De wereld wa n k e l t, Deurne draait door NRC WEEKBLAD. reportage. interview Aartsbisschop Eijk: Mensen kennen mij niet

NRC WEEKBLAD 11-17 APRIL 2009 NRC HANDELSBLAD

reportage

De wereld wankelt, Deurne draait door

interview

Aartsbisschop Eijk: ‘Mensen kennen mij niet’ onderzoek

Buitenlandse Zaken strijdt tegen drank en ziekteverzuim

deze week

interview

6 Aartsbisschop Wim Eijk Het hoofd van de Nederlandse katholieke kerk over verliefdheid, Geert Wilders, moslims en de wenselijkheid van een pausbezoek aan Nederland. „Het celibaat is een gave.”

reportage

12 De wereldcrisis in een dorp Hoe daalt de crisis neer in het dorp Deurne? De ondernemers proberen niet te „janken”. „Deurne is het centrum van de wereld”, zegt de burgemeester.

onderzoek

18 Drinkende ambtenaren

6

12

Het ziekteverzuim moet omlaag op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Hoe? Door ‘alcohol/verslavingen’ aan te pakken. Dit blijkt uit interne notulen. ‘Advies: schenk sapjes’

en verder

26 Neem een nanny De nanny was in Nederland vooral bekend van tv en film. Nu bestaat ze ook echt. Twee opleidingen leveren kinderjuffrouwen Engelse stijl.

26

18

32

5 5 11 23 24 26 26 29 30 30 32 33 34 35 36 37 38 39 40 46

De kwestie Frits Abrahams Gezien & gehoord Aaf Brandt Corstius Een kleine geschiedenis Geert Mak In Washington Margriet Oostveen In beeld Otto Snoek Filosoferen Rob Wijnberg Beest van de week Kees Moeliker Joris Luyendijk begint bij zichzelf Mode Aynouk Tan Binnen ontwerper Richard Hutten Buiten Maarten ’t Hart in zijn moestuin Aan de wandel Joyce Roodnat Hebben Marc Hijink Eten Joep & Janneke Puzzelen Sudoku, scrypto en beeldspel Geld Erica Verdegaal Overpeinzingen S. Montag Familiefoto Beatrix Brandon Bravo-Baerken Radio en tv zaterdag, zondag, maandag Hollands Facebook Gijsbert van Es

䢇

36

30

䊳 Weblog. De redactie houdt een weblog bij over journalistieke kwesties en keuzes en de totstandkoming van dit NRC Weekblad. Zie www.nrc.nl/nrcweekblad

colofon NRC Weekblad is een uitgave van NRC Handelsblad en verschijnt iedere zaterdag Hoofdredactie Birgit Donker (hoofdredacteur), Bas Blokker (adjunct-hoofdredacteur) Redactie Jaco Alberts, Gijsbert van Es (chef),

4

Marcel Haenen, Rinskje Koelewijn, Arjen Ribbens, Monique Snoeijen (plv. chef), Dick Wittenberg Art direction Danusia Schenke, Jan Paul van der Wijk Vormgeving Fiona Broese van Groenou, Reinout Versteeg

Fotoredactie Nicole Robbers Infographics NRC Studio Organisatie Liesbeth Carp Productie Ron Fontijn Lithografie NRC Fotodienst Drukkerij Roto Smeets

Omslag Bij de opening van cultureel centrum Martien van Doorne in Deurne. Foto Thomas Donker Contact NRC Weekblad, Postbus 8987, 3009 TH Rotterdam, tel 010 406 61 11, e-mail [email protected]

de kwestie

Ziet u zichzelf tot uw 67ste doorwerken? Frits Abrahams werpt elke week een kwestie op. Lezers kunnen reageren. Mijn vader ging met pensioen toen hij zestig werd. Hij had altijd graag in het zakenleven gewerkt, maar wilde nu een leven zonder stress. Hij genoot van de rust, taalde nooit meer naar werk. Geen zwart gat voor hem. Als de AOW-plannen van het kabinet dit jaar doorgaan, zal ook de pensioengrens in de praktijk vermoedelijk bij 67 jaar komen te liggen. Daar moet de oudere werknemer maar tegen

kunnen. Beseffen we wel waar we aan beginnen? Goed, we gaan misschien uitzonderingen maken voor mensen met fysiek zwaar werk, maar het kan op kantoor of in de handel toch ook zwaar zijn? Ik moet denken aan al die ouderen die ik sprak, nadat ze een paar jaar van hun (pre)pensioen hadden genoten. Ze waren net als mijn vader omstreeks hun 60ste opgehouden. Niemand had er spijt van gekregen, ze waren blij dat ze van de spanningen af waren. Ik sla aan het rekenen. Als mijn vader pas op zijn 67ste gepensioneerd had kunnen worden, zou hij zoveel korter van zijn oude dag hebben genoten. Ga maar na: toen hij 72 was, begon zijn vrouw te dementeren. Niet veel la-

Een nieuw weekblad

ter kreeg hij steeds meer last van longemfyseem. De loodzware jaren van verval waren begonnen. Wat was het mooi dat hij in ieder geval die zeven goede jaren vóór zijn 67ste had gehad. Hoeveel ouderen zijn en komen er niet in een vergelijkbare positie? Het is vreemd dat we daar zo weinig bij stilstaan, want het kan ons allemaal treffen. Frits Abrahams Stuur uw reactie voor dinsdag 14 april 16:00 uur naar [email protected]. De redactie maakt een selectie van citaten. Zie ook column Erica Verdegaal (pagina 37) over de verhoging van de AOW-leeftijd

Wat was het mooi dat hij zeven goede jaren vóór zijn 67ste had gehad

gezien & gehoord

Bosje tenen

Het schijnt een feest te zijn, rokjesdag. - Waarom zeg je dat zo cynisch? Het is toch heerlijk? Kijk ze zitten, al die vrouwen. Eindelijk bevrijd uit de spijkerbroek. Lekker luchtig lenterokje aan. Wat een feest. Wat. Een. Feest. Heeft zij nou een witte panty aan of is dat haar eigen beenkleur? - Dat is... Ja, dat is haar eigen beenkleur denk ik. Wat ben jij in een ongezellig humeur. Ik vind het gewoon niet zo esthetisch. Bloesjesdag gaat nog, maar rokjesdag... - Je bedoelt dat die benen nog niet bruin zijn? Ja. Dat vind ik toch wel problematisch.

Foto Michel Utrecht/WFA

Waar heeft iedereen het over? Aaf Brandt Corstius kijkt en luistert.

En dan die tenen overal. - Waar? Wacht maar even. (...) Kijk. Daar. - Je bedoelt die vrouw met die sandalen? Met die houten platformhak? Ja. Natuurlijk bedoel ik die. - Nou, dat zijn toch leuke sandalen? Ja, maar die tenen. Dat bosje tenen. Dat er zo omhoogkrullend uit opkijkt. - Nou ja, dat heb je met sandalen. Daar komen tenen bij kijken.

Dat is ...Ja, dat is haar eigen beenkleur denk ik

Ik voel die euforie gewoon niet zo, rond rokjesdag. - Volgens mij voel jij sowieso nogal weinig euforie. Dat zou kunnen. - Flauw, om het seizoen daarvan te schuld te geven. Het is weer eens wat anders dan een winterdepressie. Aaf Brandt Corstius

Dit is het nieuwe weekblad van NRC Handelsblad, dat voortaan elke zaterdag bij deze krant verschijnt. Een actueel magazine, waarin de redactie haar grotere journalistieke producties presenteert. NRC Handelsblad is een krant die naar buiten kijkt, de wereld en de toekomst in – en dat doen we ook in dit weekblad. De harde kern ervan wordt elke week gevormd door de trits van klassieke journalistieke genres: interview, reportage, onderzoek en/of essay. De blik is hierbij vooruit gericht. Wanneer onze verslaggevers in een dorp als Deurne kijken hoe de crisis in een kleine gemeenschap toeslaat, gaat het niet alleen over de crisis van dag tot dag, maar om de vraag hoe de Deurnenaren verwachten deze te doorstaan. De tweede helft van dit weekblad brengt artikelen over zaken die van belang zijn in het persoonlijk leven. Die variëren van opvoeding tot de inrichting van het huis, van de laatste kledingtrends tot het nieuwe tuinseizoen. Aan dit weekblad werken vertrouwde auteurs van NRC Handelsblad mee als Frits Abrahams, Maarten ’t Hart, Joris Luyendijk, Geert Mak, Margriet Oostveen en S. Montag, evenals de vaste columnisten Aaf Brandt Corstius en Rob Wijnberg van nrc.next. Alles tezamen brengt dit dagblad nu ook een magazine waarmee u een week lang vooruit kunt. Of dat u in het weekeinde in één ruk uitleest en vervolgens naast uw bank bewaart om af en toe in terug te bladeren. Birgit Donker, hoofdredacteur Reacties: [email protected]

NRC WEEKB LAD

5

interview aartsbisschop Eijk

Het hoofd van de Nederlandse katholieke kerk staat bekend als kille saneerder. Maar: ‘Ik heb al mijn pastorale verplichtingen volbracht.’ Vraaggesprek over verliefdheid, Geert Wilders, moslims en de wenselijkheid van een pausbezoek aan Nederland. tekst Marcel Haenen beeld Ringel Goslinga

‘Ik zit hier niet om ieders trommelvliezen te strelen’ A

lsof het gisteren gebakken is. Zo smetteloos wit fonkelt het tegeltje in het privévertrek van het aartsbisschoppelijk paleis in Utrecht. Er staat een tekening op van een communicantje met de tekst: ‘Ter herinnering aan uw eerste Heilige Communie’ en de datum 26 mei 1960. Aan de achterkant, met plakband bevestigd, zit een kranteknipseltje over de katholieke plechtigheid van destijds in de Sint Urbanuskerk van Duivendrecht. De bezitter koestert het relikwie. Want ook al is hij pas zes jaar oud als hij de tegel ontvangt, zijn verstrekkende besluit krijgt op die leeftijd voor eens en voor altijd vorm. Kleuter Willem Jacobus Eijk uit de Rijksstraatweg in Duivendrecht wil priester worden.

lijk dichterbij dan de Nederlands hervormde onderwijsinstelling. Het is een praktische oplossing voor een kind van een katholieke moeder en een doopsgezinde vader. Hoe werd er op uw vroege roeping gereageerd? „Het enthousiasme werd niet door iedereen gedeeld. Ik was ook misdienaar en dan sprak ik over mijn wens om priester te worden wel eens met de andere misdienaars. Die kregen op een gegeven moment zoiets van: ja, nou weten we het wel. Mijn vader, die niet belijdend was, vond het trouwens niks. Hij reageerde erg negatief. Ik heb toen geleerd dat je bepaalde zaken maar beter voor jezelf kunt houden. Over mijn priesterwens kon ik niet met iedereen praten.”

En lukte het of werd u smoorverliefd op medestudentes? „Ik heb me altijd bewust vrij gehouden. Tijdens mijn studie al heb ik me voorgenomen om celibatair te leven, als een wilsbesluit. Dat kan. Maar het celibaat is vooral een gave, dat wordt nog wel eens vergeten. God werkt via de Heilige Geest in je om de roeping voor te bereiden. Het celibaat is ook een geschenk.”

Welk idee had u toen van het priesterschap? „Ik voelde me erg aangetrokken tot de wereld van de pastoor, de parochie en het katholieke verenigingsleven. Ik was ook bij de welpen. Mensen kunnen zich dat nauwelijks voorstellen maar ik heb de eerste heilige communie ook heel bewust meegemaakt. In de voorbereiding op school werd alles op een heel aanstekelijke manier uitgelegd. Dat brood en wijn het lichaam en bloed van Christus worden. De juf kon boeiend vertellen over Jezus. Ook die dag zelf, de 26ste mei, staat mij nog levendig voor ogen.”

Toch kiest de 18-jarige Eijk uiteindelijk voor een ‘parkeerstudie’. Het laatste jaar van zijn middelbareschooltijd is zijn moeder ernstig ziek. Twee maanden voor het eindexamen sterft ze aan kanker. Eijk realiseert zich tijdens de vele ziekenhuisbezoeken dat hij als arts eveneens een waardevolle rol in de maatschappij kan spelen. Hij besluit daarom in Amsterdam medicijnen te gaan studeren. De keuze af te zien van het priesterschap wordt ook ingegeven door de twijfels over het celibaat. Tiener Eijk ontdekte seksuele gevoelens, af en toe waren er verleidingen.

Toch lijkt het me razend moeilijk om op die jonge leeftijd en moederloos verliefdheid buiten de deur te houden? „Ik had een sterk verlangen naar het priesterschap. En meteen bij de eerste opkomst van verliefdheid heb ik ervoor gewaakt de vlam hiervan niet te laten doorwerken. Ik heb wel enkele keren het idee gehad dat de meisjes, de verpleegkundigen, dachten: waarom reageert hij niet op ons? Ja, dat kostte soms moeite, maar als je het je echt voorneemt om jezelf vrij te houden dan lukt dat ook.” Na zijn studie en een jaar co-assistentschap wordt het priesterverlangen alsnog onweerstaanbaar.

Eijk bezoekt in de zuidelijke buurgemeente van Amsterdam de katholieke lagere school. Die is name-

Kreeg u vaste verkering in die tijd? „Ik maakte op de middelbare school mee dat paters

6

begonnen uit te treden. Dan moest je zo’n pater na de schoolvakantie opeens meneer gaan noemen omdat hij getrouwd was. Toen bekropen mij de eerste twijfels. Als die volwassenen het celibaat niet kunnen volhouden, waarom zou het mij dan wel lukken?”

Hoe was het om eind jaren zeventig van de

>

NRC WEEKB LAD

7

interview aartsbisschop Eijk > punkhoofdstad van Nederland te verkassen naar de verste uithoek van het land, het seminarie Rolduc in Kerkrade? „Er is natuurlijk wel een enorm verschil tussen Amsterdam en Kerkrade maar de studenten kwamen uit heel Nederland. Rolduc was toen de enige priesteropleiding in het land. De Limburgers waren er in de minderheid, dus wat dat betreft was het een zachte landing. Het grootste probleem met de overgang was dat ik als voormalige specialist in opleiding nu weer werd teruggeworpen. Opeens was ik opnieuw eerstejaars student. Dat was wel even slikken.”

Maximaal een uur mag het vraaggesprek met de 55jarige aartsbisschop duren. Op verzoek van diens perschef zijn vooraf enkele vragen aan Eijk opgestuurd zodat hij zich „een beetje kan prepareren”. De man die sinds 2008 de voornaamste gezagsdrager is van de Nederlandse rooms-katholieke kerkprovincie is niet dol op vraaggesprekken. „Zo’n interview vergt altijd veel voorbereiding”, zegt Eijk en een bisschop heeft zijn handen al meer dan vol. De verzoeken van de populaire talkshows op televisie, die bij iedere roomse rel aan de bel hangen, legt Eijk sowieso naast zich neer. Hij heeft geen zin om met de Jort Kelders of Hugo Borsten gezellig ad rem de actualiteit te bekletsen. „Er moet een setting zijn waarin ruimte is om een goed gesprek te voeren. Er moet serieus worden geluisterd”, zegt Eijk. Een enkele keer komt hij trouwens wel op televisie. Een half jaar geleden bijvoorbeeld had hij live in Buitenhof een geanimeerd gesprek dat voor een groot deel ging over zijn hobby en specialisme: medisch ethische kwesties, zoals euthanasie. De aartsbisschop zat ontspannen te praten en noemde presentator Clairy Polak zelfs plagerig brutaal „een bijtertje”. Het wantrouwen van Eijk ten opzichte van de media is gebaseerd op de overvloed aan negatieve artikelen die er, vooral na diens benoeming tot bisschop in Groningen in 1999, over hem verschenen. Eijk wordt in die stukken afgeschilderd als een zetbaas van ultraconservatieve katholieken uit Rome, een autist en een homohater. Eijk ontkent de beschuldigingen. De tegenstanders blijven echter tot op de dag van vandaag luidkeels hun afkeuring uiten. Hoe verklaart u die aanhoudende felle oppositie? „Mensen schrijven maar wat zonder me te kennen. Als bisschop bezoek ik iedere week parochies en probeer ik de gelovigen persoonlijk te leren kennen. Dat werkt heel goed, het contact verloopt prima. Ik communiceer niet via de media. Er is een heel klein groepje mensen dat blijft ageren. Ik ben nu eenmaal een bisschop die duidelijk uitkomt voor wat de katholieke leer behelst. Ik word gestraft als boodschapper en het valt niet mee om je bij alle katholieken populair te maken. Ik ben niet links of rechts maar orthodox. Ik zit hier niet om ieders trommelvliezen te strelen.” Volgens uw tegenstanders bent u aanhanger van de aartsconservatieve Opus Dei-beweging? „Er werd zelfs geschreven dat ik officieel lid ben van Opus Dei. Dat is volstrekt uit de duim gezogen. Ik heb wel eens een lezing gegeven in het Brabantse conferentiecentrum Zonnewende van Opus Dei in Moergestel. Ik heb er geen problemen mee goede contacten met ze te onderhouden.” Waarom zou het erg zijn als een zelfverklaarde orthodoxe katholiek lid zou zijn van Opus Dei? „In de tijd van de polarisatie stond Opus Dei voor de uiterste rechtervleugel. Nu zou het minder stof doen opwaaien als je iemand Opus Dei-lid noemt. Maar als bisschop ben je geen lid van welke beweging dan ook. Ik ben bisschop voor iedereen.” U werd in 1985 in Roermond tot priester

8

„Dat weet ik niet. Er zijn natuurlijk kwesties geweest die de emoties opstuwden.” Zou het goed zijn als de paus wederom langskwam? „Ik zou het persoonlijk erg toejuichen.” Is het mogelijk dat deze Duitse paus zijn oude buurland bezoekt? „Er zijn geen plannen voor. Het zit niet in de pen.”

Het beslissende moment Co-assistent internist Wim Eijk in het Wilhelminagasthuis in Amsterdam in mei 1979. Een paar weken later trekt hij zich terug in het klooster en consulteert in meditatie en gebed God. Dan besluit hij priester te worden.

Wim Eijk (1953) 1953 Geboren op 22 juni in Duivendrecht 1978 Afgestudeerd als arts aan de Universiteit van Amsterdam 1979 Priesterstudent Rolduc 1985 Priesterwijding te Roermond 1987 Proefschrift over euthanasie 1987-1990 Pauselijke Universiteit St.Thomas van Aquino te Rome 1990 Hoogleraar filosofie en medische ethiek aan het Pauselijk Instituut voor huwelijk en gezin in Kerkrade 1999 Begint in februari als fulltime hoogleraar in Lugano (Zwitserland) 1999 Op 17 juli installatie als bisschop van Groningen 2008 Aartsbisschop Utrecht

gewijd door bisschop Johannes Gijsen. Drukte het de feestelijke sfeer dat drie weken voor die wijding paus Johannes Paulus II tijdens diens bezoek aan Nederland op hevige rellen werd getrakteerd? „Tijdens dat bezoek heb ik alleen de mis bijgewoond die de paus op vliegveld Beek hield. Daar was het rustig. Het stenengooien in Utrecht heb ik niet meegemaakt. Ach ja, het was het hoogtepunt van de polarisatie in Nederland. Het is nu veel gemakkelijker om priester te zijn. Toen werd je aangevallen als vertegenwoordiger van de conservatieve kerk. Nu kun je rustig in je priesterboord over straat. „Vooral onder jongeren zijn die negatieve gevoelens van destijds niet meer aanwezig. In 1985 maakte de krakersbeweging posters met de beeltenis van de paus als schietschijf. Je kon 15.000 gulden krijgen als je hem doodschoot. Kardinaal Simonis heeft dat later nog wel eens verteld aan de paus. De paus zei toen luchtig dat het eigenlijk wel een laag bedrag was. „Nu is de sfeer een stuk minder negatief. Toen in 2005 Joseph Ratzinger gekozen werd als paus Benedictus XVI viel het me op dat er in Nederland positief werd gereageerd op deze keuze. ” Zou het nu wel rustig blijven als de paus Nederland bezocht?

Verkeert u op goede persoonlijke voet met de paus? „We zijn natuurlijk allebei thuis in de wereld van de theologie. We zijn intellectuelen die graag schrijven, al kan ik me natuurlijk niet meten met zijn kwaliteiten. Maar hij weet goed wie ik ben. Ik was van 1997 tot 2002 lid van de Internationale Theologencommissie die jaarlijks één week bijeenkomt in het Vaticaan. Kardinaal Ratzinger was in die tijd voorzitter van de commissie. Nu kom ik de paus vaak tegen omdat ik lid ben van de Pauselijke Raad voor Cultuur, de Congregatie voor de Clerus en lid van het bestuur van de Pauselijke Academie voor het Leven, de medisch-ethische ‘denktank’ van het Vaticaan. Ik zag hem dit jaar in maart en toen wist de paus nog dat hij me in februari ook al in Rome had ontmoet. Terwijl hij toch ongelooflijk veel mensen spreekt op een dag. Hij heeft dus een heel goed geheugen, dat is gewoon straf.” En dan roept de paus als hij u ziet: ‘Ha die Wim’? „Neen, we tutoyeren elkaar niet. Hij noemt me de bisschop van Utrecht.” De laatste weken heeft de paus weinig reclame gemaakt voor de katholieke kerk. Eerst moest hij, kort nadat hij de excommunicatie van de rechtse bisschop Williamson had opgeheven, zich weer distantiëren van de man omdat hij antisemiet bleek. En recentelijk oogstte de paus een storm van verontwaardiging door op bezoek in Afrika te verklaren dat gebruik van condooms de ziekte aids verergert. Een uitspraak met mogelijk „verwoestende gevolgen” schreef het medische tijdschrift The Lancet. Was het geen domme uitspraak van de paus? „Het citaat van de paus over condooms is uit zijn context geciteerd. Ook The Lancet heeft niet de hele tekst gelezen, zag ik. Het gaat de paus om een menswaardig huwelijk. De huwelijkse liefde omvat een totale overgave op geestelijk en lichamelijk gebied. En daar is geen sprake van als je voorbehoedsmiddelen gebruikt. De paus ontkent niet dat condooms een relatieve bescherming kunnen bieden. „De paus heeft vooral willen zeggen dat het verstrekken van condooms het probleem van aids niet oplost. Er bestaat een beter, volledig risicoloos en goedkoper alternatief, namelijk seksuele onthouding. Dan zijn er weer mensen die zeggen dat de paus op deze wijze geen rekening houdt met de promiscue leefwijze van mensen in Afrika. Maar als je dat zegt is het net alsof Afrikanen een soort minderwaardige mensen zouden zijn die niet goed met seksualiteit om kunnen gaan. Veel hangt af van de sociale situatie. ” Sinds zijn installatie tot aartsbisschop is de aandacht van monseigneur Eijk voor een belangrijk deel opgeëist door de acute financiële nood van het bisdom. De situatie is precair. Het jaarlijkse tekort was onder zijn voorganger Simonis opgelopen tot 1,7 miljoen euro per jaar. De reserves waren de laatste vijf jaar van 10 naar 5 miljoen euro gedaald doordat het bisdom op te grote voet leefde. Om te voorkomen dat het bisdom dit jaar failliet zou gaan, moest er gesaneerd worden. Tweederde van de medewerkers van het aartsbisdom en de dekenaten werd gedwongen ontslagen. „Het was een uitdaging om van een bisdom in enorme problemen iets te maken”, zegt Eijk. De problemen zijn voorlopig opgelost maar het heeft

helpen de weg van Jezus te blijven volgen”. Bij hoeveel van die twintig jongeren functioneert deze katholieke tomtom nog over 5 jaar? „Het sacrament van het vormsel is natuurlijk geen magie. Het werkt alleen als de jongeren er zich voor openstellen. Maar voor jonge mensen is het niet gemakkelijk meer om de belangstelling voor de kerk vast te houden. De kerk is steeds meer een keuzekerk geworden. Alleen zij die echt willen, komen nog en vormen zo een gemeenschap van gelovigen.” En intussen stijgt het aantal moslims. Steeds meer mensen lijken zich zorgen te maken over de opkomst van de islam. U ook? „Angst is altijd een slechte raadgever. Mensen moeten zich goed oriënteren. Ik begrijp dat de terroristische daden van moslims, zoals de moord op Theo van Gogh, veel stof doen opwaaien. Maar je moet wel nuchter blijven. Katholieken en protestanten hebben ook terroristische daden gepleegd in Noord-Ierland maar daarom zijn toch nog niet alle christenen verdacht? Het blijft zaak om de dialoog te zoeken met andere gelovigen. In principe aanbidden we allemaal één en dezelfde God.” Hebt u de Koran gelezen? „Ik heb er stukjes uit gelezen, maar niet het hele boek. Ik vind het niet goed om kritiek te hebben op de bronnen van een geloof. Ook in het Oude Testament staan teksten waar mensen zich aan kunnen storen.” Juicht u het toe dat het Kamerlid Geert Wilders wordt vervolgd omdat hij de Koran een fascistisch boek noemde? „Wij moeten vrij zijn om onze mening te verkondigen maar niet aanzetten tot haat. Ik weet niet precies waar de juridische grenzen lopen maar ken wel de ethische. Het past niet religieuze bronnen te diskwalificeren. Dan ben je alleen maar aan het stigmatiseren en niet aan het argumenteren.” Dus de vervolging van Wilders is terecht? „Ik heb daar geen opvattingen over.”

‘Het celibaat is vooral een gave, dat wordt nog wel eens vergeten’

Eijk – die als bisschop in Groningen eveneens moest reorganiseren – in sommige kringen de reputatie bezorgd van een keiharde saneerder. Het ventje dat zo graag priester wilde worden, is vooral de bewindvoerder van een zieltogende onderneming. Maar het verwijt dat Eijk als inspirerende herder tekort zou schieten, steekt de aartsbisschop. „De opvatting dat ik een blauwe bisschop ben, dat wil zeggen iemand die alleen maar belangstelling heeft voor de centen, klopt niet. Ik heb al mijn pastorale verplichtingen volbracht. Het beeld van de kille manager is ook ontstaan doordat de media alleen aan dat soort zaken aandacht hebben besteed. En de critici hebben mij nooit bezig gezien.” Eijk heeft zich de afgelopen maanden ook uitgelaten over de huidige economische teloorgang die bewijst dat mensen ten onrechte meer aandacht hebben voor materieel in plaats van geestelijk welzijn. Geïnspireerd door de krankzinnig avontuurlijke reis-

programma’s die hij op tv ziet, hekelde Eijk tijdens de nachtmis met Kerstmis de mensen die „steeds nieuwe prikkelingen” zoeken. „Er moet wat verzonnen worden om ons bezig te houden.” Eijk predikt matiging, prijst de charme van de woestijn. Elk weekeinde trekt hij er zoals gezegd op uit om in zijn uitgestrekte bisdom parochianen persoonlijk de hand te drukken. Vorige maand was hij op een zondag in Babberich, een dorp in de uiterste hoek van zijn bisdom, bij de Duitse grens. In de Sint Franciscuskerk gaf hij twintig jongeren het sacrament van het heilig vormsel. Tijdens de viering legde hij de twaalfjarige jongeren uit dat het leven een gebouw is met vele deuren. Zo is er de deur van de disco. „Maar als we beginnen met de deur van de drank en de drugs, wordt het moeilijk de deur van het normale leven te vinden.” De aartsbisschop sprak over de poort van het geloof die „soms akelig stroef gaat”. Maar hopelijk, aldus Eijk, zal de Heilige Geest voortaan „als een soort tomtom

‘Over mijn priesterwens kon ik als kind niet met iedereen praten’

Waarom niet? „Ik ben geen jurist maar je moet wel beseffen dat zo’n proces het aantal van zijn aanhangers alleen maar zal doen toenemen. De vraag is of je dat wenselijk acht. En iemand vervolgen wegens het beledigen van gelovigen is niet zo eenvoudig, zo bleek bij Reve”, zegt Eijk. Het is een verwijzing naar de vervolging van schrijver Gerard Reve die ruim veertig jaar geleden terecht moest staan omdat hij God in de hoedanigheid van een ezel had laten wederkeren op aarde. Reve werd door de Hoge Raad vrijgesproken. Dan zegt zijn voorlichter dat het uur er al tien minuten op zit. De aartsbisschop laat vriendelijk maar beslist weten dat hij weer aan het werk moet. Bent u eigenlijk nog meer dan aartsbisschop of werkt u alleen maar? „Ik werk zeven dagen in de week.” Uw voorganger Simonis mocht graag postzegels verzamelen. Kunt u zich ontspannen? „Ik lees en schrijf graag over medisch ethische onderwerpen. En ik vind het leuk om orgel te spelen, maar daar heb ik helaas geen tijd meer voor.” En lekker een potje badmintonnen met vrienden? „Neen, sportief ben ik niet. Ik wandel af en toe in Utrecht als ik ergens moet zijn en dan loop ik wel eens een stukje om. Maar ik zie mezelf nog niet echt sporten. Zoals mensen naar een sportclub gaan om op gewicht te blijven, daar hou ik niet van. Ik hou mijn ge< zondheid liever op peil door verstandig te eten.”

NRC WEEKB LAD

9

een kleine geschiedenis

Opeens slaat een wereldcrisis toe. Het is moeilijk te bevatten. De Weense satiricus Karl Kraus begreep het wel – al in 1914. Een crisis slaat toe ómdat die ‘onvoorstelbaar’ is.

Grootse tijden

In die ‘onvoorstelbaarheid’, zo meende Kraus, lag ook de uiteindelijke oorzaak van deze catastrofe: niet bij de generaals, de politici en de diplomaten, maar bij een algemeen falen van de menselijke verbeeldingskracht. Het was het gebrek aan voorstellingsvermogen waardoor de Europeanen zich als lammeren in een situatie hadden gestort waarop ze geen enkel zicht en geen enkele greep meer hadden. Immers, als men het zich wel had kunnen voorstellen, was het niet gebeurd. En de grote schuldige voor deze algemene versuffing – ook dat was typisch Kraus – was in zijn ogen de pers. ‘Hoe wordt de wereld geregeerd en in oorlog geleid?’,

schreef hij driekwart jaar later. ‘Diplomaten liegen tegen journalisten, en geloven hun leugens vervolgens zelf, wanneer ze die gedrukt zien.’ Het ‘valse geheugen’ noemde hij dat. Karl Kraus zou in deze tijd zijn hart hebben opgehaald. Met recht kan hij betiteld worden als de eerste blogger uit de geschiedenis. In 1899, op zijn 25ste, begon hij een polemische blaadje te publiceren, Die Fackel, dat hij vanaf 1911 tot aan zijn dood in 1936 eigenhandig volschreef. Daarnaast trad hij overal op met zijn voordrachten, als het nodig was, plakte hij zelfs de stad vol met pamfletten. Hij maakte, kortom, gebruik van alle communicatiemiddelen die toentertijd voorhanden waren. Zijn zoekmachine zat in zijn eigen hoofd: als hij eenmaal iets gehoord of gelezen had, kon hij de tekst feilloos herhalen. Vandaar dat veel van zijn producten, net als een hedendaags weblog, voornamelijk bestonden uit citaten en verwijzingen, gekruid met Kraus’ sardonische commentaar. Hij werd alom bewonderd of gehaat, een tussenweg was er niet. Kraus voerde een permanente guerrillaoorlog tegen de gevestigde journalistiek van, met name, het toonaangevende Weense dagblad de Neue Freie Presse. In een schitterend essay in het tijdschrift Nexus (nr. 50, 2008) geeft de biograaf van Karl Kraus, Edward Timms, een voorbeeld van zo’n conflict tussen Kraus en de Neue Freie Presse. Al in 1909 stond Oostenrijk-Hongarije op het punt om Servië binnen te vallen, er ontbrak enkel een morele rechtvaardiging. Die werd geleverd door de onthulling van een ‘verraderlijke samenzwering’ tussen Servië en Kroatië in de Neue Freie Presse. Uiteindelijk werd, doordat Servië inbond, op het nippertje een oorlog voorkomen. Wel kwam het tot een proces over deze ‘sa-

De oorzaak van de catastrofe lag bij een algemeen falen van de menselijke verbeeldingskracht 11

menzwering’, waarbij overduidelijk werd dat het hier ging om vervalste documenten en bewijzen. De hele zaak was door de Oostenrijkse regering opgezet om een aanleiding te scheppen voor een oorlog tegen Servië, met een pers die haar gewillig volgde, nationalistische intellectuelen die er nog een schepje bovenop deden en lezers die alles goedgelovig slikten. Kraus liet haarscherp zien hoe deze mechanismen werken: ook toen het bedrog was ontmaskerd, bleef de door de pers aangewakkerde patriottische gloed zijn aantrekkingskracht behouden, zoals vandaag de dag de slogan ‘oorlog tegen terreur’ jarenlang de collectieve paranoia wakker hield. ‘Kraus’, schrijft Elias Canetti, ‘werd door stemmen achtervolgd, een gemoedstoestand die vaker voorkomt dan men denkt – maar met één verschil: de stemmen die hem achtervolgden, bestonden inderdaad in die Weense werkelijkheid’. In afgebroken zinnen, losse gesprekjes op straat, kreten, gemompel, marginale krantenberichtjes onder het gezwets. Canetti zou hem, voor dat inzicht, eeuwig dankbaar blijven: ‘Karl Kraus heeft me het oor opgezet.’ Geert Mak

In de week van 11-17 april 12 april 1954 Bill Haley en the Comets nemen het nummer Rock around the clock op, als b-kant van het singeltje Thirteen Women (and only one man in town). Het duurt ruim een jaar voordat Rock around the clock een hit wordt. 13 april 1598 Hendrik IV van Frankrijk vaardigt het Edict van Nantes uit dat protestanten het recht geeft om hun godsdienst te belijden. Tot die tijd was Hendrik drie keer geswitcht tussen katholiek en protestant, al naar gelang het hem politiek uitkwam: „Parijs is mij wel een mis waard”, zou de protestant hebben gezegd toen hij in 1572 katholiek werd om de zuster van de koning van Frankrijk te kunnen huwen. 16 april 1521 Maarten Luther arriveert in Worms. Met zijn stellingen tegen de verkoop van aflaten door katholieke priesters had hij in 1517 de kerk uitgedaagd. In januari 1521 deed de paus Luther in de ban, in april gaf keizer Karel V hem de gelegenheid zich te verdedigen op een rijksdag in Worms. Hier zou Luther verklaren dat het ‘onzeker en gevaarlijk is tegen zijn geweten te handelen’ – in de overlevering samengevat als ‘hier sta ik, ik kan niet anders’.

beeld Marike Knaapen

‘I

n deze grote tijd, die ik nog gekend heb, terwijl u nog zo klein was; en die weer klein zal worden, als u daartoe nog de tijd wordt gegund (...) In deze tijd, waarin dingen gebeuren die men zich niet kon voorstellen, en waarin moet gebeuren wat men zich niet kan voorstellen – en zou men dat wel kunnen, dan zouden die dingen niet gebeuren …’ Met vier, vijf, tien dichtgemetselde zinnen die hij, volgens tijdgenoten, ‘als een toornende magier’ het publiek insmeet, begon de Weense satiricus Karl Kraus op 19 november 1914, om 8 uur ’s avonds, in de Mittleren Konzerthaussaal zijn ironische verhandeling over de ‘grootse tijden’ waarin men op dat moment meende te leven. De sfeer deed denken aan de stemming van dit moment: zorgelijk, zonder het onheil precies te kunnen bevatten. In de zomer van 1914 waren de mogendheden in een opperbeste stemming een ‘korte en noodzakelijke’ oorlog begonnen, maar dat najaar was de euforie verdwenen. Steeds meer Europeanen beseften dat ze, voor het eerst, verzeild waren geraakt in een Wereldoorlog waarin alles met alles samenhing, en waarvan de gevolgen niet waren te overzien.

reportage Deurne

12

Angst, protectionisme en de Polen de deur uit. Hoe de wereldcrisis neerslaat in het dorp Deurne. ‘We hebben geleerd om nooit meer op één paard te wedden.’ tekst Jannetje Koelewijn en Esther Wittenberg beeld Thomas Donker

Niet janken

Dansgroep Poertwa maakt zich klaar voor een optreden in het nieuwe cultureel centrum van Deurne dat vorige maand geopend is.

NRC WEEKB LAD

13

De zes gebroeders Nooyen deden in varkens. Tot de varkenspest toesloeg in 1997. Nu bouwen ze metalen roostervloeren voor zeugen en biggen. Nooyen Brothers, professionals

O

p een dag loopt Christ Manders door de Lidl om te kijken hoe de bloemkolen erbij liggen, de appels, de komkommers. Logisch, hij is groenteman. Maar hé, wie ziet hij daar? Die kennis die hij laatst op een verjaardag hoorde verkondigen dat hij nóóit naar de Lidl zou gaan. Wat doe jij hier? Ben je ontslagen of zo? Keihard door de winkel hè. Want luister. In Deurne zijn negen supermarkten en in acht ervan staan Deurnese ondernemers. In de negende niet en dat is die Lidl. En wat doen Deurnese ondernemers? Die kopen bij andere Deurnese ondernemers. Zeker nu. Dus de snijmachines van Christ Manders, die komen van Jegerings machinehandel. Zijn bed? Van de Mortel woninginrichters. De nieuwe aanbouw aan zijn huis? Aldenzee aannemers. De lingerie van zijn vrouw? Die koopt ze zelf bij de speciaalzaak naast de groentewinkel. Zou hij trouwens nooit doen, zijn winkel een speciaalzaak noemen. Speciaalzaak klinkt duur en Christ Manders, geboren Deurnenaar, zijn overgrootouders waren turfstekers, weet dat ze hier niet van duur houden. Doe normaal. Kom op tijd. Vertel wat je kunt en wat je niet kunt. Doe wat je zegt. Het zijn de regels waarmee ze in Deurne het leven overzichtelijk houden. Bidt en werkt, leest, rekent en houdt boek. Dat staat onder het logo van het Weekblad voor Deurne, nieuwsblad voor de Brabantse Peel, uitgegeven door de Boerenbond. Volgens de directeur, Bert van ’t Klooster (56), is het met dat bidden wel wat minder geworden. „De rest klopt.”

14

En dan zijn er de wijsheden, die met de dag weer meer betekenis krijgen. Hoor hoeveel Henk Kerkers (45), wethouder van Economische Zaken (CDA) er kent. Na regen komt zonneschijn. Het gaat om vertrouwen. Het trekt altijd weer een keer aan. We moeten vooruit. En Deurnese mensen gaan vooruit, ze kennen geen andere weg. Maar of ze er nog in geloven? „Ga kijken bij de ingang van ons nieuwe dorpscentrum”, zegt Christ Manders (53), ook voorzitter van de afdeling Detailhandel en Horeca van de Ondernemersvereniging. „Wat zit daar? Een Zeeman. Ik noem het de poort van de armoei.” Werkverschaffing We gaan naar Siberië, zeiden de mensen van boven de rivieren die hier na 1929 als werkverschaffing de veengronden kwamen ontginnen. De Peel was een van de meest achtergebleven gebieden van Nederland, waar boeren leefden van een kip en een koe. Maar in 1932 begon Hub van Doorne, zoon van een smid, aanhangwagens te bouwen en later, na de oorlog, auto’s en vrachtwagens: DAF. Elke dag werden bussen vol Deurnenaars naar de fabriek in Eindhoven gereden. Philips bouwde een lampenfabriek. Boeren werden groot in de varkensindustrie. Of ze werden grondwerker, stallenbouwer, veevoederproducent, vleesverwerker, transporteur. Ze gingen in de bouw, de elektrotechniek of de metaal, als toeleverancier voor de auto-industrie. Ze begonnen overslagbedrijven voor goederen uit de Rotterdamse haven, die ze daarna door heel Europa verspreidden.

„Deurne is het centrum van de wereld”, zegt burgemeester Gerard Daandels (62, CDA) – ‘d’n Daandel’ – in zijn zetel onder de glas-in-loodramen van het negentiende-eeuwse gemeentehuis. Heerst er in de wereld voorspoed, dan heerst er in dorpen als Deurne nog meer voorspoed. Dan staan de vrachtwagens „strak als een plank” in de file tussen het Ruhrgebied en Eindhoven en moet de burgemeester op maandag vroeg uit bed om op tijd te zijn voor zijn wekelijkse overleg met andere burgemeesters. Er is dan zo veel werk in Deurnese bedrijven dat Deurnese ondernemers niet weten waar ze de lassers en de laders en de loodgieters vandaan moeten halen. Dan komen de Polen. Maar gaat het slecht in de wereld, dan gaat het in dorpen als Deurne nog slechter. Het is het netwerk van relatief laagwaardige industrie met relatief laagopgeleide jonge mannen dat nu overal instort. En dat is in Deurne goed te zien. Niets aan de hand Nee, geen rijen voor de uitkeringsloketten. En bij de voedselbank, in een oude kerk aan het Willibrordusplantsoen, deelt vrijwilliger Gerard Regli op vrijdag pakketten met witlof en chips uit aan Afghaanse vluchtelingen, aan een door haar man verlaten moeder van een puberzoon, aan mensen die al jaren grote schulden hebben. Niet aan mensen die net hun baan zijn kwijtgeraakt. Dit is Deurne, Nederland. Geen Yiwu in China of Detroit in Amerika, waar tegenspoed onmiddellijk leidt tot onttakelde fabrieken en gaarkeukens. In Deurne is net een nieuw cultureel centrum geopend,

Dit is Deurne Waarom Deurne? In 1967 schreef tekstdichter Friso Wiegersma het lied ‘Het dorp’, over zijn geboortedorp Deurne dat door voorspoed was aangetast. Wim Sonneveld zong het. Inwoners Deurne telt met zijn kerkdorpen Liessel, Neerkant, Vlieren en Helenaveen, 31.853 inwoners, onder wie 817 van Marokkaanse en 28 van Turkse afkomst.

·

Werk Van de 9.940 voltijdsbanen zijn er 520 in de landbouw (5 procent tegenover 1 procent in heel Nederland), 3.400 in de industrie (34 procent tegenover 24 procent in Noord-Brabant en 18 procent in heel Nederland), 3.900 in de commerciële dienstverlening (39 procent tegenover 47 procent in heel Nederland) en 2.120 in de niet-commerciële dienstverlening (21 procent tegenover 34 procent in heel Nederland).

·

Werkloosheid Tussen oktober 2008 en maart 2009 steeg het aantal werkzoekenden in heel

·

Noord-Brabant met 17 procent van 50.667 naar 59.177. In Zuidoost-Brabant, waar Deurne ligt, steeg het aantal werkzoekenden met 18 procent. In heel Nederland steeg de werkloosheid in deze maanden met 12 procent. Eind februari 2009 was in Zuidoost-Brabant 5,9 procent van de beroepsbevolking werkzoekend, tegenover 6,1 procent in heel Nederland. De werkloosheid onder jongeren tot 27 jaar nam in Noord-Brabant tussen oktober 2008 en maart 2009 toe met 43 procent. In heel Nederland was dat 34 procent. Bron: CBS en UWV

·

nrc nu Aan tafel bij de gebroeders Nooijen kijk op www.nrc.tv

in pig flooring. Hun productie liep sinds oktober met 50 procent terug.

genoemd naar een zoon van Hub van Doorne. De winkeliers verheugen zich over de nieuwe bestrating, de parfumerie ICI Paris (schuin tegenover de Zeeman), de nieuwe parkeerplaatsen – al zijn die tot hun verdriet niet gratis. Deurne kán weer een dorp worden met ‘bovenregionale aantrekkingskracht’. De tegenspoed is in Deurne alleen nog maar te zien aan de Polen die weer weg zijn, de opeens weer rustiger landweggetjes die de elf industrieterreinen met elkaar verbinden, de werkplaatsen waar ondernemers met de hand voor hun ogen doorheen lopen, omdat ze niet kunnen aanzien dat er zo weinig gebeurt. Het kan nog, doen alsof er niets aan de hand is. Gewoon niet luisteren naar de winkeliers die zich afvragen bij wie Deurnenaars straks minder gaan uitgeven als er ontslagen vallen. En zeker niet naar de trailerbouwer, de kozijnenmaker en de transporteur die hun omzetten zien dalen met percentages die ze niet voor mogelijk hielden. VOC-mentaliteit Deurnenaars zijn gewend aan tegenslag en daardoor denken in elk geval burgemeester Daandels, wethouder Kerkers en directeur Van ’t Klooster van de Boe-

renbond dat ze er ook deze keer bovenop zullen komen. Zo was er in 1993 het faillissement van DAF en in 1997 de varkenspest. Ze hebben er volgens Van ’t Klooster van de Boerenbond van geleerd om „nooit meer op één paard te wedden”. De Boerenbond is een veevoederproducent, en ook eigenaar van een Praxis, een Formido, een verzekeringsbedrijf, een onroerendgoedbedrijf, een grondstoffenhandel, een adviesbureau, een tankstation en dat Weekblad. Het is, met tweehonderd arbeidsplaatsen, de grootste werkgever in Deurne. Volgens Van ’t Klooster hebben Deurnese ondernemers aan de varkenspest een enorme argwaan tegen Haagse en Brusselse politici overgehouden. Die bepaalden destijds dat Deurnese varkens vernietigd moesten worden, al was er entstof voorhanden. „Normale mensen met normale normen en waarden konden niet begrijpen dat de regels boven het gezonde verstand werden gesteld.” Kijk hoe het de zes gebroeders Nooyen verging, die al hun achtduizend varkens in de destructor zagen verdwijnen. Ze begonnen in Spanje opnieuw maar werden teruggestuurd omdat ze uit een land kwamen waar pest heerste. Nu bouwen ze metalen rooster-

Gaat het slecht in de wereld, dan gaat het in Deurne nog slechter

vloeren voor zeugen en biggen. Hun afnemers zitten in Deurne en de rest van Nederland, in Europa, Japan, China, Zuid-Amerika. Ze maken ook kooien, hekwerk. Typisch Deurnese ondernemers, zegt Van ’t Klooster. Voor vakantie zullen ze nooit verder gaan dan naar het Zwarte Woud, met de caravan. Maar kunnen ze geld verdienen, dan gaan ze de hele wereld over. Walvisvaarders. VOC-mentaliteit. Zes ondernemende broers Nooyen Brothers, professionals in pig flooring. Arie Nooyen (57), de op één na oudste van de zes, heeft spijt van alle uren waarin hij vroeger de catechismus leerde. Had hij maar Engels geleerd, of Spaans. Een kleine man in spijkerbroek en leren jack, Hugo Bosshonkbalpet op zijn hoofd. Hij ontvangt in de met donker eiken ingerichte directiekamer van de roostervloerenfabriek. Alle neuzen in dezelfde richting. Dat is, zegt Arie Nooyen, hun succes. De broers zien elkaar dagelijks bij het middageten in de boerderij waar ze opgroeiden. Hulp Karin (28) kookt, maar eet niet mee. Daar, aan tafel, worden de beslissingen genomen. Worden ze het niet eens, dan beslist de oudste. Zouden ze in Den Haag ook moeten doen, zegt Arie Nooyen. Hij en zijn broers stemmen op Geert Wilders. Verder werken ze graag met Deurnese mensen. „Toen ons pa en ma nog leefden, vroegen we of die en die een goeie aard in de familie had.” Ja, ze werken ook met Polen, als er veel te doen is. Anderhalf jaar geleden nog, toen er alle nachten moest worden doorgewerkt. Voordeel van de Polen is dat je er zo weer van af kunt. >

NRC WEEKB LAD

15

reportage Deurne

‘Ik wil mensen met een gezin, mensen die zich binden’

Peter Joosten (38) nam zes jaar geleden Knapen Trailers over. De productie steeg tot 800 trailers per jaar. Tot klanten in december hun bestellingen begonnen te annuleren.

> De gebroeders Nooyen hebben hun productie sinds oktober 2008 met 50 procent zien teruglopen. Boeren vragen wel offertes aan, maar krijgen geen lening. „Grote fout van de overheid”, zegt Arie Nooyen. „Die had het geld niet aan de banken moeten geven, maar direct aan particulieren.” En nu? Ja, wat nu. Minder kosten maken. Minder fouten maken. Afwachten. De roostervloerenfabriek van de gebroeders Nooyen – ‘onderkoningen van Deurne’ – staat voor de helft leeg. Ze hebben nu op proef een paar opvouwbare aanhangwagens gemaakt. Misschien dat ze daarmee doorgaan.

Welk antwoord? Van DAF, zegt burgemeester Daandels, hebben de gemeentebesturen van „de stedelijke regio Eindhoven” geleerd dat ze samen moeten werken en altijd op klappen voorbereid moeten zijn. „Dus deze keer is er onmiddellijk actie ondernomen om een antwoord op de recessie te geven.” Alleen, welk antwoord? Woningbouw, koopgaranties, zeker. Maar dat zijn plannen waar nog lang geen overeenstemming over is. Dus het enige waar ondernemers in Deurne nu wat aan hebben, is de werktijdverkorting, vier keer zes weken, en daarna deeltijd-WW. Peter Joosten van Knapen Trailers is een van de eersten in Deurne die er gebruik van maken. Op donderdagmiddag en vrijdag bouwen zijn zeventig werknemers nu geen aluminium trailers, maar „verbeteren ze hun competenties”. De lasser leert de bankwerker hoe hij moet lassen. De bankwerker leert de heftruckchauffeur hoe hij moet frezen en slijpen. Schepen bouwen Peter Joosten (38), een slanke man met grijze krullen en een brede lach, zegt dat het hem is tegengevallen hoe lang het duurde voordat de deeltijdregeling er in

16

Den Haag doorheen was. „Het is ons eigen geld.” Hij gelooft niet in politiek. Hij stemt nooit. Hij werkte al bij Knapen Trailers toen hij nog studeerde – autotechniek. Zes jaar geleden nam hij het bedrijf over. Toen werden er 250 trailers gebouwd, vorig jaar waren het er 800, bijna allemaal voor de export. De levertijd liep op tot twaalf maanden. En opeens, in december 2008, begonnen zijn klanten te bellen. „Ze annuleerden hun bestellingen. Ze konden even niet.” De vraag zakte met 60 procent in. De Polen en de Roemenen waren al weg, want die bevielen Peter Joosten niet. „Ik wil mensen met een gezin, mensen die zich binden.” Van de Duitsers uit Kleef – korter rijden dan vanuit Eindhoven – zijn de meesten nu ook weg. Van de mensen uit Deurne en omgeving is nog niemand ontslagen. Peter Joosten reist door heel Europa om nieuw werk voor hen binnen te halen. Desnoods, zegt hij, gaat hij schepen bouwen. Als hij zijn mensen maar aan de gang kan houden. Het past, zegt hij, bij hoe hij vindt dat een werkgever met zijn werknemers moet omgaan. Gung ho! heet het boek waar zijn filosofie in beschreven staat. Het gaat over betrokkenheid, zelfstandigheid, de manager als coach. Hoofdpersoon Peggy Sinclair vertelt aan een vriend op zijn sterfbed hoe ze haar bedrijf van een faillissement redde en daarna weer recordwinsten maakte. ’s Morgens vroeg mediteert Peter Joosten. „Hoe voorkom ik dat ik chagrijnig word? Hoe blijf ik de crisis als een uitdaging zien?” Hij belt zelf met toeleveranciers, de meeste uit Deurne en omgeving, om uit te leggen dat hij het werk dat hij aan hen uitbesteedde – spuiten, chassis bouwen – nu weer terughaalt om het door zijn eigen mensen te laten doen. Ze begrijpen het wel, zegt hij. Hoe lang houdt zijn bedrijf het nog vol? „In 2009 voorzie ik herstel. Maar dat is alleen op gevoel gebaseerd.”

Blijft Knapen Trailers bestaan? „Zeker. Ik ben de enige aandeelhouder. En ik heb geen schulden.” Geen probleem Vorig jaar om deze tijd had Peter-Alexander Driessen (41) van Driessen Group nog 45 vrachtwagens rijden – 30 van hemzelf, 15 gehuurd. Die gehuurde vrachtwagens zijn nu weg. Van die eigen 30 rijden er nog 25. „Transport”, zegt hij, „is een drama.” Hij wilde bankier worden, zakenbankier, dus deed hij bedrijfseconomie in Tilburg. Net toen hij kon beginnen bij ING kreeg zijn vader een herseninfarct. Hij ging naar huis: het familiebedrijf redden. Nog jaren bleef hij jaloers op de studiegenoten die de rat race naar de top overleefden en miljoenen gingen verdienen in Londen, New York. Dat is nu over. Peter-Alexander Driessen maakte samen met neef Piet het bedrijf van zijn vader, ooms en grootvader groot. Driessen Group haalt vracht op bij de klant, vervoert die zo nodig door de lucht en over zee, regelt douane en opslag, verzekert, assembleert en levert af. De miljoenen die Peter-Alexander Driessen verdient, investeert hij in onroerend goed en in de bedrijfjes van jonge, startende Deurnese ondernemers. Hij is de locale durfkapitalist, in spijkerbroek en poloshirt, om zijn pols een gouden IWC-horloge. Hoe overleeft hij nu? „Geen probleem”, zegt hij. „Minder transport betekent voor mij meer opslag.” Hij loopt door de loodsen waarin, honderden meters lang, zakken met caseïne en andere eiwitten liggen opgestapeld, alle droge onderdelen waarin melk kan worden opgesplitst. De zuivelindustrie is een van Driessens grootste klanten. Sommige onderdelen worden hier weer bij elkaar gevoegd en in tankwagens naar Zuid-Duitsland gereden, waar er toetjes van worden gemaakt. Europese exportsubsidies maken, zegt Peter-Ale-

Peter-Alexander Driessen (41) van Driessen Group had vorig jaar nog 45 vrachtwagens rijden. Er rijden er nog 25. „Minder transport betekent voor mij meer opslag.”

xander Driessen, dat er nu voor het eerst in maanden weer meer vracht uitgaat dan erin komt. Of dat ten koste gaat van landen buiten Europa interesseert hem niet. Europese politiek interesseert hem ook niet en stemmen doet hij alleen lokaal. „Ik kijk alleen naar het belang van het bedrijf.” Het oranje en groen van de vrachtwagens, kleuren die zijn vader en ooms nog gekozen hebben, laat hij wit overspuiten, al weet hij dat zijn vader het daar moeilijk mee heeft. Witte vrachtwagens zijn gemakkelijker te verhuren of te verkopen. „Transport”, zegt hij, „blijft een drama.” Straks komen alle vrachtwagens die in onderpand bij de bank zijn op de markt, tegen afbraakprijzen. Peter-Alexander Driessen zoekt zijn toekomst in food. Eten blijft. Hij wil meer halffabricaten gaan maken. Bang en ziek Dat tegenspoed ondernemers bang en egoïstisch maakt, ja, dat is een zienswijze. Wethouder Kerkers kijkt liever naar de „creatieve energie” die erdoor vrij komt. Bovendien, zegt hij, gaat het met sommige ondernemers nu juist heel goed. Burgemeester Daandels raadt aan te gaan kijken bij Bouwbedrijf Bots. Met een gebruind gezicht en achterovergekamd haar zit Martien Bots (50) in zijn kantoor in Liessel, een kerkdorp van Deurne. „Wij groeien dit jaar fors”, zegt hij. „Ik krijg deze week een klus met de omvang van mijn jaaromzet.” Een kantoorgebouw in Eindhoven, voor Prodrive, een jong elektronicabedrijf. Bots

kwam bij een van de directeuren thuis voor een verbouwing in Liessel. Zodoende. Hij begon als verpleegkundige, maar toen kreeg zijn vader kanker en zo kwam hij in het familiebedrijf. Zijn broer ging bouwmanagement doen, maar die kreeg ook kanker en nu doet Martien Bots alles. Grond kopen, projecten ontwikkelen, uitvoeren. Hij heeft net een bedrijf in houten skeletbouw overgenomen. Dat was failliet gegaan. „Zal ik eerlijk zijn?” zegt hij. „De recessie biedt mij kansen.” Hij heeft gemotiveerdere werknemers. „Ik heb maar één zieke.” Gemeente en woningbouwverenigingen gaan meer bouwen, waarschijnlijk met garantieregelingen. Martien Bots heeft altijd goede contacten met het gemeentebestuur onderhouden. Hij stemt VVD. Hij is blij dat hij geen werk meer aan anderen uitbesteedt, zeker niet aan Polen. „Ik dacht een tijdlang dat we zo meer konden maken met minder mensen. Helemaal fout! Of ze begrijpen je verkeerd. Of zij doen al het leuke werk en jij zit met de shit.” Martien Bots van Bouwbedrijf Bots werkt alleen nog maar met eigen mensen, uit de buurt. Na het gesprek stapt hij in zijn zilvergrijze BMW X5 en rijdt naar schoonmaakbedrijf Variant, waar de leden van het Deurnes Industrieel Contact – in 1964 mede opgericht door Hub van Doorne – bijeenkomen. In een loods achter het kantoor van Variant is een partytent opgezet, met bouwlampen voor de ver-

‘Ik heb erover gedacht om het vrouwtje van de schoonmaak naar huis te sturen’

lichting. 35 Deurnese ondernemers vertellen onder leiding van een accountant hoe het nu met hun bedrijf gaat. „We maken elkaar bang en ziek”, zegt de accountant. „Dat moet anders.” Peter Joosten van Knapen Trailers wordt naar voren gevraagd, samen met de bazen van elektronicabedrijf Dima en Van den Heuvel Afbouwgroep. Ze vertellen over omzetdalingen, de productie die gehalveerd is. „We kunnen wel gaan zitten janken”, zegt de accountant. „Maar hoe gaan we ermee om?” „Ik heb erover gedacht om het vrouwtje van de schoonmaak naar huis te sturen”, zegt de baas van Dima. „Nee!” zegt de baas van Variant. „En om dan het vrouwtje van de productie te laten schoonmaken.” „Nee!” zegt de baas van Variant. „Maar toen dacht ik dat wij geen schoonmaakbedrijf zijn. Dus ik heb het vrouwtje van de productie naar huis gestuurd. En als ik een schilder nodig heb, dan bel ik Van den Heuvel, want ik ben ook geen schilderbedrijf.” „Ja!” zegt de baas van Van den Heuvel. De accountant wil handen zien. Hoe lang gaan de ondernemers van Deurnes Industrieel Contact dit nog volhouden? Tot de zomer. En dan? Dan moet het beter gaan. Zo niet? Dan komen er ontslagen, faillissementen. < Dinsdag in NRC Handelsblad: middageten bij gebroeders Nooyen, schaften met de werknemers van Knapen Trailers en kijken naar het theaterspektakel van Dit Deurne van Ons in cultureel centrum Martien van Doorne.

NRC WEEKB LAD

17

onderzoek Buitenlandse Zaken

Ongewenste omgangsvormen

18

Het ministerie van Buitenlandse Zaken gaat met prioriteit alcoholproblematiek en seksuele intimidatie bestrijden onder de eigen werknemers. Dit blijkt uit vertrouwelijke notulen. ‘Misschien dat de nieuwe lichting diplomaten niet zulke goede drinkers zijn.’ tekst Joep Dohmen en Marcel Haenen

>

NRC WEEKB LAD

19

E

en Nederlandse diplomaat in Brazilië had al de reputatie van flierefluiter. Maar zijn werk ging er pas echt onder lijden toen hij een grote prijs in een loterij won. Het prijzengeld begon hij stuk te slaan in bordelen, waarbij hij, volgens naaste collega’s, zijn chauffeur met dienstauto voor de deur liet wachten. Bij een inspectie in 2006 kwam zijn wangedrag aan het licht, waarna het ministerie van Buitenlandse Zaken ingreep. De diplomaat is de dienst uit gewerkt en verdient nu de kost als consultant in Nederland. Zijn chef de poste in Brazilië werd voor straf ook vervroegd teruggeroepen, omdat hij de wanordelijkheden in de bedrijfsvoering – van gebrekkig toezicht op de voorraad paspoorten tot verwaarlozing van functioneringsgesprekken – op het consulaat-generaal in São Paulo niet had voorkomen. Hij is nu uitgeleend aan een internationale organisatie in Den Haag. De betrokkenen willen niet publiekelijk reageren. Het ministerie van Buitenlandse Zaken weet ontsporingen als deze doorgaans discreet af te wikkelen. Ze zijn onvermijdelijk in grote organisaties – en

zeker in een per definitie sociale en glamoureuze omgeving als de internationale diplomatie. Nederlandse diplomaten verschillen daarin weinig van buitenlandse collega’s. Een Japanse ambassadeur op Cuba was ooit zó dronken dat hij op een bijeenkomst in de tuin van de Franse ambassadeur zijn broek liet zakken. De Japanner is daarna teruggeroepen naar Tokio. Oud-diplomaat C.J. Schneider heeft, onder het pseudoniem F. Springer, ooit smakelijke verhalen geschreven over de zeden en gewoonten in de diplomatieke dienst. Maar dat zijn vooral verhalen uit een andere tijd. Ontsporingen met drank, drugs en seks kunnen tegenwoordig minder eenvoudig worden toegedekt. Trefwoord: integriteit – een begrip dat als permanente waarschuwing boven de publieke dienst zweeft sinds minister Ien Dales van Binnenlandse Zaken hierover in 1992 een geruchtmakende toespraak hield. Inmiddels zijn alle werkgevers binnen de overheid wettelijk verplicht een actief integriteitsbeleid te voeren. En dus ook: het ministerie van Buitenlandse Zaken. BZ heeft de integriteitsregels in 2004 vastgelegd in de nota ‘Grens in zicht’. Die gaat onder meer over het

Advies: schenk voortaan sapjes Alcoholmisbruik en ongewenste omgangsvormen zijn geen specifieke problemen voor het ministerie van Buitenlandse Zaken, zegt Robert Lubberding. Hij is partner bij Boer & Croon Corporate Strategy en deskundig op het gebied van personeelsmanagement en organisatieontwikkeling. „In situaties waarin mensen intens met elkaar samenwerken, in kleine gemeenschappen en onder hoge druk: daar liggen de omgangsvormen en normen soms anders. Daar vervaagt de grens tussen werk en privé eerder of hebben mensen het gevoel dat bepaald gedrag gevraagd wordt om erbij te horen. Leiderschap heeft hier een belangrijke voorbeeldfunctie. Je hebt een bedrijfscultuur in stand te houden, je staat ergens voor. Mensen moeten worden aangesproken op wat er misgaat. Maar het is niet altijd gemakkelijk paal en perk te stellen.” BZ wil het ziekteverzuim terugdringen door de bedrijfscultuur te veranderen. Zo’n proces is moeilijk, maar niet onmogelijk, zegt Pieter Rodenburg, voorzit-

20

ter van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde. Zijn advies is om bovenin de organisatie te beginnen. Rodenburg: „Dat is het Obama-effect. Sinds hij president is, zijn opeens veel dingen bespreekbaar.” Een voorbeeld van een geslaagde cultuurverandering is het roken, volgens Rodenburg. „Ook daar telt voorbeeldgedrag. Inmiddels is het maatschappelijk not done om een sigaret op te steken in een gezelschap.” Wil Buitenlandse Zaken het alcoholgebruik terugdringen, dan doet minister Verhagen er verstandig aan om het goede voorbeeld te geven. Rodenburg:

Wat BZ nodig heeft: een Obama-effect

aannemen van geschenken, declaraties, omgangsvormen, drankmisbruik en misbruik van voorrechten. Tussen 2002 en 2007 zijn 68 disciplinaire straffen opgelegd aan medewerkers van Buitenlandse Zaken, van wie er 44 ontslag kregen. Op BZ geldt de vorige secretaris-generaal, Flip de Heer, als een strenge bovenmeester die van zijn personeel – zowel in Den Haag als in de rest van de wereld – strikte naleving eiste van de interne gedragscodes en integriteitsregels. Zijn aanpak leidde tot onrust in de dienst. Naarmate hij meer regels oplegde en meer diplomaten aanpakte, groeide de weerstand tegen hem en steeg het ziekteverzuim. In september 2007, al na twee jaar, werd De Heer benoemd tot ambassadeur in Japan. Dat Buitenlandse Zaken nog steeds worstelt met de interne organisatie, blijkt uit ambtelijk overleg op 30 januari jongstleden. Secretaris-generaal Ed Kronenberg (opvolger van De Heer), vijf directeuren-generaal en twee directeuren laten zich informeren over gezondheids- en gedragsproblemen van hun personeel in het voorbije jaar 2008. Zij krijgen een powerpointpresentatie van bedrijfsarts Benedikte BruijsSchaapveld. Wat blijkt? Het ziekteverzuim loopt op bij Buitenlandse Zaken.

Regels voor diplomaten „Met een vruchtensapje op recepties verschijnen dus. Wat ook goed werkt, is een wedstrijd uitschrijven: wie is de gezondste ambassadeur? Een soortgelijke campagne van Arbo Unie, die de fitste burgemeester uitriep, had veel succes.” Probleem bij het bespreekbaar maken van dit soort onderwerpen is volgens organisatieadviseur Lubberding dat ze „in de taboesfeer” liggen. „Je moet het aanpakken zien in de context van wat er van de ambtenaren wordt verwacht. Wat wil het management van BZ bereiken? Als er veel wordt gereorganiseerd en er sprake is van overbelasting, kun je het een tijdje oplossen door harder te werken. Maar op enig moment overschrijd je de grens van de weerbaarheid van je werknemers en dat leidt uiteindelijk tot verzuim. Dan kunnen effecten als alcoholmisbruik of ongewenste omgangsvormen optreden. Pas als er het perspectief is van een oplossing, kunnen werknemers het langer volhouden. Is er te weinig vertrouwen in het management dan neemt de weerbaarheid af.”

·

Belastingvrij. Nederlandse diplomaten mogen voor eigen gebruik belastingvrij bier, wijn en sterke drank, maar ook sigaretten, auto’s en andere luxe goederen kopen. De precieze hoeveelheden zijn niet strikt vastgelegd.

·

Gedragscode. De gedragscode van BZ meldt dat de belastingvrijstelling uitsluitend geldt voor goederen voor eigen gebruik. De code: „Het is dus niet toegestaan anderen die daar geen recht op hebben te laten profiteren van belastingvrije goederen. Misbruik of overmatig gebruik van voorrechten wordt beschouwd als normoverschrijdend gedrag en dus niet-integer gedrag. Voorbeelden hiervan zijn: het opzettelijk te ruim bestellen van alcoholische dranken, het doorverkopen van een auto direct na invoer.”

· Elders. Andere lan-

den stellen meer beperkingen. België legt de buitenlandse diplomaten in Brussel quota op. Ze mogen jaarlijks maximaal 90 liter sterke drank, 450 liter wijn en 10.000 sigaretten belastingvrij kopen of invoeren.

· Waarschuwing.

Oud-ambassadeur J. Huydecoper van Nigtevecht wijst in een boekje waarin spelregels staan voor diplomaten, op de risico’s van taxfree luxe artikelen aanschaffen: „Een consequentie van de vrijstelling van invoerrechten op drank is de verleiding tot overmatige consumptie van drank. Jammer genoeg leert de ervaring, dat te veel collegae in soms moeilijke omgevingen zijn vervallen in overmatig drankgebruik, wat maar al te dikwijls tot een verslaving heeft geleid.”

Uit de notulen van ambtelijk beraad op 30 januari 2009

Vergeleken met andere ministeries valt het verzuim bij BZ niet hoog te noemen. Het lag vorig jaar, met 3,5 procent, ruim onder het gemiddelde van circa 5,5 procent bij de rijksdienst. Toch ziet de bedrijfsarts twee alarmerende signalen. Het eerste is dat het BZ-personeel zich vaker ziek meldt dan overheidsdienaren elders: gemiddeld 1,7 keer per jaar, tegen een landelijk gemiddelde van 0,9 keer. En: de duur van het verzuim vertoont sinds drie jaar een stijgende tendens, van 2,81 procent in 2006 naar 3,49 procent in 2008 – en dat terwijl het ziekteverlof bij de hele rijksdienst juist dalend is. Bedrijfsarts Bruijs geeft een duidelijk verklaring voor de negatieve trend: toegenomen werkdruk, overmatig alcoholgebruik en verslavingen. Harde cijfers over problemen met alcohol bij BZ zijn er niet. De omvang is, aldus Bruijs-Schaapveld, „niet exact in cijfers uit te drukken”. Een ander cijfer is er wel. Over ‘ongewenste omgangsvormen’. Anders gezegd: seksuele intimidatie. In 2008 kwamen zeventien medewerkers van BZ met klachten hierover op het spreekuur van de bedrijfsarts. Een recordaantal. In 2007 ging het nog om zeven klachten. De gedachtenwisseling tussen de bedrijfsarts en de ambtelijke top hierover mondt uit in zeven conclusies. Uit de notulen: „Het bespreekbaar maken en bestrijden van de alcoholproblematiek/verslavingen op posten (en departement) [heeft] prioriteit.” Het verzuim hangt nauw samen met „de bedrijfscultuur”, en moet daarom in de „bredere cultuurdiscussie bij BZ worden meegenomen. [...] Het feit dat BZ een loopbaandienst is [om de paar jaar verwisselen de diplomaten van post, red.] draagt soms ook bij aan spanning. Men is bang dat het melden van grote werkdruk

‘Buitenlandse Zaken lijkt een beetje op de Kerk van Rome’

negatieve invloed heeft op een volgende plaatsing.” De notulen van het ambtelijk overleg over ‘de gezondheid’ van BZ zijn onlangs door een diplomaat aan deze krant ter hand gesteld. Hij vindt dat het tijd wordt dat de in zijn ogen foute bedrijfscultuur in bredere kring bekend raakt: „De organisatie accepteert weinig zelfkritiek. Kritiek wordt bestraft: ‘We zijn immers een grote BZ-familie’, wordt er dan gezegd. BZ is zeer bureaucratisch, gesloten en hiërarchisch. Het lijkt een beetje op de Kerk van Rome.” De diplomaat wil nadrukkelijk de rol van klokkenluider spelen. „Er moet nu echt wat veranderen.” Maar wat? En hoe? De ambtelijke top van Buitenlandse Zaken is niet bereid mondeling toelichting te geven op terugdringing van het ziekteverzuim via het bestrijden van „alcohol/verslavingen”. In plaats daarvan kunnen per email vragen worden gesteld. In de schriftelijke beantwoording laat BZ weten dat het „de gesignaleerde risico’s serieus neemt en werkt aan gericht beleid om ze te minimaliseren”. Het ministerie heeft „de afgelopen jaren veel werk gemaakt van het bespreekbaar maken van dit soort zaken en dat vinden wij een goede ontwikkeling”. De ambtelijke top bespreekt nog dit voorjaar de te treffen maatregelen. Het verzuim op het mi-

nisterie moet met 0,2 tot 0,3 procentpunt omlaag. De alcoholproblematiek is, volgens het ministerie, „een logisch aandachtsgebied als je rekening houdt met het feit dat sommige functies veel sociale verplichtingen met zich meebrengen”. Dat geldt niet alleen voor de gevaren van alcohol. BZ is ook alert op signalen van posttraumatische stress bij collega’s in conflictgebieden. „Dat doen we uit hoofde van verantwoord werkgeverschap en gezond risicomanagement.” Het ministerie zegt ook dat er „sinds een aantal jaren stevig opgetreden” wordt na gemelde gevallen van ongewenste omgangsvormen. „Wij stellen vast dat als gevolg hiervan de drempel om hiervan melding te maken, lager is geworden. Dat er 17 gesprekken met medewerkers over dit soort zaken hebben plaatsgevonden, zien wij als een bewijs dat het onderwerp bespreekbaar is geworden. Vanzelfsprekend worden er zonodig gepaste maatregelen genomen, want elke vorm van ongewenste omgangsvormen is onacceptabel.” Welke maatregelen dit zijn, wil het ministerie niet zeggen. Op concrete incidenten wordt niet ingegaan, omdat het ministerie „de persoonlijke levenssfeer van individuele werknemers” wil beschermen.

T

ot zover de formele toelichting. Vijftien per telefoon geraadpleegde ambassadeurs en diplomaten op verschillende continenten zijn bereid een uitgebreidere toelichting te geven. Alleen, ze doen dat – om hun loopbaan niet te schaden – doorgaans alleen off the record. Dan klinkt relativering van het probleem dat in Den Haag kennelijk als groot wordt gezien. Een Nederlandse ambassadeur in een Europees land was naar eigen zeggen verbaasd toen hij begin dit jaar vanuit Den Haag de stukken kreeg waarin melding werd gemaakt van de alcoholproblematiek en de noodzaak maatregelen te nemen. „Dat er veel frustra- >

NRC WEEKB LAD

21

onderzoek Buitenlandse Zaken > ties en stress heersen op het departement, en trouwens niet veel minder op onze posten in het buitenland, is wel zeker. Maar dat dit ongenoegen zich vooral is gaan uiten in drankmisbruik is mij niet bekend”, zegt hij. Ook een vrouwelijke Nederlandse diplomaat neemt de kwestie niet te zwaar. „Het valt wel mee met het alcoholmisbruik”, zegt ze. „Mijn observatie is dat er nog maar weinig Nederlandse diplomaten en ambtenaren zijn die op recepties drie glazen wijn achter elkaar drinken. Volgens mij proberen ze vanuit Den Haag die hele operatie tegen ziekteverzuim te gebruiken om iedereen nog eens goed in te wrijven dat je moet oppassen met alcohol. We hebben al jaren van die gezondheidscampagnes: tegen roken en te veel eten en voor meer bewegen.” Dat er desondanks extra werk wordt gemaakt van deze kwestie komt volgens haar doordat BZ „een enthousiaste bedrijfsarts heeft die tot de bodem wil gaan. Op zich is dat goed: er zit kennelijk iets scheef binnen de organisatie. Nu gaan ze, op aandringen van de ondernemingsraad, uitzoeken wat de oorzaken zijn. Ik vind dit positief: de signalen worden nu in elk geval serieus genomen.” Werktijden, rusttijden, sfeer op het werk, werkdruk, stress, alcoholgebruik – van al die factoren wordt nu een inventarisatie gemaakt, aldus een diplomate. „We sturen mensen naar gevaarlijke plekken als Afghanistan en Colombia. Er werken mensen bij BZ die waanzinnig veel reizen en na een nacht doorvliegen, met jetlag en al, gewoon weer achter hun bureau zitten. Sommige banen zijn erg stressvol. Geeft de organisatie die mensen wel genoeg rust? Kunnen we daar wat aan doen? Vragen als deze worden nu bespreekbaar gemaakt.” Aandacht voor seksistisch gedrag hoort eveneens in dit rijtje thuis. Een ambassadeur in een groot Aziatisch land bevestigt de formele verklaring uit Den Haag dat een losse moraal tegenwoordig minder wordt getole-

22

Diplomaat: ‘Ik kus secretaresses niet meer als begroeting’

reerd. „Het is een gevolg van de bewustwordingscampagnes: we zijn strenger geworden. Van die 17 gevallen die vorig jaar zijn gemeld, zou vroeger wellicht een groot deel ongestraft zijn gepasseerd. Ik kus secretaresses tegenwoordig niet meer als begroeting. En een vrijgezelle meid op de post vraag ik na het weekeinde niet: ‘wat heb je gedaan?’ Dat gaat me niets aan.” Om ambtenaren voor te bereiden op plaatsing in het buitenland krijgen ze van de dienst personeelszaken van het departement folders. Daarin wordt onder andere gewaarschuwd voor de gevaren van alcoholgebruik, vertelt een medewerker van de personeelsdienst. Ook op de kamer van de bedrijfsarts staan de foldertjes. Drank en diplomatie hebben hun historie. Gedronken wordt overal. Een ambassadeur met meer dan dertig jaar ervaring vertelt dat hij op zijn eerste post van zijn ambassadeur kreeg onderwezen hoe je voor het diner altijd een goed glas whisky moest drinken. „En bij de lunch was het standaard een glas martini en wijn te nemen. Van de lunch kwam je altijd terug met een alcoholwalm om je heen.” In landen met een alcoholverbod, zoals Iran, Koeweit en Saoedi-Arabië, is het een diplomatiek voorrecht drank te mogen invoeren. Daar fungeert de di-

plomaat als drankleverancier voor landgenoten. „Zoals voor baggeraars die wekelijks aan de bar van de ambassade hun Heineken drinken. De enige manier om legaal het glas te heffen”, vertelt de diplomaat. Een diplomaat kan iedere dag wel een receptie of diner bijwonen en de verleidingen zijn groot, hoor je steeds. Voormalig diplomaat en minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot (71) had zo zijn eigen tactiek om nuchter te blijven tijdens diners. Discipline was volgens hem zeer belangrijk. Vóór ieder glas wijn moet je een glas water drinken, dan word je nooit dronken, is zijn vuistregel. Toch is het volgens de meeste diplomaten vooral sociale nood die naar de fles doet grijpen. Inspecteurs treffen de problemen bij werkbezoeken vaak aan. „Ik heb het advies moeten geven ambassadeurs terug te halen. Dan vond je twee lege flessen whisky in de werkkamer van zo’n man. Je merkte het al als hij je ’s morgens ophaalde uit het hotel. Hing er een wolk om zo’n man heen. Dan meldde ik aan Den Haag: ‘Haal hem maar terug.’ ” De voormalige Nederlandse ambassadeur in landen als Cuba en Roemenië, Coen Stork, begint onbedaarlijk te lachen als hij hoort over het nieuwe beleid van zijn voormalige werkgever. „Echt heel gek”, lacht Stork. Maar verbaasd is Stork, die ruim veertig jaar diplomaat is geweest, ook weer niet. „Ik heb wel een paar bazen meegemaakt, onder wie een ambassadeur, die behoorlijk wisten te drinken”, zegt Stork (81). „Drinken is natuurlijk ook heel goedkoop voor een diplomaat. Je krijgt je flessen tegen een aantrekkelijke prijs en er zijn altijd wel partijen en cocktails waar je je makkelijk kunt bezatten. Maar ik sta toch te kijken van dit nieuws. Misschien dat de nieuwe lichting diplomaten niet zulke goede drinkers zijn als de oude rotten.” < Met medewerking van Caroline de Gruyter

in Washington

Op bezoek bij de slagader van de massaconsumptie: het grootste tel sell-station ter wereld. ‘Op dit punt in de geschiedenis is je handtas heel belangrijk.’

Non-stop verkoop-tv

L

isa Robertson is voormalig Miss Tennessee. Ook is ze goed in aforismen als ‘Op dit punt in de geschiedenis is je handtas heel belangrijk.’ Of: ‘Draag onder alles wat wit is een korset, want je wilt niet te veel informatie geven.’ Zo werd Lisa Robertson presentatrice op QVC (‘Quality, Value, Convenience’). QVC begon in 1986 met de Windsor Douche Radio, het eerste hebbeding dat in een televisieprogramma werd verkocht. Nu bereikt QVC 82 miljoen Amerikaanse huishoudens en zenden ze ook uit in Groot-Brittannië, Duitsland en Japan. De omzet bedroeg vorig jaar zo’n 7 miljard dollar. Ik ben op weg naar deze slagader van de massaconsumptie, gelegen op een industrieterrein bij West Chester, Pennsylvania, waar ze zeven dagen per week, 24 uur per dag, in studio’s met een oppervlakte van zeventien voetbalvelden, de live uitzendingen produceren van het grootste tel sell-station ter wereld. Per week worden hier 1.500 verschillende producten in het bewustzijn van wereldwijd 166 miljoen huishoudens gepompt. Het is bijna drie uur rijden vanuit Washington, dus ik heb onderweg alle tijd om naar de radio te luisteren. Aan de vooravond van Pesach vertelt een Thorageleerde aanstekelijk over Mozes en zijn gebakkelei met God. De tien plagen. De uittocht uit Egypte. Seideravond, als het verhaal van de uittocht opnieuw wordt verteld, maar het stellen van vragen belangrijker is. Wat zoek ik eigenlijk bij QVC? stel ik mezelf ook maar eens een vraag. Wat wil ik weten? Wat is mijn aanleiding, mijn hoofdvraag, mijn invalshoek? O

lue. Dan krijg je korting. Iedere dag is er hoop, want iedere dag is er een Special Value. Verstokte QVC-kijkers blijven tot twaalf uur ’s nachts op om te horen wat die van morgen is. „Dus daarom heb je de hele dag QVC aanstaan?” (Een vraag! Een vraag!) „God, no”, zegt de gevangenisbewaarster. „Mensen kijken naar QVC om verhalen te horen.” O ja. Natuurlijk.

help, het onvoorziene zwarte gat. Het gat vol stroop: een typerend QVC-effect. Bij QVC kletsen ze je zo vakkundig suf, dat iedere eigen gedachte verloren is. Ik moet tanken. Terug in de auto kapittelt Mozes God weer eens over het lijden van het volk Israëls. Dan antwoordt God slim: „Dit gebeurt, zodat mensen elkaar er later over kunnen vertellen.” Waarmee de zinloosheid zin krijgt, zegt de Thorageleerde voldaan. Dit lijkt me een uitstekend moment voor de interviewster om over de Holocaust te beginnen, maar dat doet zij niet. Zij lijkt ook een beetje in slaap gepraat. QVC-presentatoren hebben diensten van vier uur non-stop live televisie. Die tijd moeten ze vol kletsen. Lisa Robertson zag ik eerst een paar sandalen aanprijzen van het merk ‘Lieve Mensen’. Toen een handdoekjurkje met de naam ‘Brutaal en Opgewekt’. Vervolgens zette Lisa Robertson de ‘Door Artsen Goedgekeurde Sociaal Verkeer Zonnebril’ op. Tussendoor spoorde ze de kijker aan de ‘Neuropeptide Rimpel Crème’ te kopen. En toen zei ze losjes: „Heb ik u al verteld dat QVC een bedrijf

voor communicatie is?” Goh, zo had ik het toen nog niet bekeken. Lisa Robertson zette de zonnebril af. Ze keek me diep aan, en zei onverwachts scherp: „Want niemand communiceert nog!” Daarna liet ze een mannequin een Ierse klompendans doen. Ik loop de QVC-studio binnen. Koop een kaartje voor een rondleiding. Bekijk de souvenirwinkel. Er hangt opvallend veel Spanx, het elastieken harnasondergoed waarin de Amerikaanse vrouw haar dijen, kont en buik beveelt. Ik ga op een bankje zitten, naast een aardige mevrouw in een turkooizen tuniek met gouden versierselen. Een onmiskenbaar QVC-tuniek. „QVC?” vraag ik dus maar. „Ja!” zegt ze. Zij komt uit Ohio voor de studiotour. Ze was gevangenisbewaarster. Ze koopt al 20 jaar bij QVC en heeft de zender thuis de hele dag aan staan. Ik vergeet zelfs haar naam te vragen. Zo ver ben ik al heen. Ze meldt dat de Oreck Legende Rechtop Stofzuiger ‘TSV’ is: Today’s Special Va-

De tour begint. Onze gids Bob lijkt op nieuwsvoorlezer Dan Rather. „Wij gaan u introduceren bij de inspirerende mensen achter de wereld van de geweldige ideeën”, zegt Bob met een zuchtje. We lopen eindeloos door blinde gangen. Bob geleidt ons langs een woud van bordkartonnen figuren: de inspirerende mensen achter de wereld van de geweldige ideeën. Alle dames willen ermee op de foto, maar foto’s maken is streng verboden. Ook zijn onze handtassen doorzocht op wapens, messen en bommen. Dan over een loopbrug, boven de studiovloer. Links ziet u nog het testcentrum voor de QVC-juwelen. Rechts de regiekamer. „Oepsie boemsie!” roept een presentatrice bij de verkoop van tuinattributen beneden ons. „Ze heeft een product laten vallen”, grijnst Bob. De dames snellen al naar de leuning. Oepsie! Boemsie! Na dit spannende moment leidt Bob ons alweer naar de uitgang, met een welgemeend: „Zijn er nog vragen?” Stilte. En Bob, met krullende mondhoeken, mompelt oudtestamentisch: „Antwoorden?” Margriet Oostveen

‘Oepsie boemsie. De presentatrice heeft een product laten vallen’ NRC WEEKB LAD

23

in beeld

Party people van Otto Snoek Waarom Otto Snoek (1966), de maker van deze foto, exposeert in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. Al meer dan tien jaar portretteert ‘straatfotograaf ’ Snoek winkelend, uitgaand, feestvierend of voetbalminnend publiek in Rotterdam. Wat In Tropicana, het subtropische zwembad aan de Maasboulevard in Rotterdam, presenteert de 19-jarige uitgever John Medendorp op 27 april 2005 het eerste nummer van Lust, een glossy magazine dat zich richt op ‘party people’, de bezoekers van grote erotische feesten en beurzen.

Tentoonstelling Otto Snoek: Why not, tot 17 mei in het Nederlands Fotomuseum, Wilhelminakade 332, Rotterdam. De gelijknamige catalogus, met een tekst van filosoof Henk Oosterling, is verschenen bij uitgeverij Episode, € 32,50

24

NRC WEEKB LAD

25

filosoferen

leven &cetera

‘Kun je willen wat je wilt?’

Mary Poppins maakt school in Nederland. Twee opleidingen leveren professionele nanny’s. Een snelcursus etiquette moet voorkomen dat zij worstelen met het bestek.

Arthur Schopenhauer

Die droombaan nemen of toch op wereldreis? Niet echt een probleem waarmee de gemiddelde Ethiopiër zit, maar in het rijke Nederland heeft het echt een naam: het dertigersdilemma. Een vriendin van mij, Inge, ligt er al weken wakker van. Extra sneu: ze is pas 24, dus nog zes jaar te vroeg ook. Net klaar met haar studie medicijnen en al een topbaan op zak. Zonder te solliciteren. Want ze kan als dokter aan de slag in haar vaders kliniek. En daar slaat de twijfel toe: wil zij die baan omdat haar vader het wil? To make matters worse: die wereldreis was ook niet haar idee. Haar vriend Pieter wil graag drie jaar door ZuidAmerika zwerven; Inge vindt Texel al ver genoeg. Maar ze kan hem ook niet missen. Dus loopt ze al weken rond met de vraag: Wat wil ik eigenlijk zelf? En dat is juist de vraag die je nóóit moet stellen. Want er is geen antwoord op. Tenminste, als je de Duitse denker Arthur Schopenhauer (1788-1860) mag geloven. In zijn essay Über die Freiheit des menslichen Willens (1839) onderzoekt Schopenhauer hoe vrij onze wil eigenlijk is. De teleurstellende conclusie: niet zo heel erg. Want alles wat een mens wil, wordt bepaald door externe factoren: lichamelijke

behoeften, opvoeding en de toevallige ervaringen die iemand heeft opgedaan. Van een intrinsieke motivatie, ergens diep in jezelf, is dan ook nooit sprake. De ‘innerlijke drijfveer’, zoals zielenknijpers dat noemen, is een pseudopsychologische illusie. Want altijd is weer die ene vraag te stellen: wáár komt die drijfveer dan vandaan? Letterlijk: een hopeloze vraag. Toch voelt Inge het anders. Ze beslist toch zélf wat ze doet? Ja, zegt Schopenhauer: je kunt doen wat je wilt. Maar, voegt hij eraan toe: „Je kunt op ieder moment in je leven maar één ding willen.” Oftewel, wat iemand doet, is wat hij wil. Meer valt er niet over te zeggen. Wat Inge wil, is dus overduidelijk: lekker twijfelen over wat ze wil. Tot ze er genoeg van heeft en een knoop doorhakt. Waarom? Joost mag het weten. Inge wil het weten. Maar Schopenhauer zou hebben gezegd: doet het ertoe?

Voor hardcore filosofen: bestel het essay ‘On The Freedom Of The Will’ via bol.com. Ga je liever de wereld rond? Maak een digitaal plan met de wereldreisplanner van statravel.com.au

beest van de week

De bilnaad van de teek

26

Onder nanny’s paraplu

Rob Wijnberg

De innerlijke drijfveer is een pseudopsychologische illusie

De Week van de Teek is gelukkig achter de rug. Kunnen we deze spinachtige beestjes weer positief benaderen. Ik moet toegeven, het is opletten geblazen met teken, want bijna 20 procent van de algemeenste mensbijtende soort Ixodes ricinus, vaak schapenteek genoemd, is besmet met de Borrelia-bacterie – de veroorzaker van de ellendige ziekte van Lyme. Blijven er hier in Nederland toch nog zeker dertien soorten over die we nooit met de tekentang van onze vochtige, warme en dunhuidige lichaamsdelen hoeven te verwijderen. Ze hebben andere specifieke gastheren (vogels, zoogdieren en reptielen) die ze

tekst Frederiek Weeda beeld Anje Jager

voor de bloedmaaltijd bezoeken. De hersenen van de teek, niet meer dan tien versmolten zenuwknopen, liggen in een kring rond de slokdarm direct boven de geslachtsopening die zich midden op de buik bevindt. De anus zit daar waar we hem verwachten: in het achterste. Mocht u zich in de teken willen verdiepen (er valt nog veel te ontdekken), zoek dan diep tussen de tenen van spitsmuizen, rond de ogen van vogels of in de oksels van hagedissen. Let voor het onderscheid vooral op de loop van de anale groeve, de bilnaad van de teek. Kees Moeliker

D

e nanny die sinds kort bij Liesbeth Verhage in huis werkt, heeft een kleine revolutie ontketend: elke ochtend ontbijt het gezin aan tafel. Niet meer uit het vuistje en niet met een halve blik op de kinderprogramma’s op de televisie. Alle drie de kinderen gaan bovendien na het ontbijt naar boven om tanden te poetsen en zich aan te kleden. Voorheen gebeurde dat beneden. Liesbeth en haar man riepen alleen nog maar: eet je boterham op! Trek je broek aan! Niet die van je broer! Verhage: „We hebben de pedagogische tips van onze nanny opgevolgd. Het is alsof we elke ochtend een half uur over hebben.” Verhage had genoeg van het gejaag in ‘de spitsuren’. Zij is geograaf en heeft een adviesbureau, haar man is psychiater. Ze wonen in Leiden. Ze hebben drie kinderen en sinds vier maanden nanny Linda voor 33 uur per week. Ze komt om acht uur en vertrekt om zeven uur. Nadat ze heeft gekookt. Ze haalt de oudste kinderen op uit school en brengt ze zo nodig ’s ochtends weg. Elke generatie heeft zijn eigen nanny. Het idee dat rijke ouders niet naar hun kinderen omkijken, spreekt kennelijk tot de verbeelding. De nanny dicht dat opvoedingsgat. Julie Andrews bewijst het in de musical Mary Poppins (1964), Wendy Craig in de BBC-serie The Nanny (1981), Fran Drescher in de Amerikaanse serie The Nanny (1993) en de observerende nanny in het (verfilmde) boek The Nanny Diaries (2005). Wie problemen heeft met zijn kinderen, kan een nanny laten invliegen om een opvoedingscrisis te voorkomen. De

familiesores worden dan wel gefilmd en uitgezonden tijdens een van de populaire televisieseries Eerste Hulp Bij Opvoeden, Schatjes of Opvoedpolitie. Maar ook in het echte leven krijgt de nanny voet aan de grond. Tot twee jaar geleden bestond het beroep in Nederland niet, sindsdien hebben twee particuliere opleidingen zo’n 65 nanny’s klaargestoomd. Ze blijken in een grote behoefte te voorzien en kunnen de vraag bij gezinnen niet aan. Steeds meer moeders werken en een kleine, hoogopgeleide groep is door het werk in aanraking gekomen met Engelse working mothers. In Engeland zijn nanny’s een oud verschijnsel, ook bij ouders die helemaal niet hoeven te werken. De opleiding, Poppyns Nannies in het Haagse Benoordenhout, werd opgericht door een moeder, Constance Jacobson. Zij kwam als werknemer van Unilever in de jaren negentig in Londen terecht. Ze kreeg kort na elkaar drie kinderen en „deed wat de buren deden”: ze nam een nanny. Eenmaal terug in Nederland, dertien jaar geleden, wilde ze weer een nanny. De openingstijden van de crèche waren lastig te combineren met haar werk en dat van haar man. „Maar ik kon er nergens een vinden. De eerste paar jaar konden we Engelse nanny’s overtuigen om hier te werken maar toen de jongste naar school ging, vonden die nanny’s de dagen hier te saai. Ik viel terug op buitenlandse au pairs. Dat waren lieve meisjes maar ze wisten weinig van opvoeden. Soms waren ze ook onverantwoordelijk: dan lieten ze de kinderen in de auto met de sleutels in het contact.”

‘Au pairs zijn lieve meisjes, maar ze weten weinig van opvoeden’

Opleiding voor kinderjuffrouw

· Er zijn twee professio-

nele nanny-opleidingen: Poppyn’s Nannies in Den Haag en Görtz & Crown in Oegstgeest.

· Beide bemiddelen

tussen gezin en nanny.

· De nanny’s hebben een

MBO-opleiding, plus de nanny-opleiding en enige werkervaring.

· Voor de opleiding krijgt de student geen studiefinanciering.

·

De opleiding bij Poppyn’s Nannies duurt een jaar, twee dagen per week. Die bij Görtz & Crown duurt drie maanden.

Hansje Görtz was nanny in Londen en zorgde drie jaar voor de kinderen van prins Willem-Alexander en Máxima voordat zij twee jaar geleden de opleiding Görtz and Crown oprichtte. Ze studeerde op Norland College in Engeland dat al 117 jaar nanny’s opleidt. Die opleiding kost 24.000 pond voor twee jaar. Het bruine uniform is uitsluitend te bestellen bij warenhuis Harrod’s. Behalve pedagogiek en bijvoorbeeld EHBO, krijgen de nanny’s bij Görtz and Crown een snelcursus etiquette. „Zodat een nanny nooit wordt afgeleid door het feit dat ze worstelt met het bestek of tafelmanieren”, legt Hansje Görtz uit. Haar nanny’s komen bijna uitsluitend fulltime bij een gezin in huis. Ze zijn dus níét te krijgen voor drie ochtenden per week zoals andere oppassen of gastouders. Toch zijn de nanny’s die Görtz opleidt in een kasteel in Oegstgeest, heus niet alleen bestemd voor keurige families. De website spreekt wel van „gegoede, veeleisende gezinnen” maar ze zijn er, verzekert Görtz, voor iedereen die het kan betalen. Ongeveer 34.000 euro per jaar.

Op een vrijdagochtend luisteren zeven vrouwen naar de docente pedagogiek bij Poppyns Nannies. De les ‘gedragsverandering’ gaat over een jongetje van zes dat voortdurend gilt, knijpt en aan haren van andere kinderen trekt. Wat te doen? „Je kunt hem even buiten laten rennen om stoom af te blazen”, oppert een nanny in opleiding. „Of een boksbal voor hem ophangen.” Nee, dat laatste is zo jaren negentig, zegt docente Yvette Visser. „Op een boksbal slaan, genereert adrenaline en daar kan een kind weer agressief van worden.” Preken is ook niet goed, want dan krijgt hij weer wat hij wil: aandacht. Nee, het

slachtoffer moet getroost (vaak schiet dat erbij in) en de dader moet na een ‘niet doen’ eigenlijk genegeerd. Het zijn deze praktische voorbeelden die de Poppyns-opleiding voor Emilie Dake zinvol maken. Zij werkt al jaren met kinderen en heeft een dochter van 25 jaar. „Ik wilde nanny worden omdat je dan intensief bezig bent met de opvoeding van een paar kinderen. Dat geeft voldoening.” Bovendien verdient een nanny beter dan een leidster op een crèche. Van de zeven studentes is Emilie Dake de enige die er een beetje uitziet als Mary Poppins: haar blonde haar zit in een knotje, haar rug houdt ze kaarsrecht en ze spreekt alleen wanneer haar iets wordt gevraagd. Alleen de paraplu ontbreekt.

NRC WEEKB LAD

27

Joris Luyendijk begint bij zichzelf

beeld Lars van den Brink

Elektrische auto’s en nieuwe journalistiek voor heel Nederland. Waarom niet? Het begin van een diepgravend onderzoek en zoektocht in één.

Vertekende beelden

I

k had me altijd voorgenomen geen columnist te worden. Ik hou niet van columns. Ik lees ze wel, maar zelf schrijven... Ik ken mezelf en voor ik het weet, maak ik van die bestudeerd korte zinnen die steeds beginnen met het woord ik. Dit wordt geen column maar een onderzoek en een zoektocht in één. De zoektocht moet me naar nieuwe vormen van journalistiek brengen, het onderzoek gaat over een vraag die mij maar niet los laat. Deze luidt: moeten wij, als eerste land ter wereld, helemaal overstappen op elektrische auto’s? Ik ben ook maar een eenvoudige pummel maar mijn verstedelijkte boerenverstand denkt: die benzineauto’s gaan er ooit uit want de olie raakt op. Er komt dus een alternatief. Ooit is dat overal ter wereld ingevoerd. Als je terugtelt tussen dan en nu, wil en kun je dan de eerste zijn? Uit het peloton wegspringen voor een lonende solo langs hoge bergen en diepe dalen? Nederland is het dichtstbevolkte rijke land op aarde en weinigen van ons rijden dagelijks meer dan de actieradius van

een elektrische auto. We hebben goede technische universiteiten, vermogende pensioenfondsen op zoek naar rendabele investeringen, een hoogwaardige technologiesector, sterke multinationals en een bevolking die wordt gekenmerkt door optimisme, weerbaarheid en onverschrokken ondernemerszin. Toch? Op deze plek wil ik gaan uitzoeken of de kansen en voordelen van zo’n pioniersrol groter zijn dan de risico's en nadelen. Dat wil ik doen op nieuwe journalistieke manieren, en heel graag had ik die nu uit de doeken gedaan. Helaas ontdekte ik de afgelopen week, nadat ik schermpagina na schermpagina had volgeplempt met kladversies, dat ik die nog niet verwoord krijg. Bij een eerder boek over internationale journalistiek heb ik geleerd dat je maar één kans krijgt om de kern van je boodschap over te brengen. Laat je dat na, dan doet iemand anders het en ben je de rest van de tijd aan het uitleggen dat je iets heel anders hebt bedoeld. Concreet: dat boek beschreef hoe het

werk van correspondenten in het Midden-Oosten wordt gestuurd en gekleurd door mechanismen waarover die correspondenten zelf vaak geen controle hebben. Een paar wellicht gepikeerde collega’s maakten daarvan: ‘Hij zegt dat ons werk zinloos is!’ Daarop mocht ik twee jaar lang uitleggen dat ik iets heel anders bedoelde, maar wàt dit dan was, daar kwam ik niet aan toe en zo raakte ik zelf verstrikt in het soort mechanisme waarover het boek ging. Je schrijft een boek met de boodschap dat in de media iedere boodschap onvermijdelijk vertekend doorkomt. En wat gebeurt er? Ook die boodschap komt in de media weer vertekend door. Heerlijk. Het plan: ik slijp de komende weken aan de precieze formulering van mijn onderzoek en zoektocht in één. Intussen vertel ik u welke ervaringen en denkstappen mij tot dit experiment brachten, en waarom zo’n experiment de moeite van het uitvoeren waard lijkt. Maar voor het zover is nog wat consumenteninformatie. Ieder onderzoek en elk verhaal herbergt stille aannames en compromissen, en waarom zou je een tube zalf wel vergezellen van een bijsluiter maar een tube informatie niet? Mijn belangrijkste aanname is dat de economische crisis niet zodanig verergert dat investeringen in innovatie onmogelijk worden. Ik ga er nog steeds vanuit dat de sussers in politiek, wetenschap, bedrijfsleven en media gelijk hebben, en de huidige crisis een V of een U beschrijft. We zitten in een flinke

dip en dan keren we na korte (V) of langere tijd (U) terug naar het welvaartsniveau van 2006. Maar ik lees ook bloggers en analisten volgens wie deze crisis een L-vorm krijgt. Een klap naar beneden en dan stabilisatie op een blijvend lager niveau. De afgelopen twaalf maanden kregen die bloggers en analisten vaak gelijk, terwijl de sussers steeds moesten toegeven dat het toch weer een tikkie erger was dan ze eerder beweerden. We gaan het zien, net als mijn compromissen. M’n belangrijkste tot nu toe is het fotootje van mij hieronder. U, beste lezer, schijnt zulke fotootjes te waarderen, en daarom zijn ze onderdeel van ‘de formule’ van dit weekblad: een bijlage waarvan de hoofdredactie hoopt dat deze ‘u als lezer nog beter gaat bedienen’. En ik wil u natuurlijk heel graag bedienen. Daar zijn wij journalisten en schrijvers voor, u bedienen. Of nee, eigenlijk zijn wij journalisten en schrijvers daar helemaal niet voor – we zijn geen obers! Dus zou je zeggen: eis dan toch dat die fotootjes eraf gaan en doe deze artikelenserie anders gewoon niet. Dat zou standvastig en zuiver zijn, maar ik wil heel graag deze artikelenserie voor N RC maken. Velen van U, lezers, zijn machtige en rijke mensen zonder wie die elektrische auto er nooit komt. En dus dacht ik bij die foto’s: pick your battles. Oh ja, ik krijg 500 euro voor deze stukjes, waarvan ik de helft in een speciaal fonds stort. Ook daarover snel meer. Joris Luyendijk

Journalisten en schrijvers zijn er niet om lezers te bedienen – we zijn geen obers! NRC WEEKB LAD

29

mode volgens Aynouk Tan

binnen design

Op de meubelbeurs in Milaan presenteert Richard Hutten deze maand zijn Cloud Chair. ‘Het wemelt van de overbodige meubels.’ tekst Arjen Ribbens beeld Thijs Wolzak

‘Een goede stoel is niet genoeg’ Hoe zag het interieur van uw ouderlijk huis er uit? „Het was een gezellig, maar totaal oubollig samenraapsel van van alles en nog wat. Een paar mooie antieke kasten en veel niet vrolijk stemmende meubels, aangevuld met lampen en stoelen die mijn vader, een monteur, in zijn vrije tijd in elkaar had geknutseld.”

Zonnekoningin in de regen Het begin van de lente betekent in modekringen de start van een nieuw seizoen. Grote modehuizen lanceren hun nieuwe reclamecampagnes. Glossy’s brengen extra dikke modenummers die ‘must haves’ voor dit voorjaar vriendelijk doch dwingend aan het publiek opdringen. Persoonlijk blijf ik er het liefste ver van weg, van mode die moet. Liever vier ik de mode. En wel zo uitbundig mogelijk. In de lente, misschien wel het vrolijkste seizoen van het jaar, doe ik dat graag met een regenboogkleurig ensemble gecombineerd met een feestmuts. Ik waan me een zonnekoningin. Met mode kan ik elke dag worden

wie ik wil; kleren bieden me de mogelijkheid mijn lichaam te herschrijven: supervrouwelijk of androgyn. Ik geniet als ik zie dat anderen de lente met mij vieren door zich op de eerste zonnige dag in een linnen broek of frivole blouse te hijsen. Mode maakt de dag een beetje leuker. De mogelijkheden zijn oneindig. Zo is daar, als de zon zich verschuilt achter een donkere wolkenpartij, zoals zo vaak tijdens een Nederlandse lente, deze vrolijke jurk gemaakt van paraplu’s. Mode is een feest waar iedereen welkom is. Aynouk Tan

Schoenen: Bronx Shoes via Taft € 109,95; www.bronxshoes.com, www.taft.nl Jurk: Bas Kosters via www.baskosters.com, prijs op aanvraag Lippenstift: MAC Type: Rebel € 17,50; www.maccosmetics.com Nagellak: HEMA Linkervoet: nr. 147, rechtervoet: nr. 210 Feesthoed en fluitje: Feestwinkel € 0,80 en € 0,35

30

Wanneer besefte u voor het eerst dat voorwerpen worden ontworpen? „Bij mijn favoriete vak op de middelbare school, handvaardigheid, kregen we les in kunstgeschiedenis. De docent sprak over een horloge van industrieel ontwerper Bruno Ninaber van Eyben. Ik was zestien en maakte zelf ook al van alles. Tot dat moment had ik me nog nooit gerealiseerd dat je van het bedenken en ontwerpen van producten je beroep kon maken. Ik wist meteen: dát wil ik. Misschien een anekdote die nu heel stupide klinkt. Maar bedenk dat ‘design’ een woord was dat vijfentwintig jaar geleden in het Nederlands nog niet bestond. Twee jaar later ben ik aan de Academie voor Industriële Vormgeving in Eindhoven gaan studeren.” Wat is het geheim van een geslaagd ontwerp? „Dat het iets toevoegt aan al het bestaande. Dat het verrast. En dat het een duidelijk verhaal vertelt. Een goede stoel ontwerpen, dat is niet genoeg. Daar zijn er namelijk al heel veel van. Drie jaar geleden werd ik om een ontwerp gevraagd voor een stapelbare stoel met een houten kuip en een stalen frame. Dat is ongeveer het meest uitgekauwde type stoel dat er bestaat. Arne Jacobson was met zijn Vlinderstoel de eerste en de beste. Aan zijn ontwerp

wilde ik iets toevoegen. Dat werd ‘This chair’, met een houten kuip die slechts 5 millimeter dik is. Omdat mijn stoel zoveel dunner en lichter is dan de Vlinderstoel stapelt hij niet alleen prettiger, maar hoeven er ook de helft minder bomen voor te worden omgehakt.” Kan een lelijk ontwerp agressief maken? „Op de meubelbeurs in Milaan heb je elk jaar wel twintig grote hallen met nieuwe ontwerpen. Als ik daar doorheen loop, word ik heel chagrijnig. Het wemelt van de overbodige meubels die uit een soort productiedwang voortkomen. Verkoop om de verkoop, dat is nooit mijn doel geweest. Als ik rijk zou willen worden, ging ik net als mijn buurman sinaasappels verkopen. Dan kon ik net als hij een jacht van veertig meter kopen.” Wat is het mooiste compliment dat u als ontwerper ooit kreeg? „Dat iemand enthousiast vertelt dat een van mijn producten een plaats in zijn of haar leven heeft gekregen.” Wat komt uw huis niet in? „Een elektrisch broodmes. Helaas zijn er veel producten waarvan mensen denken dat ze niet zonder kunnen, maar die binnen de kortste keren ongebruikt in de kast liggen. Hopelijk leiden de economisch sombere tijden tot een bewuster koopgedrag.” Wat neemt u mee als uw huis in brand vliegt? „Mijn familiefoto’s. En als er meer tijd is, red ik nog mijn collectie bewegingsstudies van de Britse wetenschapper Edward Muybridge. Ook iemand met wie ik tijdens de les kunstgeschiedenis kennismaakte. Komt een paard in ga-

Richard Hutten zittend op een nog ongepolijst exemplaar van zijn jongste ontwerp, de aluminium Cloud Chair. Op de werkbank twee andere ontwerpen: zijn kinderbeker Domoor en de magnetische blaadjes Leaves.

lop helemaal los van de grond? Met behulp van fotografie probeerde Muybridge op die vraag antwoord te vinden. Met zijn onderzoek vond hij en passant de animatiefilm uit. Geniaal.” Hoe zou u uw ontwerpstijl in drie zinnen omschrijven? „Ik zoek altijd de essentie, ik hou niet van het overbodige. Bij mijn ontwerpen is het idee leidend. En mijn ontwerpen zijn optimistisch, speels en vrolijk makend.” Welke ontwerper uit het verleden inspireerde u het meest?

„Gerrit Rietveld is altijd mijn referentie geweest. Hij is de uitvinder van het modern design. Met heel weinig middelen wist hij ongelofelijke ontwerpen te maken – dat voelt nog steeds heel inspirerend. Maar zo streng en dogmatisch als Rietveld ben ik niet. Ik ben meer een homo ludens.” Van welk ontwerp heeft u spijt? „Ik ben productief en tegelijk heel kritisch. Iets moet minstens een acht zijn voor het hier de deur uitgaat. Maar misschien is er in de loop der jaren wel eens een zeven of zes tussendoor geslopen, al weet ik even niet wat.”

Wat zou u graag nog eens ontwerpen? „Elektronica. Televisies en mobiele telefoons, dat is onontgonnen terrein. Alleen met hulp van de labels kan ik de producten van verschillende fabrikanten van elkaar onderscheiden. En ook ons geld is ellendig vormgegeven. Dat kan veel beter.” Wie is uw gedroomde opdrachtgever? „Onze koningin. Ja, zij heeft eens een bureau van me gekocht. Maar dat was een bestaand dingetje. Ik zou graag iets speciaal voor haar ontwerpen.”

Richard Hutten (1967, Zwollerkerspel) studeerde in 1991 af aan de Academie voor Industriële Vormgeving Eindhoven, nu de Design Academy. Datzelfde jaar begon hij zijn eigen bureau, dat zich richt op meubel-, product- en interieurontwerpen. Vorig jaar verkocht Hutten de rechten op zijn bekendste ontwerpen aan kantoorinrichter Gispen, waar hij een jaar eerder al als ‘creative director’ werd aangesteld.

NRC WEEKB LAD

31

buiten moestuinieren in april

Uien laten Maarten ’t Hart noo Schrijver en bioloog Maarten ’t Hart beschrijft maandelijks hoe zijn moestuin erbij staat. ‘Zaai deze tijd van het jaar toch vooral snijbiet.’ tekst Maarten ’t Hart beeld Hilko Visser

D

it jaar is alles, de klimaatcrisis ten spijt, veel later dan anders. In de weilanden rondom mijn huis groeit het gras amper, de koeien staan derhalve nog op stal. Pas na Pasen gaan ze eruit, zegt boer Bertus steeds als ik melk kom halen. Elders zijn ze al wel buiten, houd ik hem voor, maar hij wijkt niet, het gras is zijns inziens nog te kort. Toch heeft de natuur een inhaalslag gemaakt. Twee weken geleden was alles nog kaal, thans prijkt overal het prille paasgroen. Ook groeit en bloeit inmiddels het speenkruid uitbundig. Andere jaren bloeide het al een maand eerder. Deze krant bevatte op 21 maart het bericht dat er voor de Obama’s een moestuin wordt ingericht bij het Witte Huis. Daarin ook de mededeling: „De komende weken komen de leerlingen van een basisschool in Washington terug om spinazie te planten.” Spinazie

planten? Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Spinazie zaai je, van het planten van spinazie heeft nog nooit enige tuinier ooit gehoord. Ook werd in hetzelfde bericht gewaagd van het planten van kruiden. Ook al zo eigenaardig. Waarom zou je kruiden planten? Ook daarbij is zaaien veel effectiever, al kun je in tuincentra voor veel geld in potjes verdreutelde kruiden kopen die daarin zijn voorgezaaid en die je vervolgens in de tuin kunt zetten. Maar waarom zou je dat doen? Zaaien ter plekke is veel handiger en goedkoper. Mij lijkt derhalve dat moestuintje van de Obama’s op voorhand al een mislukking. Spinazie planten? Wat een onzin! Behalve dat ik begin maart reeds spinazie GEZAAID heb, heb ik ook al aardappels gelegd. Ieder jaar moet je weer besluiten welke aardappels je zult leggen. In ons klimaat is het telkens weer afwachten of je, als je bijvoorbeeld Rattes d’Ardeche (het allerlekkerste aardappeltje) en Rozeval legt, daar iets van zult oogsten. Toch heb ik,

de mislukte Rattes-oogst van vorig jaar ten spijt, weer twee kilo Rattes gekocht bij de firma Vreeken in Dordrecht, en deze blij- en manmoedig onder de grond gestopt. Ook heb ik een rijtje Frieslanders gelegd, een rijtje Eerstelingen, een rijtje Lekkerlanders en een rijtje Nicola’s. De Nicola is een late aardappel, dus de kans dat je hem kunt oogsten voor de schimmels die aardappelziekte veroorzaken toeslaan, is niet groot, maar de Nicola is zo smakelijk. Tijdig rooien van nog tamelijk kleine knollen wil vaak helpen. Pootgoed Wie nog aardappels wil leggen – het kan nu nog best – doet er goed aan de prijzen te vergelijken die in de diverse tuincentra voor pootgoed gevraagd worden. Bij het ene tuincentrum vragen ze rustig 4 euro 99 voor een kilo Eerstelingen, bij een ander tuincentrum betaal je soms minder dan de

pop-u

p1

Mij lijkt dat moestuintje van de Obama’s op voorhand al een mislukking 32

helft. In het algemeen worden door de meeste tuincentra woekerprijzen gevraagd voor pootgoed. Ook zakjes met zaad zijn doorgaans peperduur. Zowel bij de Lidl als bij de Aldi kun je vaak tegen spotprijzen zakjes met voortreffelijk zaad van bietjes, winterwortels en allerhande kruiden kopen. Laten we met z’n allen die vreselijke tuincentra zo veel mogelijk boycotten. Wellicht dat ze dan hun leven gaan beteren en schappelijker prijzen gaan rekenen voor hun poot- en zaaigoed. Wat nu ook geen uitstel meer duldt is het planten van uitjes. Ook bij die plantuitjes loont het om de prijzen bij de diverse tuincentra te vergelijken. Kun je ze los kopen en worden ze ter plekke afgewogen, of mag je ze zelf afwegen, dan ben je doorgaans veel goedkoper uit dan als je ze in zakjes koopt. Hoewel zelfs de uien in de biologische groentewinkel meestal spotgoedkoop zijn, vind ik het toch een feest om ze zelf te kweken. Met uien heb je namelijk nooit problemen. Die doen het altijd. Die laten je nimmer in de steek. Zet een piepklein uitje neer en het wordt vanzelf een heel grote ui, mits je het onkruid een beetje uit de buurt houdt en de zon er voluit op kan schijnen.

aan de wandel

it in de steek

Een flits van zachte boter

tip 1 Als je kool- of slaplantjes koopt bij een tuincentrum, plaats die dan, voor je ze in de grond zet, een etmaal in een bakje met water. In de tuincentra staan ze doorgaans te verdrogen, dus zo’n plantje moet flink nat zijn voor je ’t ter plekke neerzet. tip 2 Leg je aardappels op verhoogde regels. Daar kan de zon ze niet all een van boven, maar ook van opzij verwarmen. Plus dat het regenwater beter afvloeit. Aardappels houden van regenwater, maar als ze in drassige grond liggen, komt er niet veel van terecht.

tip 3 Zaai deze tijd van het jaar toch vooral snijbiet. In de groentewinkels kun je het doorgaans niet krijgen, maar het is een fantastische groente. Het groeit overal, het is veel minder kwetsbaar dan spinazie, je kunt er minstens drie, vier keer van snijden, en in combinatie met champignons en melk maak je er een soepje van waarmee ze in een restaurant prompt een ster zouden verdienen als ze ooit op het idee kwamen om het te serveren.

-up

GPS coördinaten 52.597965, 6.88963 De Vechte, Nedersaksen.

Route: Hardingen – Emlichheim Afstand: 15 kilometer

pop-up 1 Verhoogde regels voor de aardappels pop-up 2 Glazen kasjes

pop

Foto Erik van Zuylen

tips voor april

Een ooievaar vliegt voorbij, hij is een snavel met een tak. Want die tak is langer dan zijn eigen lijf en dat lijf valt nauwelijks op tegen het egale hemeldons. Drie reeën, de achterste jong en schattig (sorry), stappen van een akker een aangrenzend eikenbosje in en verdwijnen tussen de twijgen. Ze gedragen zich als een terzijde: onopvallend, zonder het gebruikelijke nerveuze hertenspektakel. Een passerende ganzenharmonie tettert free jazz. Mijn buurvrouw stuurt een sms van de andere kant van de grens: „Geniet van het milde lentezonnetje.’’ Lente, ja, die bestaat, al laten de door het ploegen gestreepte akkers het vooralsnog afweten. Maar een hoek van een weiland ziet paars van de kelkbekjes van de hondsdraf. En de groene puntjes mogen nog geen naam hebben, de bomen lopen toch echt uit. Maar zonnetje? Mild? Hier niet. Het is onopvallend nevelweer, de wind verzucht iets met goede voornemens. Gezapig. Lekker om in te wandelen, verder geen opmerkingen. De ophef zou van het landschap moeten komen, maar het glooiende gras, de wakende bomen, de rulle akkers, allemaal houden ze zich gedeisd. Bij al die ingehoudenheid is het onverwachte geel van vier bloeiende narcissen in de berm een flits van zachte boter. De paden, van zand of beduimeld asfalt, voeren door wijd land. Soms is

het omheind met prikkeldraad en dat trok littekens in de schors van sommige eiken. Andere bermbomen zijn in soepele klimop gewikkeld. De hoeves in deze streek zijn onsentimentele gebouwen, ruim bemeten rond erven waar de staldeuren open staan. Uit de schemer gluren driehoekige jongekoeienhoofden naar het licht. We volgen een smalle beek. Het water trekt planten over de zandbodem en er is een betonnen brug die zo overgroeid is dat hij één is met de stukken land die hij verbindt. Eronder slibde een brede rand grond aan. „Zodat je ook met droge voeten onder de brug door kunt’’, legt man uit. Man is een verklaard surrealist. En dan meert plotseling dat milde zonnetje uit het westen aan. Met die zon is dit op slag een andere wandeling. Reliëf en warme kleuren dalen neer over akkers en eiken. De weidegrond straalt en smeekt om koeien. De stevige rivier de Vechte blinkt. Over de paden tussen de bomen weeft de zon een schaduwweb. De wolken groeperen zich rond het blauw. Mouwen willen opgestroopt worden, onderarmen claimen recht op zonnewarmte. Er bloeit weer een pol narcissen, maar die vallen nu niet meer op. Joyce Roodnat routekaartje met 䢇 Informatie, GPS-punten en foto’s op 䊳

www.nrc.nl/wandel

2

Een passerende ganzenharmonie tettert free jazz NRC WEEKB LAD

33

hebben

Bewegen in je broekzak Voorjaar = bewegen. Zodra de temperatuur boven de 15 graden komt, wordt het drukker bij de sportschool, heeft de Lidl opeens een stappenteller in de aanbieding en stuurt Philips een Direct Life Activity Monitor op. Een wat? De Activity Monitor is een intelligente bewegingsmeter die de spil vormt van Philips’ persoonlijke gezondheidsplan, Direct Life. De monitor is een piepklein wit kastje dat je de hele dag bij je draagt. Er zit een bewegingsmeter in die alle activiteit via een usb-poort aan de computer doorbrieft. Op basis van die gegevens stelt Philips een persoonlijk bewegingsplan op om je in twaalf weken tijd om te toveren van kantoorklerk met ademtekort tot fitness-god. Of iets daartussenin. Om het instapniveau te bepalen registreert de activity monitor eerst acht dagen lang wat je overdag uitspookt. Na dat ‘assessment’ bepaalt het programma voor elke dag een hoeveelheid te verrichten beweging. Op het witte kastje is te zien of je al 100 procent van de dagelijkse hoeveelheid beweging hebt gehad. Staat hij op 80 procent na een dag vol vergaderen,

34

Met de usb-adapter sluit je de Philips Activity Monitor aan op de computer (Mac of Windows). De gegevens woren automatisch gesynchroniseerd en doorgegeven aan de Direct Life-site.

De Activity Monitor registreert de hele dag door bewegingen. Het zijn met name alledaagse loop en ren-bewegingen die goed worden bijgehouden.

3,2 cm

dan volgt thuis nog een rondje hardlopen. Of houthakken, of zware boodschappen doen – net zolang totdat de groene lampjes tevreden zijn. Maar waar laat je die activity monitor? Mannen wordt aangeraden het apparaat in een broekzak te stoppen. Vrouwen, die geen broekzakken schijnen te hebben, kunnen het met een meegeleverd kettinkje om de nek dragen. De monitor mag zelfs mee onder water, tijdens het zwemmen.

Maar merkt het kastje het ook als je beweegt maar niet loopt en twee keer per week in de sportschool aan de gewichten hangt, of een paar uur op de wielrenfiets stapt? Nee. En hoe zit het met andere activiteiten waarbij je geen broek aan hebt, maar wel beweegt? Lollige collega’s die het apparaat zien, beginnen er meteen mee te schudden. „Lache joh, nu denkt-ie zeker dat je aan het rennen bent.” Neehee. DirectLife is geen spelletje, maar een serieu-

ze poging te meten hoeveel energie je per dag verbrandt. Philips mikt daarom op bedrijven die het personeel met elkaar laten ‘strijden’ wie het meest beweegt. Of Direct Life ook werkt? Ik zit nog middenin mijn assessment. Nu eerst boodschappen doen, later meer. Marc Hijink en meer info op 䢇 Prijzen newwellnesssolutions.com 䊳

eten Joep & Janneke

Being elBulli

I

eder jaar gaan naar verluidt twee miljoen mensen op hun hoofd staan om in zijn restaurant te kunnen eten. Hij kan er achtduizend een plezier doen. Hoe zou het voelen Gods geschenk voor de gastronomie te zijn? Op de omslag van zijn nieuwe boek kijkt Ferran Adrià niet overtuigend blij. Op geen enkele foto zien we hem lachen. Misschien is hij er de man niet naar. Misschien is het eenzaam aan de top, de ogen van de wereld gericht op ieder hapje dat uit zijn keuken komt. Een dag bij elBulli gunt ons een kijkje in het meest besproken restaurant op aarde, aan de kust van Catalonië, even buiten Roses. Van minuut tot minuut volgen we wat er in keuken en eetzaal gebeurt. De ochtendsessies, waarin Adrià samen met zijn crew voedsel ontleedt en heruitvindt. (Adrià is de protagonist van het ‘moleculair koken’, hoewel hij zelf afstand neemt van die term.

Alle koken is immers moleculair.) De komst van leveranciers. De middagsessie waarin het diner wordt voorbereid. De personeelsmaaltijd (macaroni carbonara). De begroeting van de gasten. En dan, showtime. Een culinaire opera in 28 bedrijven. Meer gefortuneerde vrienden vertelden me dat je tijdens de vier uur durende proeverij wordt meegesleurd in een werveling van smaakexplosies en onverwachte texturen. Dat het eten spannend, vervreemdend, briljant, compleet gestoord is, maar niet altijd per se lekker. Dat soort dingen staan natuurlijk niet in het boek. Noch het antwoord op die ene vraag, de vraag die jaarlijks twee miljoen mensen bezighoudt: Hoe regel je nu eigenlijk een tafeltje bij elBulli? Tot we dat weten moeten we het doen met de recepten in Een dag bij elBulli. Als ik een ambitieuzere kok was (lees: als ik een man was) zou ik wel-

licht een suikerspinmachine aanschaffen om de oogstrelende ‘Thaise nimf’ te maken. Of ik zou op zoek gaan naar het geleermiddel alginaat om de ‘sferische mozzarella’ in te koken (bij exact 12 graden). Maar ik ben een praktische huisvrouw en kies de simpelste bereiding: Piña/hinojo, ofwel ananas geparfumeerd met venkel en steranijs. Wanneer je Adrià’s instructies rondom de presentatie opvolgt – de reepjes ananas als alternatief model paaseitjes geschikt in een nestje van venkelgroen, een pincet bij wijze van bestek – is het werkelijk een geinig gerechtje voor op de Paasontbijttafel. En de smaak? Subtiel, verrassend, en, jawel, best lekker. Janneke Vreugdenhil

Ferran Adrià, Juli Soler & Albert Adrià: Een dag bij elBulli, Kosmos Uitgevers, 624 blz,€ 49,95

Adresje

Bossche Bollen Jan de Groot in Den Bosch maakt Bossche bollen, gevuld met stevige slagroom en omhuld met donkere, rijke chocoladeglazuur. Zonder toefje slagroom en een partje ananas. Een Bossche Bol heeft dat niet nodig, het is geen moorkop. www.boschebollen.nl Speedkoken

Vitello Tonato Pureer de inhoud van een blikje tonijn op olie glad met vier volle eetlepels mayonaise, drie ansjovisfilets, citroensap, zout en peper. Verdeel deze saus over 300 gram kalfsfricandeau of ‘kalfsrosbief’ (vleeswaren) en garneer met kappertjes. Tip

Eau de vie De kweeperen eau de vie van Lubberhuizen & Raaff is onlangs verkozen tot Edelbrand des Jahres in Oostenrijk. En daar hebben ze er verstand van. De ambachtelijke stokers maken in de Betuwe nog meer superieure eaux de vie van vers fruit, bijvoorbeeld van frambozen. Drinken op kamertemperatuur. www.lubberhuizen-raaff.nl Joep Habets

Ontbijtwijn

Op de omslag van zijn boek kijkt Ferran Adrià niet overtuigend blij

Vreugdenhil heeft 䢇 Janneke een kookrubriek op nrc.tv 䊳

Er is maar één echt feestelijke ontbijtwijn en dat is champagne. En laat die nu ook nog eens heel goed kunnen bij dit minimalistische geweld van zoet en zuur – want ananas is naast zoet ook behoorlijk zuur. Champagne heeft die zuren ook en verwordt daarmee in deze combinatie niet tot water. Kies niet voor een brut, de allerdroogste variant maar neem er eentje met wat zoet, een sec of zelfs demi-sec . Moët & Chandon, Piper-Heidsieck en Bollinger zijn betrouwbare namen, serveer ijskoud uit hoge flutes. Menno Simon

NRC WEEKB LAD

35

puzzelen sudoku

picture this

Plaats de cijfers 1 tot en met 9 zo in het diagram dat elk cijfer precies één keer voorkomt in elke rij, kolom, de negen vetomrande 3x3 vakken, én de vier grijze 3x3 vakken. Links: de oplossing van vorige week. Peter Ritmeester © PZZL.com

Wat wordt hier uitgebeeld? We zijn op zoek naar politiek wisselgeld. Stuur de juiste oplossing voor woensdag 9 uur naar: [email protected] en maak kans op een exemplaar van het bordspel 4-Get-it ©studiosteenhuis.nl

scrypto Horizontaal: 2. Stralende route die vele slachtoffers eiste (8+3) 7. Als de Engelsen Bruijs efficient gaan noemen, dan kunnen we lachen (9+4) 9. Groentaks voor ouderen (12) 11. Ajax-meisje (5) 13. Lokvogel (8) 14. Warempel geen voor de hand liggende stelling! (6) 16. Maakt precies op tijd een punt (5) 18. In de achtbaan zitten voor de dubbele prijs (4+2+3+4) 19. Inderdaad, klinkende woorden (3+2+4) 21. Vrouwelijk lichaamsdeel (2) Verticaal: 1. Mediaspektakel met de geur van zaagsel (6) 3. Zeebewoner die bekend staat om zijn traan (6) 4. Vrouw zonder weerga (3) 5. Rondweg waar stilstand wordt bevorderd ter behoud van de identiteit (11) 6. Intimidatie is een academicus niet vreemd (7) 8. Dikgeschilderd model (11) 10. Stiftje van Huntelaar in gotische stijl (9) 12. Hiermee kan een kunstenaar wer-

36

ken en dat komt van de pijn (9) 13. Warempel een jeugdblad! (3) 15. Knoopmateriaal voor arme mensen (6) 17. Die rivier gaat terug (4) 20. Eerste (en laatste) (2) Drie inzenders van een goede oplossing krijgen een boekenbon van 20 euro. Oplossingen moeten uiterlijk a.s. woensdag om 9 uur in het bezit zijn van de Scryptogram-redactie. Per brief, briefkaart: postbus 8754, 3009 AT Rotterdam; per fax: 010-406 6967; per e-mail: [email protected] Oplossing scryptogram van 4 april: Horizontaal: 5. deponeren; 8. kunststroming; 10. vicieuze cirkel; 12. kit; 13. onnoemelijk; 14. inwoners; 15. riemen; 16. microwave; 19. magertjes; 20. gele trui. Verticaal: 1. een nacht doorhalen; 2. moet je horen wie het zegt; 4. retoucheur; 6. skivakantie; 7. uitroeien; 9. gietijzer; 11. zones; 17. vetvrij; 18. melig. De boekenbonnen zijn toegekend aan: H.D. Spieker-Kimmel, Papendrecht; Willem van Bentum, Vlaardingen; Hannie de Vet, Gilze. J. J. Steenhuis

geld volgens Verdegaal

vraag

Komedie in het Catshuis

Bluft staatssecretaris Jan Kees de Jager in zijn offensief tegen zwartspaarders?

Aertjan Grotenhuis informatie op 䢇 Meer www.nrc.nl/geld 䊳

tellen

Wie heeft hoeveel te besteden? m

Aantal Nederlandse huishoudens onderverdeeld naar besteedbaar inkomen per huishouden per maand

6p .m 19 . da ,1% n h € 4 ee .16 ft m 7 p ee .m r .

19 € 2 ,1% .50 he 0 - eft €3 .33 3

p.

m

.

25 € 8 ,4% 34 he - € eft 1.6 66

Niet iedereen betaalt voor zijn AOW De premies voor de volksverzekeringen (AOW 17,9 procent, ANW 1,10 procent, AWBZ 12,15 procent) worden geheven over het inkomen in box 1, tot maximaal 32.127 euro. Over de inkomsten in box 2 (aanmerkelijk belang) en box 3 (inkomen uit sparen en beleggen) worden geen premies volksverzekeringen geheven. Wie leeft van uitsluitend inkomens in box 2 en/of 3, of wie niet werkt en verdient, krijgt zijn AOW dus gratis.

.

p. m

.

2.

p.

Niet iedereen krijgt (alle) AOW De AOW is een volksverzekering. Iedere ingezetene – ongeacht zijn nationaliteit – die tussen zijn 15de en 65ste in Nederland woont, heeft er recht op. Je hoeft dus niet tegen (belastbare) betaling te werken of premie te betalen. Door hier 50 jaar te wonen, bouw je een volledige uitkering op, want je krijgt 2 procent per jaar. Woon je een poosje officieel in het buitenland of kom je pas na je 15de in Nederland, dan ontvang je minder AOW. Een bekend voorbeeld is het kind van een expat, dat hier pas op zijn 20ste komt om te studeren, en daardoor 10 procent (5 jaar maal 2 procent) minder AOW krijgt.

De Jager een troefkaart. Hij krijgt – legaal of illegaal – steeds meer informatie uit belastingparadijzen doorgespeeld. En het vergrijp verjaart niet snel. De zwartspaarder van 2008 kan nog tot eind 2020 worden aangepakt. De afgelopen twaalf maanden is het heilige bankgeheim overal afgekalfd. Wie durft iets te zeggen over de situatie over twaalf jaar?

99

1.

Afgelopen zondag joeg de staatssecretaris van Financiën in Buitenhof zwartspaarders de stuipen op het lijf. Jan Kees de Jager wil de boete voor dit soort belastingfraude minimaal verdrievoudigen en de huidige genereuze amnestieregeling inperken. Maar voor deze plannen zal hij in de Tweede Kamer onvoldoende steun krijgen. Ook de aangekondigde intensivering van de opsporing maakt weinig indruk. Op tienduizenden geheime rekeningen worden nu jaarlijks hooguit enkele honderden zwartspaarders opgespoord. Toch heeft

24 € 1 ,7% .66 he 7 - eft €2 .4

Jongerius, voorvrouw van de FNV, lijkt niet helemaal op de hoogte. Voor haar en alle toekomstige AOW-gebruikers twee opmerkingen en één tip.

Niet iedereen werkt tot zijn 67ste Mevrouw Jongerius doet alsof elke Nederlander straks tot zijn 67ste moet doorwerken als de AOW-leeftijd stijgt. Zo is het niet. Ook nu stoppen veel mensen al rond hun 60ste, hoewel de AOW vijf jaar later ingaat. Op den duur moet je misschien twee jaar langer op AOW wachten. Dat scheelt een (echt)paar tegen die tijd circa 35.000 euro, bij de huidige bedragen (zie www.svb.nl). Twee veertigers moeten, bij gemiddeld netto 4 procent rendement, vanaf nu ieder maandelijks drie tientjes sparen om dit gat te dichten.

11 € 3 ,6% .33 he 4 - eft €4 .16

3.

5, d a 4% n he € 8 ef 33 t m p. ind m e r .

Wie het soms onbegrijpelijke gedrag van politici wil of moet doorgronden, kan te rade gaan bij Sir Humphrey Appleby. Deze cynische, listige secretaris-generaal van het ministerie van Bestuurlijke Zaken is de steun en toeverlaat van de stuntelende minister James Hacker. Al konkelend en manipulerend redt Appleby zijn baas uit elke netelige situatie. Dat doet hij 39 afleveringen lang in de Engelse politieke komedie Yes, Minister en het vervolg Yes, Prime Minister die de BBC tussen 1980 en 1988 uitzond. Vele fragmenten staan op www.youtube.com onder de trefwoorden ‘Yes Minister’ en ‘Yes Prime Minister’. Een Nederlandse Sir Humphrey zou de huidige crisis/recessie oplossen in één aflevering. „Het land is in nood, Humphrey, de media achtervolgen ons. Bedenk wat!” zou de ministerpresident aan het begin van die episode handenwringend roepen. Humphrey lacht minzaam: „U hóéft niets te doen, want u kúnt niets doen. De grote landen moeten de wereldeconomie vlottrekken. Anders bent u een muis die tegen een olifant duwt.” De mp wanhopig: „Daar kan ik toch niet mee op de televisie.” Humphrey: „Dat is waar. Schilder de situatie af als hopeloos en zeg dat alle betrokkenen in beraad gaan. Presenteer daarna een reeks halfzachte maatregelen, waarvan niemand kan berekenen hoe en of die op termijn werken. Schuif de pijn door naar bijvoorbeeld 2011. Dan zit er een nieuw kabinet, en heeft u al lang die mooie, buitenlandse functie. Neem mij mee. Samen staan we sterk.” De onzekere minister-president trekt zich daarop met zijn kabinet terug in het Catshuis, om te brainstormen. In werkelijkheid bekijken ze dagenlang Yes, (Prime) Minister op dvd. Daaruit pikken ze op dat je de pers en andere lastige types een kluif moet geven waar ze een poosje om kunnen vechten, om de aandacht af te leiden van de echte problemen. Dat bot is de logische verhoging van de AOW-leeftijd. Humphrey zou zeggen: „Laat werkgevers en werknemers een half jaar stoeien tot ze doodmoe zijn. Verhoog de leeftijd dan via een achterdeur naar 67 jaar.” Niet iedereen doorziet de draagwijdte van de AOW-regeling. Zelfs Tweede Kamerleden kramen er weleens onzin over uit. Ook Agnes

Erica Verdegaal meer van Erica Verdegaal 䢇 Lees op nrc.nl/erica 䊳

‘Minister-president, u hóéft niks te doen, want u kúnt niks doen’

388.000

1.817.000 1.761.000 1.362.000 HUISHOUDENS

Tussen salaris en besteedbaar inkomen bestaat een groot verschil. Wat blijft over van het bruto inkomen na aftrek van premies voor de sociale verzekeringen en belastingpremies?

831.000

985.000

De ruim 7 miljoen Nederlandse huishoudens hadden in 2007 gemiddeld 31.500 euro te besteden, zo’n 2.600 euro per maand. Bron: Cijfers CBS over 2007

NRC WEEKB LAD

37

overpeinzingen 1494

Verhuizen doet een mens in drie dimensies Weer is S. Montag verhuisd, in zijn tweedimensionale gedaante. Ik weet niet waarheen, want in de stad waar ik nu ben kan ik deze krant niet kopen. Wel de website openklikken, maar die is voorlopig ook tweedimensionaal, en verhuizen doet een mens nu eenmaal in drie dimensies, ook als het om een geschreven stukje gaat. De laatste tijd woonde ik onderaan op pagina drie van Zaterdag &cetera; wist wie mijn buren waren. Ik vertrouw erop dat ik weer keurige en interessante mensen in mijn buurt krijg. En toch, partir c’est mourir un peu. Wat dat aangaat is er geen verschil met een fysieke verhuizing. Goed beschouwd is het een van de ingrijpendste veranderingen. Tijdelijk verhuizen doen we voor ons plezier, dan noemen we het vakantie. Of uit noodzaak, omdat je kinderen hebt gekregen en het huis te klein is geworden. Of nog dringender, omdat je land je dusdanig niet meer bevalt dat je

gaat emigreren. Of door dwang, omdat je iets hebt gedaan wat verboden is, waarna je in de cel komt. Of door de economische ontwikkeling waardoor je je baantje verliest. Maar troost je, want dan ben je slachtoffer van de creatieve destructie, althans volgens de geniale econoom Schumpeter. Of omdat je de loterij hebt gewonnen of een bonus gekregen, waardoor je een onbedwingbaar verlangen krijgt naar een huis met een zwembad. Of omdat je je hypotheek niet meer kunt betalen, je huis wordt uitgezet en voorlopig op straat woont (zoals ik ze hier in de buurt zie). Stilstand is achteruitgang, luidt de volkswijsheid. Vertrouw het volk niet. Vrijwel elke verhuizing, ook de vrijwillige, de hartstochtelijk gewenste, gaat gepaard met ‘een weemoedigheid die niemand kan verklaren’. (Zoals Willem Elsschot in zijn gedicht Het huwelijk heeft vastgesteld). In hun politieke leven kunnen mensen ultrarevolutionair zijn, het pro-

Je wilt weten waar de meubels in je huiskamer staan

38

gramma van ‘Alles moet anders!’ aanhangen, maar in hun persoonlijk leven zijn ze conservatief. Je wilt weten waar de meubels in de huiskamer staan. Als, terwijl je niet thuis was, je bed door een onbekende kracht van de ene kant van de slaapkamer naar de andere was geschoven zodat je er niet meer blindelings in kunt stappen, als je in plaats van een kopje te krijgen van je geliefde kat bij thuiskomst door een grote herdershond overigens allervriendelijkst werd besprongen, wat dan? Een groot deel van onze vrijheid danken we eraan dat we kunnen vertrouwen op de onveranderlijkheid van onze coulissen. Amerikanen zijn in hun persoonlijk leven minder conservatief dan Europeanen. In New York, waar ik dit schrijf, is bovendien de crisis harder aangekomen dan tot dusver bij ons. Ik loop naar mijn vertrouwde convenience store, zo’n winkeltje waar alles wat je dagelijks nodig hebt te koop is: zeep, sigaretten, melk, chocolade-ijs, kranten. Meestal worden ze gedreven door Arabieren. Ik sta voor een gesloten deur en een witgekalkt raam. Ik wil ’s avonds nog een glaasje drinken in het vrolijke, lawaaiige café om de hoek, waar de klanten tegen elkaar

moeten schreeuwen omdat er twee televisieprogramma’s aanstaan. Dicht. De stilte van het graf. Het raam van mijn kamer biedt uitzicht op een betonskelet waaraan een paar maanden geleden nog stevig werd gewerkt. Het is een verlaten geraamte. Het lijkt wel alsof het lot, de economie, bezig is mijn buurt te verhuizen. Heel vroeger – wat is tegenwoordig heel, een jaar of 25 – stond aan de andere kant van de straat het hoofdkwartier van de Amerikaanse communistische partij. Op 1 mei werd de rode vlag gehesen. De Koude Oorlog liep al op zijn eind. President Reagan ging naar Berlijn en riep: ‘Mister Gorbatsjov, tear down this wall!’ Dat heeft Gorbatsjov niet gedaan, maar de Berlijners. We hebben het niet beseft, maar toen is de tijd van de grote verandering aangebroken. Iemand die nu twintig is, zou in de wereld van de Koude Oorlog verdwalen en bij wijze van spreken de weg niet kunnen vragen omdat hij niet zou worden begrepen. Goed beschouwd is het een godswonder dat wij ouderen ons zo aardig hebben weten te handhaven. Ook deze verhuizing overleef ik wel. S. Montag

familiefoto

‘Ik laat mij niet verplegen’ Een foto, een verhaal. Beatrix Brandon Bravo-Baerken (1933) is de buurvrouw van haar zoon. ‘Ik ben geen oppasoma.’ 1

‘E

en intens gelukkige moeder was ik. Ik ben het type olifantenmoeder, degene die voor de kudde uitloopt om water te zoeken, die bescherming biedt. Het zorgen deed ik intuïtief, op mijn gevoel. Loslaten vond ik moeilijker. Dat begon al bij het eerste schoolreisje. „Dit moet de zomer van 1972 geweest zijn. Mijn dochter was net een paar maanden oud, en ik heb een zomerjurk aan. Ik was 39. We woonden in Twente, waar ik niet heel gemakkelijk aansluiting vond. Ik kwam zelf uit Bergen NH. Maar het was een heerlijke tijd. Mijn huwelijk was nog goed. „Ik ben gescheiden in 1984. Iedereen trouwt met de beste bedoelingen, denk ik, en het mooiste is als het dan ook goed blijft. Maar als je me vraagt, wat is slechter voor een kind, een echtscheiding of een huis vol spanningen, dan kies ik het tweede. Een kind heeft rust nodig, evenwicht. Vaste afspraken. Mijn kinderen gingen om het weekend naar hun vader, van vrijdagavond tot zondagmiddag. Ik heb het contact met hem nooit verbroken. Als een van de kleinkinderen jarig is, dan is hij daar ook, met z’n vrouw. „In het jaar van mijn scheiding kwam ik door stom toeval Charles weer tegen, die ik als meisje van 14 op de zwemclub ontmoet had. We waren een stelletje, toen, maar dat ging uit toen hij marineofficier werd. Zijn huwelijk was ook op de klippen gelopen, bleek nu. We waren allebei alleen, en boven de vijftig. Het was zo weer aan. Charles is bij mij ingetrokken. Ik had nog twee kinderen thuis, en mijn moeder, die in hetzelfde dorp woonde, behoefde steeds meer zorg. Voor mij sprak het vanzelf dat ik die op me nam: ik had een goede band met haar, en mijn enige broer was overleden. Maar het was zwaar.

4

2

3

1 Moeder Beatrix Brandon Bravo-Baerken (1933) 2 Martijn (1970), marechaussee, woont met zijn gezin met zijn moeder in één huis 3 Eveline (1972), dierenarts/docente 4 Wijnand (1963), eigenaar watersportzaak in Canada

„Na het overlijden van mijn moeder wilden Charles en ik terug naar het noorden. We waren inmiddels getrouwd. Het werd Friesland. Mijn jongste zoon en zijn vrouw waren daar ook op zoek naar een huis, en toen hebben we spontaan besloten om met twee gezinnen onder één kap te gaan wonen; dat was voordelig, en het leek ons gezellig. Het ging heel goed. Ons tweede gemeenschappelijke huis hebben we zelf ontworpen, naar Australisch kangoeroemodel. Het duurde twee jaar voor we de vergunningen rond hadden. Mijn man had zich mateloos op het nieuwe huis verheugd, maar twee maanden nadat we hier waren ingetrokken hoorden we dat hij ongeneeslijk ziek was. Asbestkanker, op-

gelopen in de machinekamers van schepen waarop hij gewerkt had. Hij is hier in de huiskamer overleden, nu ruim een jaar geleden. We zaten allemaal om hem heen. „Ik heb pas sinds een paar maanden mijn ritme weer een beetje gevonden. Mijn man en ik deden alles samen, we hadden het fantastisch. Op je tweede huwelijk ben je zuiniger, denk ik – je hebt al genoeg verdriet gehad. Maar het moet ook gewoon klikken. Ik geloof niet in het je aanpassen aan de ander. Bij ons ging het vanzelf. „Mijn zoon en schoondochter hebben drie jonge kinderen. We delen een voordeur, ik zie ze dagelijks. Maar ik

ben geen oppasoma, dat heb ik van meet af aan gezegd. Andersom wil ik ook niet dat zij mij gaan verplegen als ik op een dag dement in een stoel hang. Dan brengen ze me maar mooi naar het verpleeghuis. Sinds ik zelf voor mijn moeder gezorgd heb, weet ik hoe zwaar dat is.” Haar kamers ademen ruimte, met lichte vloeren en spaarzaam meubilair. In de gang hangen haar eigen, professioneel ogende foto’s van wolkenluchten. Ze schildert ook, sinds kort, ze borduurt, en ze wandelt met haar teckels, Canis en Liske. Voor de deur staat het ‘Golfje’ waarmee ze vriendinnen en familie opzoekt en naar de grote Albert Heijn in Leeuwarden rijdt. Ze komt tijd tekort. Sandra Heerma van Voss

‘Op je tweede huwelijk ben je zuiniger, denk ik – je hebt al genoeg verdriet gehad’

Suggestie voor een bijzondere foto met verhaal? Mail naar [email protected]

NRC WEEKB LAD

39

televisie zaterdag NEDERLAND 1

13.00 [NOS] Journaal 13.05 [VARA] Kassa, de verlenging. Herh 13.35 [AVRO] In de hoofdrol. Herh 14.40 [AVRO] Van Shaffy tot Piaf. Jubileumshow 15.45 [NCRV] HilversumBest. 16.50 [KRO] De reünie: 50 jaar Studio Sport. Herh 17.50 [SOCUTERA] Nationale Vereniging de Zonnebloem 18.00 [NOS] Journaal 18.20 [AVRO/TROS] Eén Vandaag 18.55 [VARA] Kassa. Live consumentenmagazine 19.25 [VARA] Kinderen geen bezwaar. Nederlandse comedyserie 20.00 [NOS] Journaal 20.25 [VARA] Mooi! Weer De Leeuw. 21.30 [VARA] Vuurzee (tweede reeks). Nederlandse psychlogische thrillerserie. Afl. 11/12 22.25 [NPS] Raymann is laat. Latenightshow 23.15 [AVRO] ER. Amerikaanse ziekenhuisserie. Afl. 5: Under the influence 00.05 [NOS] Journaal laat 00.15 [TROS] Zone Stad. Belgische politieserie 01.10-06.00 [NOS] Journaal/Hoogtepunten Studio Sport

EÉN

13.00 Journaal en weer. 13.35 The rookie. Amerikaans honkbaldrama uit 2002 van John Lee Hancock 15.40 Vrolijk Vlaanderen. 16.10 Wild at heart. 17.00 Are you being served? Engelse comedyserie 17.30 Buren. Australische soap 17.55 Kijk uit! Verkeersmagazine 18.00 Het journaal. 18.10 Vlaanderen vakantieland. 19.00 Het journaal. 19.30 Het weer. 19.35 Man bijt hond. 20.05 Joker- en lottotrekking. 20.10 Dieren in nesten. 20.40 F. C. De Kampioenen. 21.15 Het ABC van de VRT. Humoristisch archiefprogramma 21.40 MVP. Canadese dramaserie 22.27 Winstverdeling joker en lotto/KENO-uitslagen/Euro millions-uitslagen. 22.30 Het journaal laat. 22.45 Studio 1. Voetbalmagazine 23.35 Het weer. 23.40 The border. Canadese actieserie 00.25-09.00 Doorlopende herhalingen van Het journaal laat en weer.

40

NEDERLAND 2

13.00 [NOS] Journaal 13.05 [NPS] Andere tijden 13.40 [VPRO] Goudzoekers Zoektocht naar de spelregels van de economie 14.10 [KRO] WijZijnDeGeschiedenis. Herh 14.40 [TELEAC/NOT] Nederland in 12 moorden. Herh 15.10 [VARA] Twee voor twaalf. Herh 15.50 [PP] PvdA 16.00 [NOS] Journaal 16.10 [NPS] Vals plat. Presentatie: Hakim Traïda 16.35 [NPS] Little mosque on the prairie. Canadese comedyserie 17.00 [AVRO] AVRO Kunstuur 18.00 [NCRV] Hello Goodbye. Gesprekken op Schiphol 18.30 [EO] Nederland zingt. 19.00 [EO] De Mattheüs masterclass (1). 19.35 [EO] Blauw bloed. Royaltyprogramma 20.15 [EO] De grootste royaltykenner van Nederland 21.10 [NCRV] Rondom 10 22.00 [NOS] Journaal 22.15 [NPS/VARA] Nova 22.40 [NCRV] The passion. Engelse miniserie. Afl.1 23.10 [RKK] Paaswake 00.30 [NPS] NPS Wereldcinema: Madeinusa 02.10 [NPS/VARA] Nova. Hh 02.35 [NCRV] Rondom 10. Hh

C A N VA S

12.55 Mijn sport is top 13.30 Goudvis: Josse De Pauw. Herh 14.25 Ketnet: De Snorkels. 14.50 Disney’s American dragon: Jake Long. 15.25 Samson en Gert. 15.50 Mega Mindy. 16.15 Lazytown. 16.40 Disney’s Brandy & Mr. Whiskers. 17.05 George van de jungle. 17.20 Zombie hotel. 17.45 Mega Mindy. 18.10 Miss in de modder. 18.20 De week van Karrewiet. 18.30 Miss in de modder. 18.40 Sherlock. 19.15 Abrakodabra. 19.30 Carl2. 20.00 Het journaal. 20.10 Vranckx. Reportages. Vandaag: De spookdorpen van de Kaukasus 20.40 A touch of Frost: True confessions. Engelse detectiveserie. Met David Jason 22.25 Blue murder. Engelse politieserie. Met Caroline Quentin 23.35 Lantana. Australisch misdaaddrama uit 2001 van Ray Lawrence. Met Anthony LaPaglia en Rachael Blake 01.35-06.59 Doorlopende herhaling Vranckx.

NEDERLAND 3

12.35 [Nederland 3] Z@pp: Villa Achterwerk: The Popgroep. 13.35 [NCRV] Heidi. 14.30 [AVRO] Oggy en de kakkerlakken. 14.35 [EO] Omega Code. 15.00 [TROS] Kids Sterren.nl: Kies je ster. 15.30 [TROS] Z@PPbios: Air buddies. Amerikaanse familiefilm. 16.40 [NCRV] De 3 vrienden en Jerry. 17.05 [NCRV] Ratz. 17.15 [TROS] Z@ppSport. 17.45 [NCRV] De BZT show 18.45 [NOS] Jeugdjournaal. 19.00 [NCRV] Hider in the house. Presentatie: Jochem van Gelder 19.40 [KRO] The adventures of Merlin. Engelse avonturenserie 20.25 [VPRO] Louis Theroux's weird weekends: Body building. 21.30 [VPRO] De NON (Nog Onbekende Nederlander) 22.00 [NOS] Studio Sport. 22.30 [NOS] Studio Sport Eredivisie. 23.30 [TROS] Toppers op weg naar Moskou. Reallifesoap 00.00 [NPS] Later... with Jools Holland (1). Engels popprogramma. Iedere aflevering wordt ingeleid door 3FM-dj Michiel Veenstra 00.30 [BNN] ONM. Herhalingen van afgelopen week

BBC 1

12.30 Take on the takeaway 13.00 Nieuws en weerbericht 13.10 BBC Sport: Football focus. Met aandacht voor het stadiondrama van Hillsborough (1989) 14.00 Antz. Amerikaanse animatiefilm uit 1998 van Eric Darnell en en Tim Johnson 15.20 Father of the bride. Amerikaanse filmkomedie uit 1991 van Charles Shyer. Met Steve Martin en Diane Keaton 17.00 Nieuws en weerbericht 17.20 BBC Sport: Final score 18.10 Finding Nemo. Amerikaanse animatiefilm uit 2003 van Andrew Stanton en Lee Unkrich 19.45 Doctor Who. Engelse sfserie. Met David Tennant 20.45 Robin Hood. 13-delige Engelse avonturenserie. Afl 3 21.30 The National Lottery: 1 vs 100 22.20 Casualty. Engelse ziekenhuisserie 23.10 Nieuws en weerbericht 23.30 BBC Sport: Match of the day. Samenvattingen uit de Premier League 00.50 The hard way. Amerikaanse actiekomedie uit 1991 van John Badham. Met Michael J. Fox en James Woods

RTL 4

11.40 Fidel. 2-delige Amerikaanse tv-film uit 2002 van David Attwood. Deel 1 13.45 Surviving Gilligan’s Island: The incredibly true story of the longest three hour tour in history. Amerikaanse tv-film 15.30 Naar de kliniek 16.00 Home improvement. Amerikaanse comedyserie. Met o.a. Tim Allen 16.30 Who’s the boss. Amerikaanse comedyserie. Met Tony Danza 17.00 Dierz. Dierenprogramma 17.30 Yacht vision. Botenmagazine 18.00 RTL Nieuws 18.05 Eigen huis & tuin 18.55 Campinglife. Reisprogramma, gepresenteerd door Sander Janson en Jessica Mendels 19.30 RTL Nieuws/weer. 20.00 Zeg ’ns Aaa. Nederlandse comedyserie 20.30 Ik hou van Holland. Familiespelshow. Presentatie: Linda de Mol 22.00 Het moment van de waarheid. Spelshow 22.55 Lotto Weekend Miljonairs. Spelshow 23.50 RTL Nieuws/weer. 00.05 Baantjer. Nederlandse politieserie

BBC 2

12.59 BBC Switch: 13.00 Kyle XY. 13.45 SuperAgents. 14.15 Sound. 14.45 Revealed 15.00 Coast. Herh 15.10 The sky at night. Herh 15.30 Film 2009 with Jonathan Ross 16.00 Raise the Titanic. Engelse avonturenfilm uit 1980 van Jerry Jameson 17.50 Natural world: Polar bears and grizzlies - bears on top of the world. Serie natuurdocumentaires 18.40 Monty Hall’s great escape. Herh 19.40 Planet earth. Afl. : Mountains 20.40 Private life of an Easter masterpiece. Documentaireserie over de verhalen achter beroemde kunstwerken 21.30 BBC Sport: Golf: Masters 2009. Rechtstreeks verslag van de US Masters in Augusta 01.00 Hell in the Pacific. Amerikaans oorlogsdrama uit 1968 van John Boorman. Met Lee Marvin 02.40 Mad men. Amerikaanse dramaserie 03.25 Spring, summer, autumn, winter... and spring. Zuid-Koreaans drama uit 2003

RTL 5

15.15 Star Wars: The Clone wars. Amerikaanse animatieserie 15.40 Films & sterren 16.10 DVD today. 16.40 The Bernie Mac show. Amerikaanse comedyserie 17.10 Gone bad. Praatprogramma 17.35 Jon Culshaw’s commercial breakdown. Amusementsprogramma 18.05 Sexiest young stars. Showbizzprogramma 19.05 Wipeout. Spelshow met een hindernisbaan. Presentatie: Dennis Weening, Wytske Kenemans en cabaretier Klaas van der Eerden 20.10 Crime Scene Investigation. Amerikaanse misdaadserie. Met Marg Helgenberger 21.05 The Strip. 13-delige Australische misdaadserie. Afl. 2 22.00 The passion of Christ. Amerikaans bijbels drama uit 2004 van Mel Gibson. Met o.a. James Caviezel 00.15 Late night stars of poker. Pokerprogramma 01.15 Teleshop 5 05.30 Hei Elei journaal. Luxemburgs nieuwsbulletin

ARD

12.00 Tagesschau 12.03 Madagascar. Amerikaanse animatiefilm 13.25 Tier ABC. Dierenclips 13.30 Alfredissimo! - Kochen mit Bio. Culinair magazine 14.00 Tagesschau 14.03 Höchstpersönlich. 14.30 Schwarzwälder Kirsch. West-Duitse komedie uit 1958 van Géza von Bolváry. 16.00 Weltreisen: Römische Skizzen. 16.30 Europamagazin 17.00 Tagesschau 17.03 ARD-Ratgeber: Technik 17.30 Brisant 17.47 Weerbericht 17.50 Tagesschau 18.00 Sportschau 19.55 Lottotrekking 20.00 Tagesschau 20.15 Frag doch mal die Maus. Familieshow 22.30 Tagesthemen. Achtergronden bij het nieuws 22.48 Weerbericht. 22.50 Das Wort zum Sonntag 22.55 Der Wolf - Gefallene Engel (Varg Veum - Falne engler). Noorse misdaadfilm. Met Trond Espen Seim 00.25 Tagesschau 00.35 Flic ou voyou. Franse misdaadfilm uit 1979 02.15 Tagesschau 02.20 The January man. Amerikaanse misdaadkomedie

NET 5

12.25 Euro Hockey League. Live verslag. Vandaag de achtste finales. Commentaar: John van Vliet en Margje Teeuwen. Presentatie: Minke Booij, bijgestaan door de analisten Maurits Hendriks en Teun de Nooijer 16.10 Doe-het-zelf-date 17.20 Indecent Proposal. Amerikaans drama uit 1993 van Adrian Lyne. Met o.a. Robert Redford en Demi Moore 19.35 Close to home. Amerikaanse misdaadserie 20.30 The closer. Amerikaanse misdaadserie 21.30 Cold case. Amerikaanse detectiveserie. Met o.a. Kathryn Morris 22.30 Without a trace. Amerikaanse misdaadserie. Met o.a. Anthony LaPaglia en Poppy Montgomery 23.25 Law & Order: Criminal intent (eerste reeks). Amerikaanse misdaadserie. Afl. 19: Maledictus 00.25 Judas. Amerikaanse tvfilm uit 2004 van Charles Robert Carner. Bijbels drama 02.15 Nachtprogrammering: Relax TV. 04.00 Hart van Nederland Late editie/Shownieuws.

ZDF

13.00 Heute 13.05 ZDFwochen-journal. Actueel weekoverzicht 14.00 Stubbe - Von Fall zu Fall: Stubbe und das Kind. Duitse misdaadfilm 15.30 Kleine Familie sucht große Liebe. Docusoap 16.15 Lafer!Lichter!Lecker! Culinair magazine 17.00 Heute 17.05 Länderspiegel 17.45 Menschen - das Magazin. 18.00 Hallo deutschland. Gevarieerd magazine 18.30 Leute heute. Boulevardmagazine 19.00 Heute 19.20 Weerbericht 19.25 Da kommt Kalle. Duitse familieserie 20.15 Wilsberg - Der Mann am Fenster. Duitse misdaadfilm 21.45 Heute-journal 21.58 Weerbericht. 22.00 Das aktuelle sportstudio. 23.15 Inspector Barnaby. Engelse misdaadserie 00.55 Heute 01.00 Shalako. Engelse western uit 1968 van Edward Dmytryk 02.45 Mad Dog - Der Rebell. Australische western uit 1976 van Philippe Mora.

selectie SBS 6

13.00 Susan’s plan. Amerikaanse misdaadkomedie uit 1998 van John Landis 14.40 How to live longer. Opvoedprogramma 15.40 Gered. Realityprogramma 16.00 De verbouwers XXL 17.00 De tuinruimers. Presentatie: Rob Verlinden 18.00 Droomhuis in de zon. Engelse realityserie 19.00 Lachen om home video’s. Amusementsprogramma 20.00 Holland’s got talent. Familieshow 22.30 Fans! Nederlandse realityserie 23.00 Hart van Nederland Late editie 23.15 Piets weerbericht 23.20 Shownieuws - Late editie 23.40 Lachen om home video’s 00.40 The bodyguard. Amerikaanse thriller uit 1992 van Mick Jackson. Met o.a. Kevin Costner en Whitney Houston 03.00 Happy Hour.

TV 5

12.35 Le code Chastenay. Populair-wetenschappelijk magazine 13.30 Belgisch nieuws 14.00 Thalassa. 15.30 La vie en vert. Milieumagazine 16.00 Nieuws 16.30 Dans la nature avec Stéphane Peyron: Galápagos, un rêve de Robinson. Natuurdocumentaireserie 17.30 Questions pour un champion 18.00 Nieuws 18.30 Profession voyageur: Portugal, la vallée d’or 19.00 Arte reportage. 19.45 Géopolitis. 20.00 Zwitsers nieuws 20.30 Frans nieuws 21.00 L’évangile selon Pilate. Theaterstuk 22.30 Tout le monde à la plage: Bénin, Cotonou. Reportageserie 23.00 Nieuws 23.10 Afrikaans nieuws 23.30 Le silence de l'épervier. Belgisch/Franse tv-serie 01.30 Arte reportage. 02.15 Géopolitis 02.30 Nieuws 03.00 7 Jours sur la planète 03.30 Acoustic 04.00 Nieuws 04.30 360° - GEO: Philippines, pour l'amour d’un aigle.

RTL 7

13.00 Young blades. Actieserie 14.00 RTL GP: Superleague formula (review). 15.00 RTL GP: A1 GP - Portugal (kwalificatie). Live verslag 16.15 RTL GP: Crashes. Overzicht 16.30 PRAutotype. Autoprogramma. Presentatie: Erik de Zwart 17.00 Gek op wielen. Autoprogramma. Presentatie: Bavo Galama 17.30 RTL Transportwereld 18.00 RTL Autowereld. Presentatie: Michael Pilarczyk en Allard Kalff 18.30 Truck & Tractor Pulling Indoor Ahoy’ Rotterdam 19.00 De politie op je hielen! Serie reportages 20.00 Stom, stommer, stomst! Realityprogramma 20.30 Ghostbusters. Amerikaanse filmkomedie uit 1984 van Ivan Reitman. Met o.a. Bill Murray en Dan Aykroyd 22.30 King Kong lives. Amerikaanse actiefilm uit 1986 van John Guillermin. Met o.a. Linda Hamilton 00.30 RTL GP: MotoGP - Qatar (kwalificatie). Verslag 01.30 Teleshop 7.

COMEDY CENTRAL

13.00 Nickelodeon. 20.00 The Simpsons. Amerikaanse animatieserie 20.25 American dad! Amerikaanse animatieserie 21.15 South Park. Amerikaanse animatieserie 22.05 Night of comedy. Standupshow 23.05 Best of Saturday Night Live: Cameron Diaz. Latenightcomedyshow 23.55 That 70’s Show. Amerikaanse comedyserie 00.45 Malcolm in the middle. Amerikaanse comedyserie 02.00 Nachtprogrammering.

Portret van de schepper van Harry Potter, J.K. Rowling. Arte, 17.20u.

Louis Theroux tussen de bodybuilders. Ned.3, 20.25u.

Het verhaal van Caravaggio’s Arrestatie van Jezus. BBC2, 20.40u.

I N F O R M AT I E F

dween in de 18de eeuw spoorloos uit Italië en werd in 1990 in Ierland teruggevonden. BBC2, 20.40-21.30u.

Raymann de relatie tussen schrijver Robert Vuijsje en zijn Surinaamse vrouw Lynn Spier. Popgroep De Dijk treedt op. Ned.1, 22.25-23.25u.

Ein Jahr mit J.K. Rowling. De Britse filmmaker James Runcie maakte mee hoe schrijfster J.K. Rowling het laatste Harry Potterdeel afrondde en sprak met haar over de thema’s in haar boeken: de verwachtingen en angsten van opgroeiende kinderen, loyaliteit en verraad, lot en voorbestemming. Arte, 17.20-18.05u. Louis Theroux’s weird weekends: Body building. Louis Theroux ontmoet amateurbodybuilder Guy Grundy in LA bij een fotoshoot voor Pump Magazine. In Connecticut bezoekt hij een seksboerderij voor mannen die van gespierde vrouwen houden. Ned.3, 20.25-21.30u.

SPORT

De Matthäus Masterclass. Na vier weken oefenen zingen Rob de Nijs, Carola Smit, Jim Bakkum, Hind en Peter Lusse vanavond hun aria’s uit de Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach. Ned.2, 19.00-19.35u. Later .... with Jools Holland. Muziekprogramma van de BBC, gepresenteerd door toetsenist Jools Holland. In afl.1 optredens van o.a. Carla Bruni en Metallica. Ned.3, 0.00-0.30u.

Studio Sport Eredivisie. Samenvattingen van de wedstrijden: De Graafschap-NEC, ADO Den Haag-Sparta, PSV-FC Utrecht en FC Twente-Roda JC. Ned.3, 22.30-23.30u. RADIO

Opera Live. Uitvoering van Der Fliegende Holländer van Richard Wagner, door het Royal Opera House Orchestra o.l.v. Marc Albrecht. Radio 4, 19.02-23.00u.

AMUSEMENT

Private life of an Easter masterpeace. Serie over verhalen achter beroemde kunstwerken. Vandaag De arrestatie van Jezus van de Italiaanse schilder Caravaggio (1571-1610). Het schilderij ver-

Raymann is laat. Latenightshow van cabaretier Jörgen Raymann. Zanger Huub van der Lubbe is bij tante Es. In ‘Twee culturen op een kussen’ onderzoekt

film

Napels bij nacht. Henk van Middelaar praat met neurobioloog Dick Swaab, die op grond van onderzoek denkt dat de mens slechts een beperkte vrije wil heeft. Radio 1, 0.02-1.00u.

radio RADIO 1 Elk heel uur en om 18.30 nieuws. NOS 12.00 Journaal. AVRO 12.15 Opium. NOS 13.00 Journaal. VPRO 13.15 Argos. NOS 14.04 Langs de lijn. 17.00 Journaal. TROS 17.15 Radio Online. NOS 18.00 Journaal. 18.15 Langs de lijn. 23.05 Met het oog op morgen. RVU 00.02 Napels bij nacht. AVRO 01.02 De Nachtdienst.

Ghostbusters. In een appartementencomplex in New York huizen vreemde krachten en in de gangen worden monsters gesignaleerd. Drie ontslagen parapsychologen – Dan Aykroyd, Bill Murray en Harold Ramis (foto) – komen de demonen uitdrijven. Uitzinnige komedie met olijke, geavanceerde speciale effecten. (Ivan Reitman, 1984, VS), RTL7, 20.30-22.30u.

★ Finding Nemo (Andrew Stanton & Lee Unkrich, 2003, VS). Meesterlijke computeranimatiefilm van Pixar. Anemoonvis zoekt de hele oceaan af naar zoontje Nemo, die in het aquarium van een tandarts is beland. Met een doktersvis zonder kortetermijngeheugen en een vegetarische haai. BBC1, 18.10-19.45u.

★ Aanbevolen Film Nieuws Sport

MUZIEK

The Passion of the Christ (Mel Gibson, 2004, VS). Felrealistische film over de kruisiging van Christus deed veel stof opwaaien. Regisseur Gibson compileerde uit de vier versies over de kruisweg een uiterst gewelddadig geheel. Met James Caviezel. RTL5, 22.000.15u.

★ Lantana (Ray Lawrence, 2001, Australië/Duitsland). Als thriller gestructueerd relatiedrama ontleedt de menselijke natuur in al z’n ingewikkelde vertakkingen. Ontrouw, midlifecrisis en relationeel ongenoegen. Canvas, 23.35-1.35u. ★ Madeinusa (Claudia Llosa, 2006, Peru/Spanje). Intrigerende debuutfilm over het jaarlijkse hoogtepunt in een bergdorpje in Peru: de dagen tussen Goede Vrijdag en Paaszondag. Dan is God dood en mag je alles doen wat Hij verboden heeft. De burgemeestersdochter is uitverkoren om in de processie de Heilige Maagd te zijn. Ned.2, 0.30-2.10u.

RADIO 2 Elk heel uur nieuws. VARA 12.05 Spijkers met koppen. KRO 14.05 De strepen van Spits. TROS 16.05 Muziekcafé. TROS 18.05 NL. KRO 20.05 Déjà Vu. MAX 23.05 Easy Listening. AVRO 00.05 Musical Moods. VARA 01.02 For the record. RADIO 3 3FM 12.06 Popprogramma’s. RADIO 4 AVRO 13.02 ZaterdagMatinee. 14.15 ZaterdagMatinee - Live. VARA 17.02 Pianistenuur. NPS 18.02 Viertakt op zaterdag. 19.02 Opera Live. MAX 23.02 MAX voor Middernacht. AVRO 00.02 Maanlicht. RADIO 5 EO 12.02 EO.nl. 13.34 Nieuw Protestants Peil. TELEAC/NOT 14.02 Verre verwanten. Radio 5 15.02 De zevende hemel. PP 19.00 PP. EO 20.02 EO. RKK 22.02 Eucharistievieringen Paaswake. VPRO 00.02 Wissel@VPRO. Herhaling Radio 6. 01.02 De zaterdag van zes. Herhaling Radio 6.

NRC WEEKB LAD

41

televisie zondag NEDERLAND 1

06.00 [NOS] Tekst tv 08.45 [MAX] Nederland in Beweging! 09.00 [EO] Nederland zingt met Pasen 10.30 [VPRO] Vrije geluiden. Presentatie: Hans Flupsen 11.30 [VPRO] Boeken. Presentatie: Wim Brands 12.00 [NOS] Journaal. 12.10 [NPS/VARA/VPRO] Buitenhof 13.10 [NOS] Studio Sport. 17.25 [NOS] UEFA Champions League Magazine. Aandacht voor de wedstrijden van afgelopen week 18.00 [NOS] Journaal. 18.10 [NOS] Studio Sport. 19.00 [NOS] Studio Sport Eredivisie. Samenvattingen 20.00 [NOS] Journaal. 20.15 [KRO] De reünie. 21.15 [VARA] Mooi! Weer De Leeuw: The day after. 22.15 [KRO] Bij ons... in de PC. Presentatie: Jort Kelder 22.45 [NOS] Studio Voetbal. 23.45 [NOS] Journaal laat. 23.55 [VARA] Vuurzee. 12-delige Nederlandse psychlogische thrillerserie. Afl. 11. Herh 00.55 [NCRV] HilversumBest. Herh 01.55-06.00 [NOS] Journaal.

EÉN

09.00 Braambos 10.00 Protestantse eredienst 11.00 Eucharistieviering 12.00 Urbi et Orbi 12.30 Vrolijk Vlaanderen 13.00 Het journaal 13.30 Het weer 13.35 Half uur natuur: Big cat diary 14.05 Notre-dame de Paris. Frans/Italiaans drama uit 1956 van Jean Delannoy. Met Anthony Quinn en Gina Lollobrgida 16.05 De rode loper 16.25 Ant attack. Natuurdocumentaire 17.15 Vlaanderen vakantieland. 18.00 Het journaal. 18.10 De rode loper. 18.30 Gentse waterzooi. 19.00 Het journaal - Sportweekend 19.50 Het weer 19.55 Safari. Bitse docusoap 20.25 Mercator. Spel- en reisprogramma 21.25 Flikken. Vlaamse politieserie 22.15 Het Bourgondische complot. Afl. : Parijs 22.50 Het journaal laat 23.05 Studio 1. Voetbalmagazine 23.50 Het weer 23.55-09.00 Het journaal laat en weer.

42

NEDERLAND 2

08.45 [NCRV] Schepper & co 09.05 [KRO] De wandeling 09.30 [ZVK] Kerkdienst 10.29 [ZVK] Wilde Ganzen 10.30 [RKK] Eucharistie 12.00 [RKK] Urbi et Orbi 12.35 [Joodse Omroep] Afrikaans Pesach 13.00 [NPS] NPS Podium: Bruckner - 8ste symfonie 14.00 [OMROP FRYSLAN] Poëzie in de Prinsentuin 14.30 [NMO] InFocus 15.00 [NIO] Nioscoop 15.30 [OHM] Religie & medemens 16.00 [NOS] Journaal 16.10 [NPS] Vrije radicalen 16.35 [SOCUTERA] De Zonnebloem 16.40 [TELEAC/NOT] Knoop in je zakdoek: Spel 17.10 [NPS] The choir - Boys don’t sing 17.40 [NPS] Kunststof TV 18.20 [TELEAC/NOT] Focus 19.15 [NCRV] De zomer van '45. Herh 20.15 [VARA] Telefilm: Coach 21.45 [KRO] Reporter 22.30 [NOS] Journaal 22.35 [RKK] Kruispunt 23.10 [KRO] Heb ik genoeg? 23.40 [IKON] LUX 00.05 [EO] Hoedoejijdat.nu 00.35 [ZVK] Kerkdienst 01.30-06.00 [Nederland 2] Buitenhof/Kruispunt/Reporter

C A N VA S

06.59 Ketnet: 07.00 Musti. 07.10 Wizzy en Woppy. 07.15 Nouky & zijn vrienden. 07.25 Bol en Smik. 07.35 Mijn liefste vriendjes Teigetje en Poeh. 08.00 Samson en Gert. 08.25 Sprookjesboom. 08.30 Smos. 08.45 Lazytown. 09.10 Mega Mindy. 09.35 Abrakodabra. 09.50 Disney’s Brandy & Mr. Whiskers. 10.5 De 5. 10.0 Sherlock. 11.0 Disney’s American dragon: Jake Long. 11.35 De Smurfen. 12.00 Canvas klassiek. Vandaag: The Messiah van Händel 12.30 Sporza. Met o.a. wielrennen: Parijs - Roubaix en motorcross: GP van Turkije in Istanbul 17.59 Ketnet: 18.00 High school musical I. 19.35 De week van Karrewiet. 19.45 Oggy en de kakkerlakken. 20.00 Het journaal. 20.10 Panorama. 21.00 Goudvis. Afl. : Robbrecht en Daem 21.55 Heaven’s doors. Marokkaans drama uit 2006 van Imad en Swel Noury 00.20 Braambos. 01.20 Panorama. Herh 02.07 Goudvis. Herh 03.00-06.59 Het journaal laat.

NEDERLAND 3

06.28 [Nederland 3] Z@pp: Met om 10.00 [VPRO] Villa Achterwerk: The Popgroep. 11.00 [TROS] H2O. 11.50 [KRO] Robbedoes en Kwabbernoot. 13.00 [AVRO] Hier is Ian. 14.30 [TROS] Z@pp Kids Top 20. 15.00 [EO] Omega Code. 15.30 [EO] Z@PPbios: The miraclemaker. 16.50 [NCRV] De 3 vrienden en Jerry. 17.20 [NCRV] Weekoverzicht SpangaS. 18.10 [EO] Snuf, de hond. 18.45 [NOS] Jeugdjournaal 19.00 [SOCUTERA] Nationale Vereniging De Zonnebloem 19.01 [VARA] De wereld draait door. Weekcompilatie 19.50 [VPRO] Metropolis TV. Afl. : Jezus! 20.20 [VPRO] Draadstaal. Satirisch programma 20.55 [VARA] Shouf shouf! de serie. Nederlandse comedyserie 21.25 [AVRO] Risicojongeren 22.10 [BNN] Dennis vs Valerio 22.55 [BNN] Spuiten en slikken. Talkshow 23.45 [EO] Ontopic. Discussieplatform 00.20-06.28 [NOS] Studio Sport Eredivisie/Studio Sport.

BBC 1

07.00 Breakfast 09.35 BBC Sport: Match of the day. Herh 11.00 This joyful Eastertide 12.00 Urbi et orbi 12.40 John Paul II. Docudrama 13.40 Nieuws en weerbericht. 13.50 Camp Rock. Amerikaanse komedie uit 2008 van Matthew Diamond 15.20 EastEnders 17.15 Cash in the attic 17.45 Wallace and Gromit: A grand day out 18.10 My family. Engelse comedyserie. Herh 18.40 Points of view. Kijkersreacties 18.55 Songs of praise. 19.35 Nieuws en weerbericht. 20.00 Countryfile. 21.00 Antiques roadshow. 22.00 The no. 1 ladies detective agency. Engelse misdaadserie 23.00 Nieuws en weerbericht. 23.15 BBC Sport: Match of the day 2. Samenvattingen van Aston Villa- Everton en Fulham - Manchester City 00.05 Damages. Amerikaanse advocatenserie 00.45 Bounce. Amerikaans romantische drama uit 200 van Don Roos. Met o.a Ben Affleck, Gwyneth Paltrow en Jennifer Grey

RTL 4

06.50 Jacques Cousteau 07.50 Amazing animal videos 08.20 Mijn tweede thuis. Realityprogramma 08.50 Campinglife 09.20 Eigen huis & tuin 10.10 Wat je ziet ben je zelf 11.10 Het consultatiebureau 11.40 Naar de kliniek 12.10 Health angels. Gezondheidsprogramma 12.40 House vision 13.10 Yacht vision 13.40 4Me 15.25 Who’s the boss. Amerikaanse comedyserie. Met Tony Danza 15.55 Dierz. Dierenprogramma 16.25 Mijn tweede thuis 16.55 House vision 17.25 Life & cooking (1) 18.00 RTL Nieuws 18.10 Life & cooking (2) 19.20 Sponsor Bingo Loterij: De winnaars 19.30 RTL Nieuws 19.55 RTL Weer 20.00 Achmea kennisquiz j/m. 20.30 Postcode Loterij: Miljoenenjacht 22.00 De TV kantine 22.30 X Factor. Live show 00.00 RTL Nieuws 00.10 RTL Weer 00.15 X Faxtor - De uitslag 00.45 Teleshop 4

BBC 2

07.00 CBBC: Tikkabilla. 07.30 Teletubbies. 08.00 ChuckleVision. 08.25 Three delivery. 08.50 Bernard. 09.00 The legend of Dick and Dom. 09.30 M.I. High. 10.00 Escape from Scorpion Island. 11.00 Something for the weekend. Gast: actrice Kellie Shirley 12.30 Great British menu 13.00 Animal park 14.00 Motorsport: MotoGP Preview 14.30 Track of the cat. Amerikaanse western uit 1954 van William Wellman 16.10 Big Jake. Amerikaanse western uit 1971 van George Sherman. Met John Wayne 18.00 Orang-utan diary. Herh 18.55 10 things you didn’t know about earthquakes. Herh 19.55 BBC Sport: Golf: Masters 2009. Live verslag vanuit Augusta 01.00 Yes we can! The lost art of oratory. Herh 02.10 Heroes. Amerikaanse sf-dramaserie. Herh 02.55 Man about dog. Iers/Engelse komedie uit 2004 van Paddy Breathnach 04.20 BBC News 05.00 BBC Sport: The Super League show. Herh

RTL 5

08.00 Hour of power 10.05 Teleshop 5 15.50 DVD today. 16.20 Gamerush. Gamingprogramma 16.50 Films & sterren 17.20 Boys will be girls. Engelse realityserie 17.50 Peter Powers: Payback. 18.45 Beauty & de nerd. Realityserie 19.40 Goochelaars ontmaskerd. 20.30 Wipeout. Spelshow met hindernisbaan 21.35 Lekker slim! Humoristische quiz. Presentatie: Bridget Maasland 22.30 Balls of steel. Engelse comedyshow 23.20 The best of Jensen! Latenighttalkshow 00.20 Gamerush. Gamingprogramma 00.50 Teleshop 5. 05.30 Hei Elei journaal. Luxemburgs nieuwsbulletin

ARD

06.00 Kinderprogramma’s 10.20 Tagesschau 10.25 Ostern in Rom. Rechtstreeks verslag 12.55 Tagesschau 13.05 Händel - Der Film: Mit Donna Leon und Joyce DiDonato. Portret 13.50 Der Schatz im Silbersee. Western van Harald Reinl 15.30 Tagesschau 15.40 Happy feet. Animatiefilm 17.15 Tim Mälzer: Kochgipfel mit Alfred Biolek. 18.00 Sportschau 18.35 Tagesschau 18.43 Loterijtrekking 18.45 Lindenstraße 19.15 Mein Mekong. Documentaire 20.00 Tagesschau 20.15 Was glücklich macht. Duitse komedie uit 2009 21.45 Im Bann des Yukon: Mit Hundeschlittenführern durch Alaska. 22.30 Tagesthemen 22.45 Der Wolf - Auf eigene Faust. Duitse misdaadfilm 00.10 Tagesschau 00.20 The conclave. Canadees historisch drama 01.55 Tagesschau 02.00 Messalina. Frans historisch drama uit 1951 03.40 Tim Mälzer: Kochgipfel mit Alfred Biolek. Herh

NET 5

07.00 Fat actress. Amerikaanse comedyserie 08.05 Passion for fashion. Modeprogramma 09.05 Make me a supermodel. Fashionprogramma 10.05 TekTVShop 11.05 Astro TV 12.25 Euro Hockey League. Live verslag (wedstrijden om 12.45 en 14.30). Commentaar: John van Vliet en Margje Teeuwen. Presentatie: Minke Booij 16.05 SamenWonen 17.00 Runners life. Realityserie 17.30 Gok’s fashion fix. Modeprogramma 18.35 Extreme home makeover - Home Edition. Presentatie: Ty Pennington 19.30 Grenzeloos verliefd. Realityserie 20.30 Medium. 17-delige Amerikaanse misdaadserie. Afl 7: A necessary evil. Met Patricia Arquette en Jake Weber 21.25 Ghost whisperer. Amerikaanse mysteryserie 22.25 Supernatural. Amerikaanse horrorserie 23.15 Dirt. 13-deligeAmerikaanse dramaserie. Afl. 2. Met Courteney Cox 00.05 Tussen de oren. Herh 01.05 Nachtprogrammering.

ZDF

09.00 Heute 09.02 Sonntags/Kerkdienst 10.15 Der Kontinent - Die Geburt Europas 11.00 Die Frühlingsshow 12.55 Auf verwehten Spuren: Südamerika 13.40 Heute 13.45 Wenn der weiße Flieder wieder blüht. West-Duits melodrama uit 1953 15.20 Ladies in lavender. Engels drama uit 2004 van Charles Dance 17.00 Heute 17.10 ZDF SPORTreportage 17.50 Terra X: Expedition Erde 18.15 Der Auftrag des Erzengels: Auf der Spuren der ‘Gabriel-Offenbarung’ 19.00 Heute 19.15 Ein Concierge für alle Fälle. Reportage 19.30 Terra X: Schliemanns Erben 20.15 Marie Brand und die Nacht der Vergeltung. Duitse misdaadfilm 21.45 Heute-journal 21.50 Das Echo der Schuld. Duitse tv-thriller (1) 23.20 Heute 23.25 Geheime Staatsaffären. Duits/Frans drama uit 2006 van Claude Chabrol 01.09-03.25 ZDF Royal XXL: Lange Nacht der Königskinder

selectie SBS 6

07.00 Vinger aan de poot. Docusoap 07.30 Planet’s funniest animals 08.00 Tommy teleshopping 09.00 David Maasbach. Kerkkienst 09.55 De tuinruimers. Presentatie: Rob Verlinden. Herh 10.55 Burgers’ Zoo: drukte in de dierentuin. Docusoap 11.25 SBS 6 Sport: Spaans voetbal - Barça TV 11.55 Runners life. Sportprogramma 12.25 De grote beurt V.I.P. 13.00 Teletrends. Homeshopprogramma 15.00 Word ik rijk? 15.35 Huis te koop! 16.30 Schat, ik heb ons huis verbouwd! 17.00 Verbouwen & verkopen. 18.00 De grote verhuizing. Engelse realityserie 19.00 De 25 meest heftige vakantiemomenten aller tijden 20.30 Wegmisbruikers! 21.30 Peter R. de Vries, misdaadverslaggever 22.55 Hart van Nederland Late editie 23.05 Piets weerbericht 23.15 Reportage: Je lever of je leven 00.20 Fear 01.20 Happy Hour

TV 5

06.00 Ochtendprogrammering 11.45 La vie en vert. Milieumagazine 12.10 Silence ça pousse. Tuinmagazine 12.35 360° - GEO: Rome, les petits rôles de Cinecitta. 13.30 Belgisch nieuws 13.45 Géopolitis 14.00 30 millions d’amis 14.30 Vivement dimanche 16.00 Nieuws 16.30 Acoustic. 17.05 Kiosque. Journalistenpanel 18.10 Internationales. Actueel mediamagazine 19.00 Des terres & des hommes: Des requins et des hommes 20.00 Zwitsers nieuws 20.30 Frans nieuws 21.00 La partie d’échecs. Belgisch psychologisch drama uit 1994 van Yves Hanchar. 22.45 Hommage à Alfred Lepetit. Franse korte film 23.00 Nieuws 23.10 Afrikaans nieuws 23.30 Tout va bien, on s’en va. Frans komisch drama uit 2000 van Claude Mouriéras. Met Sandrine Kiberlain 01.00 Les paradis perdus. Franse korte film 01.30 Kiosque. Herh

RTL 7

07.00 Teleshop 7: Best of shopping 09.30 The loop. Amerikaanse comedyserie 10.00 Vis TV. Hengelsportmagazine 10.25 Nederland bouwt 11.00 Business class. Presentatie: Harry Mens 12.15 RTL GP: MotoGP jaaroverzicht 2008 13.15 RTL GP: MotoGP - Qatar (kwalificatie) 14.15 RTL GP: Red Bull Air Race - Kick off 14.45 RTL GP: A1 GP - Portugal (sprintrace + hoofdrace). Live verslag 17.30 RTL GP: Crashes. Overzicht 18.00 Gek op wielen. Autoprogramma 18.30 RTL Transportwereld 19.00 RTL Autowereld. Presentatie: Michael Pilarczyk en Allard Kalff 19.30 Mr. Bean. Engelse comedyserie 20.00 Stom, stommer, stomst! 20.30 Knight rider 2009. Amerikaanse actieserie 21.25 RTL GP: MotoGP - Qatar (kwalificatie) 23.05 Andromeda. Amerikaanse sf-serie 00.00 Business class. Herh 01.15 Teleshop 7

COMEDY CENTRAL

20.00 The Simpsons. Amerikaanse animatieserie 20.25 Teachers. Engelse comedyserie 21.15 Scrubs. Amerikaanse ziekenhuiscomedy. Met o.a. Zach Braff 22.05 Hustle (seizoen 5). Engelse komische misdaadserie. Met o.a. Robert Vaughn 23.05 Frasier. Amerikaanse comedyserie 00.20 Becker. Amerikaanse comedyserie. Met Ted Danson 00.45 The Simpsons. Amerikaanse animatieserie 01.35 The Fresh Prince of Bel Air. Amerikaanse comedyserie. Met Will Smith 02.00 Nachtprogrammering.

★ Aanbevolen Film Nieuws Sport

De paaszegen ‘Urbi et orbi’ van Benedictus XVI. Ned.2, 12.00u.

Eerste wielerklassieker in 2009: de kasseienrit. Ned.1, 13.10u.

Carice van Houten oog in oog met berggorilla’s. Nat. Geogr. 18.00u.

I N F O R M AT I E F

ve op het naspelen van de gruwelijkste momenten uit het leven van Jezus. De Jezus van Nicaragua ziet zichzelf als de enige echte en heeft al een paar wonderbaarlijke genezingen op zijn naam staan. En in Kenia vond Metropolis de vader van Jezus. God dus. Ned.3, 19.50-20.20u.

Bij ons... in de PC. Eerste aflevering van de derde reeks. Nieuwe thema’s: jongeren, feesten en eten, huizen en criminaliteit in Zuid. Ook nieuw: een onderzoek, i.s.m. deskundige Reinildis van Ditzhuyzen, naar de goede manieren van de rijke koopverslaafden in de PC. Vooral daar blijkt een kloof te gapen tussen oude en nieuwe rijken. Presentatie: Jort Kelder. Ned.1, 22.15-22.45u.

Boeken. Wim Brands praat met taalkundige Rik Smits over diens boek Dageraad, over het ontstaan van gesproken taal en hoe die het leven van de mens is gaan bepalen. Ned.1, 11.30-12.00u. The Ape Hour. Thema-avond in het kader van het ‘aap-in-noodplan’ van het Wereld Natuur Fonds. Met een reportage over WNF-ambassadeur Carice van Houten die een berggorillaproject in Rwanda bezoekt. Verder de documentaire Lost Films of Dian Fossey, met niet eerder vertoonde beelden van het werk van deze apenonderzoekster. En de verfilmde biografie van Fossey, Gorrillas in the mist. National Geographic, 18.00-23.30u. Metropolis. Buitenlandcorrespondenten gingen op hun standplaats op zoek naar de lokale Jezus. In Peru stort vrachtwagenchauffeur Mario zich met overga-

MUZIEK

NPS Podium. Presentator Henk van der Meulen en musicoloog Bas van Putten reizen naar het geboortedorp van Anton Bruckner om meer inzicht te krijgen in de ondoorgrondelijke muziek van diens achtste symfonie. Ned.1, 13.00-14.00u. AMUSEMENT

Lekker slim. Quiz waarin mannelijke kandidaten de antwoorden van vrouwen op allerlei typen vragen moeten voorspellen. Eerste afl. Presentatie: Bridget Maasland. RTL5, 21.35-22.30u.

film

RADIO

Händels 250ste sterfdag. De sterfdag van Georg Friedrich Händel (1685-1759) wordt op verschillende zenders herdacht. In het Zondagochtendconcert is het Concerto Grosso opus 6/4 te horen – Radio 4, 11.00-12.15u. De Belgische zender Klara zendt van 7.00 tot 0.00u. muziek van Händel uit. En ook op BBC3 zijn de vaste zondagprogramma’s, zoals The Choir en Sunday feature, aan Händel gewijd. BBC3, 13.00-21.00u. en 23.10-23.55u.

radio RADIO 1 IKON 07.05 De Andere Wereld. VARA 08.05 Vroege vogels. VPRO 10.04 O.V.T. NOS 12.00 Journaal. AVRO 12.15 Opium. NOS 14.15 Langs de lijn. 18.00 Journaal. LLiNK 18.15 Atlas. RKK 20.30 Kruispunt. NPS 21.02 Holland Doc Radio. NOS 22.02 Langs de lijn. 23.05 Met het oog op morgen. KRO 00.02 Voor 1 nacht.

Track of the Cat. Geproduceerd door westernacteur John Wayne. Robert Mitchum (foto) is een egoïstische, gevoelloze ranger die op jacht gaat naar een zwarte panter in de besneeuwde bergen van Noord-Californië. De film is bijna monochroom, op wat primaire kleuren na. (William Wellman, 1954, VS), BBC2, 14.30-16.10u.

RADIO 2 RADIO 2 06.05 RADIO 2: Met onder meer om 16.05 AVRO Het steenen tijdperk. 18.05 Andermans veren. VARA 20.05 Circus Jeroen Bosch. NCRV 23.05 Volgspot.

★ Heaven’s Doors (Imad & Swel Noury, 2006, Marokko). Bejubeld debuut van twee Marokkaanse broers verweeft de lotgevallen van drie protagonisten in de achterbuurten van Casablanca: een bouwvakker, een Amerikaanse weduwe en een ex-gedetineerde. Wraakmoord en ouder-kindrelaties zijn verbindende thema’s. Canvas, 21.55-0.20u.

RADIO 3 3FM 06.02 Popprogramma’s.

Thirteen (Catherine Hardwicke, 2003, VS). Op het Sundance festival bekroond regiedebuut biedt rauw portret – met het idioom van Kids van Larry Clark – van een pubermeisje dat onder invloed van een verkeerde vriendin (tijdelijk) vervalt tot drugs, drank,

piercings, seks, hongeren en jatten. Holly Hunter probeert er als krachtige moeder wat aan te doen. Ook met Evan Rachel Wood, Nikki Reed. RTL8, 22.45-0.40u. Bounce (Don Roos, 2000, VS). Romantisch drama van de regisseur van The Opposite of Sex grossiert in relationeel geneuzel en toeval. Reclamejongen Ben Affleck staat op kerstavond zijn vliegticket af aan een haastige man. Het vliegtuig stort neer. Affleck zoekt de weduwe (Gwyneth Paltrow) op, maakt zich niet bekend en het tweetal wordt verliefd. BBC1, 0.45-2.25u.

RADIO 4 RADIO 4 07.02 Met om 11.00 Concert. NPS 12.15 Oase. AVRO 14.02 Middagconcert. NPS 16.30 Diskotabel. TROS 18.02 à la Carte. AVRO 20.02 Concert. MAX 23.02 Middernacht. NPS 00.02 Bommel. RADIO 5 RADIO 5 06.02 Met om 10.02 IKON op zondag. RKK 11.02 RKK op zondag. OHM 14.15 De Lotusvijver. NCRV 15.02 NCRV op zondag. ZVK 17.02 Kerkdienst. RKK 19.02 Franciscus. Joodse Omroep 19.30 Geloof het. Of niet. EO 20.30 EO op zondag. BOS 22.30 De middenweg. RKK 23.00 Verum, Bonum, Pulchrum. MAX 00.02 Mezzo. VPRO 01.02 De Avonden/Cantina. Herh.

NRC WEEKB LAD

43

televisie maandag NEDERLAND 1

08.30 [MAX] Geheugentrainer 08.45 [MAX] Nederland in Beweging! 09.00 [EO] Nederland zingt met Pasen 10.35 [MAX] ’n Beetje verliefd. Komedie van Martin Koolhoven 12.00 [NOS] Journaal 13.00 [NOS] Journaal 13.10 [BNN] ONM 13.35 [KRO] Nederland te koop 14.15 [MAX] Als de dag van gisteren. Realityserie 15.00 [NCRV] HilversumBest 16.05 [NPS] Pauw & Witteman. Talkshow 17.00 [KRO] Kindertijd 17.25 [NPS] Sesamstraat 18.00 [NOS] Journaal 18.10 [NPS] Andere tijden. Special met bijzonder archiefmateriaal (1/4) 19.00 [TROS] Lingo 19.25 [EO] Ingang Oost 20.00 [NOS] Journaal 20.15 [TROS] Radar 21.05 [KRO] Spoorloos (1) 22.00 [EO] Onverwacht bezoek. 22.50 [NPS/VARA] Pauw & Witteman 23.45 [NOS] Journaal 00.00 [NPS/VARA] Pauw & Witteman. Herh 00.55 [NCRV] HilversumBest 02.00 [NOS] Journaal.

EÉN

09.00-12.00 Radio 2 op één 12.15 De rode loper 12.35 Blokken 13.00 Het journaal 13.25 Het weer 13.30 Man bijt hond 13.55 Lemur street. Natuurserie 14.20 Thuis. Belgische soap 14.50 Maigret: Maigret et la princesse. Belgisch/Franse misdaadserie 16.20 Clips. 16.35 Masterchef: The professionals 17.05 Are you being served? Engelse comedyserie 17.35 Buren. (Neighbours) Australische soap 18.00 Het journaal 18.10 De rode loper. Boulevardmagazine 18.35 Blokken 19.00 Het journaal 19.30 Man bijt hond 19.55 Het weer 20.00 Thuis 20.35 Homeless World Cup 21.15 S1ngle. Nederlandse dramaserie 21.45 The one man show 22.30 Studio 1 22.55 Het journaal laat 23.15 Het weer 23.20 Man bijt hond. Herh 23.45 De rode loper. Herh 00.05-09.00 Het journaal laat en weer. Herh

44

NEDERLAND 2

09.15 [EO] That’s the question 09.40 [NCRV] Rondom 10 10.30 [NED 2] Buitenhof. Discussieprogramma 11.25 [RKK] Kruispunt 12.00 [NOS] Journaal 12.05 [TROS] Lingo. Woorden taalspel 12.30 [NCRV] Man bijt hond. Serie reportages 13.00 [NOS] Journaal 13.05 [NOS] Studio Voetbal. Herh 14.10 [AVRO] Advocaat van de duivel 14.55 [VARA] Kassa 15.30 [MAX] Schilderen met Gary Jenkins 16.00 [NOS] Journaal 16.10 [TELEAC/NOT] Volgende keer beter 16.35 [TELEAC/NOT] Helder 17.05 [NCRV] Schepper & co. Gespreksprogramma 17.35 [MAX] Tijd voor MAX 18.25 [EO] That’s the question 18.50 [NCRV] Man bijt hond 19.20 [VARA] Kassa, de verlenging 19.50 [NCRV] Het Hoogste Woord 20.25 [NCRV] Netwerk 20.55 [NPS] De grote geschiedenisquiz. Presentatie: Joost Karhof 22.30 [NOS] Journaal 22.40 [IKON] Moederziel 23.30 [NPS] Kunststof TV

C A N VA S

06.59 Ketnet:: kinderseries 14.00 Do re mix: Zo is er maar één De cup 2009 14.45 Carl2 15.10 Wat een beest 15.40 Rocket mijn raket 15.50 De drie vrienden en Jerry 16.00 Pat & Stan 16.05 EBU: Droomvlucht 16.20 Oggy en de kakkerlakken 16.30 Samson en Gert 16.55 Brandy & Mr. Whiskers 17.15 Zoé Kezako 17.30 Gawayn 17.45 George van de jungle 18.00 Sherlock/Karrewiet 18.20 Clash 18.35 Click-ID 18.55 Zoem in op Maggie 19.05 Sherlock/Karrewiet 19.25 Oggy en de kakkerlakken 19.30 The Sleepover Club. 20.00 Terzake. 20.40 Mag ik u kussen? Tanelshow 21.10 Belga sport: Khalilou Fadiga 22.05 Puur persoonlijk. Documentaire 23.00 Macao, l’envers du jeu. Reportage 23.55 The black Donnellys. Amerikaanse misdaadserie 00.40 Terzake. Herh

NEDERLAND 3

06.28 Z@pp: Met o.a.: 09.00 [VARA] De film van Ome Willem. 09.30 [TELEAC/NOT] Teletubbies. 09.55 [EO] Elly en de Wiebelwagen. 10.10 [TELEAC/NOT] Tweenies. 10.30 [VPRO] Willy het wilde konijn. 11.00 [AVRO] Pippi animatie. 11.50 [VPRO] Dokter Hond. 12.15 [TROS] De wereld is mooi. 12.50 [KRO] Kindertijd. 14.45 [VPRO] Richard Scarry. 15.10 [VARA] De Smurfen 15.30 [KRO] Z@PPbios: De rode ballon. Franse jeugdfilm uit 1956 16.05 [VPRO] Wallace & Gromit. 16.35 [TROS] 6tien. 17.20 [AVRO] Zóóó gênant!!. 17.45 [KRO] Baasjes. 18.00 [NCRV] SpangaS. 18.23 [NPS] Het Klokhuis 18.45 [NOS] Jeugdjournaal 19.00 [BNN] ONM 19.30 [VARA] De wereld draait door 20.25 [VPRO] Holland Sport 21.25 [BNN] Patrick in Uruzgan 22.10 [BNN] Try before you die - extended 22.30 [NOS] Sportjournaal 23.00 [VARA] Spooks. Engelse thrillerserie 23.55 [VARA] DWDD. Herh 00.50 Nachtherhalingen

BBC 1

07.00 Breakfast 10.00 Lifegivers 10.45 Homes under the hammer 11.45 To buy or not to buy 12.30 Sun, sea and bargain spotting 13.15 Cash in the attic 14.00 Nieuws, regionieuws en weerbericht. 14.20 High School Musical 2. Amerikaanse jeugdmusical uit 2007 16.05 Bedknobs and broomsticks. Amerikaanse fantasyfilm uit 1971 18.00 Doctor Who 19.00 Nieuws, regionieuws en weerbericht 19.30 In England’s green and pleasant land 20.00 The One show 20.30 Watchdog. Consumentenprogramma 21.00 EastEnders 21.30 Panorama. Reportages 22.00 King Arthur. Amerikaanse historische actiefilm uit 2004 van Antoine Fuqua 23.55 Nieuws, regionieuws en weerbericht 00.10 BBC Sport: Inside sport 00.40 Raising Helen. Amerikaanse comedy uit 2004 van Garry Marshall 02.30 Weerbericht 02.34 BBC Sign zone 05.35 BBC News

RTL 4

06.45 Jacques Cousteau 09.05 RTL Vandaag 09.25 As the world turns 10.10 RTL Vandaag 10.30 Goede tijden, slechte tijden 11.00 4Me. Lifestylemagazine 11.55 Eigen huis & tuin 12.45 Murder, she wrote 13.40 Jake in progress 14.10 Jambers magazine. Belgische serie reportages 14.50 RTL Vandaag 15.05 Oprah Winfrey show 16.00 RTL Nieuws 16.05 Wie is de chef? 16.35 RTL Vandaag 17.05 As the world turns 18.00 RTL Nieuws 18.15 RTL Editie NL 18.35 RTL Boulevard 19.30 RTL Nieuws 19.55 RTL Weer 20.00 Goede tijden, slechte tijden 20.30 Crime Scene Investigation. Amerikaanse misdaadserie 21.25 Bones. Amerikaanse misdaadserie 22.20 CSI: New York. Amerikaanse misdaadserie 23.15 Standoff. Amerikaanse misdaadserie 00.10 RTL Nieuws 00.20 RTL Weer 00.25 RTL Boulevard. Herh 01.20 Teleshop 4

BBC 2

07.00 CBBC 12.20 Blackbeard's ghost. Amerikaanse avonturenfilm uit 1968 van Robert Stevenson. Met o.a. Peter Ustinov 14.00 BBC Sport: Motorsport: MotoGP 15.15 Heir hunters. Reportageserie over detectives die erfgenamen traceren 16.00 Murder, she wrote. Amerikaanse detectiveserie 16.45 Flog it! 17.30 A question of genius 18.15 Escape to the country 19.00 Eggheads. Universitaire kennisquiz 19.30 Great British menu. Kookprogramma waarin veertien Britse topkoks het tegen elkaar opnemen 20.00 Legends. Muziekdocumentaire 21.00 Railway walks 21.30 Nigella express 22.00 Heroes. Amerikaanse sf-serie 22.45 The hairy bikers. Culinaire serie reisreportages 23.00 Stewart Lee’s comedy vehicle. Stand-up comedy 23.30 Almost famous again. Portretten 00.25 The wire. Amerikaanse misdaadserie 01.20 BBC News.

RTL 5

06.00 Teleshop 5 16.15 The king of Queens. Amerikaanse comedyserie 16.45 Dr. Phil. Amerikaanse talkshow 17.40 The king of Queens. Amerikaanse comedyserie 18.05 My name is Earl. Amerikaanse comedyserie 18.30 How I met your mother. Amerikaanse comedyserie 19.00 Wie is de chef? Kookprogramma waarin vier koks voor elkaar moeten koken. Drie zijn amateurkoks en één van hen is een professionele chef-kok 19.30 Take me out. Datingshow 20.00 PostcodeLoterij: Deal or no deal. Spelshow 20.30 Beauty & de nerd. Realityserie 21.35 Daten in het donker. Nederlandse realityserie 22.30 The millionaire matchmaker. Realityserie 23.20 Take me out. Datingshow 23.50 How I met your mother. Herh 00.20 My name is Earl. Herh 00.50 Teleshop 5

ARD

06.20 Kinderprogramma’s 09.55 Tagesschau 10.00 Evangelische Gottesdienst zum Ostermontag 11.00 Eine Glocke für den Michel - Wie aus Bronze Töne werden. Reportage 11.30 Hohe Tannen. Heimatfilm 13.05 Tagesschau 13.15 Oh, Jonathan - Oh, Jonathan! Duitse komedie 14.50 TKKG - Das Geheimnis um die rätselhafte MindMachine. Duitse jeugdfilm 16.40 Tagesschau 16.50 Der Hauptmann von Köpenick. Duitse speelfilm 18.20 Tagesschau 18.30 Das heiße Leben der Schneeaffen 19.15 Mein Mekong 20.00 Tagesschau 20.15 Tatort: Häuserkampf. 21.45 Im Bann des Yukon: Mit Hundeschlittenführern durch Alaska 22.30 Tagesthemen 22.43 Weerbericht 22.45 Der Wolf - Tote Hunde beißen nicht 00.10 Tagesschau 00.20 60 x Deutschland - Die Jahresschau 00.35 Eine Braut für sieben Brüder. Amerikaanse musical uit 1954 02.15 Nachtprogramma.

NET 5

07.00 Disney feest. Tekenfilms 07.35 Suddenly Susan. Amerikaanse comedyserie 08.05 Hotel. Realityprogramma 08.35 Born2Cook. Kookprogramma 09.10 Grenzeloos verliefd 10.10 TekTVShop 11.10 Astro TV 12.25 Euro Hockey League. Live verslag 16.05 Home and away. Australische dramaserie 16.35 Born2Cook 17.10 Ready steady cook. Kookwedstrijd 18.05 Smaken verschillen. Culinair programma 18.40 Charmed. Amerikaanse fantasyserie 19.35 Ghost whisperer. Amerikaanse dramaserie 20.30 Grey’s anatomy. Amerikaanse dramaserie 21.25 Verborgen gebreken. Nederlandse dramaserie 22.30 Packed to the rafters. Australische dramaserie 23.25 Criminal intent. Amerikaanse misdaadserie 00.20 Angela’s eyes. Amerikaanse misdaadserie 01.10 Nachtprogrammering: Relax TV 04.00 Hart van Nederland Late editie/Shownieuws

ZDF

06.20 Kinderseries 10.45 Heute 10.50 Oh, wie schön ist Panama. Duitse tekenfilm 11.55 Astrid Lindgren: Pippi in Taka-Tuka-Land. Duitse jeugdfilm 13.25 Heute 13.30 Auf verwehten Spuren: In den Anden 14.15 Ein Hauch von Nerz. Amerikaanse romantische komedie 15.50 Alisa - Folge deinem Herzen: Wie alles begann 17.25 Heute 17.30 Robin Pilcher: Am Anfang war die Liebe. Duits romantisch drama 19.00 Heute 19.14 Weerbericht 19.15 Willkommen in New York. Reportage 19.30 Terra X: Kathedralen der Steinzeit. Wetenschappelijk documentaire 20.15 Rosamunde Pilcher: Entscheidung des Herzens. Duits romantisch drama 21.45 Heute-journal 21.58 Weerbericht 22.00 Das Echo der Schuld. Duitse psychothriller 23.30 Heute 23.35 Monte Cristo. Engelse actiefilm uit 2002 01.40 Heute 01.45 Nachtprogramma

selectie SBS 6

07.05 Planet’s funniest animals 08.05 The bold and the beautiful 08.30 Trauma centrum 09.00 SUUS, jouw winkel 09.15 Tommy teleshopping 12.00 Hart van Nederland Late editie 12.15 Wild weddings 13.10 Planet’s funniest animals 13.40 Verbouwen & verkopen 14.35 De grote verbouwing 15.35 The Cosby show. Amerikaanse comedyserie 16.15 According to Jim. Amerikaanse comedyserie 16.40 The bold and the beautiful 17.00 JAG. Amerikaanse dramaserie 18.00 De grote verbouwing 19.00 Hart van Nederland Vroege editie 19.20 Shownieuws - Vroege editie 20.00 Trauma centrum 20.30 Casino Royale. James Bondfilm uit 2006 van Martin Campbell 23.35 Hart van Nederland Late editie 23.50 Piets weerbericht 23.55 Shownieuws - Late editie 00.10 Gevangen & gevaarlijk 01.05 Happy Hour

TV 5

06.00 Ochtendprogramma 12.03 Comme chez moi. Culinair magazine 12.30 Plus belle la vie. Franse serie 13.00 Rumeurs. Canadese comedyserie 13.25 Les 10 ans du cabaret. Compilatie 13.30 Belgisch nieuws 14.00 La partie d’échecs. Psychologisch drama uit 1994. 15.45 Hommage à Alfred Lepetit. Franse korte film. 15.55 Kelif et Deutsch à la recherche d’un emploi. Sketch 16.00 Nieuws 16.30 Les peuples du soleil: Incas, bâtisseurs d’Empire. Documentaire 17.30 Questions pour un champion. Kennisquiz 18.00 Nieuws 18.20 L’invité 18.35 Rumeurs. Canadese comedyserie 19.00 Le point. Magazine 20.00 Zwitsers nieuws 20.30 Frans nieuws 21.00 Foot! Voetbalmagazine 22.00 Envoyé spécial 23.00 Nieuws 23.10 Afrikaans nieuws 23.30 Guerre et paix dans le potager. Documentaire 01.30 Le point 02.30 Nachtprogramma

RTL 7

07.30 Teleshop 7 08.00 Oliver! Engelse musical uit 1968 10.45 Business class. 12.00 Cleopatra. Engels romantisch filmdrama uit 1963 van Joseph L. Mankiewicz. Met Elisabeth Taylor, Richard Burton e.a 16.15 Jesus Christ superstar. Amerikaanse tv-musicalfilm uit 2000 van Gale Edwards en Nick Morris 18.15 The A-Team. Amerikaanse actieserie 19.05 Knight rider. Amerikaanse actieserie 19.55 Married with children. Amerikaanse comedyserie 20.30 Ice road truckers. Realityserie over vrachtwagenchauffeurs die de NoordCanadese diamantmijnen bevoorraden 21.30 Voetbal International. Voetbaltalkshow. Presentatie: Wilfred Genee. Met Johan Derksen en René van der Gijp 23.00 It’s Showtime Kickboxgala. Registratie 00.15 RTL Poker: EPT - Pokerstars Caribbean adventure 01.15 Teleshop 7

COMEDY CENTRAL

20.00 The Simpsons. Amerikaanse animatieserie 20.25 Family guy. Amerikaanse animatieserie 20.50 South Park. Amerikaanse animatieserie. Stan wil weten wat de echte reden is dat kinderen eieren moeten decoreren voor Pasen 21.15 Unhappily ever after. Amerikaanse comedyserie 21.40 Malcolm in the middle. Amerikaanse comedyserie 22.05 That 70’s Show. Amerikaanse comedyserie 23.00 30 Rock. Amerikaanse comedyserie over het reilen en zeilen achter de schermen bij een televisieserie 23.25 Frasier. Amerikaanse comedyserie 00.15 Becker. Amerikaanse comedyserie 00.40 The Simpsons 01.05 South Park 01.30 American dad! Amerikaanse animatieserie 02.00 Nachtprogrammering.

★ Aanbevolen Film Nieuws Sport

The Supremes in de Motown Revue UK Tour. BBC 2, 20.00u.

Het peloton van Patrick in actie in Chora, Uruzgan. Ned.3, 21.25u.

De VOC is onderwerp in De grote geschiedenisquiz. Ned.2, 20.55u.

I N F O R M AT I E F

ten van Macao. Canvas, 23.0023.55u. Pauw & Witteman. Talkshow met gasten in de sfeer van Pasen. Ned.1, 22.50-23.45u.

ziek. Vandaag: The Motown Invasion. Met fragmenten uit de Motown Revue UK Tour in 1965 en de tv-special ‘Sounds of Motown’ uit Ready Steady Go. BBC2, 20.0021.00u.

AMUSEMENT

SPORT

De grote geschiedenisquiz. Actrice Alexandra Alphenaar, thrillerschrijver René Appel, parlementair verslaggeefster Nynke de Zoeten, acteur Frans Lammers, journalist Paul Arnoldussen e.a. testen onder leiding van Joost Karhof hun historische kennis. Ned.2, 20.55-22.30u.

Holland Sport. Live talkshow met bekende sporters onder leiding van Wilfried de Jong. Ned.3, 20.25-21.25u.

Andere Tijden: Special. Eerste deel van een vierdelige special over het dagelijks leven in de twintigste eeuw, gebaseerd op familiefilms. Deel.1: Gezien ons eigen leven. Ned.1, 18.10-19.00u. Patrick in Uruzgan. Reportage van Patrick Lodiers vanuit Kamp Holland in Uruzgan. Vandaag een rit met de Nederlandse militairen naar buitenpost Chora. Ned.3, 21.25-22.10u. Moederziel. Documentaire van Pim Hawinkels over zijn vader die verweesd achterblijft als zijn moeder op pelgrimsreis gaat naar Santiago de Compostela. Ned.2, 22.40-23.30u. Macao, l’envers du jeu. Het voormalige Portugese eiland ten zuidwesten van Hong Kong wil de grootste gokstad ter wereld worden. Documentaire van Alain Lewkowicz over de duistere kan-

Voetbal International. Voetbaltalkshow onder leiding van Wilfred Genee. RTL7, 21.30-23.00u. RADIO

Verborgen gebreken. Nederlandse dramaserie over vijf jonge en ambitieuze makelaars in Amsterdam Oud-Zuid. Net5, 21.2522.30u. MUZIEK

Legends. Documentaire serie over grootheden in de popmu-

film

Componist van de week. Dinsdag wordt herdacht dat Georg Friedrich Händel (1685-1759) 250 jaar geleden overleed. Naar aanleiding hiervan zendt Radio 4 tal van werken van deze componist uit. Vandaag: Orgelconcert nr. 2 in Bes opus 4 en Fluitsonate in D. Radio 4, 15.30-20.00u

radio RADIO 1 KRO 09.31 Goedemorgen Nederland. EO 10.31 Dit is de dag. NOS 12.00 Journaal. NCRV 12.15 Lunch! NOS 13.00 Journaal. NCRV 13.15 Stand.nl. AVRO 13.34 De Praktijk. VPRO 14.31 Villa. VARA 16.02 Kassa. NOS 16.31 Journaal. NCRV 18.31 Stand.café. NPS 19.02 Kunststof. BNN 20.02 Today. NOS 22.02 Langs de lijn/Oog op morgen. NCRV 00.02 Casa Luna.

Cleopatra. Met v.l.n.r. Rex Harrison, Elisabeth Taylor en Richard Burton. Vakkundige kostuumfilm uit de Cinecittà-studio. Ondanks scenarioproblemen, budgetoverschrijdingen en paparazzi hield de regisseur het hoofd koel. (Joseph L. Mankiewicz, 1963, VS/GB). RTL7, 12.00-16.15u.

RADIO 2 VARA 06.05 De Heer ontwaakt! 09.05 Rock Classics Top 100. EO 19.05 Gouden greep. KRO 20.05 Theater vh sentiment.

★ Oliver! (Carol Reed, 1968, Engeland). Uitstekende, muzikale filmadaptatie van Lionel Barts theaterbewerking van Charles Dickens’ Oliver Twist. Won destijds Oscars voor beste film en beste regie. Mark Lester speelt de weesjongen, Ron Moody de gehaaide bendeleider Fagin. Ook met Oliver Reed. RTL7, 8.0010.45u.

RADIO 3 3FM 07.06-04.02 Popmuziekprogramma’s.

’n Beetje verliefd (Martin Koolhoven, 2006, Nederland). Opa Ad van Kempen gaat niet naar het bejaardentehuis, maar wordt verliefd op Geert de Jong in mulicultikomedie die maar niet grappig wil worden. Ned.1, 10.35-12.00u.

★ Jesus Christ Superstar (Norman Jewison, 1973, VS). Populistische verfilming van de rockopera van Andrew Lloyd Webber en Tim Rice. Uit de tijd dat men Jezus als een hippie beschouwde. RTL7, 16.15-18.15u. ★ Casino Royale (Martin Campbell, 2006, VS/Engeland). Daniel Craig (1968) is de zesde acteur die 007 gestalte mag geven, ruiger én gevoeliger dan ooit tevoren. De technische snufjes ontbreken. Er wordt te voet achtervolgd en met de blote vuist gemoord. Regisseur Campbell laat de nieuwe ster stralen op vertrouwde exotische locaties. SBS6, 20.30-23.35u.

RADIO 4 NPS 07.02 Viertakt. AVRO 09.02 De klassieken. 12.02 Licht op vier. TROS 13.03 Concert. NPS 16.02 Viertakt. TROS 18.03 Muziek aan tafel. VARA 19.30 Componist. TROS 20.02 BIS!. NCRV 23.02 Amoroso. NPS 00.02 Bommel. RADIO 5 MAX 06.02 Wekker-Wakker! AVRO 10.04 Toppers van toen. KRO 12.05 Café Kooijmans. 13.52 Citroentje. NCRV 14.02 Plein 5. EO 16.05 Open huis. RVU 18.02 Familie Nederland. LLiNK 19.02 OBA. TELEAC/NOT 21.02 Hoe?Zo! NPS 22.02 Dichtbij Nederland. VPRO 01.02 De Avonden/Cantina.

NRC WEEKB LAD

45

v/h Hollands dagboek

Hollands Facebook

Profiel

Mijn plannen

Naam: Gijsbert van Es

„Volgende week maken mijn collega’s en ik nummer twee van dit nieuwe NRC Weekblad. Nummer één maakten we in stressige opwinding: nieuwe rubrieken, nieuwe auteurs, nieuwe vormgeving, deels nieuwe redactie, overleg met nieuwe drukker, vergaderingen over promotiecampagne, goedbedoelde adviezen die van alle kanten komen aanwaaien – daarin gaat alles bij elkaar een hoop tijd zitten. Ik voel me als een astronaut die een beetje nerveus is voor het passeren van de dampkring en zich verheugt op een wat kalmer koers daarna.”

Is: Redactiechef van NRC Weekblad Relatie: Getrouwd, dochter (18), zoon (16) Geboren: Oostvoorne, 18-12-1960 Woont in: Leiden Opleiding: VWO, geschiedenis (Leiden, 1979-1981), School voor de Journalistiek (Utrecht, 1982-1984) Gaat volgende week ook: Naar feest van vrienden die 25 jaar getrouwd zijn. Dat voelt wel oud al. Leest: Jezus van Nazaret van Paul Verhoeven – was een tijdje geleden begonnen, dus dat moet nú uit, tijdens deze Paasdagen. Zoekt contact met: Niemand, eerlijk gezegd, te veel mensen mailen en bellen me al. Tip gevraagd: Voor een 8-persoons appartement, een week, in New York.

Foto’s

‘Lokaal bellen’ in 1965.

Op reportage in Roemenië, januari 1990.

Met Jan Paul van der Wijk en Folkert Jensma in 2006: ons ‘geesteskind’ nrc.next.

Vakantie in Griekenland, op weg naar Ithaka, zomer 2005.

Uitzicht vanachter mijn bureau thuis.

Boes, onze ‘oppashond’.

46

van NRC-redacteur Gijsbert van Es

Welke reacties verwacht je op nummer één? „Uit ervaring weet ik dat lezers zelden reageren als ze tevreden zijn. Gelijk hebben ze: zelf stuur ik ook niet zo snel fanmail. Er zal dus vooral kritiek binnenkomen. Ook goed. Daar leren we van.” Kritiek waarop? ,,Ik denk: vooral op deze rubriek Hollands Facebook, die het Hollands Dagboek vervangt.” Facebook – waarom zo’n Engels woord? „Wie dat niet begrijpt, heeft kennelijk geen aansluiting met internet. Het komt uit de wereld van netwerk-sites, net als LinkedIn en MySpace. Vraag maar aan kinderen en kleinkinderen.” Waarom geen Hollands Dagboek meer? „Af en toe iets nieuws proberen houdt het leven spannend. Dit weekblad moet bijna anderhalve dag

eerder naar de drukker dan de vorige zaterdagbijlage. Dan zouden we dus elk weekeinde een dagboek brengen dat zo ongeveer loopt van tien tot vier dagen geleden. Niet echt vers, kortom. Het begon de redactie bovendien op te vallen dat politici en andere beroemdheden hun Hollands Dagboek steeds vaker lieten schrijven door een voorlichter of andere ghostwriter. Dan werd het dagboek een glad en braaf verhaal en minder het oprechte en spontane verslag van een week.” En dus? „Beginnen we nu met een variant op de vertrouwde dagboekrubriek. Daarin laten we mensen vooruitkijken in plaats van terugkijken. Hollands Facebook wordt een plek voor mensen die in de komende week iets bijzonders beleven.” Zoals? „Dat kan van alles zijn: voor 120 miljoen euro een noodlijdend bedrijf kopen, voor de zevende keer gaan trouwen, vrijkomen na twaalf jaar gevangenisstraf, een zesling baren – het leven loopt vaak gekker dan iemand ooit kan verzinnen.” Wie komen in aanmerking voor een Facebook op deze plek? „We sluiten niemand uit, mits klaar voor een gewaagde sprong in de week die komt.” naar een plek in deze rubriek 䢇 Solliciteer via [email protected]. Lees de ‘spelregels’ 䊳

op nrc.nl/nrcweekblad

De grootste op designgebied:

Nu t/m 15 april Daverende Design 10-daagse Bij besteding vanaf

5.000,-

Een Pipistrello lamp cadeau!

Bij besteding vanaf

3.000,-

Bij besteding van elke

Een 2-daags Wellness Arrangement cadeau!

1.000,-

Een Design Cheque van 100,- cadeau! Onze samenwerkende partners

GRATIS* GRATIS* GRATIS*

* Vraag naar de actievoorwaarden in de winkel.

Amsterdam

Beverwijk

Breda

2e Paasdag zijn wij geopend! Leiderdorp

Rotterdam

Utrecht

Waalwijk

adelta artemide artifort banz bord baxter capo d’opera casamania cassina** classicon cor** danca ddfor designonstock dk home driade droog dutch originals fiam

flos foscarini fsm gelderland harvink herman miller hülsta ilfari interlübke** jori leolux lifestyle linteloo lourens fisher machalke martinelli luce metaform millenerpoort

minotti italia missoni moooi naos pallucco pastoe penta pols potten quadra quasar rolf benz tecno tecta tulp van beek vitra wittmann

** Alleen in Beverwijk, Leiderdorp en Waalwijk

riant-stoutenbeek.nl