Willem Sutherland 2de kan. Japanologie Cultuur-Historische
DE STIGMATISERING VAN PSYCHIATRISCHE PATIËNTEN IN JAPAN
Japanologie
Encyclopedie van de Academiejaar 2004-2005 Faculteit Letteren,
Japanologie K.U.Leuven
Inhoudsopgave
1. Inleiding
pg.3
2. De zoektocht naar bronnen
pg.5
2.1 Zoeken in de Oost-Aziatische Bibliotheek
pg.5
2.2 Zoeken in online databanken en archieven
pg.7
2.3 Zoeken op het internet
pg.8
3. Besluit
pg.12
3.1 Het resultaat van zoeken in de Oost-Aziatische Bibliotheek
pg.12
3.2 Het resultaat van zoeken in online databanken en archieven
pg.12
3.3 Het resultaat van zoeken op het internet
pg.12
3.4 Algemeen besluit
pg.12
2
De stigmatisering van psychiatrische patiënten in Japan. 1.Inleiding Om de keuze van het onderwerp van de paper te bepalen, ben ik als volgt te werk gegaan. Eerst heb ik voor mezelf op een rijtje gezet waar mijn interesses in Japan liggen. Dit zijn er een tweetal, meer bepaald literatuur en de samenleving in zijn geheel. Aanvankelijk nam ik het in overweging om te schrijven over ofwel een aspect van het oeuvre van Endo Shusaku 遠藤周作 ofwel Oë Kenzaburo 大江健三郎. Beide auteurs lees ik zeer graag aangezien ze elke een specifieke schrijfstijl hebben. Een gemeenschappelijk punt dat beiden bezitten is hun verbazingwekkend kracht om menselijke gevoelens te omschrijven, uiteraard bij Endo Shusaku uit Katholieke hoek en bij Oë Kenzaburo uit protest tegen de onderdrukking van de zwakkere in Japan. Omdat ik echter niet goed wist hoe hier een onderwerp uit de brand te slepen, bergde ik deze denkpiste op. Vervolgens dacht ik aan mijn persoonlijke ervaringen in Japan. Afgelopen zomer heb ik gedurende een maand verbleven bij een familielid van mij. Deze persoon woont en werkt al meer dan 40 jaar in Niigata 新潟 Japan. Hij is een jezuïeten priester, die zich voortdurend inzet voor de gehandicapten en psychiatrisch zieken van zijn gemeenschap. Op een dag bezochten we een psychiatrische instelling, waar zowel motorisch als mentaal gehandicapten als psychiatrische patiënten bij elkaar leefden. Niet alleen was het schrijnend om te zien in welke omstandigheden deze mensen werden “opgevangen”, wat met vooral trof was dat haast iedereen die we erover aanspraken, het als de normaalste zaak van de wereld beschouwde. Samen met dit en het handige feit dat enkele van mijn familieleden psychiater of psycholoog zijn, besloot ik dan over dit onderwerp iets te schrijven. Aanvankelijk was ik niet onmiddellijk zo zeker of ik wel voldoende bronnen zou vinden om iets onderlegd te kunnen voorschotelen. Na rondgevraagd te hebben bij mijn familieleden en een dagje zoeken op het internet, kon ik al met een beetje zekerheid van wal steken.
3
De eerste onderzoeksvraag die ik stelde was: “Worden mensen met een mentale ziekte en mensen met een handicap gestigmatiseerd in Japan?” Na de eerste zoektochten in de OostAziatische bibliotheek en op de online databanken, besloot ik deze vraag te herformuleren. “ Zijn psychiatrische patiënten in Japan het slachtoffer van stigmatisering?” Wat me ook duidelijker en duidelijker werd naargelang mijn zoektocht vorderde, was dat mijn onderwerp misschien niet zo ideaal was. Hiermee bedoel ik dat mijn onderwerp misschien iets te vakgericht is, in dit geval dus de psychiatrie. Dit was wel te verwachten, maar toch was het niet bepaald handig om zelfs op de meest aangeprezen japanologie databanken en zoekmachines met nogal lege handen terug thuis te komen. Maar dit was niet een onoverkomelijk euvel, want anders zou ik dit nu niet kunnen schrijven. Tot slot van deze korte inleiding zou ik nog graag een quote van Ervin Goffman1 over stigma willen vermelden, die mij even heeft doen stilstaan en nadenken over wat stigma is.
“The Greeks, who where apparently strong on visual aids, originated the term stigma to refer to bodily signs designed to expose something unusual and bad about the moral status of the signifier. The signs were cut or burnt into the body and advertised that the bearer was a slave, a criminal, or a traitor- a blemished person, ritually polluted, to be avoided, especially in public places.” Hoewel dit verwijst naar de Griekse cultuur, kan men in figuurlijke zin er wel iets van terugvinden in de houding van de Japanse bevolking ten opzichte van psychiatrische patiënten.
Goffman, Erving. “Stigma and Social Identity.” In Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identiy, Goffman Erving, 1. Touchstone, 1986. 1
4
2.De zoektocht naar bronnen 2.1 Zoeken in de Oost-Aziatische Bibliotheek De zoektocht begon in de Oost-Aziatische Bibliotheek, en leverde na de eerste zoektocht het volgende werk op. Goodman, Roger, (red.). Family and Social Policy in Japan. Cambridge: University Press, 2002. Het werk bevat ondermeer een grafiek met het aantal “persons with a disability”. Hoewel deze groep niet alleen personen met een psychiatrische aandoening bevat, is het wel interessant om alvast een ruim beeld te hebben van het aantal personen in Japan met een handicap. Omdat een relevant boek wel bijzonder weinig is, zelfs na meerdere malen zoeken, stond ik voor een dilemma. Om dit kort toe te lichten, voeg ik een noot ter verklaring in, die eveneens geldt voor de twee ander luiken van de informatie zoektocht.
noot: Het onderwerp van mijn paper blijkt een lastig geval te zijn, als het op bronnen vinden aankomt, in de ons aangewezen plaatsen. Deze tijdschriften, websites, zoekmachines etc… bieden een enorme schat aan informatie over de regio Japan. Maar omdat ik iets wil schrijven dat komt uit het geneeskundig vakgebied vond ik zeer weinig op de specifiek Japan georiënteerde plaatsen. De exacte reden hiervoor kan ik niet met zekerheid verschaffen, maar ik heb wel een vermoeden. Een gebied als de psychiatrie is relatief moeilijk om als leek te benaderen. Daar komt nog bij dat het natuurlijk maar een onderdeel vormt van
5
het brede spectrum dat de geneeskunde nu net is. Wat er voor zorgt dat de informatie toevloed niet bepaald enorme proporties aanneemt, en zeker niet op de niet specifieke plaatsen ( dus niet onder de “Japanese Studies” noemer ).
Als oplossing voor deze onpraktische afwezigheid van bronnen in de Oost-Aziatische Bibliotheek, ging ik te raden bij de bibliotheek van het Universtaire Centrum St.-Jozef.2
1. Bhugra Dinesh en Buchanen Alec. “Attitudes towards Mental Illness.” In Principles of Social Psychiatry, Bhugra, Dinesh en Leff, Julian (red.), 385-400, Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1993. 2. Hodiamont Paul P.G. en Pieters Guido . “Sociale psychiatrie: het culturele aspect.” In Handboek Psychopathologie: deel 2 Ontwikkelingen, Vandereycken, Walter, Hoogduin Cees A.L. en Emmelkamp, Paul M.G.(red.), 177-201, Houtem/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum, 1997. 3. S.N..3 “ Psychiatrische Aandoeningen en Geestelijke Gezondheidszorg.” In Wegwijs Gezondheid, Bande-Knops, Jacqueline, Renaer Marcel, en Dillemans Roger, (red.), 561591, Leuven: Davidsfonds, 1992. 4. S.N..4 “Part 4 Social Issues.” In Controversies in Psychotherapy and Counselling, Feltham, Colin, (red.), 241-302, Londen: Sage, 1999. 5. Vandereycken Walter en van Deth Ron. Psychiatrie: Van diagnose tot behandeling. Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum, 1997. 6. Vandiver L. Vikki. “Institutional and Community Approaches to the Provision of Mental Health Services.” In Mental Health: Policy and Practice Today, Watkins Ted R. en Callicutt James W. (red.), 17-31, Londen: Sage, 1997. 7. van Praag, Herman M. Over de wetenschappelijke fundaties van de anti-psychiatrie. Amsterdam: Van Gorcum, 1978.
Het Universitair Centrum St.-Jozef ( Kortenberg, België ) is een centrum voor geestelijke gezondsheidszorg, verbonden aan de K.U.Leuven Universitair Centrum St.-Jozef 2
Aan elk artikel van dit boek werkten een zeer groot aantal auteurs mee. Ze staan vermeld vooraan in het boek, maar niet opnieuw bij elk artikel. 4 Dit onderdeel verzamelt 6 artikels van 6 verschillende auteurs. 3
6
Na deze boeken doorgenomen te hebben, verkreeg ik een algemeen beeld van dergelijke onderwerpen als: (sociale) psychiatrie, publieke opinie omtrent psychiatrie, stigma…. Dit leverde evenwel geen boeken op die specifiek waren toegespitst op de psychiatrie in Japan.
2.2 Zoeken in online databanken en archieven. De zoektocht naar bronnen via online databanken en archieven heb ik als volgt ondernomen. Eerst en vooral heb ik gezocht naar de databank(en) die artikels en/of boeken bevatten onder de noemer “Mental Health Care”. Al vlug stelde ik vast dat deze categorie bij slechts een gering aantal was terug te vinden. Zodoende besloot ik het woord “Mental” uit de zoekopdracht weg te laten. Het aantal bekomen resultaten steeg wel, maar bood weinig bruikbare informatie. Ik besloot de zoekstrategie wat te wijzigen door de woorden “Stigma” en “Psychiatry” in te voeren. Dit leverde bij de databank EBSCOhost de volgende resultaten op: 1. Kunikata, Hiroko, Mino Yoshio, en Nakajima Kazuo. “Quality of life of schizophrenic patients living in the community: The relationships with personal characteristics, objective indicators and selfesteem.” Psychiatry and Clinical Neurosciences 59(2) (2005): 163-170. 2. Kurumatani, Takahiro, Ukawa Ko, Kawaguchi Yoshichika (e.a.). “Teachers’knowledge, beliefs and attitudes concerning schizophrenia: A cross-cultural approach in Japan and Taiwan.” Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 39(5) (2004): 402-410. 3. Mino, Yoshio, Yasuda Nobufumi, Tsuda Toshihide (e.a.). “Effects of a one-hour educational program on medical students’attitudes to mental illness.” Psychiatry and Clinical Neurosciences 55(5) (2001): 501-508. 4. Ona, Utaka, Satsumi Yuki, Kim Yosiharu (e.a.). “Schizophrenia: Is it time to replace the term?” Psychiatry and Clinical Neurosciences 53(3) (1999): 335-343. 5. Sugiura, Tomoko, Sakamoto Hinji, Tanaka Eriko (e.a.). “Labeling effects of seishinbunretsu-byou, The Japanes translation for schizophrenia: An argument for relabeling.” International Journal of Social Psychiatry 47(2) (2001): 43-52. 7
6. Tanaka, Goro, Ogawa Takeo, Inadomi Hiroyuki (e.a.). “Regular Article Effects of an educational program on public attitudes towards mental illness.” Psychiatry and Clinical Neurosciences 57(6) (2003): 595-603. 7. Tanaka, Goro, Inadomi Hiroyuki, Kikuchi,Yasuki (e.a.) “Evaluating stigma against mental disorder and related factors.” Psychiatry and Clinical Neurosciences 58(5)(2004): 558-567. Voor slechts een databank lijkt me dit een niet onaanzienlijke vondst. Bij de overige databanken ving ik bot.
2.3 Zoeken op het internet. Ik ben de lijst van zoekmachines afgegaan, zoals die weergeven op de japanologie website staan. In elke zoekrobot voerde ik de volgende termen in:
1. “Mental Health Care Japan”
2.
“Psychiatry” 3. “Psychiatric Patients” 4. “Stigma” Zoals al vermeld werd in de les, speelt het inderdaad mee in welke volgorde en schrijfstijl men de zoektermen invoert. Amazon Full Text Search (Amazon Light ) Onder de term “Stigma” vond ik de volgende werken. Ze handelen weliswaar niet specifiek over stigmatisering in Japen van psychiatrische patiënten, maar bieden mijn inziens toch wel enkele nuttige inzichten. 1. Corrigan, Patrick en Lundin Robert. Coping with the Stigma of Mental Illness. Recovery Press 2001. 2. Corrigan, Patrick. On The Stigma Of Mental Illness: Practical Strategies for Research and Social Change. American Psychological Association, 2004. 3. Fink, Paul Jay en Tasman Allah. Stigma and Mental Illness. American Psychological Association, 1992. 8
4. Goffman, Erving. Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity. Touchstone, 1986. 5. Heatherton, Todd, Robert Kleck, Hebl Michelle en Hull, Jay, (red.). The social Psychology of Stigma. The Guilford Press, 2003. 6. Wahl, Otto. Telling Is Risky Business: The Experience of Mental Illness Stigma. Rutgers University Press, 1999. Na deze werken gevonden te hebben, specificeerde ik de zoekopdracht door “Stigma in Japan” in te voeren. Hierdoor vond ik nog maar welgeteld 2 resultaten ( in tegenstelling tot de vorige query, dat er 30 leverde) die weliswaar niet specifiek over mijn onderzoek gaan, maar ze bieden eveneens een soort inzicht om de problematiek van stigmatisering in Japan van psychiatrische patiënten beter te kunnen benaderen. 1. Inoue, Atsushi Charlie. Peer group sanctions in response to criminal behavior in Japan: A test of the theory of reintegrative shaming. Licentiaatsverhandeling. Universiteit van Massachusetts, Boston, 1999. 2. Witter, Willis. “Japan’s culture, mores put little stigma on ending pregancy”. The Washington Times, html, 1996. Commerciële catalogi en online veilingen en Furohonya Bij deze twee ben ik even gaan snuisteren, maar zoals ik al vermoedde, vond ik hier niets relevants voor mijn onderwerp. Dmoz: Open Directory Project Op deze website5 kwam ik via de subcategorie “Health: Medicine: Evidence Based Medicine” terecht bij de website van de “Nagoya City University Med School: Departement of Psychiatry”6. Maar ik vond zowel bij de eerste als de tweede zoektocht niets dat direct met mijn onderwerp te maken had. Hoewel dit negatieve resultaat, leek deze website wel de moeite waard om in de gaten te houden. De site biedt een ruime waaier aan van informatie omtrent de bezigheden van de universiteit in zake psychiatrie. Yahoo.
5
dmoz (10/05/2005)
6
Nagoya City University Med School (15/05/2005)
9
Via het in Japan zo geliefde yahoo(of was het yafuu?) kwam ik via de query “psychiatry in Japan” gecombineerd met “stigma”7 terecht bij het volgende artikel. Lehavot, Keren. Mental Illness in Japan: A Need for Change. Washington University, St.Louis, 2001(Washington University St. Louis) (30/04/2005). Librarians’ Index Via deze website kwam ik terecht op de Medline. “PubMed, a service of the National Library of Medicine, includes over 15 million citations for biomedical articles back to the 1950's. These citations are from MEDLINE and additional life science journals. PubMed includes links to many sites providing full text articles and other related resources.”8 Hier vond ik de volgende informatie: 1. Kikuchi, Ichiro. “Hansen’s disease patients: responses to stigma and segregation in Kumamoto, Japan.” International Journal of Dermatology, 33(2) (1994): 141-145.(Hansen’s disease patients…)(30/04/2005). 2. Stunkard, AJ, LaFleur WR, en Wadden TA. “Stigmatization of obesity in medieval times: Asia and Europe.” International Journal of Obesity Related Metability Disorders, 22(12) (1998): 1141-1144.(Stigmatization of obesity…)(30/04/2005). 3.Young, Jerome. “Mind-body concepts and mental illness: a study of Japanese values.” Seishin Shinkeigaku Zasshi 精神神経学雑誌, 105(8) (2003): 1016-1125.(Mind-body concepts…) (30/04/2005). 4. Young, Jerome. “Morals, suicide and psychiatry: a view from Japan.”, 16(5) (2002):412-424. (Morals)(10/05/05).9 Op Infomine: Scholarly Internet Resource Collections vond ik links naar allerhande websites die handelen over stigma, maar niet over de problematiek in Japan. Omdat ik al enkele 7
yahoo (10/05/2005).
8
De omschrijving van wat de Medline allemaal in houdt, terug te vinden op hun website. (Medline)(10/05/05).
Dit artikel heb ik oorspronkelijk gevonden via de Medline, maar ik verwijs naar een andere website omdat het er nu om een duistere reden reden niet meer te bespeuren valt. (ssrn).(10/05/05). 9
10
algemene dingen heb gevonden, besluit ik de hier gevonden websites niet te vermelden (maar ik houd het in het achterhoofd, mocht ik nog bijkomende basisinformatie nodig hebben). De volgende op de lijst, Academic Info, kon mij ook weinig bekoren. Hoewel ik er toch relatief wat tijd op heb doorgebracht, slaagde ik er niet in iets noemenswaardig uit de bus te sleuren. Vooraleer de Lôôksmart Japan zoekmachine te gebruiken, heb ik eerst enkele termen opgezocht in het Japans. -psychiatrie=せいしんびょうがく精神病学 of せいしんいがく精神医学 -psychiater=せいしんいがくしゃ精神医学者 -stigma=おめい汚名 -patiënt=かんじゃ患者 Hoewel ik deze termen in verschillende combinaties invoerde, toch slaagde ik er niet in iets te bekomen10. Zelfs met het gebruik van een online woordenboek vond ik niets relevants op deze website. Hierna kwam ik uit op de alom geprezen google zoekmachine. Na een combinatie van “stigma in Japan” en “psychiatry” ingevoerd te hebben bekwam ik de volgende resultaten:
1. Rosen, Erica. The Influence of Culture on Mental Health and Psychopathology in Japan. Washington University St.Louis, 2001(The Influence of Culture…) (30/04/2005). 2. Young, Jerome en Ono Yutaka. Reflections on Schizophrenia: Sources of The Social Stigma in Japan.(Jerome Young Homepage)(30/04/2005).
Met de Vivísimo zoekmachine bekwam ik een klein aantal resultaten, die al gevonden bleken te zijn met de andere zoekmachines. Het handige aan deze zoekmachine is dat het inderdaad alleen maar een beperkt, maar wel uiterst nauwgezet, resultaat weergeeft.
Omdat ik het zelf haast niet geloof, plaats ik een link naar het resultaat van 精神病学せいしんびょうがく (10/05/2005) 10
11
3. Besluit 3.1 Het resultaat van zoeken in de Oost-Aziatische Bibliotheek De zoektocht in de Oost-Aziatische bibliotheek leverde omzeggens niets op. De boeken die ik vervolgens in de bibliotheek van het Universitair Centrum St.-Jozef vond, bieden veel informatie, maar niet specifiek gericht op Japan.
3.2 Het resultaat van zoeken in online databanken en archieven De enige online databank die me voortuit hielp was “EBSCOhost”. Uit de resultaten valt te besluiten dat het tijdschrift “Psychiatry and Clinical Neurosciences”de meeste informatie biedt, met de heer “Tanaka Goro” als meest voorkomende auteur.
3.3 Het resultaat van zoeken op het internet “Amazon Full Text Search” en de “Librarians’Index” leverden de meest bruikbare resultaten op. De twee personen die het meest voorkomen, zijn de heren: “Patrick Corrigan” en “Jerome Young”.
3.4 Algemeen besluit De conclusie die ik trek uit de speurtocht naar informatie over de stigmatisering van psychiatrische patiënten in Japan, is niet al te rooskleurig. De informatie die ik vond, lijkt me wel heel betrouwbaar, maar de specifieke informatie betreffende de situatie in Japan vond ik haast alleen maar in de vorm van artikels in tijdschriften. Aangezien deze artikels ook allemaal recent zijn, heb ik de indruk dat in Japan het onderwerp van stigma in de psychiatrie pas de laatste 10 jaar aan bod is gekomen. Ik durf dit evenwel niet met zekerheid beweren, aangezien ik slechts een gering aantal bronnen vond. Hieruit besluit ik dat de hoeveelheid informatie die ik nu heb, niet volstaat om een goed onderlegd wetenschappelijk paper te schrijven. 12
Het onderwerp blijft me evenwel boeien, maar ik vrees dat ik het in de toekomst niet zal kiezen als eventueel onderwerp voor een thesis.
13
