De vrijwilliger in de zorgsector
Gert Geerts & Tom Peeters
Inhoud I. II. III. IV.
Inleiding Bronnen Kenmerken vrijwilligerswerk Aansprakelijkheid en verzekering ∙ M.b.t. “de aansprakelijkheid” ∙ M.b.t. “de immuniteit” ∙ De “losse” feitelijke vereniging ∙ De “losse” feitelijke vereniging in de zorgsector ∙ M.b.t. de verzekering ∙ Algemeen besluit
I
Inleiding
II
Bronnen?
∙ Op Belgisch niveau: ∙ Vrijwilligerswet van 3 juli 2005 ∙ K.B. 19 december 2006 m.b.t. de minimumgarantievoorwaarden ∙ Op Vlaams niveau: ∙ Decreet van 3 april 2009 m.b.t. georganiseerd vrijwilligerswerk ∙ Besluit van de Vlaamse Regering van 26 februari 2010
5
III
Kenmerken vrijwilligerswerk
∙ De kenmerken van het vrijwilligerswerk ∙ onbezoldigd ∙ onverplicht (maar niet vrijblijvend) ∙ ten behoeve van derden ∙ in georganiseerd verband ∙ in België of in het buitenland (maar georganiseerd vanuit België en verricht door vrijwilliger met hoofdverblijfplaats in België)
7
∙ Onbezoldigd (1) ∙ geen arbeidsovereenkomst, dienstencontract of statutaire aanstelling ∙ geen loon, maar wel onkostenvergoeding mogelijk ∙ ofwel forfaitair: realiteit en omvang moet niet bewezen worden, maximum (32,71 EUR per dag, 1.308,38 EUR per jaar) ∙ ofwel effectieve kostenvergoeding, met bewijs van realiteit en omvang met bewijskrachtige documenten ∙ geen combinatie van forfaitaire en reële onkostenvergoeding (uitz. reële vervoerskosten, met max. 2000 km per jaar)
∙ sanctie: geen vrijwilliger 8
∙ Onbezoldigd (2)
∙ cumul met werkloosheidsuitkering mogelijk met voorafgaande aangifte, alsook controle door directeur werkloosheidsbureau (ook bij brugpensioen) ∙ cumul met invaliditeitsuitkering (toelating adviserend geneesheer, jaarlijks) ∙ cumul met leefloon ∙ cumul met tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden of gewaarborgd inkomen voor bejaarden ∙ cumul met gezinsbijslag
9
∙ Onverplicht, maar niet vrijblijvend ∙ engagement ∙ voorafgaande informatieplicht vanwege de organisatie (te bewijzen door organisatie): ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
onbaatzuchtige doelstelling en juridisch statuut van de organisatie verzekeringscontract burgerlijke aansprakelijkheid andere verzekeringscontracten de vergoeding kennis beroepsgeheim (artikel 458 strafwetboek)
∙ sanctie? 10
∙ Vlaams decreet vrijwilligerswerk Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (1) ∙ afsprakennota met ∙ informatieplicht zoals federaal voorzien ∙ aard, duur en frequentie van het vrijwilligerswerk ∙ werking van de organisatie en de plaats van de vrijwilliger en het vrijwilligerswerk binnen de organisatie ∙ contactpersoon voor de vrijwilliger binnen de organisatie ∙ de te volgen vormingsactiviteiten
11
∙ Vlaams decreet vrijwilligerswerk Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (2) ∙ Besluit 26 februari 2010 bijkomend:
∙ 1° het onderschrijven door de vrijwilliger van de doelstellingen van de organisatie; ∙ 2° de verbintenis van de vrijwilliger om de filosofische, politieke en religieuze overtuiging van de hulpvrager te eerbiedigen; ∙ 3° de wijze waarop de organisatie de samenwerking met de vrijwilliger kan beëindigen als de afspraken niet worden nageleefd; ∙ 4° de taken, de functie en de bereikbaarheid van de contactpersoon, vermeld in artikel 5, tweede lid, 4°, van het decreet; ∙ 5° de wijze waarop de vrijwilliger inspraak heeft in de organisatie; ∙ 6° informatie over het statuut van de organisatie of over de wijze waarop de vrijwilliger zich daarover kan informeren; ∙ 7° de voorwaarden van de samenwerking tussen vrijwilligers en beroepskrachten en tussen vrijwilligers onderling.
12
∙ Vlaams decreet vrijwilligerswerk Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (3) ∙ gedrukt of digitaal ∙ schriftelijke toestemming voor minderjarigen van minder dan 12 jaar ∙ sanctie?
13
∙ Ten behoeve van derden ∙ niet voor zichzelf ∙ niet in familie- of privé-verband ∙ voor een groep of organisatie of samenleving als geheel ∙ niet als lid van VZW
14
∙ In georganiseerd verband ∙ federaal: organisatie ∙ feitelijke vereniging met onbaatzuchtige doelstelling en zonder winstverdeling ∙ private of publieke rechtspersoon zonder winstoogmerk
∙ Vlaams decreet vrijwilligerswerk Welzijn, Volksgezondheid en Gezin ∙ organisatie voor autonoom vrijwilligerswerk (niet noodzakelijke erkend of gesubsidieerd) ∙ organisatie met ingebouwd vrijwilligerswerk (erkend en/of gesubsidieerd)
∙ Besluit van de Vlaamse Regering van 26 februari 2010 tot regeling van de erkenning en de subsidiëring van organisaties voor autonoom vrijwilligerswerk
15
IV
Aansprakelijkheid en verzekering
∙ M.b.t. “de aansprakelijkheid”
∙ niet alleen de buitencontractuele, maar ook “de contractuele” aansprakelijkheid (art. 5 Vrijwilligerswet)! ∙ Toch een reëel risico nu er veel in (bruik)leen genomen wordt, gehuurd/verhuurd, gekocht/verkocht wordt!
∙ de verplichte verzekering betreft louter de buitencontractuele aansprakelijkheid (art. 6 Vrijwilligerswet)! ∙ risico op dekkingslacune
17
∙ M.b.t. “de immuniteit” ∙ enkel burgerrechtelijk, niet strafrechtelijk (dus: luik rechtsbijstand BAGezin kan nuttig blijven!)
∙ sowieso beperkt, dus niet bij:
∙ opzet ∙ grove fout ∙ een gewoonlijk voorkomende lichte fout ∙ dus: BA-Gezin kan nuttig blijven!
∙ niet voor de vrijwilliger in de “losse” verenigingen ∙ oplossing: BA-gezin!
∙ niet de schade aan de vrijwilliger zelf
18
∙ De “losse” feitelijke vereniging ∙ wat?
∙ geen immuniteit dus:
∙ het gemeenrechtelijk aansprakelijkheidsregime blijft gelden, m.a.w.: ∙ de vrijwilliger zelf, ∙ de overige leden van de vereniging evenals ∙ de “aansteller” kunnen aangesproken worden!
∙ geen verzekeringsplicht ∙ wel infoplicht!
∙ aangaande aansprakelijkheid én ∙ verzekeringssituatie (eventueel toch organisatiepolis, zo niet aanraden om familiale polis te onderschrijven)
19
∙ De “losse” feitelijke vereniging in de zorgsector? ∙ eerder uitzonderlijk ∙ toch mogelijk:
∙ bv. spontane initiatieven in de marge van de moederorganisatie ∙ geen aanspr./geen vzplicht, wél (complexe) informatieplicht TENZIJ “verbonden met” ∙ eventuele verzekeringsoplossing: ∙ ruime omschrijving van het begrip “verzekerde” ∙ voorafgaande melding aan de verzekeraar ∙ eventueel collectieve polis van (lokale) overheid
∙ de “losse” feitelijke vereniging met autonoom of ingebouwd vrijwilligerswerk is toch verzekeringsplichtig!
20
∙ Wat met de vrijwilliger-bestuurder? ∙ in hun hoedanigheid van bestuurder geen vrijwilligersimmuniteit (zelfs indien bestuursmandaat vrijwillig uitgeoefend wordt!)
∙ indien benevens bestuurder ook andere vrijwilligersactiviteit wél vrijwilligersimmuniteit ∙ de bestuurdersactiviteit van de bestuurder/vrijwilliger kan ook verzekerd worden in de organisatiepolis ∙ uitdrukkelijke vermelding onder “verzekerde” en onder “activiteit” ∙ decretaal zelfs verplicht (art. 9, §1, lid 1, 1° Besluit Vlaamse Regering)!; duidelijkheidshalve toch nog best uitdrukkelijk vermelden
21
∙ M.b.t. de verzekering (1)
∙ Kan de verplichte verzekering onderschreven worden door een derde, bijvoorbeeld de organisatie van wie de vrijwilligers geleend worden? ∙ Ja, doch doet geen afbreuk aan: ∙ de eigen aansprakelijkheid van de organisatie (art. 5 Vrijwilligerswet) ∙ de decretale plicht om de aansprakelijkheid van de organisatie ‘tout court’ te verzekeren (art. 6 Decreet)
22
∙ M.b.t. de verzekering (2)
∙ mogelijkheid om de standaardpolis via de bijzondere voorwaarden tot een maatproduct te maken: ∙ goede verzekeringstussenpersoon! ∙ “modelinhoud polis BA-vrijwilliger” van het Steunpunt Vrijwilligerswerk! ∙ “controlelijst” van het Steunpunt! (zie bijlage)
23
∙ M.b.t. de verzekering (3)
∙ begrip “verzekerde” zo ruim mogelijk omschrijven ∙ de vrijwilliger zelf ∙ familieleden van de vrijwilliger, die meehelpen en die ontegensprekelijk vrijwilligerswerk verrichten (met inbegrip van de ouder/voogden wanneer ze burgerrechtelijk aansprakelijk zijn voor de minderjarige vrijwilliger) ∙ andere personen die op lossere, “ad hoc-basis” vrijwilligerswerk verrichten ∙ + decretaal verplicht: ∙ de organisatie zelf (niet louter voor activiteiten van de vrijwilliger) ∙ de bestuurder (al dan niet als vrijwilliger) ∙ de werknemers
24
∙ M.b.t. de verzekering (4) ∙ opzet en zware fout (art. 8 WLVO)
∙ zware fout principieel gedekt ∙ TENZIJ “uitdrukkelijk” en “beperkend” uitgesloten
∙ gevaar van te ruime formulering van “zware fout”
∙ bijvoorbeeld “elke schade voortspruitend uit medische handelingen die overeenkomstig de vigerende wetgeving verboden zijn” ∙ problematisch in de praktijk (artsen, verpleegkundigen, zorgkundigen en verzorgenden) ∙ cascadeclausule als alternatief: “de dekking behouden wanneer de verpleegkundige een handeling stelt die strikt gezien enkel door een arts mag gesteld worden maar die overeenkomstig algemeen aanvaarde gebruiken toch door een verpleegkundige verricht wordt enz…”
25
∙ M.b.t. de verzekering (5)
∙ tevens toetsing van zware fouten en uitsluitingen ∙ aan de lijst van de “toegelaten” uitsluitingen én ∙ aan het decreet
26
∙ Algemeen besluit
∙ Globale screening van verzekeringstoestand met hulp van professioneel verzekeringstussenpersoon lijkt passend!
27
V
Over GSJ Advocaten
∙ Everything’s connected: een netwerk van kennis en expertise ∙ Ruim 40 advocaten ∙ Organisch netwerk van gedeelde kennis ∙ Vakgroep overschrijdend ∙ Een sectorgerichte aanpak ∙ Team op maat ∙ Perfect afgestemd op elke sector en elk dossier ∙ De cliënt profiteert ∙ Best of both: diepgang én brede blik 29
30
31
32
33
Contacteer ons
Gert Geerts Tom Peeters Bart Jacqmain Johan Bally Rudy Van Turnhout
GSJ Advocaten Mechelsesteenweg 27 2018 Antwerpen T +32 3 232 50 60 F +32 3 232 30 50 E
[email protected]
34
