De verantwoorde keet
Hof van Twente, oktober 2009
1
Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Keten en hokken: een nadere beschouwing 2.1 Wat zijn keten en hokken? 2.2 Zijn keten en hokken iets van ‘de laatste tijd’? 2.3 Positieve functie keten en hokken 2.3.1 Een vertrouwde omgeving 2.3.2 Bevorderlijk voor de sociale samenhang 2.3.3 voorkomt rondhanggedrag 2.4 Negatieve keerzijde van keten en hokken 2.4.1 Toename aantal bezoekers 2.4.2 Onveilige situaties 2.4.3 Jongere leeftijdsgroep 2.4.4 Commercieel karakter 3. De Hofse situatie 3.1 Samenstelling werkgroep en doelstelling 3.2 Juridisch kader 3.3 Categorieën & locaties 3.4 Conclusie 3.5 Aanpak
3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 5 5 6 6 7
Bijlagen: 1) Onderzoek GGD d.d. juni 2009 2) Samenwerkingsovereenkomst aanpak illegale boerderijfeesten 3) Actieplan Alcoholmatiging Hof van Twente
2
De verantwoorde keet Hof van Twente 1 Inleiding Op 30 september 2008 heeft het college besloten deel te nemen aan de regionale pilot hokken en keten van het project : Happy Fris”. Deze regionale werkgroep heeft een handreiking gemaakt waarin stap voor stap wordt uiteengezet hoe gemeenten kunnen komen tot verantwoorde keten. Uitgangspunt is de preventie inzake alcoholgebruik en de veiligheid van de bezoekers. Aanleiding voor de roep naar meer preventieve maatregelen tegen alcoholgebruik onder jongeren in keten, kan worden gevonden in een aantal onderzoeken1. In onderstaande zal een nadere beschouwing volgen wat betreft de keten in Hof van Twente, de verschillende verschijningsvormen, de indeling van de aangetroffen en bezochte keten in een drietal categorieën alsmede de aanpak van de gemeente. 2
Nadere beschouwing keten
2.1 Wat zijn keten en hokken? Hokken, schuurtjes, caravans, schaftketen en kassen vormen in tientallen plattelandsgemeenten in Nederland een ontmoetingsplek voor veelal jongeren. Deze jeugdonderkomens kunnen op openbare of op particuliere grond staan. Een belangrijk kenmerk van keten en hokken is dat zij door jongeren zelf worden beheerd. 2.2 Zijn keten en hokken iets van ‘de laatste tijd?’ Keten zijn geen nieuw verschijnsel en ook niet specifiek voor deze tijd. Ook de ouders van de jongeren kenden al ontmoetingsplekken die vergelijkbaar zijn met de huidige keten. 2.3 Positieve functie keten en hokken Keten hebben onmiskenbaar positieve functies: ze vormen een belangrijke plek waar jongeren elkaar ontmoeten. 2.3.1. Een vertrouwde omgeving Keten bieden jongeren dichtbij huis een vertrouwde plek in een complexe samenleving. Ouders zijn dikwijls blij dat hun kind niet al te ver van huis een deel van zijn/haar vrije tijd met bekenden kan doorbrengen. 2.3.2 Bevorderlijk voor de sociale samenhang Keten bieden een ontmoetingsplek aan jongeren die binnen eenzelfde kern of gemeente wonen. Op het platteland ontmoeten jongeren elkaar regelmatig in keten. Ze nemen een belangrijke plaats in het uitgaansleven. Jongeren komen er om samen te praten, plezier te maken en activiteiten te ondernemen, maar ook om alcohol te gebruiken. Vriendschapsbanden en groepsbinding kunnen door het keetbezoek versterken. Keten hebben een belangrijke sociale functie. 2.3.3 Voorkomt rondhanggedrag Van de Twentse jongeren bezoekt circa 30% wel eens een keet . Keten vormen dus voor een grote groep jongeren een aantrekkelijke vorm van vrijetijdsbesteding. De keet voorkomt daarmee (een deel van het) rondhanggedrag in de openbare ruimte.
1
GGD Regio Twente Emovo d.d. juni 2009 & Jeugd- en Onderwijsmonitor 2008-2009, d.d. april 2009
3
2.4 Negatieve keerzijde van keten en hokken Keten kennen echter ook een andere kant: er is een aantal ontwikkelingen die zorgen baart. 2.4.1 Toename aantal bezoekers Duidelijk veranderd ten opzichte van een decennium geleden zijn de bezoekersaantallen. Voorheen was het vooral de directe vriendengroep, die binnen een keet bijeen kwam. In meerderheid gaat het nog steeds om dit type keten, maar tegenwoordig zijn er ook keten met een veel opener karakter die af en toe wel zo’n 60-80 bezoekers binnen de poort hebben. In het volgende hoofdstuk zal duidelijk worden dat Hof van Twente dit soort keten niet kent. 2.4.2 Onveilige situaties Keten zijn regelmatig niet toegerust op het (grote) aantal bezoekers. Dit leidt er toe dat zich teveel jongeren in een te kleine ruimte bevinden. Dit op zich levert al brandgevaarlijke situaties op. De onveiligheid wordt nog eens vergroot door onvoldoende preventieve maatregelen zoals de aanwezigheid van blusmiddelen, een vluchtplan en vluchtwegen. In Hof van Twente zijn geen keten aangetroffen waar meer dan 15 personen bijeen komen. Alle keten zijn voorzien van een brandveiligheidspakket. 2.4.3 Jongere leeftijdsgroep Wat de leeftijd betreft is er in de loop van de tijd een duidelijke ‘verjonging’ opgetreden. Er zijn keten waar 14-16 jarigen oververtegenwoordigd zijn. Het samenkomen op zich is geen probleem. Wat echter wel zorgen baart is het alcoholgebruik door deze groep. Verderop in dit beleidsdocument wordt uiteengezet dat de leeftijdsgroepen in de Hofse keten veelal bestaan uit jongeren die minimaal 16 zijn. Verder is gebleken dat de leeftijdsgroep bij de helft van de bezochte keten bestaat uit 18-plussers. 2.4.4 Toename alcoholgebruik In zijn algemeenheid is het alcoholgebruik door jeugdigen de laatste jaren flink toegenomen. Dit is ook te zien bij de keten. Uit diverse onderzoeken blijkt dat in keten door jongeren vaak veel alcohol gedronken wordt, ook door jongeren die nog geen 16 jaar zijn. Naast bier wordt er ook met regelmaat sterke drank geschonken. Minstens zo zorgwekkend is de houding van ouders: uit de GGD gezondheidsonderzoeken onder jongeren blijkt dat ruim 80% van de jongeren thuis niet aangesproken worden op het alcoholgebruik en er vindt dus vanuit de ouders nauwelijks correctie plaats op dit gedrag. De afgelopen jaren is door nieuw wetenschappelijk onderzoek bewezen dat alcoholgebruik op jeugdige leeftijd zeer schadelijk is. 2.4.5 Commercieel karakter Er zijn keten die een open karakter hebben, waar veel bezoekers zijn en waar betaald wordt voor de drank. De prijzen zijn zodanig dat er door de eigenaren winst wordt gemaakt. Die winst wordt naar alle waarschijnlijkheid niet alleen gebruikt om in de keet te investeren. Hier is overduidelijk sprake van strijdigheid met de Drank en Horecawet. In Hof van Twente is van dergelijke commerciële keten niet gebleken. Hieronder volgt een beschouwing van de situatie in Hof van Twente. 3
De Hofse situatie
Hof van Twente heeft, in het kader van integrale veiligheid en alcoholmatigingsbeleid en om uitvoering te geven aan de regionale handreiking, ervoor gekozen om de keten in haar gemeente te inventariseren en ze vervolgens te bezoeken. Hierdoor kan gericht beleid worden ontwikkeld met als doel alcoholpreventie. De inventarisatie is gebeurd op basis van gegevens van de politie, de gemeentelijke afdeling Vergunning en Handhaving en het jongerenwerk.
4
3.1 Samenstelling werkgroep en doelstelling De werkgroep die de bezoeken heeft voorbereid heeft bestaan uit een jeugdagent, een wijkagent, een horeca-agent, twee medewerkers van de afdeling Vergunning en Handhaving, een jongerenwerker van Scala Welzijn, de beleidsmedewerker jeugd, de coördinator gebiedsgericht werken en de beleidsmedewerker integrale veiligheid. De ketenbezoeken zijn uitgevoerd door de politie, het jongerenwerk en de medewerkers Jeugd en Integrale Veiligheid van de gemeente gezamenlijk. Gedurende een aantal weekenden in februari, maart en april 2009 zijn de keten bezocht op zowel de vrijdag als de zaterdagavonden. De bezoeken hadden primair tot doel inzicht te krijgen in het type bezoeker en het alcoholgebruik. Om de bezochte keten alvast veilig(er) te maken hebben de bezoekende werkgroepleden elke keet een brandblusser, een blusdeken, een rookmelder en een koolmonoxidemelder gegeven. De reacties van de keeteigenaren en/of de bezoekers waren erg positief. De sfeer tijdens de bezoeken is open en prettig geweest. Voordat op de inhoud wordt ingegaan, zij opgemerkt dat het realistisch is ervan uit te gaan dat niet alle keten in beeld zijn. Verder is het goed te realiseren dat de huidige inventarisatie en bezoekresultaten niet statisch van aard zijn. De keten komen en verdwijnen weer. Toch zal in onderstaande de bezochte keten worden beschreven om inzicht te geven in de situatie in Hof van Twente in het voorjaar van 2009 en welk maatwerkbeleid de gemeente voert. Verder zij opgemerkt dat dit ketenonderzoek en de aanpak van de gemeente daaromtrent, los staat van de aanpak van de gemeente samen met politie waar het gaat om de illegale boerderijfeesten met piratenzenders. Daarvoor wordt verwezen naar de Samenwerkingsovereenkomst tussen gemeente en politie met betrekking tot illegale boerderijfeesten in de gemeente Hof van Twente2. 3.2 Juridisch kader De keten kunnen in aanraking komen met verschillende juridische bepalingen. Zo kan er sprake zijn van commerciële verkoop van alcohol, waarbij de Drank- en Horecawet leidend is. Verder kan sprake zijn van strijd met het Besluit Brandveilig gebruik bouwwerken wat betreft brandveiligheidseisen. In sommige gevallen zou sprake kunnen zijn van strijd met het bestemmingsplan ofwel van een keet die is gebouwd zonder bouwvergunning. Zoals al eerder aangegeven, hebben de ketenbezoeken en dit beleid voornamelijk alcoholpreventie tot doel. In onderstaande een nadere beschouwing. Drank- en Horecawet Hoofddoelstelling van de Drank- en Horecawet is de preventie van gezondheidsrisico’s en maatschappelijke problemen. Er zijn keten die onder de Drank- en Horecawet vallen: waar alcoholhoudende dranken worden verkocht (tegen betaling wordt verstrekt) is een vergunning nodig volgens de Dranken Horecawet. De belangrijke artikelen in dit verband zijn artikel 1 waarin verstrekking van alcohol voor gebruik ter plaatse, anders dan om niet, geregeld wordt, artikel 3 waarin de vergunningsplicht staat, artikel 20 waarin de leeftijdsbepalingen zijn opgenomen en artikel 25 waarin aan de orde is of er sprake is van een ruimte die voor publiek open gehouden wordt en waar alcohol aanwezig. is. Keten die niet voldoen aan de wettelijke eisen, zijn ongewenst en moeten daarom worden verwijderd (dwangsom of bestuursdwang). De Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) kan een bestuurlijke boete opleggen aan de keeteigenaar. Het gemeentebestuur kan overgaan tot sluiting of het verwijderen van bezoekers. Dit uiteraard alleen bij strijd met de Drank –en Horecawet. Daarvan is tijdens de bezoeken niet gebleken.
2
Zie bijlage
5
Een systeem van niet bedrijfsmatig gezamenlijk inkopen en consumeren, waarbij de kosten onderling door de vaste groep worden gedeeld, is naar onze mening denkbaar en niet in strijd met de Drank- en Horecawet. Dit systeem is aangetroffen in Hof van Twente. 3.3 Categorieën & locaties Keten kunnen verschillende vormen aannemen: 1. Huiskamerkeet: niet bedrijfsmatig, er wordt gratis vertrekt of bezoekers nemen hun eigen drankjes mee, is niet voor publiek geopend en heeft geen permanent karakter. Dit is de kleinschalige keet, waar toezicht mogelijk is en veiligheid gewaarborgd kan worden. Deze keet is niet strijdig met de Drank- en Horecawet. 2. Buurtkeet: niet bedrijfsmatig, er wordt wel anders dan om niet geschonken, is soms voor publiek uit de omgeving geopend en heeft soms een naar permanentie neigend karakter. De buurtkeet komt het meeste voor en lijkt een alternatief voor een buurthuis of jeugdhonk. 3. Commerciële of luxe keet: (bijna) bedrijfsmatig van opzet, er wordt anders dan om niet verstrekt, is voor publiek geopend en heeft waarschijnlijk een permanent karakter. De commerciële keet lijkt dan ook het meeste op een illegale kroeg. Om een goed oordeel te kunnen geven over de indeling van de Hofse keten in één van deze drie categorieën, is het noodzakelijk inzicht te krijgen in het functioneren van de keet: aantal en de samenstelling van bezoekers, veiligheid en drankgebruik. Om dit inzichtelijk te krijgen hebben de werkgroepleden een checklist opgesteld en steeds ingevuld na afloop van de bezoeken. In Hof van Twente zijn op dit moment 18 keten bekend. 12 van deze keten zijn daadwerkelijk open aangetroffen en bezocht. De checklist is ingevuld bij deze 12 keten. De overige 6 waren steeds op de verschillende bezoekmomenten dicht. Dit geeft reeds aan dat die 6 keten niet een karakter hebben van illegale kroeg. Een samenvatting van de bezoeken en de uitkomsten, volgt in onderstaande. 3.4 Conclusie Na het bezoeken van de keten kan worden opgemerkt dat er geen buitensporigheden zijn aangetroffen. Voorts kan worden geconcludeerd dat de bezochte keten in Hof van Twente veelal kunnen worden aangemerkt als een huiskamerkeet en dat derhalve geen één keet strijdig is met de Drank- en Horecawet, nu van illegale drankverkoop geen sprake is. De dranken in de keten worden ‘om niet’ geconsumeerd, nu is gebleken dat de drankjes gezamenlijk worden ingekocht of tegen een vrije gift worden genuttigd. Opvallend is dat 9 van de 12 bezochte keten in Markelo zijn gesitueerd en waarvan er 1 in het Markelose centrum is gelegen. Voorts zijn twee bezochte keten gelegen in Goor, beiden in een woonwijk. Eén (bij ons bekende en bezochte ) keet is gelegen in Bentelo. De keten gelegen in de woonwijk hebben tot nu toe niet geleid tot klachten over overlast bij gemeente en politie. Dit zelfde geldt voor de keten in het buitengebied. Van de 12 keten zijn 6 keten waar de bezoekersamenstelling bestaat uit 16-18 jarigen. Alcoholpreventie activiteiten zullen voornamelijk op deze keten worden gericht. De overige keten kennen een ouder publiek. Van de 12 keten zijn er 9 keten in een schuurvorm, 1 keet is een oude schaftkeet en 2 keten zijn aangetroffen in de vorm van oude stacaravans. De keten worden bezocht door vriendengroepen en zijn niet voor het openbare publiek toegankelijk. Wat betreft de aanwezigheid van toezicht door ouders of grootouders op het alcoholgebruik en ten aanzien van het voorkomen van overlast, kan worden geconcludeerd dat daarvan sprake is bij alle keten waar jongeren samenkomen. De mate van toezicht verschilt wel. Van heel intensief tot af en toe. 6
Nu de gemeente de keten heeft bezocht en heeft geconstateerd dat de problematiek op het gebied alcohol en overlast erg meevalt en onze keten reeds behoorlijk verantwoord zijn, ziet de gemeente geen reden om op die gronden op te treden tegen deze keten. Komt bij dat bij de politie geen klachten bekend zijn omtrent overlast. Wel is een maatwerkaanpak gewenst met als doel alcoholpreventie, (brand)veiligheid en waar nodig optreden op grond van de Woningwet. Terzake volgt hieronder een aanzet. 3.5 Aanpak Handhaving Drank- en Horecawet Het is van belang dat het huidige ketengebruik niet in strijd komt met deze wetgeving. Dit betekent ten aanzien van het ketengebruik het volgende : 1. Geen winstoogmerk. Er mag geen alcoholhoudende drank “anders dan om niet” worden verstrekt zonder drank -en horecavergunning. Het betalen voor een consumptie door de keetbezoekers is niet toegestaan en er mag geen winst worden gemaakt (geen commerciële bedrijfsvoering). Niemand verdient geld aan de keet, de jongeren niet en ook de eigenaar niet; 2. De keet mag geen ruimte zijn die voor publiek openbaar wordt gehouden terwijl er alcohol aanwezig is en de groep cq de keet dient een besloten karakter te hebben. De politie zal hierin een signalerende functie vervullen, zoals dat tot op heden ook gebeurt. Alcoholpreventie De afdeling Welzijn en Onderwijs van de gemeente zal, in het kader van het Actieplan alcoholmatiging Hof van Twente3, de komende tijd in contact treden met de eigenaren en gebruikers van de keten om voorlichting te geven over alcoholgebruik bij jongeren. Het daarbij om de keten waar de bezoekers in de leeftijd 16-18 zijn. De ouders zullen daarbij zeker betrokken worden aangezien zij toezicht houden en verantwoordelijk zijn voor het welzijn van hun kinderen. Overig optreden Openbare dronkenschap na keetgebruik wordt niet getolereerd. Bij herhaalde overlast wordt de eigenaar van de keet hierop aangesproken door de politie. De eigenaar van het perceel waarop de keet zich bevindt kan, bij overmatig alcoholgebruik door de keetbezoeker(s), bij verkeersongevallen op civielrechtelijke gronden (onrechtmatige daad) aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen. Brandveiligheid De 12 bezochte keten hebben een brandveiligheidspakket van de gemeente ontvangen. De keet dient te voldoen aan de eisen als gesteld in hoofdstuk 2 van het Besluit brandveilig gebruik bouwwerken. Indien de keeteigenaar brandveiligheidsadvies wenst, kan in contact worden getreden met de gemeentelijke brandweer. Woningwet & planologie De gemeente geeft geen prioriteit aan handhaving van deze wetten, gelet op het feit dat de keten worden beschouwd als sociale ontmoetingsplaatsen, die behouden dienen te blijven. De gemeente sluit hierbij aan bij de meerderheidsmening van haar burgers, blijkend uit het Hofpanel in september 2008. Echter, wanneer een verzoek wordt gedaan om handhaving, zal de gemeente (indien sprake van een strijdige keet) in beginsel gehouden zijn op te treden. Toekomstig contact De politie en het jongerenwerk zullen in contact blijven met de bezoekers van de keten en eventuele nieuwe keten bezoeken en hen inlichten over dit beleid. 3
Zie bijlage
7
