De Waarheid over Mogilino Er is nogal wat te doen geweest rond het kindertehuis in Mogilino. De BBC zond op 13 september 2007 de documentaire uit die Kate Blewett ter plekke had gemaakt over de erbarmelijke toestanden in het tehuis voor gehandicapten. Er ging een schok door Engeland. Maar ook door Bulgarije. Met enige vertraging bereikte de golf medio januari België en Nederland. De verontwaardiging was groot. Op diverse websites en in de politiek werd stevig naar Bulgarije uitgehaald. Dat in de tussentijd al veel was verbeterd bleek de verontrusten te zijn ontgaan. Staatssecretaris Timmermans bezocht Mogilino en was onder de indruk van de voortvarendheid en deskundigheid waarmee de Bulgaarse overheid opereerde. Nederland wil een helpende hand bieden in plaats van een opgeheven vinger. Hoe ernstig is de situatie en wat draagt Nederland bij ter verbetering? Ton Delemarre Na de uitzending van de BBC documentaire op 13 september kwamen het Bulgaarse Rode Kruis en de Beweging van Bulgaarse Moeders onmiddellijk in actie. Het dagopvangcentrum te Roesse sprong in. Unicef en de Stichting 'Voor Onze Kinderen' maakten een plan van aanpak dat 2 november door het Ministerie wordt overgenomen. 5 november bezoeken drie Bulgaarse ministers Mogilino en 6 november is in Sofia een publieke discussie. Intussen zijn deskundigen uit Engeland overgevlogen om te helpen. Half november neemt de directrice van het huis ontslag en wordt een nieuwe aangesteld. Het verplegend personeel wordt bijgeschoold. De kinderen worden alle persoonlijk onderzocht en krijgen de vereiste behandeling. Er komt geld voor de noodzakelijke voeding en medicijnen. Begin december rapporteert de in Engeland gevormde Trust dat alle verbeteringen in volle gang zijn, en op 21 januari, dat er 120.000 Pond is ingezameld en "There are 3 social workers, 2 kinesitherapists, 1 physiotherapist, 2 supervisors and 1 child development specialist working in Mogilino permanently". Maandag 11 januari 2008 wordt de BBC documentaire in België uitgezonden wat leidt tot soortgelijke verontwaardiging en actiebereidheid als drie maanden tevoren in Engeland. De Belgische regering maakt 250.000 euro vrij en stuurt een 'fact finding mission' naar Sofia om samen met de lokale autoriteiten een actieprogramma uit te werken. Aan minister van Sociale Zaken Laurette Onkelinx (PS) is gevraagd om het bilateraal verdrag met Bulgarije rond ziekenhuismanagement in werking te stellen, zodat de Belgische expertise op dit vlak met Sofia gedeeld kan worden. Jammer genoeg leidde de uitzending en de publiciteit erom heen ook tot een golf van vuile mails, waarbij heel Bulgarije naar de vuilnisbak werd verwezen. Vlamingen werden opgeroepen om Bulgarije te boycotten door reizen te annuleren, en geen Bulgaarse producten meer te kopen. (Ditzelfde zag je later ook in Nederland toen de Telegraaf het 'schande' verhaal oppikte: op de website wemelde het van de reacties die het hele Bulgaarse volk aankloegen in de trant van: En dat tuig is de EU ingesmokkeld."). De eerste berichten in Nederland vind je op de Prikbordpagina van Bulgarije n.a.v. de VRT uitzending. Op dat prikbord reageert Mariana Ilieva, trouw STOEP-medewerkster sinds 1982, op 23 januari als volgt: "Beste prikkers, de onderstaande brief kreeg ik als antwoord op mijn actie i.v.m. de situatie in Mogilino. Er zijn goede stappen in de goede richting ondernomen. De Belgische televisie loopt achter de feiten aan. De journalistieke sensatie wakkert gevoelens aan zonder dat zij de feiten raadplegen". Vervolgens plaatst ze de Engelstalige brief die de inmiddels verbeterde stand van zaken uit de doeken doet. 24 januari 2008 wordt de Nederlandse politiek wakker.Femke Halsema heeft een bericht gekregen van Kane zanger Dinand Woesthoff uit Amerika, die haar op de documentaire over the Abandoned Children of Bulgaria wijst. Zij is geschokt en schrijft op haar weblog: "Dit is Bulgarije: een democratisch land en een gerespecteerd lid van de Europese Unie. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat in de Europese Unie kinderen zo behandeld worden? En hoe is het mogelijk dat in Bulgarije 1 op de 50 kinderen (dat is meer dan waar ook in de EU) in vergelijkbare tehuizen zit?"GroenLinks wil dat Bulgarije onmiddellijk de erbarmelijke omstandigheden van Bulgaarse weeskinderen verbetert.Onze staatssecretaris voor Europese Zaken moet zijn Bulgaarse ambtgenote onderhouden en de EU moet ingrijpen. Via een online petitie moet er maatschappelijke druk opgezet worden. Wat Femke niet weet is dat sinds de uitzending van die documentaire op de BBC eind november alle maatregelen zijn getroffen om deze misstand op te heffen.Voor ons was het een grote teleurstelling dat zij in haaroprechte woede heeft nagelaten zich tevoren te informeren bij ter zake kundigen en bij de Bulgaarse Ambassade hoe het er nu echt voor staat. En wij hadden verwacht dat zij iets begripvoller zou omspringen met een land dat de naweeën van het communisme nog lang niet te boven is.Dan te roepen: "misschien moet ook gedreigd worden dat de EU-subsidies worden opgeschort zo lang Bulgarije haar meest kwetsbare kinderen onmenselijk behandelt" wordt als een soort chantage ervaren. Het is de Wildersmethode een hele groep of een heel volk aan de schandpaal te nagelen voor de uitwassen van enkelingen. Wij vroegen de Bulgaarse ambassade hoe het zat en deze schreef per omgaande: "The film sadly shows terrible reality which was found at the Mogilino children's home. Actually, immediate action was taken in 2007 and I believe the
children have long ago been individually taken care of. The State Agency for child Protection and the Social Ministry intervened swiftly. Currently, the Home in Mogilino is under the process of a closure. There is also a public campaign in Bulgaria for raising additional funds for the children from this home. You know how much Bulgarians love their children!!! If you need more information, please let me know. Best regards, Jordan Parvanov". Zlatin Trápkov, de Bulgaarse ambassadeur in Nederland: "Bulgarije heeft tijd nodig, maar ook de solidariteit van Europa, het begrip en de steun van onze Nederlandse vrienden". De ambassadeur verklaarde zich graag bereid tot alle praktische medewerking. Hij wil ieder Nederlands initiatief steunen om de zware erfenis van Bulgarije op dit gebied te boven te komen. Op 26 januari schreef Tijn Sadé in de NRC: "De Bulgaren zijn al langere tijd met de Mogilino kinderen in de weer. Er loopt een inzamelingsactie. Elke week is er op maandag en donderdag avond op de commerciële zender BTV de spelshow 'The Magnificent Six'. Kijkers brengen per SMS hun stem uit op zingende duo's. De opbrengsten gaan naar UNICEF Bulgarije ten behoeve van de kindertehuizen". De NCRV zond op 30 januari een deel van de BBC documentaire uit, maar wel met de vermelding dat er inmiddels drastisch actie was ondernomen. (de gehele uitzending is te zien op http://video.google.com/videoplay?docid=9176914173325307126). Op 4 maart is Kate Blewett uitgenodigd om de documentaire te laten zien aan het Europees parlement. Staatssecretaris Timmermans (Europese Zaken) bracht op verzoek van zijn Bulgaarse ambtgenote mevrouw Grantsjarova 1 februari een bezoek aan Bulgarije om met eigen ogen te zien hoe het gesteld is met de leefomstandigheden van en de zorg voor kinderen in tehuizen. “In overleg met mijn Bulgaarse collega's wil ik bekijken op welke manier Nederland nog meer kan bijdragen. Het gaat daarbij niet alleen om geld, maar ook om kennis en expertise". Concreet is afgesproken dat Minister Rouvoet bereid is een expertise commissie naar Bulgarije te zenden om na te gaan wat Nederland kan doen. Verder is UNICEF beloofd dat Nederland financieel en materieel zal helpen. Een bedrag is nog niet vastgesteld. Tenslotte liep er al een aanvraag voor een Matraproject van het Nederlands Jeugd Instituut samen met FICE Bulgarije. Het betreft een trainingsprogramma voor 8 trainers en 400 docenten in de Remelka methode (rekenen en sociale competentie) om kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden in te bedden in het algemene onderwijs. Dat komt snel in werking.
Overzicht gemeenten waar kindertehuizen gevestigd zijn. Wat is het echte probleem?
Er zijn inderdaad tientallen kindertehuizen in Bulgarije (zie kaartje). Verreweg de meeste voldoen aan de primaire eisen voor goede zorg. Mevrouw Sherin Mestan, voorzitter van de Rijksdienst voor de kinderbescherming schreef aan staatssecretaris Frans Timmermans: 'Mogilino is een pijnlijk stuk van de Bulgaarse werkelijkheid, maar het is niet Bulgarije.' Maar er is gebrek aan scholing. Aan deskundigheid. Aan hulpmiddelen. En vooral ook aan geld. Als de regering 2000 euro per jaar per kind betaalt weet iedereen dat je dan in de problemen komt met voedsel, verwarming en zorg. Een probleem is ook dat de Regering de gehandicaptenzorg van zich af heeft gedecentraliseerd en de gemeenten nu zonder compensatie verantwoordelijk zijn. Een ander probleem is dat de tehuizen veelal in afgelegen gebieden staan (vooral een erfenis uit de tijd van het communisme) waar de infrastructuur voor professionele zorg en behandeling ontbreekt. Het Bulgaarse Helsinki Comité bracht in november 2006 een zeer degelijk en goed gedocumenteerd rapport van 90 pagina's uit waarin een inventarisatie en beoordeling van alle kindertehuizen in Bulgarije wordt gegeven. Het geeft ook een groot aantal concrete aanbevelingen. Daaruit blijkt het volgende: - in 2006 verbleven 1691 kinderen in gemeentelijke huizen voor gehandicapten - in 32 huizen onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Gezondheid verbleven 2060 kinderen (volgens telling van 2005) - in 101 weeshuizen waren in 2005 door de kinderbescherming in totaal 5508 kinderen geplaatst en 15 weeshuizen zijn in 2006 gesloten, zodat eind 2006 nog 4745 kinderen in kinderbeschermingshuizen verbleven - eind 2006 waren er nog 14 tuchtscholen met onbekend aantal kinderen - in 62 rehabilitatie scholen waren 5939 (meest Roma) kinderen opgenomen. Ongeveer de helft daarvan in de dagzorg en de helft in middagklassen - er waren 2 jeugdgevangenissen waarvan het aantal gedetineerden niet wordt vermeld Het rapport constateert dat er ernstige gebreken zijn met name in huizen voor geestelijk gehandicapten, die alle 18 naar de gemeentes zijn gedecentraliseerd. Voorts vind je in het rapport een opsomming van de vele administratieve maatregelen die genomen zijn ter verbetering en de ontwikkelingsprojecten ter uitvoering van die maatregelen en actieplannen. Verder signaleert het Helsinki Comité een aantal problemen, bijvoorbeeld dat een aantal geestelijk gezonde kinderen is geplaatst in huizen voor geestelijk gehandicapten, evenals het gebrek aan lokale zorgnetwerken.
Dalbok Dol tehuis voor lichamelijk gehandicapte kinderen. Verbetervoorstellen Er worden voorstellen gedaan tot verbetering van de situatie zoals training voor de zorgverleners, aanstelling van gespecialiseerde krachten in alle kinderhuizen voor kinderen tussen nul en drie jaar. Aandacht voor de begeleiding van ouders bij de opvoeding, ontwikkeling van zorgpakketten, organisatie van het centraal adoptie register en nog enige wettelijke maatregelen. Concreet wordt aanbevolen de zeven meest lamentabele huizen voor geestelijk gehandicapten aan te pakken waaronder ook Mogilino en Berkovitsa..Volgens dit rapport uit 2006 waren er 8653 kinderen in kindertehuizen. Men wil dat aantal graag verder terugdringen door faciliteiten in de thuisomgeving aan te bieden. En door pleegezinnen te vinden. De ophef rond Mogilino (dat binnenkort gesloten zal worden) zou ertoe kunnen leiden dat er voldoende capaciteit en financiën worden geworven om in de noden van de 'gewone' kindertehuizen te voorzien.
De Bulgaarse autoriteiten bezien de mogelijkheden om de kinderen van Mogilino onder te brengen bij hun eigen families of pleeggezinnen. Twee kinderen zijn ondergebracht in het huis in Brestovitza, twee andere in het tehuis Nadezhda in Roesse waar ze naar de kleuterschool voor kinderen met handicaps Zora kunnen gaan. Drie andere bezoeken die school al sinds 19 november 2007. Er is gezorgd voor voldoende financiële middelen om deze kinderen te verzorgen. Vanuit Nederland Er lopen genoeg initiatieven vanuit Nederland. De Nederlandse Ambassade in Sofia heeft in de periode 1999-2007 44 KAP-projecten (Kleine Ambassade Projecten) gesteund met bedragen van gemiddeld 10.000 euro. Daarnaast heeft het grote MATRA (maatschappelijke transitie) programma in de jaren 1996~2007 14 grote projecten in de Sociale Zorg ondersteund tot een totaal van plm. 10 miljoen euro. In Bulgarije zelf is 2 miljoen euro opgehaald bij een inzamelingsactie. De Stichting Oost Europa Projecten heeft ooit een ton (aan guldens weliswaar) opgehaald toen het echt nood gaf. Onlangs heeft de gemeente Dordrecht (die zusterstad is van Varna) een bedrag geschonken aan het opvanghuis voor zwerfkinderen Gavroche. (Niet te verwarren met Gavroche in Boergas waar minder goede berichten over circuleren) De Stedenbandstichting heeft contacten met Karin Dom en heeft 25.000 euro ingezameld voor de renovatie van het dagactiviteitencentrum voor mensen met een verstandelijke beperking Villa Riviera in Varna. De Bouworde werkt regelmatig met Nederlandse en Belgische jongeren in het Kinderdorp te Dalbok Dol. De Stichting Welzijn Edam, die voortbouwt op het jarenlange werk van Cor Wouda in o.m het 'Edam-Assenovgrad Project' (nu de Stichting Edam Assenovgrad) heeft intensief contact met Pazardjik. In het Balkan Bulletin schreven we over Cor Wouda (Ik kan die mensen toch niet laten stikken?") Het kindertehuis Spirit te Amsterdam, de opvolger van het Burger Weeshuis heeft een trainingscentrum geopend in Vratsa en daar trainingen verzorgd. De Stichting Kinderen van Bulgarije heeft 2000 euro bijgedragen aan de renovatie en de inrichting. Er is nog de stichting Kindertehuizen Bulgarije 'Geloof, Hoop en Liefde'. Die steunt vijf kindertehuizen in de buurt van Sofia. (400 kinderen). Deze particuliere stichting die £ 45.000,- in die huizen heeft geïnvesteerd is een verbond aangegaan met de (o.a door de Nederlandse Ambassade en de Bulgaars-Nederlandse Tulipfoundation gesteunde) Tabitha Bulgaria Foundation, een NGO in Sofia die tal van projecten uitvoert zie www.tabitha-foundation.com Deze lijst, is niet volledig. Er is nog een initiatief in Tilburg van Patrick Halters bijv. en de Wilde Ganzen steunden nog al wat projecten. Rotary Den Haag heeft 31 maart een benefiet voor Weeshuis "Olga Skobeleva" in Plovdiv, (zie Korte Berichten). Tzetza Toncheva (van de Bulgaarse lessen) bekommert zich om Montana en Berkovitsa In ons volgend Balkan Bulletin hopen we aan de hand van een praktijkvoorbeeld meer inzicht te geven in de weerbarstige praktijk van een kindertehuis.
Bewoners weeshuis in Plovdiv Laatste nieuws over Mogilino 4 maart is na de vertoning van de Mogilino film in het Europees Parlement een panel discussie gevoerd over gehandicaptenzorg in Europa. Een aantal Bulgaarse Europarlementariërs waren tegen de vertoning, maar vanuit Bulgarije zelf kwam de oproep om de film te vertonen als drukmiddel op de Bulgaarse regering om snel en effectief actie te ondernemen.Nog steeds gaan meer kinderen naar tehuizen dan in pleeggezinnen en bagatelliseren sommige autoriteiten de ernst van de situatie. "Mismanagement in de sociale zekerheid, politieke corruptie, gebrekkige transparantie en ongevoeligheid voor de stemmen uit de maatschappij zijn een feit", schrijven de volgende organisaties: De Vereniging een familie voor ieder kind, de stichting Bulgaarse weldadigheidssteun, de vereniging Society for All, de Bulgaarse Moeders Beweging, de Bulgaarse Schrijversbond, Ouders van gehandicapte kinderen internetforums, Burgerinitiatief voor Adoptie en het online magazine Liternet.bg
