VRC Midzomer Event 2011:
DE WAARDE(RING) VAN DUURZAAM ONDERNEMEN: DE CONTROLLER ALS RENTMEESTER ?!
De vier sprekers, voorste rij van links naar rechts: Reinoud Wolff, medeoprichter en partner Goed & Groen, Rob Kragt, marketing manager bij Desso, Willem Lageweg, directeur van MVO Nederland en Henk de Bruin, Global Head of Sustainability van Philips International B.V., boden onder leiding van dagvoorzitter Roland Koopman een inhoudelijk en inspirerend programma.
Wat is de rol van de controller in een duurzame economie? Een toekomstbeeld met een opwarmende aarde, een groeiende wereldbevolking en schaars wordende grondstoffen zal gevolgen hebben voor de rol van de controller. Dit gaat verder dan rekening houden met toekomstige energieprijzen of hergebruik van materialen. Hoe neem je in een ‘businesscase’ niet in geld waardeerbare maatschappelijke effecten mee? Bij duurzaam ondernemen neemt een onderneming de verantwoordelijkheid voor de effecten van haar bedrijfsactiviteiten op mens, maatschappij en milieu. Bij besluiten wordt een afweging gemaakt tussen de verschillende stakeholdersbelangen.
Henri van Horn: Met deze wervende tekst werden op woensdag 22 juni 2011 meer dan 100 financials gelokt naar het Midzomer Event van de Vereniging van Registercontrollers (VRC). Inmiddels is deze jaarlijkse manifestatie een traditie geworden. Een traditie waar de VRC trots op mag zijn want elk jaar slaagt zij er weer in een voor het financieel management actuele ontwikkeling te agenderen. Dat anno 2011 duurzaamheid een actueel en relevant
8
onderwerp is voor de beroepsgroepen in het financiële vak bleek ook twee dagen eerder in het Beatrixtheater van de Jaarbeurs van Utrecht. Daar hield de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) een Themabijeenkomst onder de titel ‘Zichtbaar verantwoorden: MVO in het MKB’. Door het verschil in focus van het onderwerp: MKB versus het grotere bedrijfsleven, waar registercontrollers doorgaans werkzaam zijn, was er voor de
MCA: augustus 2011, nummer 4
deelnemers aan beide bijeenkomsten geen sprake van duplicatie maar van complementariteit. In het MKB moet het onderwerp nog echt aan de man, lees: ondernemer, worden gebracht terwijl voor de registercontrollers onderwerpen als duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen inmiddels vertrouwde begrippen zijn geworden. Actueel voor het onderwerp is echter de vraag wat tijdens de implementatie en uitvoering in de eigen organisatie de betrokkenheid van de controller moet zijn.
Duurzaam ondernemen: hype? Voorafgaand aan het congres was aan de deelnemers gevraagd te reageren op een aantal stellingen. De eerste was of duurzaam ondernemen als een hype wordt gezien. Deze stelling werd grotendeels onderschreven, maar werd niet als bezwaarlijk gezien omdat veel relevante ontwikkelingen als een hype beginnen. Overigens werd wel geobserveerd dat duurzaamheid vaak als marketinginstrument wordt gebruikt en niet noodzakelijkerwijze wordt nageleefd.
DOELSTELLING VRC: De Vereniging van Registercontrollers (VRC) verenigt de afgestudeerden en studenten van de verschillende postinitiële opleidingen tot registercontroller (Executive Master of Finance and Control, EMFC). De VRC behartigt de belangen van de leden met name door het beschermen en versterken van het dienstmerk RC en door kwaliteitsbewaking van de opleidingen. Tevens bevordert de VRC de kwaliteit van de beroepsuitoefening, onder andere door middel van de gedragscode, de permanente educatie (PE-)regeling en de ontwikkeling van persoonlijke vaardigheden. Voortgezette educatie, het vaktijdschrift MCA en diverse ledenbijeenkomsten worden aangeboden door NBA-VRC (voorheen het Controllers Instituut, CI). De VRC is opgericht in 1988 en telt thans 3000 leden en 130 aspirant-leden.
‘Bij rapportage kan worden gedacht aan een duurzaamheidsdashboard’ Op de stelling of duurzaamheid de (belangrijkste) motor achter innovatieontwikkelingen is werd nogal genuanceerd gereageerd. Gesignaleerd werd dat innovatieve ontwikkelingen tijd nodig hebben om zich te laten vertalen naar verkoopcijfers. De term duurzaamheid op zich lijkt zich goed te verkopen. Als derde stelling werd geponeerd dat de controller een belangrijke rol vervult op weg naar een duurzame economie. Hier gaven de controllers zichzelf een lichte voldoende. Men ziet voor zichzelf een rol bij de planning en bij de rapportage achteraf. In de businesscase kunnen mogelijke ecologische gevolgen van investeringen worden opgenomen. Terwijl bij de rapportage kan worden gedacht aan de inrichting van een duurzaamheidsdashboard. Als vierde stelling werd de deelnemers voorgelegd dat MVO een onderscheidend aspect is van de marktwerking waarin de overheid geen rol heeft. Opvallend was dat bij deze stelling vooral werd gescoord op de twee extremen. De trend van de reacties is dat de overheid wel een rol heeft bij het scheppen van de randvoorwaarden voor ondernemingen omdat anders de invoering van duurzaamheid bij ondernemingen niet van de grond komt. De laatste stelling die aan de deelnemers werd voorgelegd was dat het een feit is dat het duurzaamheidsverslag bijdraagt aan betere prestaties van de onderneming. Hier was de uitslag een bijna perfecte normale verdeling. Daarbij werd opgemerkt dat het stellen van duurzaamheidstargets zeer belangrijk is voor het behalen van meetbare resultaten.
Mengvoederfabriek Loods 6 van een buiten gebruik gestelde mengvoederfabriek aan de Westkanaaldijk op de rand van Utrecht was de wel zeer alternatieve locatie van de 2011-versie van VRC’s Midzomer Event. Wellicht was dit de oorzaak dat de EMFC-opleidingen schitterden door afwezigheid, op een (Groningse) uitzondering na. Begonnen werd met een film waar de ‘fair trade’aspecten de drie P’s werden belicht: People, Planet, Profit, en waarin minister-president Rutte vertelde dat duurzaamheid ‘uiteraard’ een onderwerp is in het regeerakkoord. Na de film werd het congres geopend door Michiel Rovers, de voorzitter van de VRC, die opmerkte
MCA: augustus 2011, nummer 4
9
‘Controllers gaan gekleed in grijze en blauwe kostuums en zeggen altijd nee’ dat de grote opkomst van de leden aantoont dat registercontrollers bereid zijn om breder te denken dan alleen hun traditionele financiële discipline. Vervolgens introduceerde Michiel de dagvoorzitter van het congres: Roland Koopman, journalist van de zender RTL/Z. Roland startte de introductie van het onderwerp van het congres met het droppen van een aantal clichés over controllers: mensen die altijd zeggen dat dingen niet kunnen, vaardige hanteerders zijn van het rode potlood, gekleed gaan in grijze of blauwe kostuums en zich altijd afvragen wat iets oplevert zonder daarbij een associatie te hebben met duurzaamheid. Positief was de dagvoorzitter over het aantal dames in het publiek.
Als doelstellingen voor MVO ziet Lageweg: ~ meervoudige waardecreatie op de terreinen van ‘PPP’; ~ dialoog met de stakeholders; ~ transparant ondernemen en verantwoording afleggen.
People + Planet = Profit
Hierbij moet men zich realiseren dat MVO een proces is dat alle aspecten van de onderneming raakt en dus een integrale benadering van de onderneming vraagt vanuit haar missie, visie en strategie. Dit moet leiden tot: People + Planet = Profit. Twee benaderingen zijn mogelijk om MVO in de praktijk van de onderneming te realiseren: 1. een ethische, normatieve benadering die in feite defensief is. Denk aan het louter opvolgen van codes/richtlijnen van ISO en OESO; 2. een markt- en innovatieve benadering waarbij de onderneming MVO als kans gebruikt om wereldvraagstukken aan te pakken.
De eerste spreker was Willem Lageweg die directeur is van MVO Nederland. Dit is een kennis- en netwerkorganisatie die beoogt een brug te slaan tussen de koplopers op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de ‘mainstream’ van ondernemingen.
Lageweg besluit zijn verhaal met de aanbeveling om hogere ethische waarden mee te nemen in de beslissingen van de onderneming. Instrument hiervoor kan zijn de instelling van een ethische commissie. Want MVO moet geen gebakken lucht zijn.
Het vierde VRC Midzomer Event ‘De waarde(ring) van duurzaam ondernemen: de controller als rentmeester?!’ vond geheel in lijn met het thema van MVO plaats in DeFabrique, een oude mengvoederfabriek waarvan de industriële uitstraling bewaard is gebleven.
10
MCA: augustus 2011, nummer 4
‘Sustainability is het balanceren tussen risk management en business opportunities’ Als consument gaan wij dingen kopen met de waaromvraag, je wilt een gevoel bij de aankoop van het product hebben. Die ontwikkeling geldt ook voor duurzaamheid, voor MVO: als je je doel weet dan komt ook de passie.
Powerhouse van innovatie
Henk de Bruin (Global Head of Sustainability van Philips) achtte zich bij de registercontrollers in goed gezelschap. Immers, zo stelde hij, MVO gaat over vooruitkijken. Citerend uit de UN Global Compact-Accenture CEO Study 2010: ‘93% of CEOs believe that sustainability issues will be critical to the future success of their business.’
Goed, Groen & Poen Als tweede spreker trad Reinoud Wolff aan. Hij is medeoprichter en partner van Goed & Groen. Reinoud heeft een aantal commerciële functies vervuld in de foodsector. Bij Ben & Jerry’s van Unilever heeft hij geleerd dat je vooral de ziel van het merk in stand moet houden. Maar MVO gaat ook over mentaliteit waarbij de oude mentaliteit is gebaseerd op manipulatie en de nieuwe mentaliteit betrekking heeft op inspiratie. Bij dit laatste gaan we naar een zingevingeconomie waarbij we anders over dingen gaan nadenken, andere eisen gaan stellen en geïnspireerd willen worden. Het nieuwe denken is holistisch waarbij wij PPP in de hele productketen stoppen. In Reinouds termen: Goed, Groen & Poen. Het ‘waarom’ van duurzaamheid vat hij samen in vier argumenten: ~ Het is onze morele plicht. ~ Wij leven in een tijdperk van engagement. ~ ‘There are leaders and those who lead’. ~ Wij vragen ons af waarom wij de dingen doen die wij doen.
Als derde spreker op het congres komt de chemicus Henk de Bruijn aan het woord. Hij is Global Head of Sustainability van Philips International B.V. Voor het onderwerp van de dag weet hij lastige actualiteiten te omzeilen. Diezelfde ochtend heeft Philips een winstwaarschuwing afgegeven en de week ervoor kwam Philips in het nieuws door het uitbetalen van gelden in Polen en Mexico om verkooporders te kunnen verwerven. Philips wordt erkend om zijn goede beleid op het terrein van sustainability maar de actualiteit geeft ook aan hoe weerbarstig de praktijk is om het beleid inderdaad ten uitvoer te brengen. Na het neerzetten van Philips als een Powerhouse van innovatie geeft De Bruijn aan dat sustainability vooral is het balanceren tussen twee kanten van dezelfde munt: 1. risk & reputation management; 2. business opportunities. Waarbij je in de discussie over deze onderwerpen ook andere stakeholders aantrekt. Hierbij is het van belang hoe jij je onderneming in de markt wil profileren: ~ Volsta je met een ‘license to operate’: een reactieve, opportunistische benadering? ~ Streef je ‘incremental improvement’ na: waarbij je op een analytische en systematische wijze sustainability in je operaties integreert? ~ Wil je een ‘leader’ zijn en ga je voor ‘breakthroughs’? Philips wordt hierbij geconfronteerd met vier ‘global trends’: 1. ‘aging population’; 2. ‘the rise of emerging markets’; 3. ‘increased consumer empowerment and sustainable lifestyle’; 4. ‘climate change’.
MCA: augustus 2011, nummer 4
11
In deze context profileert Philips zijn producten in ‘Green Focal Areas’ en past hierbij een ‘life cycle approach to ecological footprint’ toe. Om zijn sustainabilitybeleid toetsbaar te maken gebruikt Philips parameters overeenkomstig de GRI Guidelines en volgt de Dow Jones Sustainability Index. Daaruit blijkt dat ondernemingen die sustainability als beleid serieus nemen ook een betere financiële performance laten zien. Daartoe heeft Philips sustainability tot een geïntegreerd onderdeel gemaakt van zijn strategie en organisatorisch ingebed door de instelling van een Sustainability Board die voor dit onderwerp andere disciplines en de sectoren aanstuurt.
Cradle to Cradle®
Als vierde en laatste spreker nam Rob Kragt plaats achter het katheder. Hij is Cradle to Cradle® specialist en Marketing Manager van Desso. Toepassing van Cradle to Cradle® betekent dat de onderneming producten ontwikkelt die geen afvalstoffen voortbrengen. De producten moeten volledig veilig zijn, gezonde en goede materialen bevatten, divers te gebruiken zijn en de productkringloop sluiten. Dit heeft gevolgen voor de bedrijfsvoering van de onderneming. Er moeten nieuwe producten worden ontworpen, er moet anders worden ontworpen, nieuwe markten moeten worden ontwikkeld en afval moet worden gerecycled. Het hergebruik van materialen en de inzet van duurzame energie moeten honderd procent zijn. Dat Desso een fabrikant van tapijten is maakte Rob tijdens zijn betoog wel duidelijk. Aan de hand van het productieproces van tapijt maakte hij voor zijn gehoor tevens helder wat het principe van Cradle to Cradle® bij Desso inhoudt: afgedankt tapijt wordt verwerkt tot grondstof voor de fabricage van nieuw tapijt. Een zeer tot de verbeelding sprekend voorbeeld van hergebruik van afval in de eigen productcyclus: simpel en doelmatig. De inspanningen zijn beloond: bij de Cradle to Cradle® certificering maakte Desso promotie van het predicaat ‘basic’ naar ‘silver’ en Desso gaat nu voor goud. Met zijn praktijkcase maakte de hekkensluiter van de middag de titel van het congres ‘De waarde(ring) van duurzaam ondernemen’ wel zeer praktisch toepasbaar. Dit inzicht heeft menig controller in de zaal aan het denken gezet hoe hij of zij de onderwerpen ‘sustainability’ en maatschappelijk verantwoord ondernemen in de eigen organisatie handen en
12
voeten kan geven. Kragt bracht ook goed over tafel hoe je met een sustainable productieproces een productpremium kunt realiseren waardoor je betere marges op je product kunt genereren. En dit stelt de onderneming dan weer in staat om haar investeringen in een sustainable productieproces terug te verdienen. Waarachtig, het vraagteken in de titel van deze middag: ‘De Controller als Rentmeester?!’ kan vervallen.
BBQ Zoals gebruikelijk is geworden bij de VRC Midzomer Events werd de geslaagde bijeenkomst afgesloten met een uitstekend barbecuebuffet. Dat het onderwerp van deze dag de aanwezigen aan het denken heeft gezet, bleek wel bij de discussies die tijdens het eten werden gevoerd. Initiatieven in de eigen organisatie op het gebied van ‘sustainability’ en maatschappelijk verantwoord ondernemen werden uitvoerig opgesomd. Maar wel met de niet uitgesproken gedachte dat de controller op dit gebied veel meer kan betekenen. Het Bestuur van de VRC kan terugkijken op een wel besteed Midzomer Event 2011. De presentaties van de sprekers zijn te downloaden via www.vrc.nl.
Drs. H.A.L.M. van Horn RA RC is lid van de kernredactie van MCA.
Onder het genot van een drankje en een hapje bleven vele leden enthousiast napraten over nieuwe inzichten, beter begrip van wat MVO voor hun organisatie kan betekenen.
MCA: augustus 2011, nummer 4
