De rol van orthografisch leren en seriële orde verwerking bij dyslexie. Eva Staels

De rol van orthografisch leren en seriële orde verwerking bij dyslexie

Eva Staels

1

Verklarende theorieën

Specificiteitsparadox

Specifiek

Pag.2

Algemeen

Verklarende theorieën Achterliggend defect Specifiek

Algemeen

Fonologisch deficiet hypothese

Pag.3


Algemeen

Automatiseringsdeficiet hypothese

Pag.4


Algemeen

Deficiet in leren seriële orde informatie

Pag.5

Nieuwe causale hypothese

Probleem met leren van seriële orde informatie 1. SOLID (Serial-Order Learning Impairment) hypothese (Szmalec, Loncke, Page, & Duyck 2011)

2. Seriële orde defect in korte termijn geheugen hypothese (Martinez Perez, Majerus, Mahot, & Poncelet, 2012; Martinez Perez, Majerus, & Poncelet, 2013)

Pag.6

SOLID (Serial-Order Learning Impairment) in Dyslexia (Szmalec et al., 2011)

Hebb leren 

Reeksen items



Auditief / visueel aangeboden



Onmiddellijke herhaling



Elke 3e reeks = zelfde Hebb reeks 15 24 71 53 47 71 ... Pag.

3 6 3 6 3 3

7 7 2 7 1 2

6 3 6 1 2 6

2 5 4 2 5 4

4 1 5 4 6 5

SOLID (Serial-Order Learning Impairment) in Dyslexia (Szmalec et al., 2011)

Hebb-effect?  2 groepen adolescenten (dyslexie vs. Controle)

 3 Hebb taken 1. Auditief-verbaal

da-fi-ke-mo-pu-sa-ti-vo-zu

2. Visueel-verbaal

ba-du-ki-le-mu-so-to-vi-za

3. Visuospatiaal

Stippen taak

 Aantal items in correcte seriële positie per reeks

Pag.

Pag.9

Specifiek probleem met seriële orde leren als oorzaak van dyslexie?

1.

Situeert het probleem zich in de overgang van seriële orde informatie van het KTG naar het LTG?

Pag.10

No solid empirical evidence for the SOLID (serial order learning impairment) hypothesis of dyslexia. (Staels & Van den Broeck, submitted) (presented @ SSSR conference Montreal 2012)

Adolescenten 1.Auditief-verbaal (da-fi-ke-mo-pu-sa-ti-vo-zu) 2.Visueel-verbaal (ba-du-ki-le-mu-so-to-vi-za 3.Visuospatiaal (Dots-task)

Kinderen 1.Cijferreeksen (auditief-verbaal) 2.Blokkenreeksen (visuospatiaal) 3.Vormenreeksen (visueel) ӁϑҦҨѬϼ₪ ₪Ҧ Ѭ ϼ Ӂ Ҩ ϑ ϑ Ѭ Ҧ ₪Ӂ Ҩ ϼ Ҩ Ѭ Ӂ ϼ ₪ϑ Ҧ … Pag.

...


Probleem met interpretatie s

Groter verschil tussen groepen op Hebb reeksen dan op Filler reeksen

Controle Dyslexie

ns

Filler

Hebb

Betere techniek Directe vergelijking van Hebb

Controle

prestaties wanneer Filler prestaties

Dyslexie

gelijk gehouden wordt

Filler

Pag.


+ controleren voor aandachtsfuncties !

Pag.

State trace analyse adolescenten

Pag.

 Dyslexie  Controle

State trace analyse kinderen

Pag.

 Dyslexie  Controle


1.


Pag.16

(Nieuwe) causale hypothese

Probleem met leren van seriële orde informatie 1. SOLID (Serial-Order Learning Impairment) hypothese (Szmalec, Loncke, Page, & Duyck 2011)

2. Seriële orde defect in korte termijn geheugen hypothese (Martinez Perez, Majerus, Mahot, & Poncelet, 2012; Martinez Perez, Majerus, & Poncelet, 2013)

Pag.17

Seriële orde defect in korte termijn geheugen

(Martinez Perez, Majerus, Mahot, & Poncelet, 2012; Martinez Perez, Majerus, & Poncelet, 2013)

Item informatie Opslag via tijdelijke activatie van reeds opgeslagen verklankingen in het geheugen

Seriële orde informatie Opslag via taal-onafhankelijk systeem (minder gevoelig voor reeds opgeslagen verklankingen in geheugen)

Pag.



Item informatie Nonword delayed repetition task

Seriële orde informatie Serial order reconstruction task

Groepen Dyslexie groep Leeftijd-match controlegroep Reading-level-match controlegroep

Pag.



Pag.20


1.


2.

Situeert het probleem zich in de opslag van seriële orde informatie in het KTG?

Pag.21

Order short-term memory is not impaired in dyslexia and does not affect orthographic learning. (Staels & Van den Broeck, submitted)

Item informatie Nonword delayed repetition task

Seriële orde informatie Serial order reconstruction task

Methodologische verbeteringen  State trace analyse  Aandachtsfuncties controleren

Proefpersonen  Kinderen (36 dyslectici vs 61 controle gematcht op IQ en leeftijd) Pag.

Order short-term memory is not impaired in dyslexia and does not affect orthographic learning. (Staels & Van den Broeck, submitted) State trace analyse als matching techniek

Pag.


1.


2.

Situeert het probleem zich in de opslag van seriële orde informatie in het KTG?

Pag.24


Algemeen

Deficiet in leren seriële orde informatie

Pag.25


Algemeen

Fonologisch deficiet hypothese

Pag.26

Woord leren lezen

Orthografie: Fonologie:

Semantiek:

Pag.27

boom

(grafemen)

/bo.m/

(fonemen)

(betekenis)

Self-teaching mechanisme (ingebouwde leraar)

Decodeervaardigheden

Fonologisch decoderen

Orthografische representaties

Pag.28

Self-teaching mechanisme (ingebouwde leraar) (Share, 1995, 1999)

Nieuwe (verzonnen) woorden in verhalen = homofone pseudowoorden Vb: kowand - kowant

Pag.29

Self-teaching mechanisme

Mieke fietst, na een dagje school, naar huis. Opeens stopt ze en stapt ze van haar fiets af. Ze heeft een klein, schattig diertje gezien. Wanneer ze ernaar toe gaat zegt het diertje: ‘Hallo, ik ben Kowand’. Het meisje schrikt en loopt terug naar haar fiets. Kowand roept dan: ‘Wacht, loop niet weg, je moet me helpen’. Mieke draait zich om en ziet dan dat Kowand met zijn poot vast zit in een draad. Ze loopt naar hem toe en probeert zijn poot uit de draad te halen. Na een tijdje lukt het en kan Kowand terug lopen. Mieke vraagt hem dan hoe het komt dat hij vast zat in de draad. Kowand zegt dat hij niet goed keek waar hij liep en een beetje verstrooid was. Mieke lacht en zegt dat hij voortaan beter moet opletten. ‘Dat zal ik zeker doen!’ zegt Kowand. Pag.30


Mieke fietst, na een dagje school, naar huis. Opeens stopt ze en stapt ze van haar fiets af. Ze heeft een klein, schattig diertje gezien. Wanneer ze ernaar toe gaat zegt het diertje: ‘Hallo, ik ben Kowant’. Het meisje schrikt en loopt terug naar haar fiets. Kowant roept dan: ‘Wacht, loop niet weg, je moet me helpen’. Mieke draait zich om en ziet dan dat Kowant met zijn poot vast zit in een draad. Ze loopt naar hem toe en probeert zijn poot uit de draad te halen. Na een tijdje lukt het en kan Kowant terug lopen. Mieke vraagt hem dan hoe het komt dat hij vast zat in de draad. Kowant zegt dat hij niet goed keek waar hij liep en een beetje verstrooid was. Mieke lacht en zegt dat hij voortaan beter moet opletten. ‘Dat zal ik zeker doen!’ zegt Kowant. Pag.31


Inhoudelijke vragen: Van waar kwam Mieke? Hoe gaat Mieke van school naar huis? Wat is er gebeurd met het dier?

Pag.32


1.

Orthografische keuzetaak

kowand

2.

kowant

Benoem taak kowand

3.

Spelling taak

Pag.33


Resultaat Target spelling vaker geïdentificeerd, sneller benoemd en

nauwkeuriger gespeld dan de alternatieve homofone spelling van het targetwoord.

Pag.34

Lezen van woorden

Twee componenten 1.Fonologische (verklanking van een geschreven woord)

2.Orthografische (woord-specifieke informatie over de spelling)

Pag.35

Fonologische verwerking én orthografische kennis belangrijk bij lezen van woorden (Van Orden, 1987) Experiment:

Leestaak  behoort woord tot categorie?

Voorbeeld 1 Categorie = bloemen Woorden = rose (roos), rows, robs  rows frequenter ingedeeld bij bloemen dan robs (lijken orthografisch nochtans allebei evenveel op rose)

 fonologie belangrijk!

Voorbeeld 2 Categorie = groenten Woorden = beats, beets (bieten)  beats nog frequenter ingedeeld bij groenten dan rows bij bloemen (want grotere spellingsgelijkenis)

 orthografie belangrijk!

Pag.36

Lezen van woorden

Twee componenten 1.Fonologische (verklanking van een geschreven woord) Nieuwe woorden, verzonnen woorden

1.Orthografische (woord-specifieke informatie over de spelling) Gekende woorden, uitzonderingswoorden

Pag.37

Onderzoeksvragen

1. Treedt orthografisch leren op bij zwakke lezers tijdens stillezen?

2. Wat is het effect van voorleessoftware op orthografisch leren bij zwakke lezers?

Pag.

Voorleessoftware

ORTHOGRAFIE (visueel/spelling)

Pag.

+

FONOLOGIE (auditief/verklanking)

Onderzoeksmethode

LEESFASE

3 / 7 DAGEN

NAMETINGEN 1.

ORTHOGRAFISCHE KEUZETAAK target spelling herkennen

2.

WOORDLEESTAAK target spelling zo accuraat en snel mogelijk lezen

3.

SPELLINGTAAK target woord spellen

8 verhalen

8 verzonnen woorden (Blot/Blod)

Pag.

Onderzoeksmethode

 65 Zwakke lezers  4e-5e leerjaar  Helft proefpersonen met voorleessoftware  Helft proefpersonen zonder voorleessoftware

Pag.41

Onderzoeksresultaten

Target spelling  Vaker geïdentificeerd

 Sneller benoemd

 Nauwkeuriger gespeld

Pag.


1. Orthografisch leren treedt ook op bij zwakke lezers

2. De hoeveelheid verworven orthografische kennis is afhankelijk van de decodeervaardigheden van de lezer

Pag.


3. Geen positief effect van voorleessoftware op orthografisch leren bij zwakke lezers

Pag.

Advies

Voorleessoftware werkt niet remediërend!



Voorleessoftware pas gebruiken nadat leesontwikkeling voltooid is

Pag.45

Advies

Ook zwakke lezers/dyslectici kunnen vorderingen maken als

hun problemen effectief aangepakt worden

 Compenserende hulpmiddelen zo lang mogelijk uitstellen

Pag.46

Eva Staels Vrije Universiteit Brussel [email protected]

Pag.47

De rol van orthografisch leren en seriële orde verwerking bij dyslexie. Eva Staels

Recommend Documents