e f h e b b e n d e echtgenooten e n t r o u w e o u d e r s , n o e m t zij h e t i e t s d a t „ n i e t onrein is, m a a r tot h e t natuurlijke dierlijke leyen behoort," een qualiflcatie die zeer zeker n i e t s t u i t e n d k a n zijn v o o r a a n h a n g e r s d e r materialistische wereldbeschouwing, en evenm i n voor d e g e n e n die a a n n e m e n d a t o n s eigenlijke l e v e n z i c h p a s o n t p l o o i t n a o n s tijdelijk aardsch bestaan. W a a r zij b e w e e r t d a t d e m e n s c h , d i e e r n a a r streeft h e t goddelijke in zich te o n t w i k k e l e n , m e t s e x u e e l l e v e n n i e t s te m a k e n heeft, i s zij, a l s Theosoof, v o l k o m e n i n h a a r r e c h t . I m m e r s , a l s ik s o m m i g e d i n g e n w è l b e g r e p e n heb, n e m e n de Theosophen a a n d a t s o m m i g e geesten n o g m a a l s op aarde terugkeeren, niet o m d a t zij v o o r z i c h z e i v e n n o g e e n z u i v e r i n g s p r o c e s n o o d i g h e b b e n , m a a r o m d a t zij d e lijdende en strijdende m e n s c h h e i d m e t h u n meerdere ervaring dienen willen. Natuurlijk, dat zulke „gereïncarneerden" het aardsche en speciaal h e t sexueele bestaan m e t andere o o g e n b e s c h o u w e n d a n zij d i e h i e r n o g w e z e n moeten. D a t e r k e n t L o t u s d o o r t e z e g g e n d a t h e t n a t u u r l i j k e a a n h e t g e e s t e l i j k e voorafgaat, en d a t n o g niet iedereen in s t a a t is h e t volle l i c h t d e r g e e s t e l i j k e w a a r h e i d t e v e r d r a g e n , n o g n i e t i e d e r e e n zijn v o l l e s c h a t t i n g aan h e t geestelijk leven betalen k a n . Als o v e r g a n g s s t a d i u m t o t e e n m e e r g e e s t e lijk b e s t a a n s t a a t L o t u s d e n n a t u u r l i j k e n m e n c h een rein en ernstig huwelijksleven toe, — en ik z i e n i e t i n w a a r o m zij h i e r i n m e e r s p o t v e r d i e n t d a n d e a p o s t e l P a u l u s of d e D u c h o boren in R u s l a n d , die beiden z e g g e n : t r o u w e n i s goed, m a a r k u i s e n blijven i s b e t e r . T o t z o o v e r heeft L o t u s n i e t s b e t o o g d d a t s p o t of v i n n i g h e i d v e r d i e n t . I n t e g e n d e e l , d o o r h e t g e s l a c h t s l e v e n t e n o e m e n „dierlijk e n n a t u u r l i j k m a a r niet onrein", e n h e t k u i s c h - c e l i b a t a i r e l e v e n te brengen onder een geheel andere rubriek, — namelijk die van h e t zuiver-geestelijke bestaan dat hier op a a r d e reeds door e n k e l e bijzondere i n d i v i d u e n k a n w o r d e n geleid,— heeft zij w e r k e lijk a a n d e k w e s t i e m e e r h o u v a s t g e g e v e n d a n wij a l l e n , d i e r e d e t w i s t t e n o v e r r e i n of o n r e i n , z o n d e r m e e r . H a d L o t u s , op g r o n d h a r e r g e e s telijke aspiratiên, alle geslachtsleven onrein g e n o e m d , — ik h a d h a a r s t u k n i e t g e p l a a t s t , — die stelling behoefde toch niet tot in h e t oneindige herhaald te worden ! — N u echter o p e n t zij o n s e e n g e z i c h t s p u n t d a t i n m e n i g e ziel leiden k a n tot een verzoenende beschouwing van h e t zeer i n g e w i k k e l d e en voor velen zeer v e r o n t r u s t e n d e s e x u e e l e v r a a g s t u k . Voor e e n v o u d i g e z i e l e n t o c h ligt e r in L o t u s „ l a n g z a a m ontwassen aan het natuurlijk stadium" méér t r o o s t e n b e m o e d i g i n g d a n i s Mej. J . ' s e n Magda's vernietigend „onrein." D o c h w a a r L o t u s h e t N w . M a l t h . e e n e „abom i n a t i e " n o e m t i s zij w e l w a t h a r d v a n u i t d r u k k i n g . I n t u s s c h e n , d a a r zij v e r k l a a r t zelve e e n e a a n h a n g s t e r d i e r l e e r t e zijn g e w e e s t , veroord e e l t zij n i e t e n k e l anderen, m a a r ook h a a r
172
G E E N S L A A F I S ZOO T E N V O L L E S L A A P A L S D E V E O U W .
eigen vroegere zienswijze. Dat o n t n e e m t a a n h a a r oordeel toch h e t eigengerechtige d a t h e t anders hebben zou, d u n k t mij. Hare zienswijze o m t r e n t de gevolgen v a n h e t N w . M a l t h . i s m o g e l i j k o n j u i s t . 1) M a a r zij h e e f t z e v a n e e n d o c t e r , z e g t zij. E n d e l a a t s t e a a n v a l l e r v r a a g t : „of L o t u s h a a r z e g s m a n n o e m e n w i l , d a n w e l of d e z e zelf z i j n e s t e l l i n g e n wil bewijzen." W i t Lotus mij den n a a m v a n dien z e g s m a n m e e d e e l e n , d a n w i l ik d i e n p a r t i c u l i e r w e d e r overbrengen a a n den vrager; de heeren k u n n e n e r d a n p e r brief of i n e e n v a k b l a d o v e r d i s c u - . teeren. I n De Vrouw m a a k ik d e z e k w e s t i e l i e v e r n i e t t o t o n d e r w e r p v a n d i s c u s s i e . (2) Billijkh e i d s h a l v e n a m ik r e e d s h e t z a k e l i j k e u i t d e n brief v a n d e n e e r s t e n i n z e n d e r o v e r . Billijkheidshalve plaats ik u i t dien v a n d e n tweeden i n z e n d e r e e n a a n h a l i n g u i t e e n w e r k v a n Dr. H . Treub, die in die zaken voor een autoriteit g e l d t . D a t i s voor d e l e z e r e s s e n v a n De Vrouw v o l d o e n d e , i n z o o v e r r e zij o p d a t p u n t e e n g e r u s t s t e l l i n g b e h o e v e n . E n d e z a a k zal hierm e e , hoop ik, tot aller tevredenheid beëindigd zijn, z o n d e r d a t e r e e n t o o n h e b b e w e e r k l o n k e n die n i e t i n o v e r e e n s t e m m i n g i s m e t d e n h e e r s c h e n d e n t o o n v a n De Vrouw.
voor zijn k n a a p , a l s d i e liefde zich n i e t u i t t e in g e s l a c h t s g e m e e n s c h a p m e t h e m . V o o r b e e l d : S o c r a t e s liefde v o o r A l c i b i a d e s . "Wie h i e r v a n m e e r w i l w e t e n , k o o p e „ P l a t o ' s Gast mahl, Universal-Bibliotheek Eeclam no.927. P r i j s f 0.15, e n l e z e e e n s h e t p r a c h t i g e 84e c a p u t (blz. 71).
Met de meeste
hoogachting,
L. P . D.
Reibrmklecdiug. Bij d e d r u k k e r i j „ T r i o " t e ' s - G r a v e n h a g e i s t e g e n d e n prijs v a n 10 c e n t v e r k r i j g b a a r e e n e brochure „Iets over vrouwenkleeding en gezondheid", die de belangstelling v e r d i e n t v a n allen die o v e r d i t o n d e r w e r p n o g n i e t g e n o e g n a d a c h t e n of l a z e n . Bij d e n u i t g e v e r B l a n k e n b u r g t e L e i d e n k w a m in '96 e e n boekje u i t „Voor m o e d e r s e n d o c h ters," handelende over de nadeelen van h e t corset.
Correspondentie.
Mej. M. v. E. te S o e r a k a r t a . In afwachting van nader bericht plaatste ik uw bezending maar in den strijdpenning. Besten dank en groet. Mevrouw G.-V. te U t r e c h t , Lijst en Maandblaadje in dank ontvangen. Dit laatste wordt mij echter geregeld toegezonden. (1) Maar niet nieuw. Ik herinner mij niet waar, Nico te E. Niet het gebruik, maar het misbruik maar ik h e b ergens gelezen dat Amerikaansehe van nieuwe regels maakt mij kriebelig. Men heeft vrouwen er zoo slecht uitzagen wegens al te druk mij indertijd gevraagd om in „Ons Blaadje" méér gebruik maken van Nw. Malth. middelen. Ik geef nieuwe regels te gebruiken, - maar ik kon den dit bericht voor wat het is, en wil er alleen mee vrager dat pleizier niet doen. Veelvuldige nieuwe zeggen d a t Lotus met hare bewering, terecht of ten regels in geschriften voor héél kleine kinderen l a a t onrechte, niet alleen staat. ik gelden : in die voor grootere kinderen en volwas(2) Ik erken echter nogmaals dat het onvoorzichtig senen maken ze op mij een onbeschrijfelijken indruk van mij was door het plaatsen van Lotus' artikel, van gewrongenheid en aanstellerij. Ze maken mij zonder voorbehoud, de discussie als 't ware uit te letterlijk „wee", evenals een opeenhooping van eoquette lokken. Een k a l m e en o b j e c t i e v e weerlegging korte volzinnetjes mij wee maakt, of gemaakte originavan het punt in kwestie zou ik echter, evenzeer zonliteit in proza of poëzie'. der voorbehoud, hebben geplaatst. Een nieuwe regel is voor mij de natuurlijke inleiding tot een nieuwe gedachtengroep, tot een opzichzelf U I T D R . T R E U B ' S LEERBOEK DER GYNAECOLOGIE. staand deel van het gedachten-geheel. Een alinea moet, gelijk een kortere of langere volzin de natuurlijke „ H e t z o u d e n g y n a e c o l o o g , d i e zelf a a n r a a d t , uitdrukking is eener opkomende gedachte, de natuur„reinigende vaginaal injecties t e m a k e n , moeielijke wending zijn der denklijn. En geen normaal „lijk v a l l e n t e b e w i j z e n , of zelfs m a a r w a a r mensch denkt bij schokjes. Het normale denken s c h i j n l i j k t e m a k e n d a t die irrigatie schadelijk geschiedt in rustige, lange, samenhangende zigzaglijnen. De volmaakt rechte denklijn is niet mogelijk, „ w o r d t a l s zij na den bijslaap g e s c h i e d t ; " e n : omdat er rechts en links van ons te veel ligt d a t „ . . . . h o e z o u hij . . . m o e t e n v e r k l a r e n d a t e e n met ons denken samenhangt en niet verwaarloosd „door h è m i n g e b r a c h t e r i n g (nl. h e t p e s s a r l a m mag worden. Dë volmaakt rechte denklijn zou getuigen „occlusiviimj g é é n k w a a d d o e t , m a a r e e n d o o r van bekrompenheid, van éénzijdig denken. Maar een „ d e p a t i ë n t e zélf i n g e b r a c h t e r i n g d i t w e l z a l schokkende, uit te kleine zigzaglijntjes bestaande „doen ? Dit is k o r t w e g onmogelijk. Als middelen, denklijn getuigt van denk-zwakte, van onvermogen om „ w a a r v a n o p o p zich zelf n o o i t g e v a a r is t e een gedachte vast te houden en dóór te denken. Zij is onharmonisch. „ d u c h t e n , n o e m ik d e vaginaalinjectie en het „pessarium occlusivum." Het karakter d a t een artikel verkrijgt door de indeeling in alinea's en volzinnen, moet getuigen van natuurlijk, harmonisch denken. Begrijpt gij nu mijn Ingezonden. antipathie tegen het misbruik van nieuwe „regels" en ..korte volzinnen ?" In plaats van de helderheid LEIDEN, M a a r t 1898. der voorstelling te bevorderen, verzwakken ze die, Geachte Mevrouw! door den lezer onrustig en zenuwachtig te maken. I n h e t n u afgeloopen d e b a t , n a a r a a n l e i d i n g , En reeds, het kind moet de schoonheid der natuurlijke gedachtengroepeering leeren voelen, en de harmonische v a n d e v r a a g : „Doet e e n m e i s j e k w a a d ? " w e r d golving der lange en korte volzinnen en zinsneden . . . P l a t o m e e r d a n e e n s a a n g e h a a l d o m k r a c h t bij E r g o : gebruik, doch geen misbruik van alinea's ! h e t betoog te zetten. Volgens mijn opinie niet Hart. gegroet, altijd t e r e c h t . B e p a a l d t e n o n r e c h t , i n ' t a r t i k e l Mej. E . Z . te 's-Hage. I n 't volgend nummer. v a n m e j . J. Voor de rest geen plaats. P l a t o a a n t e w r i j v e n , d a t hij g e s l a c h t e l i j k e n o m g a n g tusschen m a n en vrouw onrein vindt, Strijdpenning. is e e n enormiteit. O v e r d r a c h t fr. 277.82. Mej. J. k w a m d a a r z e k e r t o e , d o o r d e v e e l Soerakarta. Mej. v . E. 10.28. g e b r u i k t e w o o r d e n „ P l a t o n i s c h e liefde". M a a r Meran. M e v r . M. B l . 1.20. w e e t zij w e l w a t zij feitelijk b e t e e k e n e n ? N i e t s T o t a a l fr. 289.30. a n d e r s d a n d e liefde d i e d e o u d e G r i e k g e v o e l d e
