De verbindende kracht van Coevorden
Voorwoord Zelden is een uitslag van gemeenteraadsverkiezingen zo duidelijk geweest als die van 19 maart 2014: met 6 zetels is Belangen Buitengebied Coevorden 2014 (BBC 2014) als nieuwe partij de grootste geworden. Dit op basis van een programma dat als leidraad een nieuwe manier van besturen heeft, waarbij alle inwoners, organisaties en bedrijven in de gemeente betrokken moeten worden. Dit duidelijke signaal is de rode draad geweest in de onderhandelingen die hebben geleid tot dit collegeakkoord. BBC 2014, CDA en PvdA hebben de overtuiging dat zij in deze combinatie deze vernieuwing goed vorm kunnen geven. Dit akkoord geeft op hoofdlijnen weer wat deze drie partijen deze bestuursperiode willen bereiken. Een nieuwe bestuursstijl heeft als resultaat dat inwoners, organisaties en bedrijven invloed hebben op het beleid en dat ook als zodanig ervaren.
2
Wat voor gemeente willen we zijn?
Als de bij dit akkoord betrokken partijen hebben we elkaar gevonden in de volgende beschrijving van hoe wij denken dat Coevorden kan zijn. Coevorden is een gemeente waarin inwoners, bedrijven, instellingen en gemeentebestuur zich er gezamenlijk voor inzetten dat het er goed wonen, werken, leren, spelen en leven is. Het uitgangspunt is dat mensen zoveel mogelijk in staat moeten zijn om zelf te beslissen hoe zij die doelstelling willen behalen. Om dat te bereiken, worden verantwoordelijkheden in eerste instantie opgepakt door direct betrokkenen. Voor inwoners die niet in staat zijn die verantwoordelijkheid te nemen, is de gemeente vangnet tot het moment dat die inwoners weer in staat zijn om zelf de verantwoordelijkheid te nemen. Waar verschillende belangen elkaar raken en betrokkenen onderling niet tot overeenstemming komen, is het aan de gemeente om keuzes te maken. Naast de uitvoering van taken die de gemeente op basis van wettelijke verplichtingen, eigen beleid en het vervullen van een vangnetfunctie als de hare beschouwt, speelt de gemeente een stimulerende, verbindende en faciliterende rol. Dat demografische ontwikkelingen tot ‘krimp’ leiden, geeft ook ruimte voor nieuwe initiatieven en ontwikkelingen vanuit wijken en dorpen. Bedreigingen zijn daarom ook uitdagingen. Om dit op de lange termijn te blijven doen is (financiële) continuïteit een essentiële randvoorwaarde. Invulling van noodzakelijke bezuinigingen wordt gezien als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeentebestuur, bedrijven, instellingen en inwoners. Coevorden staat voor grote opgaven. Decentralisaties, bezuinigingen en veranderende vragen vanuit de samenleving maken dat zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van de kracht van de Coevorder samenleving. Dat vereist een gemeentebestuur dat bewust die samenleving opzoekt en invloed en verantwoordelijkheid geeft in het vormgeven van de eigen situatie met betrekking tot wonen, ondernemen en werken. Het vereist ook een samenleving die initiatieven neemt.
4
Verbindend besturen
Als gemeentebestuur zijn we steeds meer ambassadeur van ontwikkelingen en kansen en verbinder van partijen, dan bepaler van wat moet gebeuren. Wij willen ons richten op het gebruik maken van de kracht, kennis en kunde die in de Coevorder samenleving aanwezig is. Door gebruik te maken van het zelfoplossend vermogen van de samenleving ontstaat draagvlak voor oplossingen. We laten los waar dat kan, stimuleren nieuwe ontwikkelingen en belonen initiatieven. Binnen het college is dat een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid, waarbij een van de collegeleden zal optreden als bewaker van het proces. Onze bestuursstijl is erop gericht de inwoners van onze gemeente zoveel mogelijk te betrekken bij het vormgeven van hun eigen leefsituatie. We vinden burgerparticipatie een normaal onderdeel van beleidsvorming, maar tegelijkertijd zien we overheidsparticipatie als een belangrijke faciliterende kracht voor initiatieven vanuit de samenleving. Obstakels bij het uitvoeren van zulke initiatieven (zoals overbodige regelgeving of vertragende procedures) nemen we waar mogelijk weg. Het wordt mogelijk gemaakt om in overleg met betrokkenen (deel)budgetten over te hevelen van gemeente naar inwoners, verenigingen of maatschappelijke instellingen als zij taken van de gemeente overnemen. Wij vragen wijken en dorpen om visies te ontwikkelen over de toekomst van die wijken en dorpen en over de rol die alle betrokken partijen kunnen spelen bij het realiseren van die toekomstvisies. Desgewenst krijgen de wijken en dorpen daarbij ondersteuning. De wijk- en dorpsvisies moeten leiden tot een gezamenlijke uitvoeringsagenda. Het contact met bedrijven en instellingen is vooral gericht op het zoeken naar gemeenschappelijke beelden over gewenste ontwikkelingen en het vaststellen van een gezamenlijke uitvoeringsagenda. Doelstelling is een aantrekkelijk ondernemingsklimaat en het behouden dan wel scheppen van werkgelegenheid. Volgens ons heeft de gemeente Coevorden de juiste schaal om op deze manier te willen en kunnen werken. De bekendheid met de bevolking en de relatief korte lijnen die mogelijk zijn, spelen daarbij een belangrijke rol. Om die reden vinden wij dat Coevorden bestuurlijk zelfstandig moet blijven. Wel gaan wij op zoek naar slimme samenwerkingsvormen in de uitvoering. Deze vormen moeten leiden tot lagere kosten. De partners van huidige samenwerkingsverbanden, onder andere in BOCE-verband (Borger-Odoorn, Coevorden, Emmen), worden daarbij betrokken. We dagen de gemeenteraad uit om in de vernieuwing mee te gaan en haar rol en positie als volksvertegenwoordiging te versterken. Wij gaan daarover met de raad in gesprek. De door ons nagestreefde bestuursstijl kan alleen vorm krijgen als aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Alle geledingen binnen de gemeente (raad, college, management en medewerkers) moeten zich ervan bewust zijn dat een andere bestuursstijl leidt tot andere rollen en posities en tot een andere manier van besluitvorming en werken. Het al gestarte leertraject ‘naar een andere verhouding tussen burger en bestuur’ wordt geïntensiveerd. Gezamenlijk op zoek zijn naar zo’n nieuwe verhouding betekent dat we niet bang moeten zijn om af en toe fouten te maken, ze toe te geven en ervan te leren. Een tweede voorwaarde is dat de manier van communiceren van de gemeente zal veranderen. Laagdrempelig, gericht op alle betrokkenen bij een onderwerp, gebruik makend van digitale mogelijkheden, maar bovenal zichtbaar in houding en gedrag van wie namens de gemeente optreedt. Dat medewerkers midden in wijken en dorpen staan is daarbij vanzelfsprekend. Tenslotte moeten we medewerkers die in samenspraak met betrokkenen activiteiten ondernemen ruimte geven. Dat vraagt om een andere manier van aansturen, maar ook om deels nieuwe competenties van medewerkers. De verdere ontwikkeling van medewerkers en organisatie wordt daarop afgestemd.
6
De sociale agenda
Wij beschouwen de decentralisaties als een zo belangrijk onderwerp dat het uitstijgt boven de ‘normale’ politiek-bestuurlijke verhoudingen: raad en college trekken hier zo veel mogelijk samen op. Daarom stellen wij de raad voor uit hun midden een ‘klankbordgroep’ van leden met achtergrond en kennis op dit terrein te benoemen die samenwerken met de portefeuillehouder. De uitgangspunten voor het vormgeven van de decentralisaties op het sociale domein, zoals die zijn verwoord in het visiedocument ‘De kracht van Coevorden’ worden door ons overgenomen: gebiedsgericht werken, een integrale aanpak, inwoners krijgen zo veel mogelijk te maken met één aanspreekpunt, accent op preventie, een vangnet voor wie niet in staat is om zijn eigen leefsituatie vorm te geven en wederkerigheid. Na de decentralisaties wordt de sociale agenda uitgevoerd binnen de financiële kaders van die decentralisaties. Uit het onlangs gepubliceerde onderzoek van het Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten (KING) blijkt dat Coevorden een van de gemeenten is met de grootste opgave in de decentralisaties. Dat wordt veroorzaakt door een cumulatie van factoren als demografische ontwikkelingen, sociaaleconomische structuur en financiële positie. Dat doet een extra beroep op ons innovatief vermogen om slimme oplossingen te vinden. Daarnaast spannen wij ons in om, vanwege die bijzondere positie, compensatie te krijgen van het Rijk.
8
Gebiedsgericht werken
Met betrekking tot gebiedsgericht werken zien wij grote kansen om dat uitgangspunt ook te gebruiken op andere beleidsterreinen dan de sociale agenda. Dat maatregelen vorm krijgen met de specifieke omstandigheden in het betreffende gebied als basis, maakt het tegelijkertijd mogelijk voor de inwoners om die vormgeving te beïnvloeden. Het overleg met de wijken en dorpen wordt aangepast en afgestemd op het gebiedsgericht werken. Tegelijkertijd blijft dat steeds per onderwerp en geografische schaal wordt gekeken naar met wie waarover wordt gesproken. Wij willen onderzoeken of, en zo ja op welke manier, bepaalde onderdelen van de dienstverlening van de gemeente op gebiedsniveau kunnen worden aangeboden. Randvoorwaarde is wel dat daardoor geen hogere kosten mogen ontstaan. Om de contacten tussen de gebieden en het college optimaal te houden, wordt elk gebied toegewezen aan een collegelid om als eerste aanspreekpunt te fungeren. Wij gaan met de raad in gesprek om iets dergelijks ook binnen de raad te organiseren.
10
Economie en werk
Het hebben van een inkomen uit werk is een belangrijke voorwaarde voor deelname aan de samenleving. Met de door ons voorgestane bestuursstijl willen wij aansluiten op wat in de samenleving gebeurt. Daarom is maximale bevordering van werkgelegenheid in het belang van zowel inwoners als gemeente en daarom een belangrijke doelstelling. Die werkgelegenheid kan bestaan uit banen, maar ook uit het werken als zzp’er of het oprichten van nieuwe kleine bedrijven. Dit wordt ondersteund en gefaciliteerd. De gemeente als werkgever moet op een aantal terreinen een voorbeeldfunctie vervullen, bijvoorbeeld op het gebied van het aanbieden van stageplaatsen en het inschakelen van mensen met een arbeidshandicap. Ook kan inkoop- en aanbestedingsbeleid als instrument worden gebruikt voor het versterken van de lokale en regionale economie. De economische aantrekkingskracht en het vestigingsklimaat van een regio zijn van wezenlijk belang voor een gemeente. Juist vanwege de effecten ervan op allerlei andere terreinen. Beiden zorgen niet alleen voor werkgelegenheid: zij hebben ook effect op het woon- en leefklimaat in de gemeente, de vraag naar woningen, de behoefte aan voorzieningen als onderwijs en de infrastructuur. De ambitie van Coevorden is tweeledig. Wij kunnen ons onderscheiden als industriële en logistieke schakelfunctie tussen de zeehavens en het Europese achterland. Om deze ambitie te ondersteunen, moeten we een goede verbinding leggen met het lokale en regionale bedrijfsleven en de onderwijsinstellingen. Het onderwijs moet in staat zijn om deze ambitie te kunnen ondersteunen met hun aanbod. De gemeente Coevorden profiteert in dat opzicht van de grensoverschrijdende samenwerking met de Duitse partners en de gunstige spoor-, weg- en waterverbindingen. De nadruk op internationale logistiek biedt de lokale economie in Coevorden veel kansen en kan inmiddels rekenen op erkenning van de Europese Unie, Duitsland, deelstaat Niedersachsen en de provincie Drenthe. Dat geeft mogelijkheden als het gaat om het kunnen profiteren van hulp- en subsidieprogramma’s van de rijksoverheid en Europa. We zetten ons daar volop voor in. Een tweede pijler is de toeristische sector. Wij zien dat de sector een aantal grote en sterke bedrijven kent, die vooral profiteren van de unieke uitstraling en beleving van het platteland, maar ook veel indirecte werkgelegenheid genereert in kleinere bedrijven. Vooral in de dorpen. Wij gaan samen met de ondernemers op zoek naar mogelijkheden om de aantrekkelijkheid en bekendheid van onze gemeente verder te versterken. Ten aanzien van beide sectoren geldt dat de gemeente Coevorden baat heeft bij een regionale oriëntatie, die extra kansen geeft. Vooral het midden- en kleinbedrijf, motor van de werkgelegenheid, kan daarvan profiteren. Zowel voor een goed vestigingsklimaat als voor de toeristische positie van onze gemeente is de aantrekkingskracht van de stad Coevorden van belang. Dat betekent dat we bij ontwikkelingen in het centrum van Coevorden rekening blijven houden met de geformuleerde wensbeelden. De concentratie van een aantal voorzieningen in Coevorden blijft. Ze dragen in combinatie met elkaar positief bij aan het vestigingsklimaat en aan de aantrekkingskracht voor toeristen. Ook bij de ontwikkelingen in de stad Coevorden en het centrum daarvan zoeken wij de verbinding met de plaatselijke samenleving; we doen het niet alleen. Bij het bevorderen van de werkgelegenheid blijven wij nauw samenwerken met onze Duitse buren. Zowel gezamenlijke initiatieven als grensoverschrijdend werken zijn onderwerp van die samenwerking.
12
Onderwijs
De wettelijke taak van de gemeente op het terrein van onderwijs is beperkt. Toch hebben we belang bij een goede aansluiting van onderwijs op de uitvoering van dit collegeakkoord. Om te beginnen heeft het onderwijs een algemeen vormende en daarmee een maatschappelijke functie. Onderwijs levert een grote bijdrage aan de ontplooiing en sociaal-emotionele ontwikkeling van kind tot jongvolwassene, zodat zij worden voorbereid op deelname aan de samenleving. Wij willen de verbinding tussen onderwijs en economie versterken, met als doel het onderwijs aan te laten sluiten bij de behoefte van de huidige lokale en regionale economie. Ook geeft het onderwijs vorm aan de toekomstige economische structuur. Ook vanuit de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor een samenhangend jeugdbeleid is het onderwijs een belangrijke partner. Als jeugdigen om wat voor reden dan ook niet mee kunnen komen, vindt de signalering veelal in de onderwijsinstellingen plaats. Waar dergelijke knelpunten ontstaan, pakken wij in samenwerking met het onderwijs en andere maatschappelijke partners de uitvoering op. We stimuleren kleine scholen om door samenwerking de levensvatbaarheid te vergroten en de kwaliteit van het onderwijs op peil te houden. Daarbij wordt de identiteit waar wenselijk behouden. De klassieke verantwoordelijkheid van de gemeente als toezichthouder verschuift naar die van verbinder: het organiseren van nieuwe verbindingen tussen onderwijsinstellingen, het bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen. Als voorbeeld noemen we het ondersteunen van initiatieven op weg naar integrale kindcentra.
14
Ruimtelijke ontwikkelingen
Met krimp als gegeven is de ruimtelijke ontwikkeling vooral gericht op verbetering van woon- en werkklimaat. Bovendien moeten de ruimtelijke ontwikkelingen dit collegeakkoord ondersteunen. De mogelijkheden voor woon-werk combinaties voor zzp’ers en kleine bedrijven moeten aansluiten bij de vraag, ook als die vraag groter is dan verwacht. Regelgeving en procedures worden zo ingericht dat ze zo weinig mogelijk onnodige obstakels vormen bij de realisering van bouwplannen. De positie van de welstandscommissie wordt heroverwogen. De mogelijkheden om in de dorpen en kernen losse vrijliggende kavels binnen de bebouwde kom te bebouwen, worden verruimd. Spelregels waaronder dat gebeurt, worden nader vastgesteld. Binnen de ruimtelijke ontwikkelingen wordt voldoende ruimte geboden om de kwaliteit van recreatieterreinen te verbeteren, ook als voor die gewenste kwaliteit uitbreiding nodig is. Ook de bijzondere positie van de agrarische sector blijft binnen het ruimtelijk beleid herkenbaar aanwezig. De zoekgebieden van windmolens zijn in de structuurvisie vastgelegd. Om negatieve effecten voor omwonenden zoveel mogelijk te beperken, worden vergunningen verleend op basis van best available techniques (best beschikbare technieken).
16
Financiële positie en bezuinigingen
De financiële positie van de gemeente staat onder zware druk en noodzaakt tot het oplossen van een tekort van structureel 6 miljoen euro per jaar in 2018. Ons financiële beleid is niet alleen gericht op het oplossen van dit tekort, maar moet leiden tot een structurele verbetering van de financiële positie van Coevorden. Eventuele meevallers leiden niet tot minder bezuinigingen, maar worden toegevoegd aan de algemene reserves. Ons beleid is gericht op een gezond weerstandsvermogen en het creëren van ruimte voor nieuw beleid. Om dat te kunnen bereiken, moet echter eerst door de zure appel van bezuinigingen heen worden gebeten. Op basis van het document ‘Samen grenzen verleggen’, maar met toevoeging van de recreatieve sector als belangrijke economische motor, willen wij in 2015 een bezuiniging van 3,7 miljoen euro hebben gerealiseerd. Daarmee verschaffen wij ons tijd om op basis van dat document voorstellen te doen voor het resterende bedrag. Om in 2015 al bezuinigingen te realiseren, moeten uiterlijk bij de indiening van de begroting voor dat jaar concrete maatregelen bekend zijn. Bij de perspectiefnota die eind juni in de raad wordt behandeld, moeten echter al richtinggevende voorstellen en opbrengsten worden aangegeven. De tijdsdruk is dus groot. Concrete uitvoeringsmaatregelen formuleren wij pas nadat wij daar met alle betrokkenen over hebben gesproken. Het zoeken naar bezuinigingen is immers in onze ogen een gezamenlijke verantwoordelijkheid. We richten ons voor de in 2015 te realiseren bezuinigingen vooral, maar niet uitsluitend, op die gebieden waar de meeste vrije beleidsruimte aanwezig is: openbare ruimte / grijs en groen, cultuur, sport en recreatie en welzijnsvoorzieningen. Bij de gesprekken die wij met de inwoners, verenigingen en instellingen aangaan, is het uitgangspunt dat we in eerste instantie de volledige mogelijkheden op bezuinigingen benutten. Als blijkt dat we dan meer bezuinigingen in kunnen boeken dan noodzakelijk, gaan wij in gesprek om te kijken welke werkzaamheden en maatregelen het meest bijdragen aan de geformuleerde doelstellingen. Hiervoor worden spelregels opgesteld. Wij willen niet alleen praten over afbraak, maar ook over opbouw. Investeringen waarvoor nog geen onomkeerbare verplichtingen zijn aangegaan, worden heroverwogen. Met betrekking tot de inkomstenkant gaan wij ervan uit dat de totale gemeentelijke lastendruk voor onze inwoners en bedrijven met maximaal 2 procent per jaar boven de inflatie stijgt. Bij het dalen van lasten voor de afvalverwerking wordt vrijkomende ruimte voor zover nodig gebruikt om de onroerendezaakbelasting (OZB) te verhogen. Om extra inkomsten te genereren behoort tariefdifferentiatie tot de mogelijkheden.
18
Collegevorming
In het nieuwe college nemen drie wethouders zitting. Deze zijn afkomstig van BBC 2014, CDA en PvdA.
20
Tenslotte
In dit akkoord zijn de hoofdlijnen geschetst voor de bestuursperiode 2014-2018. Daarmee zijn lang niet alle vragen en uitdagingen van een antwoord dan wel oplossing voorzien. Dat kan ook niet: waar wij de inwoners van deze gemeente een reële rol in besluitvorming en uitvoering willen geven, is ruimte om ideeën te kunnen ontwikkelen noodzakelijk. Juist in het benutten van die ruimte wordt de verbindende kracht van Coevorden zichtbaar! Coevorden, 4 april 2014
22
