De stad is van iedereen! Levende inzet op Agenda Stad
Brondocument: versie 14 april 2015
Agenda stad Nederland werkt aan een Agenda Stad. Terecht, want steden groeien en ondergaan fundamentele economische en sociale veranderingen. Amsterdam draagt graag aan deze agenda bij en gaat daarover in gesprek. Niet door eenmalig een eigen agenda neer te leggen maar door actief te participeren in discussies over de stad en maatregelen die steden en daarmee Nederland kunnen versterken. Dit levende document vormt de eerste Amsterdamse aanzet in dit proces. Het beschrijft de urgentie om aan stedelijke vraagstukken te werken, de open houding die Amsterdam in het proces aanneemt en de onderwerpen waar het wat Amsterdam betreft over zou moeten gaan. Op deze onderwerpen zoeken we de komende tijd partners, in de regio, bij andere overheden en in de maatschappij. Rond een selectief aantal onderwerpen gaan we coalities aan om tot concrete en doordachte maatregelen te komen. Want sterke steden op lange termijn vragen nu om concrete acties. 2
“Als we verstedelijking op de goede manier laten gebeuren, kan het een aanjager van groei zijn ” Joan Clos, uitvoerend directeur van het Habitatprogramma van de Verenigde Naties Van San Francisco tot Berlijn en New York tot Shanghai, wereldwijd trekken mensen en bedrijven naar de stad. De stad is de plek waar grote economische en maatschappelijke uitdagingen zich voordoen, waar interactie plaatsvindt, maar ook waar kansen liggen voor nieuwe oplossingen. Tegelijkertijd neemt het tempo van veranderingen en de complexiteit van deze uitdagingen toe. Om de potenties van steden te benutten en Nederlandse steden mee te laten doen in de mondiale economie is het noodzakelijk meer ruimte te bieden aan de ontwikkeling van krachtige, innovatieve, duurzame en welvarende steden. Amsterdam wil hier een actieve bijdrage aan leveren en haar verantwoordelijkheid nemen, met een nieuwsgierige attitude om te leren, te experimenten en kennis, capaciteit en expertise uit te wisselen. Als verantwoordelijke hoofdstad wil zij investeren in de randvoorwaarden voor en gevolgen van de groei. In deze position paper wordt uitgelegd hoe Amsterdam ruimte economisch succes wil realiseren met behoud van kwaliteit van leven.
3
Aantrekkelijke stad Meer dan de helft van de wereldbevolking woont in steden. In Europa is dit 70% en in Nederland woont zelfs meer dan 80% in verstedelijkt gebied. Amsterdam moet worden gezien op de schaal van de Metropoolregio Amsterdam. Dit vormt binnen Nederland een van de belangrijkste economische motoren. Amsterdam krijgt er de afgelopen 7 jaar gemiddeld ruim 10.000 nieuwe inwoners per jaar bij. Er werken circa 1,5 miljoen mensen in de Metropoolregio Amsterdam, waarvan ongeveer 1/3 buiten de Amsterdamse regio woont. Amsterdam scoort goed op het gebied van aanpassingsvermogen, kwaliteit van leven en economie. Vooral dankzij goede gezondheid, een prettige leefomgeving, lage criminaliteit, hoogwaardige technologische infrastructuur, veel hoger opgeleiden en de nabijheid van Schiphol doet Amsterdam het goed in de competitie tussen steden in de wereld. Die concurrentiepositie willen we de komende jaren versterken. Daarvoor is het nodig om de condities voor welvaart , leefbaarheid, duurzaamheid en geluk te behouden en te verbeteren. Groei kan echter ook een keerzijde hebben. Amsterdam zet daarom in op duurzame groei met oog voor de balans in de stad en de transitie naar een circulaire economie. Een stad die ook in de toekomst aantrekkelijk is met een goede balans om te wonen, te werken en te bezoeken. Dit draagt bij aan een Stad van iedereen! 4
Tolerante stad Dankzij het tolerante leefklimaat groeide Amsterdam in de afgelopen eeuwen uit tot een multiculturele, tolerantie stad. Nergens ter wereld wonen zoveel verschillende culturen bij en met elkaar. Daarmee is Amsterdam geworden tot een stad die werkt als een magneet op kunstenaars en ondernemers uit de culturele en creatieve sector. Het imago van de stad van het Vrijdenken houden we graag vast. De Amsterdamse bevolking heeft zich ontwikkeld tot een hyperdiverse gemeenschap. Divers in nationaliteit en levensovertuiging. Zo telt Amsterdam maar liefst 180 nationaliteiten, waarmee de helft van de inwoners van buitenlandse afkomst is. Maar ook divers in leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. Zo heeft Amsterdam al decennia lang een aantrekkingkracht op jongeren die naar de stad komen om te sturen en pas afgestudeerden die aan het begin van hun carrière staan. En met ruim 95.000 65-plussers in de stad, biedt onze stad ook voor ouderen een fijne woonomgeving. Allochtoon en autochtoon; moslim en christen; studerend en gepensioneerd; Ajaxied en AZ fan; in veelzijdig Amsterdam leven verschillende bevolkingsgroepen naast en met elkaar. Dat vraagt een tolerante en verdraagzame houding van alle Amsterdammers. Erkenning voor de ander en het respecteren van andermans vrijheid zijn daarom noodzakelijk. Voor antisemitisme, homofobie en islamofobie geen plaats. In Amsterdam moet iedereen zichzelf kunnen en blijven zijn.
4
Amsterdam Wereldstad De trek naar de stad zorgt dat steden in het centrum van de belangstelling staan. Ook de EU richt zich op de veranderende positie van steden in de ‘Urban Agenda’, die gericht is op algemene Europese doelen, zoals de strijd tegen de klimaatverandering, werkloosheid en sociale uitsluiting en het realiseren van de circulaire economie. Steden spelen een cruciale rol in deze opgaven. Voor succes zijn steden echter voor een belangrijk deel afhankelijk van haar relatie met het land waarin ze zich bevinden en haar internationale positie. Jongeren trekken bijvoorbeeld vanuit alle hoeken van Nederland (en daar buiten) naar Amsterdam om hun talent te verzilveren. Ook profiteert Amsterdam van investeringen van het Rijk in infrastructuur en onderwijs. Andersom draagt Amsterdam bij aan de Nederlandse economie met een groot aandeel in het BNP, werkgelegenheid en innovatief vermogen. Nederland kiest daarbij om internationale hotspot voor circulaire economie te worden en Amsterdam wil hier een koppositie in verwerven. Voor een sterkere positie van Nederland in de mondiale economie is het essentieel dat Nederlandse steden hun potentie optimaal kunnen benutten. Omdat Nederlandse steden in Europees perspectief klein zijn qua omvang adviseren de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de Raad voor de Leefomgeving & Infrastructuur (RLI) om stedelijke agglomeraties te versterken. Zo kan ook Amsterdam beter in staat worden gesteld bij te dragen aan het succes van Nederland als geheel. 5
Huidige instrumentarium ontoereikend Economische, ruimtelijke en sociale kansen en uitdagingen die in de 21e eeuw op ons afkomen vragen om een duurzamere en slimmere samenwerking tussen stad en land. Dit vraagt vernieuwing op het gebied van de wijze van besturen (‘governance’), wet- en regelgeving en financiering. Amsterdam ziet de meerwaarde van Agenda Stad daarom in: Het bieden van ruimte aan experiment Faciliteren van opschaling van succesvolle initiatieven Bieden van lokaal en regionaal maatwerk Meer maatschappelijk rendement behalen door thema’s met elkaar te verbinden. Steden staan in het centrum van de aandacht. Het is aan Nederland als geheel om dit te verzilveren en hiervan te profiteren.
6
Wereldstad in balans De aantrekkelijkheid van steden en Amsterdam in het bijzonder is een continue zoektocht naar nieuwe balans op sociaal, ruimtelijk, ecologische en economisch gebied. Tussen toerisme en belangen van inwoners. Tussen verdere verstelijking en aantrekkelijke, toegankelijke steden. Om in de toekomst een leefbare stad voor iedereen te blijven zijn acties op verschillende terreinen nodig. De Amsterdamse inzet voor de Agenda Stad is daarom gericht op de stuwende kracht van nieuwe economische impulsen die duurzame groei, innovatie en ontwikkeling tot stand brengen op drie thema’s: 1.Nieuwe economie 2.Connectiviteit 3.Kwaliteit van leven
7
Nieuwe economie Kennis en innovatie spelen een cruciale rol in het realiseren van economische groei. Inzet op MKB en transitie naar een circulaire economie bieden grote kansen. Vooral de systeemtransitie van een oude, lineaire naar een circulaire economie biedt een kans om ons internationaal te onderscheiden. 1.Start up Amsterdam 2.Kennisstad en innovatie 3.Regionale focus op economie 4.Transitie naar een duurzaam Amsterdam
8
1. Start up Amsterdam Ontwikkeling •
•
•
•
De wereld globaliseert in een hoog tempo en het wordt (fysiek) steeds makkelijk om een bedrijf te starten of te gaan werken op een willekeurige plaats in de wereld. Diversiteit in stedelijke milieus waarin veel en makkelijk contacten gelegd kunnen worden zijn cruciaal voor het slagen van deze bedrijven. Snelle groeiers hebben een grote vraag naar kapitaal en traditionele banken en instellingen vinden het vaak lastig om in dit soort bedrijven te investeren. In andere landen is de investeringsbereidheid van ondernemingen groter en is er meer durfkapitaal beschikbaar. Meer en meer wordt aandacht besteed aan duurzaam en maatschappelijk ondernemen.
Gevolgen •
•
•
•
Talent is steeds minder plaatsgebonden en zoekt een baan of start een eigen bedrijf op een plaats in de wereld waar veel dynamiek is en kansen zijn. Of waar het prettig wonen is. Traditionele regels zijn vaak niet ingericht op talent dat nog geen vaste baan heeft, maar een eigen start-up of als ZZP-er aan de slag wil. Nederlandse Start-ups halen hun investeringen vaak uit het buitenland (mn VS) en vetrekken daardoor ook soms naar het buitenland. Grote bedrijven uit Silicon Valley kopen in hoog tempo innovatieve bedrijven (en daarmee het daar werkzame talent) op. Meer behoefte aan andere vormen van financiering.
Acties Maak investeren in start-ups aantrekkelijker • Vergroot prikkels voor corporates om te investeren in start-ups • Trek durfkapitaal actief aan en stimuleer om in Nederland te investeren • Maak meer regionale overheidsfondsen beschikbaar om private investeringen te versnellen • Gebruik de lokale overheid als preferente eerste klant. Neem barrières weg voor international talent om zich te vestigen en een start-up te starten. • Neem knelpunten weg op het gebied van visa / verblijfsvergunningen / tewerkstellingsvergunningen (bijv. werken als zelfstandige naast een baan/PhD) • Pas wetgeving aan die ons belet de stad aan te passen aan een snel veranderende internationale gemeenschap bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs en huur- en woonbeleid • Zorg voor voldoende ruimte in diverse stedelijke milieus voor startups en doorgroeiers
.
9
2. Kennisstad & innovatie Ontwikkeling In de economie gaat het in de toekomst om internationale sterke regio’s; de onderlinge concurrentiestrijd voor economische groei neemt toe tussen nationale en internationale regio’s. • De lang aanhoudende recessie vanaf 2009 heeft de groeivoorsprong van de MRA ten opzichte van Nederland doen afnemen. Doordat meer mensen in de crisis een baan zochten terwijl de werkgelegenheid niet toenam, liep de werkeloosheid in Amsterdam op. • Kennis en innovatie speelt een cruciale rol in het realiseren van economische en duurzame groei. . Het onderwijs is zich bewust van de snelle veranderingen op de arbeidsmarkt en sluit daar zo goed mogelijk op aan.
•
Gevolgen • • • • •
Huidige kennisprofiel en – basis wordt onderbenut. Het besteed onderzoek & ontwikkeling budget in Nederland blijft achter bij concurrerende landen. De werkeloosheid in de MRA loopt verder op, naar verwachting tot 9,25 procent van de beroepsbevolking in 2015. Toenemend tekort aan flexibele leeromgeving waarbij werk en leren elkaar aanvullen, ook op hoger niveau. Toenemend tekort aan flexibele leeromgeving waarbij werk en leren elkaar aanvullen. Ook op hoger niveau.
Acties Verbreed de kennisbasis •Acquireer actief (internationaal) talent (personen) en kennisintensieve organisaties / instellingen. •Richt op het maximaal opleiden van groepen die nu niet hun volledige potentieel behalen in het onderwijs. •Borg onderscheidende kennis in curriculum van onderwijs en wetenschap. Verdiep de kennisbasis •Vergroot samenwerking tussen verschillende partijen en tussen verschillende clusters Vergroot de toegevoegde waarde van de kennisbasis •Zorg voor betere aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt, vooral op MBO niveau, bijv. door het intensiveren van samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs (curricula, stageplaatsen, etc) •Stimuleer en faciliteer de valorisatie van kennis. •Vergroot ondernemerschap op basis van kennis en het aandeel van het innovatieve MKB, oa door het bieden van ‘shared facilities’ •Stimuleer groei private investeringen in onderzoek & ontwikkeling •Faciliteren en stimuleren van sociale innovatie
10
3. Regionale focus op economie Ontwikkeling •
•
Economische ontwikkeling vindt plaats in stedelijke gebieden, en dan vooral in de stad zelf. Concurrentie van Nederlandse steden is met buitenlandse steden, niet met andere Nederlandse steden. Veel economische ontwikkeling, innovatie en groei van banen komt door innovatief MKB en dan vooral startups en snelle groeiers binnen dat MKB. Huidige nationale investeringen, bijvoorbeeld via de topsectoren, zijn vaak gericht op middellange termijn en komen terecht bij grote bedrijven.
Gevolgen •
•
Acties Maak meer middelen beschikbaar voor economische ontwikkeling op stedelijk en regionaal niveau Lokaliseer drijfveren •Lokale overheden hebben beter zicht op ecosystemen en de behoefte van MKB. Bovendien is dat per regio anders. Breng meer focus aan in topsectorenbeleid, •Waarbij krachtige clusters worden versterkt; ‘gesteunde uitdagers’ als aanvulling op topsectorenbeleid Zet gerichter in vanuit het Rijk, bijvoorbeeld op kennisontwikkeling •Kies van de 70 locaties in Nederland die zich nu als wetenschapspark achtig aanprijzen, er maximaal 10 als wetenschapsparken van nationaal belang en investeer in deze wetenschapsparken
De huidige stimulerende maatregelen richten zich te weinig op MKB en daardoor worden kansen gemist. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor nevenactiviteiten van kennisinstellingen. Onvoldoende investeringen in nieuwe elementen van de economische structuur zoals versnellers, incubators die startende ondernemers op weg helpen en overdracht van technologie vanuit universiteiten, gedeelde werkvoorzieningen voor MKB, innovatieve fondsen, nieuwe (toegepaste) kennisinstituten, etc.
11
4. Transitie naar duurzaam Amsterdam Ontwikkeling •
•
•
Toenemende trek van mensen naar de stad geeft toenemende druk op de ruimte, grondstoffen, voorzieningen en de infrastructuur van de stad. Circulaire economie is een kans om Nederland niet alleen te verduurzamen, maar ook om economische kansen te benutten en innovaties te realiseren. Het sluiten van ketens op het gebied van materialen, grondstoffen, energie en water leidt tot besparing en efficiënter gebruik van schaarse natuurlijke hulpbronnen. Circulaire economie gaat zowel over slim en anders gebruiken van grondstoffen als over kennis, innovatie, nieuwe economische modellen, gezondheid, en tegengaan van ongelijkheid. Er ontstaan steeds meer mogelijkheden voor deeleconomie als gevolg van technologische en sociale ontwikkelingen.
Gevolgen •
•
• •
Dit vraagt een andere rol van de lokale overheid. Zo gaat het bijv. om nieuwe vormen van samenwerken met partijen in de stad, ruimte bieden voor experimenten. We sluiten aan bij de beleving van de Amsterdammer. We kijken niet alleen naar normen maar vooral ook naar wat er gebeurt op straat, in de wijk. Nationale wetgeving (in o.a. de energiewet) maakt het onmogelijk om op grote schaal lokale energie op te wekken en daardoor wordt innovatie (en transitie) geremd. Initiatieven missen de kracht en omvang om resultaten te boeken op de schaal van de belangrijke stedelijke kringlopen. Huidige wet- en regelgeving is nog niet ingericht op nieuwe vormen van de deeleconomie
Acties Geef ruimte en middelen (toolbox) om lokaal maatwerk mogelijk te maken •Voorbeeld 1: de huidige Kaderrichtlijn Afval is een belemmering bij het inzetten van afval als grondstof. •Voorbeeld 2: de mogelijkheid om lokale fiscale instrumenten in te zetten ten behoeve van duurzaamheid, bijvoorbeeld door te differentiëren in parkeertarieven naar milieukenmerken Maak een circulaire (regel)vrije zone Amsterdam •Waar geëxperimenteerd mag worden buiten de regels om, zodat er beperkingen kunnen worden weggenomen en nieuwe producten en diensten kunnen worden ontwikkeld. Amsterdam wordt daarmee de testlocatie voor Nederland. Denk bijvoorbeeld aan Buiksloterham als proeftuin voor circulaire gebiedsontwikkeling. Pas de (belemmerende) nationale energiewet aan •Om lokale energie-systemen mogelijk te maken en te stimuleren. Verschuif belastingen van arbeid naar grondstoffen •Om het gebruik van secundaire grondstoffen te bevorderen en reparatie- en recyclebranche te versterken. Ontwikkelen van een lokaal en nationaal kader ter stimulering van mogelijkheden voor de deeleconomie
12
Connectiviteit Bereikbaarheid in de breedste zin van het woord is een belangrijke voorwaarde om economische groei te ondersteunen en mogelijk te maken: 1.Knooppunt Amsterdam 2.Stedelijke bereikbaarheid
13
1. Knooppunt Amsterdam Ontwikkeling •
•
•
Luchtvaart knooppunt: Schiphol is een essentieel onderdeel van het Nederlandse vestigingsklimaat, vooral dankzij de vele verbindingen die Schiphol heeft met de rest van de wereld. Deze hub functie staat onder constante druk. Ook de bereikbaarheid van Schiphol is een zorgpunt, vooral per openbaar vervoer Digitaal knooppunt : Nederland was altijd een gidsland op het gebied van internetverbindingen en internetkwaliteit, maar zakt op dit moment hard weg op de lijstjes. Haven knooppunt : De Adamse havenregio vervult een belangrijke rol voor NL als logistieke wereldspeler en als toegangspoort tot Europa. De internationale concurrentie is echter fors.
Gevolgen •
•
•
Luchtvaart knooppunt :Luchthavens die hun ‘hub’ positie kwijtraken, winnen die vrijwel nooit terug (bijv. Milaan, Brussel, Barcelona). Dit heeft ook implicaties voor de economische positie van de regio Digitaal knooppunt: Nederland verliest concurrentiepositie met andere landen in de wereld, omdat investeringen in connectiviteit zowel voor wetenschappelijke, bedrijfsmatige als consumenten doelstellingen achterblijven. Haven knooppunt: De huidige positie van de haven als 4e van EU staat onder druk.
Acties Zorg voor behoud van de Hub-functie van Schiphol •Weeg nieuwe landingsrechten zorgvuldig af voor partijen die restrictieve luchtvaartverdragen hebben en een sterke hub carrier •Blijf alert op mogelijk oneerlijke concurrentie van andere hub carriers (vooral uit het Midden Oosten) Verbeter de OV-bereikbaarheid van Schiphol •Breid de OV-terminal Schiphol Plaza uit (afspraken over dekking kosten) •Zorg voor grotere betrouwbaarheid spoortunnel/-vervoer (druk op ProRail/NS) •Zorg voor betere informatievoorziening (bezoeker/reiziger centraal); •Push op groter betaalgemak (bijv. 1 ticket voor al het OV) Onderzoek toekomstige mogelijkheden om OV van/naar Schiphol verder uit te breiden na bestaande programma’s •Bijv. via uitbreiding metronet en het beter benutten van HSL-Zuid verbinding Lanceer een digitaal Deltaplan •Met breedband internet versnelling op Nederlandse schaal en actief aantrekken datacenters en computingcapaciteit naar “green data-port” Amsterdam Creëer een eerlijk speelveld •Naast het gezamenlijk programma Zeehavens 2014-2016, zet de Amsterdamse havenregio zich in om de meest duurzame en metropolitane haven ter wereld worden. Hier is nu echter nog niet sprake van een gelijk speelveld op Europees niveau, bijvoorbeeld op het gebied van milieuwetgeving. 14
2. Stedelijke bereikbaarheid Ontwikkeling • • •
•
Steden groeien economisch en demografisch sneller dan gebieden buiten de stad. Stedelijke mobiliteit (fiets+ov+deelsystemen+lopen) verschilt steeds meer van mobiliteit in landelijker gebieden (autobezit). De ‘eerste en laatste mijl’ worden steeds bepalender, terwijl veel geld uit het MIRT nog steeds naar uitbreiding van rijkswegen en spoorlijnen tussen stedelijke gebieden gaat. Er wordt bezuinigd op stedelijk OV.
Gevolgen • • • • •
Druk op stedelijke infrastructuur, openbare ruimte en overstappunten neemt toe. Leefbaarheid komt onder druk. Ruimte (ook om te bouwen) wordt schaarser. Discrepantie tussen landelijke en stedelijke netwerken. Stedelijke distributie vormt met het drukker worden van de stad een steeds grotere opgave.
Acties Verschuif het investeringszwaartepunt van verbindingen tussen stedelijke gebieden naar verbindingen binnen stedelijke regio’s •Zodat ook investeringen in rijksinfrastructuur beter worden benut Ontschot fondsen voor infrastructuur, beheer, exploitatie en ruimtelijke ontwikkeling •Bijv. experimenteren met gebiedsfonds/aanpak Investeer met de regio gezamenlijk in capaciteit en kwaliteit van overstap-/knooppunten •Zodat netwerken en vervoerwijzen beter op elkaar aansluiten en het tegelijkertijd aantrekkelijke, stedelijke plekken worden om te werken, te ontmoeten, te verblijven en te winkelen. En daarbij nieuwe mogelijkheden geeft voor stedelijke distributie (vracht-hubs). Zorg voor meer focus op bereikbaarheid economische kerngebieden •Onder andere via concessie-eisen aan de NS
15
Kwaliteit van leven Het inspelen op de consequenties van groei is voor Amsterdam cruciaal. Alleen dan blijft de stad nu en in de toekomst een leefbare stad voor iedereen. 1.Ruimte voor stad en ontwikkeling 2.Stad met perspectief 3.Arbeidsmarkt en participatie 4.Gezonde Stad 5.Veilige stad
16
1. Ruimte voor stad en ontwikkeling Ontwikkeling • • • • • • • •
Amsterdam groeit sterk, in de afgelopen periode gemiddeld met 10.000 inwoners per jaar. Deze groei zet door. Er is een tekort aan woningen (vooral binnen de ring) De balans tussen huur- en koopwoningen verandert snel (van 14% koop in 2000 naar 31% koop in 2014). Investeringscapaciteit woningcorporaties onvoldoende om groei te kunnen accommoderen en kerntaak mogelijk te maken Vakantieverhuur van woningen neemt grote vlucht Grotere toestroom vluchtelingen/statushouders (langdurige) leegstand in vastgoed neemt toe Klimaatveranderingen
Gevolgen • • • • •
•
Amsterdam en de regio als geheel wordt minder toegankelijk voor alle inkomensgroepen De vraag naar woningen stijgt sterk. Woonfunctie binnen de ring staat onder druk vanwege andere economische profijtelijke functies (zoals toeristische verhuur) Huren stijgen snel, vooral binnen de ring Grote druk op Amsterdam en de regio om woningmarkt toegankelijker te maken voor alle inkomensgroepen en voldoende woningen te bouwen in aantrekkelijke nieuwe stedelijke milieus in de periode 2018-2025 om de sterke groei van bevolking, bedrijvigheid en toerisme op te kunnen vangen. Er komt meer nadruk op het klimaatbestendig maken van de stad
Acties Vergroot de toegankelijkheid van de bestaande woningvoorraad voor alle inkomensgroepen • Maak ruimte voor experimenten op lokaal niveau in het woonbeleid maatwerk in toepassing inkomensgerelateerde huren. • Maatwerk financiële normen WSW en CFV (Autoriteit Woningcorporaties) voor groeigebieden • Afspraken maken over wet- en regelgeving aangaande Leegstand • Afspraken maken over huisvesten vluchtelingen/statushouders • STEP-regeling meer geschikt maken voor ook grote steden (gestapelde bouw). Voeg meer woningen toe in aantrekkelijke stedelijke milieus • Maak ruimte voor experimenten op lokaal niveau in de complexe milieuwetgeving, met name in de ‘industrie- en luchtvaart-lawaai-dossiers’. Met maatwerk op object- en blokniveau kan een comfortabel binnenmilieu gemaakt worden (vgl. oplossingen in het kader van weg- en spoorweglawaai). Mogelijk 10.000+ extra woningen in bijv. Sloterdijk/Haven-Stad en Schinkel • Ontkoker geldstromen gebiedsontwikkeling: Beperken of afschaffen belastingen (zoals overdrachtsbelasting of BTW) op geldstromen in de gebiedsontwikkeling, om maatschappelijke meerwaarde te verzilveren en in te zetten in bedrijfsplannen die afzonderlijk NIET, maar als geheel WEL rendabel zijn. • Faciliteer binnenstedelijke transformatie (financieel en regeltechnisch) en breng versnelling aan in dossiers rond suboptimale snelweg- en spoorinfrastructuur in de stad: Voorkom verstening van natuur en landschap en zet in op herstructurering en transformatie.Binnenstedelijk transformeren kost moeite, omdat gebieden van functie moeten wisselen: van verouderd en soms vervuild bedrijventerrein naar moderne woon-werk-verblijfslocatie. De hoge kosten voor wegen en railverbindingen naar anders benodigde uitleglocaties zijn echter niet nodig, dus kunnen hierin geinvesteerd worden. • Proeftuin zijn voor vernieuwing in klimaatbestendigheid (oa Rainproof en Westpoort als proeftuin). 17
2. Stad met Perspectief Ontwikkeling •
•
• •
Leefbaarheid ,in de meest brede zin van het woord , is een cruciale randvoorwaarde voor het sociaal en economisch functioneren van de stad. Groei betekent, zonder interventies, ook concurrentie op woningmarkt, kans op grotere verschillen arm/rijk, toename van eenzaamheid. In een inclusieve stad is ruimte voor iedereen, in al z’n verschijningsvormen.. Omgaan met buitengeslotenen is één van de grootste en blijvende uitdagingen van de toekomstige stad.
Gevolgen • •
Toenemende tweedeling en negatieve beeldvorming over groepen en gebieden in de stad. Roep om inventiviteit, creativiteit, onverschrokkenheid en inzet van iedereen voor het bieden van perspectief aan degenen die met de negatieve effecten van de stad als ontwikkelingsmotor te maken hebben
Acties •
Woonlasten ed. inzetten op creëren kleinere energie coöperatieven voor lage inkomens (anders richten subsidies, verlagen woonlasten, in samenhang met corporaties; business model op ontwikkelen, zit ook nog veel regelbelemmeringen op
•
Via verschillende wegen (experimenten, proeftuinen, generieke maatregelen ) de best werkende oplossingen vinden die leiden tot groei, leefbaarheid en innovatie. Stimuleren van regionale interactie en samenwerking tussen ondernemers, onderwijs, bestuur en samenleving
•
Benut de kennis en inzichten uit de wijkgerichte aanpak (bij zowel Rijk als gemeenten). Bouw verder op sociaal kapitaal en de ‘dragende’ samenleving’ (sociale ondernemingen, ruimte bieden voor bewonersinitiatieven ).
•
Investeren in het tegengaan van agglomeratienadelen als congestie, achterblijvende (verkeers)veiligheid en woonkwaliteit
•
Verminder de barrièrewerking van de A10 door (starten van onderzoek naar) het afwaarderen van de A10-West en het benoemen van de A5/A9 als nieuwe ring ’A11’
18
3. Arbeidsmarkt en participatie Ontwikkeling •
•
In Amsterdam zien we enerzijds een toenemende vraag naar hoogopgeleid, creatief en flexibel talent voor de creatieve maakindustrie en zien we anderzijds een toenemende neerwaartse spiraal voor lager opgeleiden en migranten in de stad. Tegelijkertijd verdwijnen middenbanen en het middelbaar personeel uit de stad. Hoogopgeleide nieuwkomers, waaronder vluchtelingen, kunnen voorzien in de toenemende vraag op de internationaal georiënteerde arbeidsmarkt (25% van de totale arbeidsmarkt van Groot-Amsterdam).
Gevolgen •
•
We zien een toenemende behoefte aan minder regelgeving bij de ‘bovenkant’ van de arbeidsmarkt en bij werkgevers. Aan de andere kant is een toenemende ‘rechteloosheid’ waarneembaar aan de ‘onderkant’ van de arbeidsmarkt. Steeds meer mensen hebben twee banen nodig om een minimuminkomen te verwerven. (armoede- en schuldenproblematiek: ruimt 1 op de 5 huishoudens heeft minimuminkomen). Ruimtelijke concentratie van minima neemt toe
Acties •
Grijp de mogelijkheden die de groep nieuwkomers biedt en erken en benut de talenten die zij meebrengen.
•
Faciliteer de aansluiting naar de arbeidsmarkt (waaronder diplomawaardering/erkenning van verworven competentiescertificaat), vooral voor jongeren.
•
Maak sociaal beleid ZZP-beproefd
•
Zet in op doelmatiger inzet van maatschappelijk verantwoord ondernemen en maatschappelijk rendement. Zorg met regelgeving voor het beperken van perverse prikkels (draaideur werk versus uitkering)
•
Zorg dat MKB optimaal gefaciliteerd wordt, respecteer de beslagvrije voet.
•
Verstevig de gemeentelijke regie op armoedebeleid en plaats deze – samen met bijzondere bijstand - in een breder kader: sociaal herontwerp
•
Neem financiële belemmeringen weg en decentraliseer door (flexibilisering verstrekken uitkeringen) zodat nog meer maatwerk mogelijk wordt en meer mensen kunnen meedoen in de Amsterdamse samenleving. 19
4. Gezonde stad Ontwikkeling •
• •
•
Stijgende levensverwachting vraagt om het leveren van kosteneffectieve , efficiënte en patiëntgerichte (sociale) gezondheidszorg. Toename van welvaartsziekten Verschil in levensverwachting tussen een hoog- en laagopgeleide is zes jaar. Lager opgeleiden krijgen 20 jaar eerder met gezondheidsproblemen te maken in vergelijking met hoogopgeleiden! Psychosociale problematiek (depressie en angst, maar ook eenzaamheid) is geassocieerd met urbanisatie. grootstedelijke omgeving zodat mensen vitaal blijven).
Gevolgen • •
•
Exponentieel stijgende zorgkosten (ouderen, welvaartsziekten en relatief weinig inzet op preventie) Lager opgeleid betekent nog altijd een verslechterd perspectief : slechtere woningen, slechtere leefgewoonten (niet bewegen, ongezond eten, psychische gezondheid kwetsbaarder) en eenzaamheid. Het is een – steeds grotere - om onze meest kwetsbare bewoners daadwerkelijk te laten profiteren van de decentralisaties en de organisatie daarvan dichtbij in de wijk (gezien de toenemende aftand tussen hoog- en laagopgeleid).
Acties Van genezen naar voorkomen •Investeer in en organiseer innovatieprikkels in ons zorgstelsel. Nu is het financieel voor zorgaanbieders niet aantrekkelijk om te innoveren en in preventie te investeren. •De inrichting van de openbare ruimte heeft een grote invlo9ed op preventie kan bewegen stimuleren. Deel deze kennis met investeerders. Biedt ruimte voor oplossingen dichtbij Amsterdammer •Creëer regelvrije ruimte voor maatwerk en oplossingen die niet binnen huidige wet- en regelgeving vallen •Neem de woonomgeving als uitgangspunt en sluit daarmee aan bij behoeften en wensen van bewoners. •Zorg voor een gezonde leefomgeving, door de luchtkwaliteit op straat te verbeteren. Kennisinstellingen (binnen en buiten de regio) werken samen aan oplossing voor gezondheidsuitdagingen. •Naast Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions ook Amsterdam Health and Technology Institute (richt zich oa op onderwijs en technologische innovatie) •Sarphati Instituut (focus op vroege preventie van welvaartsziekten) •Urban Vitality programma van de Hogeschool van Amsterdam (persoonlijke en omgevingsfactoren in een grootstedelijke omgeving zodat mensen vitaal blijven).
20
5. Veilige stad Ontwikkeling • • • • • • • •
Decentralisatie Zorg en centralisatie (Nationale) Politie, inclusief rijksbezuinigingen (oa.OM, politie) Radicalidsering/Jihadisme, mondiale spanningen, lokale gevolgen Meer nadruk op Integrale persoongerichte veiligheidsaanpakken (Top1000, Actiecentrum Veiligheid, Treiter) Ontwikkelingen drugsbeleid (achterdeurproblematiek, growshops) Dalende veiligheidscijfers maar verharding zware criminaliteit Vreemdelingendossier: nationale en internationale ontwikkelingen Roep om meer toezicht en handhaving met beperkte wettelijke mogelijkheden die hierin niet meegroeien Prostitutie
Acties Amsterdam heeft een voortrekkersrol in: • Ruimte voor maatwerk en experimenten in gebieden: waaronder bijvoorbeeld het mogelijk maken van gereguleerde wietteelt • Veiligheidsaanpak en welzijnsaanpak meer met elkaar verbinden vooral bij jeugd, zoals de Top 1000 aanpak • Goede afspraken tussen lokaal en nationaal veiligheidsdomein (vreemdelingenbeleid, beveiliging, radicalisering). • Verruiming middelen en bevoegdheden voor lokale handhavers, verbeterde informatie-uitwisseling tussen gemeente en politie; aanstelling buitengewoon opsporingsambtenaar in meerder (alle) domeinen
Gevolgen • Zoeken naar evenwichtige balans politiebestel: ruimte lokaal maatwerk • Beveiligingsvraagstukken, risico op polarisatie met maatschappelijke spanningen. • Noodzaak tot verbeterde ketensamenwerking/informatiedeling: leidt tot privacyvraagstukken • Spanning tussen nationaal drugsbeleid en lokale initiatieven/maatwerk • Vreemdelingendossier: lokale opvang • Door terugtreding politietaken openbare ruimte wordt druk op gemeentelijke handhaving groter
21
