De wereld is hetero maar ik heb geen bezwaar
Het gebruik van het woord hetero-emancipatie roept vraagtekens op. Daarom heb ik een aantal mensen gevraagd mee te lezen tijdens het verkennen van dit begrip. Ik wil hierbij Bert, Ellen, Greetje, Hans, Helma, Marja, Marloes, Matthé, Mirjam en Lili bedanken voor hun bijdrage. Hieronder lees je hun reacties.
Het is altijd aardig wanneer bestaande vooroordelen, aannamen en ingesleten gedachten en ideeën op de korrel worden genomen en we kunnen lezen hoe ‘de mensch’ een spiegel voor wordt gehouden. Bij mijn weten ben je ook de eerste die ‘hetero-emancipatie’ expliciet als doelstelling heeft en dat amuseerde me, want ik hou ervan als de wereld eens flink wordt opgeschud en de zaken worden omgedraaid. Je geeft blijk van een soepele geest.
Bij het noemen van de titel van jouw boek, zal niemand vragen: ‘Waar ging dat ook alweer over?’
Wat mij betreft, is de kwaliteit door heel je schrijfwerk heen constant en hoog.
Leuk hoor, ik geniet van je stukjes!
Geweldige teksten en zeer aansprekend. Juist omdat het niet gaat over homo vs hetero, maar over de wijze waarop we met mensen omgaan en de bewuste of onbewuste manier waarop we alles vanuit ons eigen kader bekijken en geen oog hebben voor anderen. Je blijft uniek en veelzijdig. Ik vind dat je heel verzorgd en goed schrijft, en vind het hele idee van de columns heel leuk. Je bent ook wel lekker cynisch, en fel af en toe, wat ze ook heel levendig maakt.
Leuk om weer wat te lezen van jou.
Laat ik maar vast zeggen dat ik zeer te spreken ben over deze versie en 'm veel beter vind dan de vorige! Je kan trots zijn op je werk!
De humor is altijd raak, nooit geforceerd, en die draagt ertoe bij dat een sterk onderbelicht aspect van onze uitbundig tolerante samenleving, waarin iedereen mag kletsen over alles, indringend aan de orde wordt gesteld.
De wereld is hetero maar ik heb geen bezwaar
Het eerste Nederlandse boek over hetero-emancipatie
Jip van Zeist
Schrijver: Jip van Zeist Afbeelding omslag: Arie van de Pol, ‘Broers’, Acryl op doek, 2010 http://www.ateliertij.nl/arie_info.htm ISBN: 9789078857006 NUR: 400 Uitgegeven via: mijnbestseller.nl Bestellen kan via www.mijnbestseller.nl/Jip Print: Printforce, Alphen a/d Rijn © Jip van Zeist Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaargemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever of de auteur.
Inhoud De wereld is hetero Geboorte van een hetero Hetero-emancipatie Nee, dank! Opvallen Uit de kast komen Uw kinderwens Gastvrijheidsbranche Essentieel De juiste therapie Familieband De wet uitvoeren Openlijk hetero Vrijen in de natuur Als het een probleem wordt Van twee walletjes eten Het reisgezelschap Het aanzoek Honderd procent homo Herkennen Kinderen Berlijn Outen Mannetjes en vrouwtjes Gemiddeld Zoenen in het openbaar Correct De lift Mannen onder elkaar Trouwbelofte De heterogeëmancipeerde man First kiss Baby Storm Seks Roze 5
Praktiseren Help een verliefde homo in mijn mailbox Tijdschrift Het haarloze tijdperk Demonstreren Twijfel Mijn vrouw Homosociaal Het omslagpunt Vrijgezellenfeest In de kast helpen Gemengd douchen Van je vrienden moet je het hebben De relatiemarkt Er was eens …. Het begrip hetero-emancipatie Over de auteur
6
De wereld is hetero Nederland is het meest homotolerante land ter wereld. Onderzoek heeft het aangetoond, dus dat zullen we nog wel vaak tegenkomen de komende jaren. Maar hoe leuk denken al die ruimdenkende hetero’s dat het is, om getolereerd te worden? Gedoogd, voor wie dat beter begrijpt. Iedereen kent wel iemand die ‘ook zo’ is. Ondanks die wat vage aanduiding, weten we dan gelukkig meteen wat daarmee bedoeld wordt. Ik ben ook zo iemand. Soms wordt mij daarom doodleuk gevraagd of ik die ander, die ook zo is, toevallig ken. Nou nee, het is niet zo dat ik die meer dan een half miljoen niet-hetero’s in Nederland ken. Kan aan mij liggen, ik ben niet zo goed in namen. In tegenstelling tot wat je zou denken betekent ook zo dat je afwijkt van de vanzelfsprekende heteronorm. De wereld is hetero. Dat betekent een wereld vol met ingesleten beelden, soms tenenkrommend en vooral saai. Ik geef graag wat alternatieve invalshoeken. Waarom zou je nieuwsgierig zijn naar andere perspectieven? Omdat je best af en toe om jezelf als hetero mag lachen. Omdat de diversiteit makkelijk uit het oog wordt verloren als je iemand van een ook zo label voorziet. Dan zie je dat er wel erg platte stereotypen worden gebruikt en dat na drie homograppen de lol er echt wel af is. In een collegiaal onderonsje, kreeg ik de ondertitel voor dit boek op een presenteerblaadje. ‘Ik heb geen bezwaar hoor!’ Ik sta met een collega in een groot uitgevallen voorraadkast. Heb ik gevraagd of ik een sigaret mocht opsteken? Kwam ik in de intieme ruimte erg dichtbij? Nee. Ik beantwoordde de vraag ‘Heb je een vriend?’ met ‘Nee, ik heb een vriendin.’ Misschien woog deze leuke collega zijn kansen, maar hoezo geen bezwaar? Dat ouders of vrienden zich menen te moeten uitspreken over je partnerkeuze is al irritant genoeg. ‘Ik heb geen bezwaar’ is niet aanmatigend bedoeld, maar het geeft fijntjes weer hoe de verhoudingen liggen. Ik kan moeilijk bezwaar maken tegen het
7
feit dat we in een heterowereld leven. Wel zet ik vraagtekens bij de vanzelfsprekendheden van de heterowereld en de stereotyperingen. Ik ben zelf ook wel eens kort door de bocht. Zo gebruik ik het woord homo, waar je meestal ook lesbo kunt lezen, want om nou overal ook zo te schrijven... Het eerste Nederlandse boek over hetero-emancipatie geeft antwoord op vragen als: - Wordt iedereen geboren als hetero? - Homosociaal; wat is dat nu weer? - Welke liftangst los je niet op met een elevator pitch? - Hoe komt iemand in de kast terecht? - Kun je een hetero herkennen? - Bestaat er een definitie van hetero-emancipatie? - Moet je in de Verenigde Staten betalen voor een first kiss? - Welke ontwikkelingen zijn er op de relatiemarkt? Als je iemand kent die ook zo is en je wilt de volgende keer niet met de mond vol tanden staan als het over hetero-emancipatie gaat, dan vind je in dit boek alles wat je nodig hebt om je een oordeel te vormen over dit nieuwe perspectief.
8
Geboorte van een hetero Bij de geboorte zijn slechts twee vragen van belang: gezond? Piemeltje? Daarmee is de belangrijkste determinatie een feit. Voor de rest van je leven zit je dan vast aan de statistieken en oordelen die horen bij man of vrouw. Vanzelfsprekend hoort daar bij dat je later op zoek gaat naar een geschikte partner van het andere geslacht. Voor een overweldigende meerderheid van de mensen is dit prima. Ze voldoen moeiteloos aan de geslachtsrol en gaan als hetero door het leven. Daarom leert ieder opgroeiend kind al heel jong – en dat is ongelooflijk belangrijk – of hij zelf een jongen of een meisje is. We hebben jongens- en meisjesnamen, jongens- en meisjeskleding, jongens- en meisjesboeken. Kinderen vormen zich meer of minder vanzelfsprekend naar het beeld van mannen en vrouwen. Het jongetje dat van roze truitjes houdt? ‘Zal wel overgaan.’ En het ravotten van meisjes wordt in de loop van hun tienerjaren vaak een verbaal stoeien. Iedereen wordt geboren als hetero. Want wie heeft het bij de geboorte al over partnerkeuze of voortplanting? Het komt in de meeste hoofden gewoon niet op om te denken aan dit aspect van het genetisch pakket van de jonggeborene. Lijkt de baby op zijn vader? Kan zij een beetje leren? Als hij maar gelukkig wordt! De baby en het opgroeiende kind worden behandeld als hetero. Dat is van alle tijden. Sommige mensen denken daarom dat je ervoor kunt kiezen om homo te worden: het bestaat gewoon niet dat die lieve kleine baby al homo is. Het is jammer dat alle baby’s bij hun geboorte tot hetero worden gebombardeerd. Het gebrek aan voorstellingsvermogen dat niet alle kinderen hetero zijn, maakt dat sommigen later zoiets meemaken als een coming out. Dan laat iemand weten aan de omringende heterowereld dat hij geen hetero is. Waarschijnlijk zijn hele leven al niet. Maar het is bij geen enkele nieuwe geboorte opportuun om te denken dat een baby niet gewoon hetero is.
9
Het gekke is dat veel homo's geen kinderen nalaten en er desondanks steeds nieuwe baby's op de wereld komen die achteraf bij hun geboorte al homo bleken te zijn - of zouden er onder al die nette hetero’s dan stiekem toch…? Dat maakt de beoordeling van homo's door hetero's des te opmerkelijker: degenen die homo's wat minder gemakkelijk accepteren in hun heterowereld, staan er blijkbaar niet bij stil dat ze een product van hetero's verwerpen. En het komt echt niet door de opvoeding, een verkeerde moederbinding of de grote stad dat iemand op een bepaald moment kiest voor een partner van hetzelfde geslacht - dan zouden er namelijk veel meer zijn! Het zat er gewoon al die tijd al in, alleen is het wat minder zichtbaar dan rood haar of linkshandigheid.
Hetero-emancipatie Niet iedereen is hetero. Een minderheid is anders geaard. En alles wat afwijkt van het gemiddelde valt op. Daar valt weinig aan te doen, de meeste tweemeter-en-nog-wat mensen kunnen erover meepraten. Afwijken van het gemiddelde als het gaat om partnervoorkeur schijnt mensen echter meer te beroeren dan een bovengemiddelde lengte. Om een of andere reden wordt zo’n voorkeur al snel verengd tot seksuele voorkeur. Het is niet altijd mogelijk het privéterrein van de partnerkeuze ook privé te houden. En het is een gebied waar levendige fantasieën en morele oordelen om het hardst om aandacht vechten en waar emoties hoogtij vieren. In een maatschappelijke omgeving, waar mensen kwetsbaar zijn in hun afwijken van het gemiddelde, hebben vele dappere en geëngageerde mannen en vrouwen het op zich genomen om homo-emancipatie vorm te geven. Ze hebben ervoor gezorgd dat homo’s zichtbaar werden in de maatschappij. Getolereerd, voor zover je daarmee genoegen kunt nemen. Want tolerantie is een term die niet alleen staat voor acceptatie, maar vaak ook voor onverschilligheid. Er zijn tastbare resultaten bereikt, zoals het openstellen van het huwelijk voor mensen van gelijk geslacht en de mogelijkheid op veel plaatsen in Nederland ongestoord als homostel te kunnen wonen en werken. Daar moet ik dan wel meteen bij aantekenen dat je in sommige wijken in mijn stad toch
10
beter Utrechter dan Utrechtenaar kunt zijn. Ik heb een aardige suggestie voor het Utrechtse stadsbestuur. Zet in op een beleid dat de stad zo aantrekkelijk maakt voor homo’s dat het lemma in Van Dale moet worden aangepast: ‘het aantal Utrechtenaren in Amsterdam is beduidend hoger dan in de stad Utrecht.’ Over de grenzen vinden de meest gruwelijke misstanden plaats vanwege het enkele feit dat iemand homo is. In sommige landen is de rechtszekerheid van mensen zo geregeld dat niet-hetero’s daarbuiten vallen, met in de meest absolutistische systemen de doodstraf als sanctie op iets wat door de betrokkene als liefde wordt gevoeld. In Nederland mag je rekenen op wetsbescherming volgens Artikel 1 van de grondwet: ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’ In de grondwet blijft geaardheid ongenoemd, maar het zit in het pakket als ‘op welke grond dan ook.’ Het betekent dat homo’s in Nederland niet dankbaar hoeven te zijn dat hetero’s hier meer tolerant zijn dan in andere landen. Dat is nog niet tot alle hetero’s doorgedrongen. Homo-emancipatie is om uiteenlopende redenen nooit de strijd van alle homo’s geweest. Ik bedoel met homo-emancipatie ‘met inbegrip van emancipatie van (les)biseksuelen’ al weet ik dat velen mij deze taalluiheid niet in dank afnemen. De verschillen tussen homo’s wonnen het nogal eens van een gemeenschappelijk belang. En er is discussie over dat gemeenschappelijk belang: valt er nog wat te emanciperen in ons tolerante landje? Homo zijn is niet voor iedereen een identiteit of iets om de barricaden voor op te gaan. De strijd om homo-emancipatie rust zodoende op de schouders van een beperkte groep, waaronder relatief weinig hetero’s. Achter die diversiteit en verschillen van inzicht over homo-emancipatie schuilt het gevaar van zelfgenoegzaamheid bij hetero’s dat het nu wel genoeg is geweest. We leven in het meest homo-tolerante land ter wereld. Niet zeuren! Snap ik, maar waarom dan ook steeds die aandacht voor een klein verschil tussen homo’s en mensen die dat niet zijn? Hoe belangrijk kan dat zijn?
11
Of de homo-emancipatie voltooid is, is nog onderwerp van discussie. Wat mij betreft kan de homo-emancipatie wel even in de kast: het is tijd voor heteroemancipatie.
Nee, dank! Ik had als docent niet de behoefte om privédingen met leerlingen te delen. Dat gold net zo goed voor de inhoud van mijn boodschappenmand als voor mijn geaardheid. Op een dag zagen leerlingen in mijn agenda staan dat ik die avond uit eten zou gaan met een vriend. Ik baalde toen ze de volgende dag ook nog vroegen of ik ontbijt op bed had gehad. Maar uiteindelijk kwam het me niet ongelegen dat ze me een romantisch heteroleven toedichtten. AOb, een van de onderwijsvakbonden heeft een visie op homo-emancipatie die ver afstaat van mijn pragmatisme. ‘AOb Roze is de groep binnen de AOb die zich bezighoudt met seksuele diversiteit en onderwijs. Misschien ben je al jaren uit de kast. Misschien vind je dat jouw seksuele identiteit niemand wat aangaat. Als homo, lesbo, biseksueel of transgender heb je altijd een bijzondere positie op je school. Of je het wilt of niet: je bent hierdoor bijzonder, kwetsbaar, maar ook waardevol.’ Welke vakgenoot wil er zo aangesproken worden? ‘Maar ook waardevol!’ Ik kom uitroeptekens tekort.
Opvallen ‘Ik val op jongens.’ Het hoge woord is eruit en dan wordt het even oorverdovend stil. De verzamelde omstanders begrijpen het niet direct. Maar hoeveel liever dan zeggen ‘ik ben homo.’ Ik zag een uitzending van het tv programma ‘Uit de kast.’ Iets gaan doen waar je tegenop ziet en dan een camera erbij halen. De argumenten om je coming out op tv te laten uitzenden, willen me maar niet te binnen schieten. Een taart bakken met Abel voor je oma, omdat ze zo lief heeft gereageerd op je coming out, lijkt me mooie tv, maar dat is een andere leeftijdscategorie.
12
Over de auteur Jip van Zeist is een generalist met een achtergrond in (technische) bedrijfskunde, onderwijs en milieukunde. Ze ondersteunt bij het verwoorden van gedachten, visie en beleid. In de rollen van projectleider, (educatief) auteur of adviseur werkt ze - in samenspraak - aan het vinden van een evenwicht tussen 'goed voor iedereen' en 'aandacht voor verschillen.' Aandachtsgebieden zijn duurzame waarden, ontwikkeling en leren. Dit boek heeft een genreprobleem. Dat ligt aan het feit dat de boekenwereld graag boeken indeelt: roman, gedicht, kort verhaal, essay, beschouwing, proefschrift, column, strip desnoods - daar kunnen ze een label aanhangen. Wees alert, want met het indelen van de boeken, worden ook de lezers ingedeeld in doelgroepen. Maar Jip is vast niet de enige die zich niet graag in een hokje laat duwen. Ze zoekt daarom lezers die wars zijn van hokjes en etiketten. Want lezers hoeven helemaal geen boodschap te hebben aan het genre: je wilt iets weten over hetero-emancipatie of niet. Ingewikkelder hoeven we het niet te maken. Jip houdt van Jip-en-Janneke-taal, maar uitsluitend in de directe en gelaagde vorm van de auteur, Annie M.G. Schmidt, waaraan de term is ontleend. Alle versimpelde taal die met dezelfde term wordt aangeduid, zul je in dit boek niet tegenkomen. Wat je wel aantreft, zijn korte beschouwingen naar aanleiding van de verkenning van het begrip hetero-emancipatie. Met als conclusie: de wereld is hetero, maar ik heb geen bezwaar. www.jipvanzeist.nl
13
