De Vergeten Stad
14 juli 2015
1
De Vergeten Stad
14 juli 2015
2
De Vergeten Stad
14 juli 2015
“De Vergeten stad” Kritische kanttekeningen bij de kadernota 2016
Ouderen Appèl Eindhoven juli 2015 3
De Vergeten Stad
14 juli 2015
Inhoud 1. De Vergeten Stad: de kaderstelling 2. De Vergeten Stad: de grijze golf, de cijfers
3. De Vergeten Stad: de piramide van Maslow 4. De Vergeten Stad: Het Ouderen Appèl klaagt aan
5. De Vergeten Stad: de prioriteiten van het Ouderen Appèl 6. De Vergeten Stad: de moties bij de kadernota 2016
4
De Vergeten Stad
14 juli 2015
“Tegelijkertijd is er ook nog steeds bezorgdheid over de onzekerheid en teleurstelling bij groepen mensen, de zorg over de twee snelheden in de stad en over de groep mensen die achter dreigt te blijven. Die tweedeling, het ‘wij-zijdenken’, past Eindhoven niet." (College van B en W in de kadernota 2016)
“In de maatschappij is de ouderdom een schandelijk geheim, waarover het onfatsoenlijk is te spreken.” (Simone de Beauvoir)
5
De Vergeten Stad
14 juli 2015
Drie vormen van participatie van ouderen
6
De Vergeten Stad
14 juli 2015
1. De Vergeten Stad: Kaderstelling. Deze kritiek op de kadernota van het Eindhovense college draagt de titel “De vergeten stad”. Het symboliseert de stad als een levend organisme, waar de mensen passanten in de tijd zijn. Al deze passanten, generatie op generatie, voegen iets toe aan de stad, bouwen, bouwen voor zichzelf en geven iets door aan hun kinderen en hun kindskinderen. Dat is de dynamiek van de stad. Maar de nieuwe passanten vergeten ook wel eens het verleden van de stad te koesteren, De generaties voor hen de eer te betuigen die hen toekomt. De zorg voor het verleden, het behoud van het erfgoed is een taak die niet alleen nuttig en waardevol is, maar ook noodzakelijk, zeker ook voor de oudere generaties die de stad hebben opgebouwd en doorgegeven aan de generaties na hen. Toen Anton en Gerard Philips aan het eind van de negentiende eeuw neerstreken in Eindhoven, een klein opkomend industriestadje stadje aan de Dommel, hebben zij met al hun arbeiders, handarbeiders, geschoolde vaklui uit het buitenland, de glasblazers bijvoorbeeld en de intelligentsia van het Nat Lab het fundament gelegd voor het Eindhoven van nu. De TU, de expats, design en urban waren zonder dit verleden aan Eindhoven voorbij gegaan. De “verentooi” van de Slimste Regio zou door een ander opperhoofd gedragen zijn. Het college van Eindhoven heeft veel van dit alles begrepen, maar de blik is afgewend van het verleden. De schatplichtigheid aan de geschiedenis van de stad, het doorgeven van het erfgoed is nog slechts een bescheiden lippendienst aan de oudere generaties die het verleden koesteren, maar het heden soms meetorsen. Zij hebben niet de snelheid waarmee het stadsbestuur de toekomst wil veroveren. Dat verschil in snelheden tekent zich niet alleen af in de Kadernota van het college maar is al een aantal jaren merkbaar in de stad. Wij noemen een aantal zaken in een willekeurige volgorde. De slopershamer heeft de stad getekend. Het oude stadhuisje dat in 1967 verdween om plaats te maken voor het in die tijd grootschalige Cityplan van Broek en Bakema, dat er nooit gekomen is. Het stadhuis met zijn plein en de Hooghuistoren zijn de markante symbolen van die modernistische plannenmakerij. Het museum Kempenland is gesloten, de interessante collectie streekerfgoed is achter gesloten deuren. Symbolisch voor de oudere generaties die kennelijk ook al achter de spreekwoordelijke geraniums zijn verdwenen. De versmade ouderdom, die het tempo van deze tijd niet bij kan benen, is in de ban gedaan. Het lijkt er sterk op dat de angst voor de ouderdom de angst voor het falen van de expeditiedrift symboliseert. Als je de Kadernota van het college bestudeert dan lijkt het wel of de Eindhovense bevolking geen grijze golf kent. In de hele Kadernota is het college er in geslaagd om twee keer de term 55+ te laten vallen “Grenzeloos ambitieus” geldt schijnbaar niet voor mensen die ouder zijn dan vijfenvijftig. Het negeren van de ouderdom en haar dragers past kennelijk in het demoniseren van deze groep mensen, die wat participatie betreft een dalend grensnut bereikt heeft, terwijl juist de ouderen zelf niets liever willen dan deel te blijven nemen aan de samenleving.
7
De Vergeten Stad
14 juli 2015
8
De Vergeten Stad
14 juli 2015
Verder wekt dit de schijn van wij-zij denken dat ‘past ons niet en Eindhoven niet’(pagina 4). Het college zegt te staan voor een inclusieve samenleving waar iedereen deel van uitmaakt (pagina 4) en vervolgens sluit men een groep inwoners uit. Wij constateren een tweesporenbeleid. Ondanks de erkenning dat het niet goed is dat er twee snelheden bestaan in de stad blijft het bij lippendienst. Natuurlijk zijn er kleine lichtpuntjes. In de nota Woonvisie wordt ingegaan op senioren huisvesting, maar het blijft nog altijd zo dat de gevleugelde woorden van de voormalige Amsterdamse PvdA wethouder en latere staatssecretaris van Volkshuisvesting Jan Schaefer nog nagalmen: “In nota’s kun je niet wonen”. Het ontbreekt dit college aan visie en vooral ook aan elan om een goed actieprogramma te presenteren om de lusten en lasten van de vergrijzing in beeld te brengen. Het meedoen van alle ouderen biedt inzicht in het verleden en geeft hoop voor de toekomst. Geef die mensen die niet meer alleen op eigen kracht mee kunnen doen, dat steuntje een de rug. Neem ze bij de hand. Voorkom dat de weg naar de toekomst een “ratrace” wordt!
9
De Vergeten Stad
14 juli 2015
Figuur 1: Aantal 65- en 80-plussers, 1950-2012 (meetpunt 1 januari) en prognose aantal 65en 80-plussers, 2013-2060 (Bron: CBS Bevolkingsstatistiek; CBS Bevolkingsprognose voor 2013-2060).
Volgens de CBS Bevolkingsprognose zal het aantal 65-plussers toenemen van 2,7 miljoen in 2012 tot een hoogtepunt van 4,7 miljoen in 2041. Tot 2060 blijft het aantal schommelen rond 4,7 miljoen.
Figuur 2: Grijze druk a, 1950-2012 (meetpunt 1 januari) en prognose grijze druk, 2013-2060 (Bron: CBS Bevolkingsstatistiek; CBS Bevolkingsprognose voor 2013-2060).
a
De grijze druk is uitgedrukt in het aantal personen van 65 jaar of ouder als percentage van
het aantal personen van 20-64 jaar.
10
De Vergeten Stad
14 juli 2015
2. De vergeten Stad: De grijze golf, de cijfers De komende jaren zal vooral het aandeel 65-79-jarigen sterk stijgen en vanaf 2025 neemt ook de groep 80-plussers sterk toe (de dubbele vergrijzing). In 2040, het hoogtepunt van het aantal 65plussers, is naar schatting 26% van de bevolking 65-plusser, waarvan een derde ouder is dan 80 jaar. Ter vergelijking: in 2012 is het percentage 65-plussers nog 16%, waarvan 25% 80-plus is. De komende decennia zal de grijze druk sterk toenemen; van 27% in 2012 naar 51% in 2040 (zie figuur 2). De grijze druk geeft de verhouding aan tussen het aantal 65-plussers en de potentiële beroepsbevolking (20-64-jarigen). Het geeft inzicht in de verhouding ouderen tot het potentieel werkende deel van de bevolking, dat de lasten van de vergrijzing moet opvangen. In 2012 zijn er nog vier potentieel werkenden op elke oudere, in 2040 is dit afgenomen naar twee potentieel werkenden voor iedere 65-plusser. Na 2040 blijft de grijze druk stabiel. In 2060 is de grijze druk 50%. Als de pensioenleeftijd in de toekomst hoger ligt, zal vanzelfsprekend de grijze druk teruglopen. Stijgt de pensioenleeftijd tot 67 jaar in 2040, dan is de grijze druk naar verwachting 45% in plaats van 51%. Gemeente
Eindhoven
Aantal inwoners 2012 217.200 Aantal inwoners 2040 235.800 0 tot 20 20 tot 64 65-plus Percentage % 2012 20,6
63,3
16,1
% 2020 20,8
61,5
17,7
% 2030 20,6
58,7
20,7
% 2040 20,1
56,3
23,6
Aantal 2012
44.800 137.500
34.900
2020
47.100 138.900
39.900
2030
47.500 135.600
47.800
2040
47.500 132.700
55.600
NB
Prognosecijfers
Absolute aantallen
Afronding op 100 11
De Vergeten Stad
14 juli 2015
12
De Vergeten Stad
14 juli 2015
3.De vergeten Stad: de behoeftepiramide van Maslow Wij concluderen uit cijfers van het CBS dat in Eindhoven de linkse coalitie de ouderen niet meeneemt op de expeditie. Wat te denken als men de kadernota eens langs de behoeftenpiramide van Maslow legt. Alsof de wereld op zijn kop gezet wordt. De ambities worden geformuleerd op het hoogste niveau van de piramide, urban, design, GLOW, evenementen, cultuur, het kan niet op. De “zelfontplooiing”, en het “brood en spelen” lijken het kernbeleidsterrein te zijn van dit college. Waar links zich vroeger sterk maakte was vanuit een sterke basis van de piramide naar boven werken. De behoefte aan voedsel, een dak boven het hoofd en een inkomen om daarin te voorzien lijkt naar de zijlijn te zijn gedrongen. In de huidige samenleving zijn werkloosheid en ziekte uitsluitingsfactoren geworden: het resultaat van eigen schuld, dikke bult.
Het Ouderen Appèl Eindhoven heeft de ambitie om vanuit een sterke basis van de piramide naar boven te werken. Eerst de armoede in de stad bestrijden. Eerst zorgen dat zorg terecht komt bij mensen die het nodig hebben. Veiligheid, ook van ouderen, willen we garanderen. Of met andere woorden Respect en sociale rechtvaardigheid tellen zwaarder dan dure culturele voorzieningen voor een relatief kleine bovenlaag van de bevolking. Niet dat we het niet belangrijk vinden, maar het blijft een kwestie van prioriteiten stellen in een tijd van schaarse overheidsfinanciën. Prioriteiten stellen is politieke keuzes maken.
13
De Vergeten Stad
14 juli 2015
“In Amsterdam, onze stad, waar men toch heel dicht op elkaar leeft, sterven dagelijks mensen in eenzaamheid. Niet zo heel lang geleden kwamen die eenzame sterfgevallen niet voor. Ik geloof niet dat de mensen in die tijd zoveel beter waren dan nu, maar de wereld zat wat anders in elkaar. Toen kwam er nog een melkboer aan de deur, een bakker met een halfje wit, een schillenman met een blauwe kiel en een gonjezak op zijn rug. Dan waren er de man van de electra en de man van het gas die de meterbakken kwamen leeghalen en aan de tafel de guldens en munten telden. Nu gaat alles automatisch of met zo’n kille accept/girokaart. De eenzamen zijn zo langzamerhand al hun contacten met de buitenwereld kwijtgeraakt. Ook de Man van het ‘dooienfonds’ komt niet meer langs en de vuilnisman hoor je ook niet meer. Hij heeft zijn ratel in moeten leveren. Ondanks een groeiend leger van sociaal werkers wordt de mens steeds minder sociaal.” ( Baantjer 1980: “Moord en doodslag in de Warmoesstraat”)
14
De Vergeten Stad
14 juli 2015
4. De vergeten Stad: het Ouderen Appèl klaagt aan Het Ouderen Appèl Eindhoven zit vanaf 1994 in de gemeenteraad van Eindhoven. Programmatisch wil het Ouderen Appèl een goed en humaan ouderenbeleid realiseren in Eindhoven. In de periode 2006-2010 is bij de onderhandelingen over het programma van samenwerking tussen de coalitiepartijen een Programmalijn Ouderenbeleid opgenomen. Sinds 2010 is deze programmalijn stopgezet. Met als flauwekulargument, dat er geen doelgroepenbeleid meer gevoerd zou worden in Eindhoven. Hoe anders is de werkelijkheid. Expats en Urban worden op het schild geheven. Doelgroepenbeleid?, ach een kniesoor, die daar oplet. In de periode vanaf 2006 heeft het Ouderen Appèl zelf initiatieven genomen voor valpreventie, eenzaamheidspreventie en eenzaamheidsreductie, armoedebestrijding en vooral ook een transparante en deugdelijke overheidsboekhouding. Het ouderenbeleid van de gemeente Eindhoven is er sinds 2010 niet beter op geworden. Een integrale of inclusieve visie ontbreekt. Een toetsingskader of ouderen wel meedoen aan alle facetten van de stad ontbreekt. De “inclusieve ambitie” die het college in de kadernota belijdt doen we voorlopig af als lippendienst. Verdwenen, vergeten, uit het collectieve geheugen gejaagd sinds 2010 en oude en nieuwe thema’s die niet opgepikt worden anno 2015: • • • • • • • • • • • •
De Seniorenadviescommissie verdwenen Valpreventie overgelaten aan eigen en particulier initiatief Het terugbrengen van het aantal eenzame ouderen van 43% in 2009 naar 40% in 2010. Faliekant mislukt. In 2012 waren het er al meer dan 50%. Het aantal neemt jaarlijks toe. Gratis openbaar vervoer, alleen nog maar toegankelijk voor arme ouderen. De armoede onder ouderen is toegenomen tot 12% in 2013 en stijgt jaarlijks mede door de draconische maatregelen van het kabinet VTA’s, wijkfilialen van bibliotheken zijn gesloten. De ontmoetingsplaatsen voor ouderen zijn afgenomen. Cultureel aanbod op wijkniveau, drastisch afgenomen Cultureel erfgoed en monumenten, stiefmoederlijk behandeld Aanpak ouderenmishandeling, geen speerpunt Aanpak en voorlichting rond het beroven van ouderen ontbreekt Bezuinigingen op noodzakelijke zorg, onder meer huishoudelijke hulp Massaontslagen in de thuiszorg de kwaliteit van de zorg aan.
Met het ingaan van de Zorgwet op 1 januari van dit jaar is de positie van ouderen alleen maar verslechterd. Een tegengeluid met tegenkracht is wenselijk. Dat is de basis waarop de politieke wil kan ontstaan om programmalijnen te realiseren die de kwaliteit van leven van ouderen verbetert. De huidige situatie wordt gekenmerkt door een aantal spelers op het veld: overheid, zorgverzekeraars, zorgaanbieders bepalen zonder raadpleging en zonder instemming hoe de ouderen moeten leven, welke zorg ze krijgen. De speelruimte van de ouderen is op alle niveaus beknot. Als dit zo doorgaat, dan krijgen we in Nederland te maken een “humanitaire ramp achter de voordeur”
15
“Van alleen-zijn langzaam wij genazen” ( J.H. Leopold)
De Vergeten Stad 14 juli 2015
16
De Vergeten Stad
14 juli 2015
5. De Vergeten Stad: De prioriteiten van het Ouderen Appèl Voor de komende tijd gaat het Ouderen Appèl zich sterk maken voor het meedoen van ouderen in de gemeente Eindhoven. Om realistisch te zijn moeten we misschien “het onmogelijke eisen. Wat we zeker weten: • • • • • •
De vergrijzing zet zeker tot 2040 door en vlakt pas af na 2060 Ouderen hebben te maken met afnemende sociale participatie, hun wereld wordt steeds kleiner; Ouderen consumeren minder, hun financiële speelruimte is de afgelopen jaren steeds kleiner geworden; Langer thuis wonen, inzet vrijwilligers en verplichte mantelzorg, afnemende professionele zorg bedreigt de kwaliteit van leven van de ouderen van nu en de ouderen van morgen; Ouderen hebben te maken met demonisering, ongelijke kansen bij verdeling van maatschappelijke goederen bij besluitvorming, inkomen, zorg, huisvesting, vrije tijd en wetgeving De strijd tussen de generaties vormt een kloof tussen jongere generaties die werk georiënteerd zijn en ouderen die inkomensafhankelijk zijn.
Waar letten we op bij de begroting 2016 -2019 1.Seniorenhuisvesting: Voldoende huisvesting voor thuiswonende senioren betekent nieuwbouw en aanpassen van bestaande woningen. Ook in de sector van de volkshuisvesting. De Woonvisie van het college zet stappen in de goede richting. 2. Werkgelegenheid voor oudere werknemers. Bij 45 ben je soms al oud. Werkloos worden op latere leeftijd betekent een veroordeling tot armoede na je pensionering. Speciale programma’s voor oudere werkzoekenden, waarbij competenties beter benut kunnen worden. 3. Veiligheid het tegengaan van berovingen, mishandelingen en misbruik van ouderen door betere voorlichting aan ouderen, afspraken met ketenpartners en harde aanpak van criminaliteit. 4. Preventie en reductie van eenzaamheid. Eenzaamheid is een ziekmakende en welzijn ondermijnende factor waar meer dan 44 % van de volwassen Eindhovenaren mee te kampen hebben en meer dan 50% van de 65 plussers in de stad. 5. Armoedebeleid een blijvende zorg omdat we niet willen accepteren, dat armoede van generatie op generatie doorgegeven wordt, of dat ouderen na een werkzaam leven veroordeeld zijn tot de bedelstaf. 6. Zorg Iedereen die zorg nodig heeft krijgt die zorg voor een billijke prijs. Punt uit! WIJ Eindhoven levert professionele kwaliteit aan de mensen die de zorg nodig hebben. De zorgvrager staat centraal. 7. Hoofdpijndossiers. Hier loopt de gemeente grote risico’s op financieel gebied, dat zich uit kan strekken over een reeks van jaren. We noemen: Muziekgebouw, IJsbaan, Huisvestingsplan Onderwijs en Bodemsaneringen. Financiële tegenvallers gaan altijd ten koste van goede zaken voor de inwoners van onze stad. Ook de oudere inwoners. 8.Ombuigingen. Voor de begroting 2016 – 2019 onderbouwen wij onze voorstellen met een dekking als het college dit verzuimt. 17
De Vergeten Stad
14 juli 2015
18
De Vergeten Stad
14 juli 2015
6. De Vergeten Stad: Moties bij de Kadernota 2016 Motie Begrotingssystematiek In deze motie vraagt het Ouderen Appèl om een door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten aanbevolen wijzen van begroten waarvan de kernboodschap is dat structurele uitgaven gedekt moeten worden door structurele inkomsten. Motie Deskundigheid uit de stad Het Ouderen Appèl wil dat er meer gebruik gemaakt wordt van in de stad aanwezige deskundigheid van burgers. Motie Eenzaamheid Doel van deze motie is de eenzaamheidsproblematiek wederom op de politieke agenda te plaatsen. Daarom vraagt het Ouderen Appèl om een discussienotitie. Motie Hoofdpijndossiers Het Ouderen Appèl wil klip en klaar weten wat de aard en omvang van de financiële risico’s voor de lange termijn zal zijn voor onder meer Muziekgebouw, De IJsbaan, het Zwembad, Meerhoven, Bodemsanering en het Huisvestingsplan Onderwijs. Motie Kwetsbare ouderen Met het klimmen der jaren kunnen de problemen bij ouder wordende mensen toenemen. Gevraagd wordt huisbezoeken af te leggen bij mensen van 75 jaar en ouder door goed opgeleide en ervaren hulpverleners. Minimaliseren PM-posten Heel eenvoudig wil het Ouderen Appèl over een paar maanden in de begroting voor volgend jaar heldere getallen zien en geen Pro Memorie posten. Motie Netwerk honorair consuls In stad en regio wonen en werken zes honorair consuls van de landen: Duitsland, Oostenrijk, Slowakije, Litouwen, Belarus en Tsjaad. Het Ouderen Appèl wil dat de burgemeester met deze mensen in overleg gaat en bekijkt wat de regio voor deze landen kan betekenen en deze landen voor onze Brainportregio. Motie Sanering NRE-terrein Het Ouderen Appèl maakt zich grote zorgen over de bodemverontreiniging van het NREterrein. Er bestaat gevaar voor uitbreiding van de vervuiling. Dit brengt aanzienlijke kosten met zich mee. Vandaar dat zo snel mogelijk begonnen moet worden met de sanering. Motie Veiligheid ouderen Ouderen lopen meer en meer gevaar slachtoffer te worden van een misdrijf. Ouderenroof neemt toe. Het Ouderen Appèl wil goede voorlichting aan ouderen. In andere regio’s gebeurt dit al. 19
De Vergeten Stad
14 juli 2015
20
De Vergeten Stad
14 juli 2015
Dit is een uitgave van de fractie van het Ouderen Appèl De raadsleden: Dré Rennenberg, Frans Noldus, Cor Verbeek, Niek Rennenberg en Wim Claassen De commissieleden: Henk Hulshuizen, Frans Claassen en Henk van der Haghen 21
De Vergeten Stad
14 juli 2015
22
