De uitgangspunten van bio Wegwijs in de termen en hun verklaringen: biologisch, ecologisch, bio-dynamisch

VRAAG 1. WAT IS BIO EIGENLIJK?

• De uitgangspunten van bio • Wegwijs in de termen en hun verklaringen: biologisch, ecologisch, bio-dynamisch...

UITGANGSPUNTEN VAN BIO

Kwaliteitsvoeding bieden op een natuurlijke wijze met respect voor mens, dier, plant en milieu. Dat is het uitgangspunt van bio. Het is een landbouwmethode die veel aandacht besteedt aan de natuurlijke kringloop in alle verschillende aspecten van voedselproductie. Bij de boer staan bodemvruchtbaarheid en milieu centraal. Een ruime vruchtwisseling, het gebruik van groenbemesters en organische bemesting zijn typische kenmerken. In de veeteelt ligt de nadruk op dierenwelzijn, preventieve gezondheidszorg en biologisch geteeld veevoeder. Dit betekent tegelijk dat de bioboer geen gebruik maakt van enkele gebruikelijke technieken in de gangbare landbouw. In bio zijn dan ook expliciet verboden: • het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen zoals bijvoorbeeld herbiciden • het gebruik van kunstmest • het gebruik van chemische toevoegingen in veevoeder, en van groeistimulatoren en hormonen • het gebruik van ggo’s (genetisch gemanipuleerde organismen). BIO OF ECO, ORGANISCH OF NATUURLIJK?

Biologisch, ecologisch, organisch, natuurlijk: één pot verantwoord nat? Niet voor voedingsmiddelen! De termen biologisch, ecologisch en organisch én de afkortingen bio, eco zijn in België wettelijk beschermd voor alle dierlijke en plantaardige voeding. Zowel op het etiket of de verpakking van een product als bij bepaalde gerechten op een menukaart in een restaurant. De woorden hoeve-, streek- of natuurlijk product zeggen niets over bio. Dit zijn termen zonder duidelijke wettelijke betekenis. Daardoor ontstaat er geregeld verwarring met bio. Een hoevekip is daarom nog niet bio, natuurvlees of hormonenvrij vlees is niet hetzelfde als biologisch vlees. Let dus goed op! 4 - Wat is bio?

Mechanische onkruidbestrijding op een biologische boerderij. De wieders liggen op een wiedeg, die door een tractor wordt getrokken.

ECOLOGISCH OF BIOLOGISCH?

Voor de wet is ecologisch dus hetzelfde als biologisch. In België vind je op biologische voedingsmiddelen echter de termen biologisch en bio. Ecologisch of eco komt bijna niet voor. Los van deze wettelijke bescherming, is de betekenis van ecologisch in de praktijk vaak ruimer dan die van biologisch. Zo houdt ecologische landbouw rekening met alle factoren die meespelen in de ecologie: relaties tussen planten onderling en tussen plant en dier, maar ook tussen mens en omgeving en de gevolgen daarvan op de maatschappij. Aspecten als de verpakking, de arbeidsomstandigheden en het energieverbruik krijgen in deze ecologische betekenis ook een plek. Dat terwijl de term ‘biologische landbouw’ vooral doelt op de teelttechnische maatregelen van voedselproductie. Vandaar dat appelen die per vliegtuig zijn aangevoerd uit Nieuw-Zeeland best bio kunnen zijn, maar helemaal niet ecologisch in die ruime betekenis. Daarvoor hebben ze te veel energie geëist. Wat is bio? - 5

Wie ecologisch eet, eet seizoensgebonden, inheemse groenten en weinig vlees. Maar met die bijkomende aspecten houden de wettelijk beschermde termen biologisch en ecologisch voor voeding dus geen rekening. Als consument kan je er wel voor kiezen. BIOLOGISCHE OF BIOLOGISCH-DYNAMISCHE LANDBOUW

De biologisch-dynamische landbouw diept de basisprincipes van de biolandbouw verder uit. Voor dierenwelzijn ligt de lat bijvoorbeeld nog een stuk hoger. Koehoorns en kippensnavels blijven intact. Biodynamische landbouw wil de natuurlijke kringloop nog beter sluiten door gemengde bedrijfsvoering. Als een bedrijf mest nodig heeft, dan zal het zelf de dieren kweken die mest leveren. De verschillende takken van landbouw en veeteelt komen er dus aan bod. Waar het bedrijf zelf de cirkel niet kan rondmaken, spreekt het af met andere biodynamische bedrijven uit de buurt. BIO + BIO = 2

Het kan zeker geen kwaad tot slot nog even een Babylonische spraakverwarring uit te roeien. De term biologisch heeft niet altijd te maken met bovenstaand principe van fundamenteel respect voor het leven. Denk maar aan biologische oorlogsvoering, die levende organismen inzet, zoals bacteriën en virussen, om mensenlevens te verwoesten. Of aan biotechnologie, een recente techniek die natuurlijk leven in het laboratorium manipuleert. Het is duidelijk dat respect voor de integriteit van elk levend organisme hierbij ver zoek is. Zo zie je maar dat bio en bio twee is.

6 - Wat is bio?

VRAAG 2. WAT IS HET BIO-ASSORTIMENT?

• Groenten en fruit • Brood • Vlees of vleesvervangers • Wijn • Bier

VARIATIE

Wie bio zegt, denkt meestal eerst aan groente en fruit. Maar ook alle andere voedingsmiddelen kunnen biologisch zijn: melk, vlees, vis, eieren… Al die bioproducten kunnen ook nog eens verwerkt zijn. Dus vind je ook biologisch brood, ijs, kaas, pizza’s, jam, vruchtensappen, koffie, bier,… Het assortiment wordt steeds ruimer. Een greep daaruit vind je in wat volgt. GROENTEN EN FRUIT

Fruit en groenten zijn de meest gekende producten die de biologische landbouw te bieden heeft. Een bioboer heeft zijn eigen, natuurlijke technieken om lekkere groenten en fruit te telen. Hij zal zoveel mogelijk externe input vermijden, zeker kunstmatige. Toegelaten meststoffen en bestrijdingsmiddelen zijn van natuurlijke oorsprong. En kunstmest of chemische pesticiden zijn dus helemaal not done. Om de vruchtbaarheid van de bodem te vergroten, doen bioboeren aan vruchtwisseling: plantenfamilies met eigen kenmerken en eigen (voedings)behoeften komen pas na jaren weer op hetzelfde perceel terecht. Zo raakt de bodem niet uitgeput. Zo krijgen ook plagen minder kans. Waar extra mest toch welkom is, gebruikt een bioboer compost, dierlijke mest of groenbemesters zoals klaver. Dierlijke mest komt het liefst van biologisch geteelde dieren. Als die niet voorradig is, mag de bioboer voorlopig nog mest van extensief gekweekte dieren gebruiken. Dat alles is gebonden aan strikte regels. Onkruidbestrijding kan mechanisch door wieden of door onkruid met een gasbrander te lijf te gaan. Ziekten en plagen houdt een bioboer onder controle door een aangehouden zorg voor bodem en plant. Preventief door vruchtwisseling, rassenkeuze en gepaste bemesting en als er dan toch problemen rijzen met natuurlijke middelen. Om insecten te bestrijden rekent de bioboer op natuurlijke vijanden zoals de sluipwesp of het lieveheersbeestje. Ook kleverige feromoonvallen met een lokstof schakelen insecten uit. 8 - Wat is het bio-assortiment?

Een biologisch brood herken je aan het ouweltje, dat mee gebakken wordt. Soms zit het onderaan.

BROOD

Het grote verschil tussen biologisch en gangbaar brood zit hem in de grondstof: het graan komt van de bioboer. Die grijpt niet naar chemische bestrijdingsmiddelen en selecteert zijn rassen niet alleen op basis van hun opbrengst, maar ook volgens hun natuurlijke weerstand tegen ziekten. Om schimmelschade te beperken, zaaien bioboeren hun graan ook dunner, zodat het na een regenbui sneller opdroogt. Biobakkers gebruiken zuurdesem of biologische gist om het deeg te laten rijzen. Als broodverbeteraar gebruiken ze biovet, melk, melkzuur, vitamine C en suikers. Gangbare bakkers doen het met minder natuurlijke producten: emulgatoren vergroten het broodvolume, kleurstoffen doen het brood beter ogen, anti-oxidanten en conserveermiddelen verlengen de houdbaarheid, aroma’s geven brood extra geur en smaak. Biobrood herken je aan een ouweltje, een dun wit deegplakje dat mee gebakken wordt met het brood, waarop het Biogarantie®label staat. Wat is het bio-assortiment? - 9

VLEES OF VLEESVERVANGERS

Al enkele jaren vind je een ruim assortiment biologisch vlees in de winkelrekken of bij biologische slagers. Maar wie biologisch eet, gaat na een tijdje meestal minder vlees eten. Dat is logisch, want veel vlees eten is sowieso niet gezond. Denk maar aan de nadelige gevolgen voor hart en bloedvaten. Eiwitten, ijzer en vitamine B12 zijn de voedingsstoffen die gezien worden als kenmerkend voor vlees. Maar ze zijn perfect terug te vinden in de meeste vleesvervangers. En van vleesvervangers is er een uitgebreid biologisch aanbod: bijvoorbeeld seitanburgers, sojagehakt of tofuworstjes. WIJN

In de biologische druiventeelt komen dezelfde kernwoorden terug als bij groente en fruit: de keuze voor schimmelresistente rassen, mechanische onkruidbestrijding, organische bemesting, geen chemische bestrijding. Voor het productieproces van biowijn zijn nog geen (Europese) wetten opgesteld. Vandaar dat biowijn voorlopig nog meestal wijn van druiven van biologische teelt heet.

QUORN: NIET BIO

Quorn® is een gedeponeerd merk. Het is een vleesvervanger van een recente generatie die niet natuurlijk te noemen is. Eigenlijk is dit het product van geavanceerde biotechnologie. De basis van Quorn is een eetbare schimmel die wordt gekweekt op een voedingsbodem van glucosesuiker, mineralen en vitaminen. De oogst wordt op smaak gebracht met kunstmatige smaakstoffen en glutamaat, en gebonden met eiwit van… kippeneieren. Quorn heeft dus niets te maken met bio. 10 - Wat is het bio-assortiment?

BIER

Mout, hop, suiker, kruiden en specerijen zijn de grondstoffen van bier, die allemaal biologisch moeten zijn als een bier zich bio wil noemen. Er zijn maar een paar uitzonderingen. Zo bestaat er voor lambiek nog geen overjaarse biologische hop en is er voor ginsengbier onvoldoende bioginseng. Bewaarmiddelen, kleurstoffen en schuimstabilisatoren zijn niet toegelaten in biobier. Omdat de ingrediënten bij bier nooit moeten worden vermeld op het etiket, kun je als consument deze verschilpunten met gangbaar bier nauwelijks zelf controleren. De algemene wetgeving schiet daar dus tekort, maar bio biedt je wel garanties. Het aanbod van biobier groeit met de dag. Natuurvoedingswinkels hebben een ruim assortiment, supermarkten bieden minstens een biologische pils aan. Voor cafés ligt de kwestie iets gevoeliger. Veel uitbaters zijn gebonden aan één brouwerij. En grotere cafés gebruiken tanks van duizend liter, die nog niet bestaan voor biobier. Natuurvoedingswinkels hebben een ruim assortiment biologische producten. Ook elders vind je ze: bij de boeren thuis of in supermarkten. Let op het Biogarantie®label.

Wat is het bio-assortiment? - 11

VRAAG 3. HOE ZIT HET MET DIERLIJKE PRODUCTEN IN BIO?

• Vlees • Melk • Zuivel • Eieren • Vis

VAN DE DIEREN

Naast vlees zijn er ook andere dierlijke producten. Denk maar aan eieren, melk, zuivel en vis. Hoe zit het daar met het biogehalte? BIOLOGISCHE VEETEELT

De biologische veehouderij hecht veel belang aan dierenwelzijn. Om hun gezondheid te garanderen, houdt een bioboer rekening met de levensomstandigheden van de dieren: binnen- en buitenruimtes voor vrije loop moeten een bepaalde omvang hebben. Bewegingsvrijheid, leven in groep, daglicht en welzijn zijn kernbegrippen. Couperen van staarten, castratie, afzagen van horens en snavelbranden doet een bioboer slechts uitzonderlijk en uitsluitend om de hygiëne of veiligheid van de dieren te garanderen. Ziektes voorkomen bioboeren door te kiezen voor sterke rassen en door een doorgedreven goede verzorging van de dieren. Diergeneesmiddelen worden nooit preventief gebruikt, dus nooit als het dier niet ziek is. Tachtig tot negentig procent van de gebruikte veevoeders zijn biologisch. Onafhankelijke organisaties controleren nauwgezet veetelers, verwerkers en verdelers van vlees en bioslagers. Hormonen, groeistimulatoren, preventieve antibiotica: niets daarvan dus in de bioveeteelt. Het aantal dieren dat op een biologisch bedrijf toegelaten is, is beperkt door de mest die ze produceren. Zo moet een veeboer per twee melkkoeien minimum een hectare landbouwgrond (weide, akkers…) hebben om de mest van deze koeien kwijt te raken. Als hij niet voldoende eigen grond heeft, moet de bioboer een contract afsluiten met andere gecontroleerde biobedrijven. Dit betekent meteen dat bio geen overbemesting kan veroorzaken en dat biologische veetelers nooit de normen van het Vlaams mestactieplan (MAP) overschrijden. Met bio zou een MAP dus overbodig zijn.

14 - Dierlijke producten in bio?

DE BIOVLEESETER

Wie voor bio kiest, kiest vaak voor minder vlees. Veel vlees eten heeft immers nogal wat nadelen voor je gezondheid. Denk maar aan de negatieve invloed voor hart en bloedvaten van het hoge gehalte verzadigd vet en cholesterol in vlees. En als je kiest voor bio, doe je dat ook voor je eigen gezondheid. Tegelijkertijd zou een lagere vleesconsumptie de gespannen wereldvoedselvoorziening verbeteren. Zo moet een boer om het vlees voor één hamburger te produceren, ongeveer evenveel graan voeren aan zijn dieren als een bakker nodig heeft voor drie broden. Het motto voor de consument van biovlees is duidelijk ‘minder, maar van betere kwaliteit’.

MELK

Hoezo biomelk? Is dan niet alle melk biologisch? Het is een vraag die wel vaker wordt gesteld. De bovenstaande toelichting over biologische veeteelt maakt een eind aan die illusie. Biomelk begint dus bij de koe: bij haar huisvesting, voeding en de ruimte die ze krijgt. Biokoeien lopen rond in een grote weide, kunstmest en pesticiden zijn er verboden. Daarom groeien er allerlei wilde planten, klaver, bloemen. Ze krijgen ook biologische granen als voeder. ZUIVEL

De biokaasboer gaat heel hygiënisch te werk. Bij de biologische kaasbereiding zijn immers geen chemische additieven zoals schimmelbestrijdende middelen toegelaten. De meeste biologische kazen worden gemaakt op basis van rauwe melk. Dat zorgt voor een licht verteerbaar product met een heel specifieke smaak. ‘Vegetarische’ kaas is niet gestremd met lebferment uit de koemaag, maar met een vegetarisch stremsel van bacteriën. Dierlijke producten in bio? - 15

Het biogamma is heel uitgebreid. Van smeuïge zachte kaas tot romige schimmelkazen en pittige sneetjeskaas. Of soorten met brandnetel, look of zeewier. De hoge kwaliteit en de smaak worden bepaald door de voeding die de biokoe, -geit of -schaap krijgt. Ook voor mensen die geen koemelk verdragen, is er een ruim assortiment. Bijvoorbeeld geitenkaas van het goudatype (‘harde’ kaas), geitenbrie, feta, geitenbuche en schapenkaas zoals roquefort of peccorino. Er is yoghurt, echte karnemelk en zachte plattekaas in zoete en hartige variëteiten. Smeerkaas zonder schadelijke smeltzouten, chocolademelk en fruityoghurtjes maken het biologische gamma compleet. En als kers op de taart: een biologisch ijsje of dito sorbet. EIEREN

Een verpakking met scharrelende kippen in een idyllisch landschap, klinkende benamingen als vrije-uitloopeieren en scharreleieren. De kippensector spaart geen moeite om je te doen geloven dat alle kippen een zalig leventje hebben. En toch zijn enkel bio-eieren echt bio. Kippen zijn bosvogels. Ze eten zowat alles, wentelen zich graag in stof, slapen het liefst op een tak of stok en zoeken een beschutte plaats om eieren te leggen. Een legbatterij waar de kippen op stalen roosters lopen, is dus voor hen een hel. Scharrelkippen hebben het iets beter dan hun industriële soortgenoten. Maar ook hier worden snavels systematisch gebrand. En de hennen hebben geen uitloop. Bij hennen ‘in vrije uitloop’ is dat wel het geval. Een ei is bio als de kip die dat ei gelegd heeft, op een biologische wijze gekweekt wordt. Biologische kippen krijgen een uitloop buiten en voldoende scharrelruimte. Ze hebben ook recht op een ononderbroken nachtrust zonder kunstlicht, ten minste acht uur lang. In uitzonderlijke gevallen mogen de snavels getoucheerd worden: het kleine overhellende haakje van de bovensnavel wordt daarbij verwijderd. 16 - Dierlijke producten in bio?

Wie biologische vis wil kopen, vindt voorlopig vooral zalm en forel. Het voeder moet voor minstens 80% van biologische oorsprong zijn. GGO’s, vismeel of dierlijke ingrediënten, antibiotica of coccidiostatica zijn verboden. Bovendien moeten de kippen voldoende ruwvoer zoals gras hebben. Een biologisch ei herken je aan het Biogarantie®label of de term bio op de verpakking. Een stempel op de eieren zelf kan, maar hoeft niet. VIS

Voorlopig kun je vooral zalm en forel biologisch kopen. Biologische zalm wordt gekweekt in kooien die in zee hangen. Het gaat dus niet om wilde zalm, maar om aquacultuur. Er zijn grote verschillen met de gangbare kweek. Per kooi zitten er veertig procent minder vissen, omdat de dieren moeten kunnen zwemmen. De stroming die op het water zit, stimuleert ze daarin. Tegelijk compenseert de stroming de opsluiting en komt ze het spierweefsel ten goede, waardoor het vlees gaat lijken op dat van wilde zalm. Dierlijke producten in bio? - 17

De vissen krijgen het voedsel dat ze normaal in zee of in de rivier zouden eten, maar dan gedroogd. Kleurstoffen, chemische stoffen tegen algen en schimmels, of antibiotica – allemaal producten die in de gangbare teelt in het voeder of in het zwemwater toegevoegd worden – zijn verboden in bio. Biologische vissen zijn minder vatbaar voor ziektes. Maar als ze toch medicijnen nodig hebben, eindigen ze op de markt als gangbare vis.

18 - Dierlijke producten in bio?

VRAAG 4. ZIJN BIOLOGISCHE PRODUCTEN GEZOND?

• Smaak • Gezondheid • Energie • Schadelijke stoffen in biologische producten?

SMAKELIJK EN…

Heel wat consumenten die bio eten, zweren dat ze een biologische komkommer blindelings van een gangbaar exemplaar onderscheiden. Vooral bij seizoensgroenten is het smaakverschil frappant. Ook steeds meer topkoks willen bio voor hun kwaliteitskeuken. Ze vinden dat het beter smaakt. Aan jou om de smaak van biologische producten in je bord te scheppen... en om te oordelen. Biogroenten en -fruit bevatten vaak minder water en dus meer smaak dan gangbare. Bovendien gaat de bioboer op zoek naar soorten die in zijn streek goed gedijen. Hij laat je opnieuw proeven van zeldzaam geworden groenten als warmoes, pastinaak en raapjes. Ook bij dierlijke producten proef je het verschil. Een biologische kip die biograan eet en buiten vrij kan scharrelen, is niet te vergelijken met haar soortgenote die zonder beweging en vol stress overleeft in een intensieve kippenkwekerij. De smaak is sterker, het vlees vast en niet waterachtig. ...GEZOND!

Bioproducten worden geteeld zonder schadelijke chemische pesticiden. Zo wil de bioboer voorkomen dat er residu’s van schadelijke producten op zijn oogst zitten. Vergelijkend onderzoek tussen biologische en gangbare groenten toont aan dat bio gewoonlijk minder nitraten bevat. De biologische veeteelt verbiedt hormonen, groeistimulatoren en preventieve antibiotica. Zomaar antibiotica toedienen is gevaarlijk omdat ziekteverwekkers die ook de mens bedreigen, aan de geneesmiddelen gewend raken en resistent worden. Levensreddende antibiotica hebben daardoor geen effect meer. Jaarlijks wordt er in de EU rond de 1600 ton (!) antibiotica aan mestvee gevoerd. Dat is ongeveer een vijfde van de totale productie van antibiotica. Niet alleen bij de teelt, ook bij de biologische verwerking zijn gevaarlijke stoffen verboden. Wie graan tot koekjes verwerkt of fruit tot jam, gebruikt geen synthetische bewaarmiddelen, kleurstoffen of smaakversterkers. 20 - Is bio gezond?

Biologische granen worden geteeld zonder chemische pesticiden. BIOLOGISCHE PLANTEN: GIFTIGE PLANTEN?

De bewering dat bio meer schadelijke toxinen zou bevatten, zweeft in het ijle. De redenering van critici luidt: “Bioboeren gebruiken geen pesticiden, dus hebben ze meer resistente rassen nodig tegen ziekten en plagen. Een plant verkrijgt die hogere resistentie via zelfgevormde toxinen. Die gebruikt de plant als natuurlijk gif tegen belagers zoals schimmels. Biogroenten bevatten dus meer toxinen, die ook voor de mens schadelijk zijn.” Maar giftige toxinen zijn maar één verdedigingsmiddel van planten, naast fysieke afweer zoals een waslaag of beharing op stengel of blad. Bovendien is het niet omdat de stoffen giftig zijn voor de natuurlijke belagers van de plant, dat ze ook giftig zijn voor de mens. Ze kunnen integendeel een positieve invloed hebben, zoals het geval is bij anti-oxidanten, of bijdragen tot de smaak van de producten. In de praktijk worden àlle rassen gekeurd, bio en gangbaar. Nergens blijkt dat de rassen uit de biolandbouw meer toxinen bevatten. De redenering dat biogroenten meer toxinen bevatten, is dus wetenschappelijk niet onderbouwd. Is bio gezond? - 21

ENERGIE

Omdat bioproducten minder water bevatten, bieden ze meer voedingsstoffen. Wetenschappelijk onderzoek heeft ook aangetoond dat bio in het algemeen een hogere voedingswaarde heeft dan gangbare producten. Bio bevat meestal meer mineralen, vitaminen en kankerwerende stoffen (natuurlijke anti-oxidantia). Onderzoeken naar de energetische waarde wijzen bovendien op de vitaliteit die bioproducten te bieden hebben. GEKKE KOEIEN EN TOXINEN

Biosceptici beweren dat natuurlijke landbouwmethodes leiden tot meer schimmels, bacteriën of besmettingen. Studies ontkennen dat en vaak blijkt zelfs het tegendeel de waarheid. Zo is de kans dat biovlees besmet is met dollekoeienziekte (BSE) klein. De belangrijkste oorzaak van BSE is immers dierenmeel, ‘meel’ afkomstig van slachtafval van dieren. In de voeding van biodieren is dat altijd verboden geweest. DIOXINE-EI

Eieren zullen nog wel een tijdje de associatie met dioxines oproepen. Na de dioxinecrisis in 1999 werden meer dan zes miljoen kippen en ander pluimvee gedood. De biokippen bleven buiten schot omdat in hun voeder geen besmette vetten van dubieuze oorsprong zaten. Toch kun je ook in bio-eieren een minieme dosis dioxine vinden. Een mogelijke oorzaak is de vervuiling van de buitenuitloop door de algemene milieuvervuiling. Dit is choquerend. Kippen binnenhouden is geen oplossing. Dat is een variant op de slogan: teveel ozon in de lucht, hou de kinderen binnen. Terwijl je beter de auto op stal laat. GEZONDHEID: VERDER KIJKEN DAN JEZELF

Dit is geen reden om biolandbouw te brandmerken. Integendeel, dat soort vaststellingen is een extra motivering om biologische landbouw breed te kaderen in een 22 - Is bio gezond?

duurzaam perspectief. Biologisch eten mag dan gezond zijn, je doet het ook voor het milieu. In dezelfde lijn zorg je voor minder huisvuil, minder huisvuilverbranding, minder dioxines. Nu bio steeds beter scoort, is het goed even stil te blijven staan bij dat brede plaatje. Want consumenten doen meer dan eten: ze gaan ook op reis, ze verplaatsen zich, wonen in huizen, maken een bewuste keuze voor bepaalde producten. En dat beïnvloedt allemaal het milieu, de basis voor onze gezondheid.

Biologische groenten bevatten minder water dan gangbaar geteelde groenten. Daardoor bevatten ze ook meer voedingsstoffen.

Is bio gezond? - 23

VRAAG 5. WAAROM ZOU IK BIO ETEN?

• Recht in de schoenen tegenover milieu en maatschappij • Dierenwelzijn • Bio van dichtbij

Is bio gezond? - 25

RECHT IN DE SCHOENEN TEGENOVER MILIEU EN MAATSCHAPPIJ

Kiezen voor biologische producten, dat kan je doen omdat je gezond wil leven. Maar het is tegelijk ook een maatschappelijke keuze. Duurzame consumptie is goed voor het milieu en voor de samenleving. GROEN GEWETEN

Duurzaam boeren op een bioboerderij betekent dat er gewerkt wordt in harmonie met de natuur voor een vruchtbare aarde, gezond water en gezonde lucht. Om hun gewassen te beschermen zetten bioboeren de natuur in: wind, gemengde hagen, rietkragen. Het zijn kleine, maar nuttige elementen die de bioboer optimaal zal benutten. En zo krijgen ook inheemse planten en diersoorten een toevlucht voor het oprukkend geweld van straten, industrie en intensieve landbouw. Door compost en organische meststoffen te gebruiken, houden bioboeren het bodemleven in stand en verbeteren ze de bodem. En bij de dierlijke teelt houdt de bioboer rekening met de hoeveelheid mest die de bodem kan verwerken. Zo gaat hij overbemesting tegen. De biodiversiteit, de verscheidenheid van een brede waaier van verschillende plantensoorten, is bij biologische boeren gemiddeld groter dan op gangbare bedrijven. En belangrijk hierbij is het afzweren van ggo’s (genetisch gemanipuleerde organismen) in bio. GELUKKIGE DIEREN

Als je voor bio kiest, kies je tegelijk voor dierenwelzijn. Een biologisch eitje smaakt zoveel beter als je weet dat de kip het ruimer heeft dan een batterijkip. Dieren op een biobedrijf mogen zich natuurlijk gedragen. Ze worden niet geforceerd alsof het productiemachines zijn. Ze kunnen in groep buiten lopen en krijgen biologisch voeder te eten. 26 - Waarom bio eten?

MAATSCHAPPELIJK ENGAGEMENT

Met je keuze voor bio, engageer je je ook in de maatschappij. Je draagt je steentje bij om de wereld voor iedereen leefbaarder te maken. Zo schuift de biologische landbouw geen milieukosten af op de gemeenschap, zoals dat het geval is bij de klassieke landbouw: vervuiling door pesticiden, waterverontreiniging door nitraten van mestoverschotten… Zo kies je voor een sector waarin kleinschalige bedrijven op mensenmaat rendabel zijn, waarin er heel wat kansen zijn voor een nauwe band tussen producent en consument. Vandaar ook het belang van ‘bio dicht bij huis’. Biolandbouw houdt bovendien meer mensen aan het werk. De behoefte aan arbeidskrachten is door omschakeling op biolandbouw met minstens een derde toegenomen, volgens ander onderzoek zelfs tot zestig procent. Bio biedt dus duidelijk meer werkgelegenheid. Kiezen voor bio: dat is voor elke consument een simpele maar stevige bijdrage voor de hele samenleving. Biolandbouw schuift geen milieukosten af op de gemeenschap, zoals dat het geval is bij de klassieke landbouw: vervuiling door pesticiden, waterverontreiniging door nitraten van mestoverschotten…

Waarom bio eten? - 27

BIO DICHT BIJ HUIS

Bio uit België biedt nog een extra duurzaamheidstroef. Het transport is beperkt en belast het milieu veel minder. Ook krijgt de boer zelf een betere prijs als een aantal tussenschakels in het distributieproces wegvallen. Bio promoot zo de waardering voor het vak van de landbouwer. Over de praktische kant van dit korteketenprincipe lees je meer onder vraag 8.

28 - Waarom bio eten?

VRAAG 6. HOE ZIT HET MET GENETISCHE MANIPULATIE IN DE BIOLOGISCHE TEELT?

• Ethische kwestie • Biodiversiteit • Besmetting

TO GGO OR NOT TO GGO? THAT’S NOT THE QUESTION!

Genetisch gemanipuleerde organismen (ggo’s) zijn de nieuwste trend in de landbouw. Of zo lijkt het tenminste. Vandaar dat er nogal wat tegenstrijdige berichten de wereld worden ingestuurd. Terwijl het wetenschappelijke onderzoek naar ggo’s nog in zijn kinderschoenen staat, profiteert zowat iedereen ervan om ggo’s de reputatie te geven die het beste in zijn kraam past. Nochtans zijn alvast enkele objectieve vaststellingen ontegensprekelijk. En die leidden tot de logische Europese wetgeving die elk gebruik van ggo’s verbiedt in de biologische landbouw. ETHISCHE KWESTIE

Genetisch gemanipuleerde organismen zijn het resultaat van knip- en plakwerk met erfelijk materiaal. Dergelijke creaties kunnen enkel in het labo. Een voorbeeld: vissen kunnen goed tegen koude. Om die eigenschap door te geven, wordt het gen dat daarvoor zorgt, in aardbeien ingeplant. Op die manier moeten aardbeien vorstbestendig worden. Respect voor de natuurlijke grenzen tussen soorten is veraf. Het uitgangspunt van bio – voedsel produceren op een natuurlijke wijze met respect voor de integriteit van elk levend organisme – staat daar lijnrecht tegenover. EENTONIG EN ARM

Door ggo’s worden gewassen almaar meer uniform en daalt de biodiversiteit. Dat betekent een groot verlies, want een grote voorraad genen van uiteenlopende landbouwgewassen biedt meer resistentie tegen plagen en ziekten. Hoe meer verschillende gewassen er zijn, hoe meer kans je hebt dat er eentje tussenzit dat goed aangepast is aan bijzondere omstandigheden en dat dus geen pesticide nodig heeft. Op die manier biedt de natuur zelf waarborgen voor een rijke voedselproductie. En dat zijn belangrijke troeven voor bio. 30 - Bio en ggo’s

Tomatenrassen voor de biologische teelt. Zo’n grote diversiteit is nodig omdat de bioboer kiest voor planten die geschikt zijn voor plaatselijke bodem en klimaat, in plaats van in te grijpen met kunstmest en pesticiden. Dat staat haaks op ggo-toepassingen. In plaats van zaad aan te passen aan het klimaat en de bodem van een regio, wordt zaad gemaakt in functie van bijvoorbeeld één pesticide. Door de smalle genetische basis kan ggo-zaad zich echter moeilijk aanpassen aan veranderende omgevingsfactoren. Een vrij fragiel resultaat waarvan de duurzaamheid op lange termijn een open vraag is. ONHERROEPELIJKE VERVUILING

Vervuiling door ggo’s is onomkeerbaar. Eenmaal een ggo in het milieu komt, kan niemand het er nog uitkrijgen. De gevolgen van die vervuiling zijn onvoldoende bekend. Maar het gevaar bestaat dat een herbicidenresistent ggogewas die weerstand doorgeeft aan… onkruid! Koolzaad dat gemanipuleerd werd om resistent te zijn tegen een herbicide, draagt genen over via pollen. Daarom is er geen enkele waterdichte waarborg tegen verspreiding, want de wind of insecten kunnen deze pollen kiloBio en ggo’s - 31

meters ver verspreiden. In Canada is koolzaad trouwens al niet meer resistent: niet alleen het onkruid, ook het koolzaad zelf gaat dood. Tegelijk duiken overal resistente onkruiden op, die dan weer met schadelijker scheikundige stoffen te lijf worden gegaan. BIOLANDBOUW: GEEN GGO’S

Bioboeren, biologische bedrijven en consumenten zeggen duidelijk neen tegen ggo’s. En dat verdient respect. Daarom bepaalt de wetgeving voor bio dan ook uitdrukkelijk dat ggo’s in bio niet gebruikt mogen worden.

32 - Bio en ggo’s

VRAAG 7. WAAROM ZIJN BIOLOGISCHE PRODUCTEN DUURDER?

• Meerkosten eigen aan de biologische teelt • Eerlijke prijzen voor boer en consument • Een klein verschil

WAAROM IS BIO DUURDER?

Als je in de winkelrekken de prijs van biologische en gangbare producten vergelijkt, is het bioproduct bijna altijd duurder. Gemiddeld 30-50%, soms meer, soms minder. Bioboeren hebben meestal een lagere opbrengst per hectare grond die ze bewerken of per stal waarin ze dieren houden. Juist omdat ze op een meer natuurlijke wijze werken en omdat dierenwelzijn belangrijk is. Enkele voorbeelden: • De bioboer gebruikt geen herbiciden maar zet mechanische of thermische apparaten in tegen onkruid. Conclusie: geen milieuvervuiling door herbiciden en meer arbeidsuren voor de beheersing van onkruid, wat een hogere kost betekent voor het bioproduct. • De bioboer zaait zijn gewassen minder dik uit, om ervoor te zorgen dat ze sneller drogen. Zo krijgen schimmels veel minder kans. Conclusie: geen milieuvervuiling door fungiciden, maar minder opbrengst. • De bioboer gebruikt in beperkte mate organische mest maar geen kunstmest. Conclusie: bodemvruchtbaarheid wordt opgebouwd en overbemesting wordt vermeden, maar per hectare akker is er minder groente, dus minder opbrengst. • Dieren krijgen meer ruimte waardoor de boer minder dieren in zijn stal kan houden. Conclusie: gelukkiger dieren, maar per stal minder dieren, dus minder opbrengst voor de bioboer • Het gebruik van traaggroeiende rassen waardoor de dieren langer op de boerderij verblijven. Conclusie: steviger vlees van dieren die minder snel opgefokt zijn, maar per jaar minder opgekweekte dieren, dus minder opbrengst voor de boer. • Het gebruik van krachtvoer is lager. De dieren krijgen meer gras en granen te eten. Hierdoor levert een biologische koe per jaar ongeveer 6 tot 7.000 liter biomelk, terwijl gangbare topkoeien meer dan 10.000 liter per jaar halen. Conclusie: meer natuurlijk voeder voor de koe, en een lekkere smaak van de melk maar per jaar minder melkproductie voor de bioboer. 34 - Waarom is bio duurder?

Biologisch gebak begint met biologisch graan. Door de milieuvriendelijke teeltwijze van bio is die grondstof duurder. Deze voorbeelden illustreren dat naast de financiële opbrengst de bioboer in de praktijk aandacht besteed aan bijkomende maatschappelijk aspecten: productkwaliteit, milieu, dierenwelzijn,… Ook de veelzijdigheid van biobedrijven eist meer werktijd. Ten slotte betalen ze ook voor de controles die garanderen dat hun producten bio zijn. Daarom verdienen bioboeren meer geld voor hun producten. Daarom is het logisch dat je als consument meer betaalt voor bio. Het is dan ook niet de bedoeling de prijs van bioproducten te laten dalen tot het prijsniveau van gangbare producten. EEN EERLIJKE PRIJS VOOR BOER EN CONSUMENT

Boeren, ook gangbare, krijgen momenteel een veel te lage prijs voor hun producten. Van de prijs van een broodje komen gemiddeld nog maar enkele centen bij de boer terecht. De kosten van gerst voor het brouwen van een flesje bier zijn net zo laag als die van de kroonkurk. De Waarom is bio duurder? - 35

boer krijgt tegenwoordig voor de tarwe zelfs minder dan 35 jaar geleden, terwijl de bakker bijna het vijfvoudige voor een brood ontvangt. Boeren hebben recht op een eerlijke prijs voor hun grondstoffen. Tegelijkertijd mag het logische feit dat bio duurder is, niet leiden tot exuberante prijzen voor biologische voedingsmiddelen. Ook de bioconsument heeft recht op een eerlijke prijs. GANGBAAR TE GOEDKOOP

Gangbare producten lijken goedkoop. Maar wat je in de winkel bespaart, daar draai je uiteindelijk toch voor op als belastingbetaler. Via de grondwaterbelasting betaal jij mee voor de vervuiling die de gangbare landbouw veroorzaakt. Die prijs zit niet verrekend in wat je in de winkel betaalt voor gangbare tomaten. Als bioconsument betaal je dus eigenlijk twee keer: bij de aankoop van het duurdere product, hoewel dat het milieu minder belast, en als belastingbetaler voor de vervuiling door gangbare productie. En dat is niet fair. MINIEM VERSCHIL

En toch hoeft biologisch eten niet zo duur te zijn als velen denken. Als een gemiddeld gezin van vier personen de belangrijkste levensmiddelen biologisch koopt, bedragen de extra kosten maar 45 € per maand voor het hele gezin. Het Duitse Öko-Instituut in Freiburg rekende bovendien uit dat het verschil zelfs miniem is, als je een derde minder vlees, suiker, zoetwaren en jam eet. In relatie tot het inkomen zijn de prijzen van levensmiddelen steeds verder gedaald. Momenteel geeft het modale Belgische gezin maar twaalf procent van zijn inkomen aan voeding, terwijl dat vijftig jaar geleden nog de helft was. Dit zegt veel over onze bereidheid om geld uit te geven aan kwaliteitsvoeding. ‘Te duur’ is dus niet zozeer een kwestie van inkomen. Het is ook een kwestie van instelling.

36 - Waarom is bio duurder?

VRAAG 8. WAAR KAN IK BIO KOPEN?

• Grootwarenhuizen • Superettes en natuurvoedingswinkels • Markten • Op de boerderij • Abonnementen en manden • Voedselteams • Wereldwinkel

WAAR MOET IK WEZEN? BIOLOGISCH VLAANDEREN IN EEN NOTENDOP

Op steeds meer plaatsen kun je bio kopen. Van bij de biologische boer tot in de supermarkt. Er zijn zelfs winkels met enkel bio in de rekken. Je vindt bio bijna overal, dus dat is vandaag zeker geen reden om niet voor bio te kiezen. GROOTWARENHUIZEN

De bekendste grootwarenhuizen (Delhaize, Colruyt en Carrefour) hebben een uitgebreid assortiment biologische voedingswaren. Soms liggen ze apart, bv. in het schap van groenten en fruit, maar meestal liggen ze gewoon tussen de gangbare voeding. Ze zijn herkenbaar dankzij het Biogarantie®label en het biohuismerk van de supermarkt. SUPERETTES EN NATUURVOEDINGSWINKELS

Hier moeten we twee Bioplanets vermelden: de vestiging te Kortrijk en die in Gent. Dit zijn de grootste biosuperettes in Europa. Ze verkopen enkel biologische voedingsmiddelen, naast andere ecologisch verantwoorde producten zoals wasmiddelen, kleding, … Daarnaast zijn er tal van natuurvoedingswinkels die eveneens een uitgebreid bioassortiment in huis hebben. Ook sommige kruideniers bieden al (enkele) bioproducten aan. Het is tekenend voor de evolutie van de biologische landbouw. BAKKERS, SLAGERS, WIJNHANDELAARS,…

Je vindt ook bakkers, slagers en andere verwerkers die biologische producten verkopen. Warme bakkers bakken zelf hun biobrood en worden daarop gecontroleerd. Ook het aantal biologische slagers stijgt. Daarnaast zijn er ook nog enkele veeteeltbedrijven die op de boerderij vlees verkopen. En er zijn bovendien adressen met biologische pralines, hartige en zoete producten, wijnen en andere dranken. 38 - Waar kan ik bio kopen?

MARKTEN

Op plaatselijke markten vind je vaak kraampjes met biologische producten. In Brussel en in Heist-op-den-Berg zijn er zelfs wekelijkse markten met uitsluitend bioproducten. En er zijn plannen voor nog meer lokale biomarkten. Biologische boeren verkopen er zelf hun product en geven er met plezier de nodige uitleg bij. Ze weten graag voor wie ze hun best doen om kwaliteitsproducten te leveren. Ze willen de distributieketen zo kort mogelijk houden, met zoveel mogelijk ruimte voor persoonlijk contact. De besparing op transport en distributie is tegelijkertijd een pluspunt voor het milieu. OP DE BOERDERIJ

De korteketengedachte speelt natuurlijk ook mee bij de vele biologische boeren die hun eigen groenten of fruit thuis rechtstreeks verkopen. Je kunt er zo binnenlopen voor eieren of andere producten. Sommigen doen een beroep op collega’s, zodat ze in een heus winkeltje een volledig assortiment kunnen aanbieden. En zo kan je tenminste een gezicht plakken op je dagelijkse portie voeding. ABONNEMENTEN

Een ander systeem dat ontstond vanuit de korteketengedachte, is dat van de groenteabonnementen. Dat is een contract tussen boer en consument. De consument koopt wekelijks een pakketje seizoensgroenten en haalt dat op een afgesproken dag af op een afhaalpunt in zijn buurt. De boer produceert zoveel mogelijk zelf en vult eventueel aan met groenten van een andere bioboer. Via dit systeem is de boer verzekerd van zijn afzet en van een goede prijs. Als consument krijg je gegarandeerd een vers, biologisch en gevarieerd groenteassortiment. En door de besparing op transport belast je het milieu een pak minder. Elk abonnementensysteem legt zijn eigen accenten. Soms zijn er ook fruitmanden of eenpersoonspakketten. Waar kan ik bio kopen?- 39

Meestal krijg je ook een nieuwsbrief met de laatste nieuwtjes van het bedrijf en recepten met de groenten van de week. Een proef- en vakantieperiode is meestal voorzien. MANDEN

Naast de directe verkoop via het groenteabonnement zijn er nog de groentemanden. Dat zijn manden met losse groenten of fruit. Ze bieden vooral kleinere natuurvoedingswinkels de mogelijkheid wekelijks verse groenten aan te bieden. De verdelers bezorgen over heel Vlaanderen manden. Het zijn niet noodzakelijk zelf boeren. De band tussen consument en producent is dus niet zo stevig als bij de groenteabonnementen. In sommige van de mandjes vind je ook niet-seizoensgebonden of ingevoerde producten. Maar biologisch zijn ze zeker en vast. VOEDSELTEAMS

Een Voedselteam bestaat uit een tiental gezinnen uit dezelfde buurt, die gedurende een periode een voedselpakket afnemen van een of meer plaatselijke boeren. Typisch aan dit systeem is het overleg: samen met de boer overleggen de gezinnen hoeveel en welk voedsel ze willen. Betaling, organisatie en verdeling liggen in handen van het team. De achterliggende gedachte is, streekeigen en seizoensgebonden producten aan te bieden, waarbij je een gezicht kan plakken op de producent van je voedsel. Momenteel zijn de groenten in de teams van biologische kwaliteit. Afhankelijk van het team kunnen daar andere biologische producten bijkomen. Wil je een Voedselteam dat uitsluitend biologisch is, dan moet je dat expliciet vragen aan de organisatoren. Je kunt er ook zelf in jouw buurt mee beginnen. DE WERELDWINKEL

Het Biogarantie®label is ten slotte ook terug te vinden op een aantal voedingsmiddelen bij Oxfam Wereld40 - Waar kan ik bio kopen?

Een afhaalpunt van Voedselteams in het Antwerpse. winkels. Die producten worden gecontroleerd in het land van oorsprong en bij de verwerking, de verpakking en het transport. In de Wereldwinkel ben je er zeker van dat de producenten een eerlijke prijs voor hun product krijgen.

HÉT OVERZICHT VAN ALLE BIOVERKOOPPUNTEN

Een volledige lijst met de verkooppunten van bioproducten in jouw buurt, is opgenomen in de publicatie Biologisch Vlaanderen in een notendop. Je kan ze consulteren op www.velt.be. BIO DICHT BIJ HUIS

Neem zeker ook een kijkje op de website www.biodichtbijhuis.be. Daar vind je verkooppunten van biologische producten in jouw buurt: boeren met thuisverkoop, groenteabonnementen, Voedselteams en winkels met Biogarantie. Beschik je niet over internet, dan vraag je de lijst met verkooppunten in je buurt aan bij Velt. Waar kan ik bio kopen?- 41

VRAAG 9. HOE HERKEN IK BIO?

• De garantie • De bescherming • Twijfels? • Labels

BIO GEGARANDEERD!

Bio is gebonden aan strenge Europese wetten. Het biolabel is dus heel betrouwbaar. Niet alleen de productie zelf ligt vast: geen kunstmest of pesticiden, geen antibiotica in het voer... De controleurs bezoeken immers niet alleen de telers, maar ook de verwerkers en winkeliers. Ze nemen stalen voor analyses en vragen alle documenten die de biologische kwaliteit moeten bewijzen. Ze volgen dus het hele traject van een product: van in het veld tot op je bord. Een voorbeeld: dezelfde soorten mogen niet én biologisch én niet-biologisch verbouwd worden. Kwestie van vermenging tussen bio en gangbare prei koste wat het kost uit te sluiten.Of nog: als op een bedrijf bio-uien en gangbare prei naast elkaar staan, dan moeten de percelen en de bewaarplaatsen duidelijk van elkaar gescheiden zijn. Dat zijn de stenge maar rechtvaardige regels van het bioboeren. Sinds 1991 geldt een Europese wet die elke producent van plantaardige biologische producten verplichtingen oplegt. Sinds 1999 wordt ook de dierlijke biologische productie op Europees vlak geregeld. De manier waarop de controle moet gebeuren, ligt vast. Controleorganisaties gaan na of de normen worden gerespecteerd. In België zijn dat Blik en Ecocert. TERM BIO IS BESCHERMD

De termen biologisch, ecologisch en organisch, en de bijbehorende afkortingen bio, eco zijn in België wettelijk beschermd voor alle plantaardige en dierlijke voeding. Zowel op het etiket of de verpakking van een product als bv. bij bepaalde gerechten op een menukaart in een restaurant. Als je ze leest, mag je ervan uitgaan dat het ook werkelijk op een bioproduct gaat. Een bedrijf dat zijn producten bio noemt zonder dat er controle aan te pas komt, is strafbaar. Omgekeerd kun je ervan uitgaan dat een product waarop niet staat dat het bio is, ook niet biologisch is. Open deuren intrappen? Toch niet. Denk maar aan de vele 44 - Hoe herken ik bio?

hoeve-, streek- of natuurlijke producten. Die woorden zeggen dus niets over bio. Een hoevekip is daarom nog niet bio, natuurvlees is niet hetzelfde als biologisch vlees. Kijk dus uit met deze termen. TWIJFELS OVER BIO?

Toch kun je tijdelijk voedingsproducten vinden waar onterecht bio of eco op staat. Als je vragen of twijfels hebt over een juist gebruik van die termen, kun je dat altijd melden bij Velt. Velt meldt die biotwijfels aan het ministerie van Landbouw of aan de controleorganisaties, die de zaak verder opvolgen. BIOLABEL

Het leeuwendeel van de biologische producten herken je aan een label. In België is dat het Biogarantie ®label.

In het buitenland controleren gelijkaardige organisaties ingevoerde biologische producten. Hieronder zie je de belangrijkste Europese labels.

Nederland

Groot-Brittannië

Frankrijk

Italië

Demeter: biologischdynamisch Europees label

Duitsland

Hoe herken ik bio?- 45

Alle EU-landen zijn gebonden aan de Europese wetgeving. Maar wat met koffie uit Brazilië of bananen uit Costa Rica? Als die landen een gelijkwaardig productieen controlesysteem garanderen, dan kan die koffie of die banaan ook het Biogarantie®label krijgen. BIO OP GROENTEN EN FRUIT

In de supermarkt zijn biologische groenten en fruit altijd verpakt. Op de verpakking vind je dan het biolabel en soms het opschrift product afkomstig uit de biologische landbouw. De naam of de code van de controleorganisatie, Ecocert of code BE-1 of Blik met code BE-2 is verplicht en vind je ook op het etiket. Bij de boer of een natuurvoedingswinkel, zijn de verse groenten en fruit meestal niet verpakt. Op de kisten met het fruit en de groente verwijzen de kistkaarten naar dezelfde gegevens. Waar biologische groente en fruit los verkocht worden, mogen er geen gangbare groenten en fruit worden verkocht. IN OMSCHAKELING

Het duurt enkele jaren voor een boer zijn groente of fruit als biologisch mag verkopen. Gedurende die periode is het bedrijf in omschakeling. Op het etiket mag niet worden vermeld dat het een product is van de biologische teelt, wel van teelt in omschakeling (of i.o.) naar biologische landbouw. VERWERKTE PRODUCTEN

Een appel is bio of niet. Zo eenvoudig is dat. Anders is het met appelmoes, waarin ook suiker zit. Een verwerkt product is pas bio als minstens 95% van de landbouwingrediënten biologisch zijn. In België krijgt het dan het Biogarantie®logo of een vermelding als bio, biologisch product of product van de biologische landbouw. Ook hier is de naam of code van de controleorganisatie verplicht.

46 - Hoe herken ik bio?

VRAAG 10. KAN BIO DE WERELD VOEDEN?

• Er is genoeg voor iedereen! • Het rijke Noorden • De derde wereld • Minder vlees eten

ER IS GENOEG VOOR IEDEREEN!

Het is waar dat bioboeren gemiddeld minder produceren dan gangbare boeren. Die zetten immers kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen in en voeren hun dieren intensief met krachtvoer en zogenaamde groeibevorderaars. HET RIJKE NOORDEN

Maar de opbrengsten in de biolandbouw zijn maximaal een derde lager dan die in de conventionele landbouw. Dat komt ongeveer overeen met de omvang van de landbouwoverschotten die de EU produceert en gedeeltelijk ook weer vernietigt – met subsidiëring uit belastinggeld. Bio kan dus alvast Europa zonder problemen voeden. Ook als Noord-Amerika volledig zou overschakelen op biologische landbouw, zou dat volgens onderzoek daar niet tot voedselschaarste leiden. DE DERDE WERELD

Europa en Noord-Amerika kunnen dus volledig zelfvoorzienend zijn met biologische voeding. Voor de hele wereld zijn er nog geen cijfers, wel voor enkele landen in het zuidelijk halfrond. Zo behaalden biologische bedrijven in Indië, Tanzania en Senegal volgens onderzoek even hoge of zelfs hogere opbrengsten dan gangbare. Mexicaanse kleine boeren die zonder pesticiden en kunstmest werken, oogsten 15 ton voedingsmiddelen per hectare door mengteelten te gebruiken. Monoculturen als intensief met chemicaliën behandelde maïsvelden in dezelfde regio komen beduidend lager uit. MINDER VLEES ETEN

Als de rijke landen hun bovenmatige vleesconsumptie terugschroeven, besparen ze grote hoeveelheden veevoer. Wereldwijd belandt zo’n veertig procent van de graanoogst in de voederbakken van dieren. Om het vlees voor een hamburger te produceren, moet een boer ongeveer 48 - Hoe herken ik bio?

evenveel graan voeren als een bakker nodig heeft voor drie broden. Minder vlees zou dus de lagere opbrengsten van de biolandbouw compenseren en tegelijk de gespannen wereldvoedselvoorziening verbeteren. Te veel vlees eten is overigens nergens goed voor. Denken we maar aan de negatieve invloed voor hart en bloedvaten van het hoge gehalte verzadigd vet en cholesterol in vlees EN DE REST

Dat is dan nog louter een berekening die de opbrengsten vergelijkt. Die houdt er geen rekening mee dat kunstmest en chemicaliën de boeren financieel afhankelijk maakt, wat vooral nefast is voor de boeren in de derde wereld. In ecologisch opzicht verstoren die productiemiddelen bovendien de basis van de landbouw in het algemeen. In landbouwstreken betekent overbemesting nu al een zware belasting voor rivieren, meren, grondwater en kustgebieden. De afgelopen veertig jaar ging ongeveer een derde van het mondiale landbouwareaal verloren, vooral door erosie. Overbemesting en pesticiden doen bodemorganismen verdwijnen, die uiterst belangrijk zijn voor de vruchtbaarheid van de grond. Bovendien verlaten vogels en andere nuttige dieren meestal intensief gecultiveerd terrein. HET KAN MET BIO

Met biologische landbouw kunnen de geïndustrialiseerde landen zonder meer in hun eigen behoefte voorzien, weliswaar als we minder vlees verorberen. Onderzoeken wijzen uit dat dit ook in ontwikkelingslanden mogelijk is. Daarom is de stelling dat we met enkel bio zouden verhongeren, zeker niet juist.

COLOFON

Tekst: Maarten Byttebier en Geert Gommers, Velt vzw Foto’s: Velt, Voedselteams Lay-out: Relinde Baeten, Velt Eindredactie: Relinde Baeten, Velt Verantwoordelijke uitgever: Erik Krosenbrink, BioForum Vlaanderen, Statiestraat 164, 2600 Berchem