De rol van de apotheek bij het bevorderen van de volksgezondheid. Een witboek en actieoproep van het EPF. European Pharmacist Forum

De rol van de apotheek bij het bevorderen van de volksgezondheid Een witboek en actieoproep van het EPF

European Pharmacist Forum Maart 2015

European Pharmacists Forum

Maart 2015

Samenvatting Apotheken hebben een sleutelrol bij het aanpakken van de uitdagingen in de zorg.

Medicatie adherentie: apothekers helpen patiënten om hun medicatie te begrijpen en verbeteren zodoende de therapietrouw (adherentie) .

worden op een zodanige schaal ontwikkeld dat ze een daadwerkelijk bijdrage leveren aan de volksgezondheid en de zorgstelsels efficiënter maken.

Alle zorgstelsels staan voor dezelfde uitdagingen zoals het omgaan met een vergrijzende bevolking (met gevolgen voor patiënten en personeel), een toenemende zorg druk binnen krappe budgets en het toepassen van nieuwe behandelingen en nieuwe technologie.

Vaccinaties: het toedienen van vaccins in apotheken verhoogt de dekkingsgraad.

Er wordt veel nieuwe technologie ingezet in de zorg. Apotheken in de wijk zullen hiervan gebruik maken om de zorg aan patiënten te verbeteren.

Apothekers zijn de meest laagdrempelige zorgverlener en zijn gevestigd in het hart van de wijk, waar zij hun diensten verlenen. Ze moeten de voordelen van hun dienstverlening aantonen en overheden ervan overtuigen wettelijke en financiële obstakels, die deze dienstverlening kan bellemmeren, te verwijderen.

Zelfzorg: het publiek helpen om goed voor zichzelf te zorgen, verlaagt de druk op andere zorgverleners.

Het European Pharmacists Forum (EPF) heeft vijf belangrijke zorggebieden benoemd, waarin apotheken een maximale impact hebben op het verbeteren van de volksgezondheid:

Screening: apothekers kunnen mensen met een hoger risico vroegtijdig identificeren en dat maakt effectieve interventies mogelijk.

In onze ‘actieoproep’ vragen wij aan zorgverzekeraars, beleidsmakers, overheden en apothekersverenigingen om deze visie te realiseren. Wij vragen u met ons mee te doen!

2

Marco Nocentini Mungai Italië

Paulo Jorge Cleto Duarte Portugal

Preventie: apotheken vervullen zorgprogramma’s gericht op gedragsverandering. Het EPF heeft de visie dat apotheken in de wijk de komende tien jaar een veel grotere rol zullen vervullen bij ziektepreventie, het verbeteren van de volksgezondheid en management van langdurige aandoeningen. Deze diensten

Nick Kaye Verenigd Koninkrijk

Ad Hoevenaars Nederland

Marcello Perego Italië

Marco Nocentini Mungai President, EPF

Walter Taeschner Duitsland

Solmaz Azizi Birol Turkije

Rosa Puig Spanje

Michel Buchmann Zwitserland

Wolfgang Kempf Duitsland

Dr João Silveira Portugal

Marián Carretero Spanje

Pascal Louis Frankrijk

Mike Smith Verenigd Koninkrijk

Max Gächter Switzerland

Fernando Monteiro Portugal

Philippe Gaertner Frankrijk

Rosa Navarro Spanje

Philippe Pasdeloup Frankrijk

Dott. Carlo Ghiani Italië

Jan Willem ten Pas Nederland

Dott. Giancarlo Visini Italië

Noel Wicks Verenigd Koninkrijk

De rol van de apotheek bij het bevorderen van de volksgezondheid

Het doet mij veel plezier om een bijdrage te leveren aan het witboek van het European Pharmacists Forum over de rol van de apotheek bij het bevorderen van de volksgezondheid. Als apotheker ben ik gepassioneerd over mijn beroep. Ik ben er absoluut van overtuigd dat een onafhankelijke apotheek een belangrijke en toenemende rol speelt bij het leveren van hoogwaardige zorg in het midden van de gemeenschap. Dit gaat uiteraard veel verder dan de oude vertrouwde verantwoordelijkheid van alleen het verstrekken van medicijnen.

EPF leden Ornella Barra Italië

De apotheek: een vanzelfsprekende plek voor gezondheidszorg!

Jirˇí Hromada Tsjechische Republiek

Kirit Patel Verenigd Koninkrijk

Ik denk dit omdat de actuele en toekomstige ontwikkelingen in de zorg, waar we mee te maken hebben, zoals toenemende chronische ziekten en een vergrijzende bevolking, een aanmerkelijke structurele en financiële druk uitoefenen op de Europese zorgstelsels, die nu al zwaar belast zijn. De behoefte aan gezondheidsbevordering en ziektepreventie voor de bevolking, laagdrempelige en praktische dienstverlening en het vermijden van dure ziekenhuisopnames, moeten

daarom centrale doelen zijn voor alle beleidsbepalers in de EU en de lidstaten. De apotheek is een vanzelfsprekende plek voor wijkgerichte zorgverlening. De voorbeelden in dit witboek tonen aan dat apotheken nu al zeer toegankelijk en beschikbaar zijn voor een reeks zorgen welzijnsdiensten, die het publiek en onze patiënten bijzonder op prijs stellen. We willen dat mensen onze apotheken in de wijk als hun eerste aanspreekpunt zien voor steun en advies bij het bevorderen en instandhouden van hun gezondheid. Hoe het ook zij - met de bevordering van zelfzorg en pleiten voor preventie, steun voor vroege detectie en interventie, het beperken en managen van de effecten van langdurige aandoeningen of het verbeteren van medicatie adherentie -, de apotheek is wezenlijk voor een zorgstelsel dat toekomstbestendig is en universeel toegankelijk blijft. Ik verwelkom dit witboek en zijn doel om de waarde van apotheek in de wijk te bevorderen. Ik hoop dat u zich bij mij aansluit om dit doel te verwezenlijken.

Ornella Barra Executive Vice President van Walgreens Boots Alliance, Inc. en President en Chief Executive van Global Wholesale en International Retail Ornella Barra was voormalig Chief Executive Wholesale and Brands van Alliance Boots. Daarvoor was Mw. Barra Chief Executive van de Pharmaceutical Wholesale Division (van januari 2009 tot september 2013), en daarvoor Wholesale & Commercial Affairs Director. In haar rol was ze verantwoordelijk voor de Pharmaceutical Wholesale Division en voor de globale ontwikkeling van International Health & Beauty and Brands. Mw. Barra begon haar loopbaan als apotheker in Italië en is als honorair hoogleraar verbonden met de Farmacie Afdeling van de Universiteit van Nottingham.

Ornella Barra

Ik ben er absoluut van overtuigd dat een onafhankelijke apotheek een belangrijke en toenemende rol speelt bij het leveren van hoogwaardige zorg in het midden van de gemeenschap De rol van de apotheek bij het bevorderen van de volksgezondheid

3

Actueel zorgmilieu


Maart 2015

De huidige zorgstelsels staan voor grote uitdagingen Drie hoofdthema’s: mensen (patiënten en personeel), systemen (organisatie en financiën) en medicijnen en technologie liggen in het centrum van de uitdagingen van de huidige zorgstelsels. Zorgvragen zijn complex en veranderen voortdurend op elk niveau: van individuele patiënten tot landelijke zorgstelsels. Men kan de problemen in het licht van deze drie hoofdthema’s beschouwen en zodoende begrijpen hoe apotheken in de wijk hun bijdrage kunnen leveren aan gezondheidsbevordering.

Mensen

In de meeste West-Europese landen gaat de gemiddelde leeftijd van de bevolking gestadig omhoog. Bovendien stijgt ook het aantal mensen dat hoogbejaard wordt, 85 jaar of ouder. Dit zet zorgstelsels zwaar onder druk.

4

algemene hulpbehoevendheid op oudere mensen, verhuizen zij vaak van hun eigen huis naar een woonzorgcentrum.

Apotheken staan aan de basis van de uitvoering van gezondheidsbevordering Er zijn grote verschuivingen in de bevolking, waardoor een kleiner aantal werkende belastingplichtigen een steeds grotere groep ouderen, die met pensioen zijn of niet langer voltijds kunnen werken, moeten ondersteunen. Deze verandering heeft bovendien gevolgen voor beroepsbevolking, met name voor de minder betaalde functies zoals in verzorgingstehuizen, omdat zorg en sociale sectoren wedijveren om medewerkers in een steeds kleinere pool arbeiders.

gedragsveranderingen voor een gezonder leven bewerkstelligen. Apotheken staan aan de basis van de uitvoering van deze programma’s.

Patiënten en verzorgers hebben steeds meer belangstelling voor het verkrijgen, bezitten en gebruiken van hun eigen gezondheidsgegevens. Patiënten zijn steeds beter in staat om hun eigen gezondheidsmetingen te verzamelen en ‘real-time’ indicatoren worden ongetwijfeld gangbaarder met de opkomst van draagbare technologie, zoals ‘slimme horloges’.

Medicijnen en technologie

Apotheek

zijn apotheken overal bekend en goed verspreid. Zij zijn een middel waarmee sommige zorgongelijkheid kan worden aangepakt.

Zorgstelsels

In West-Europa bestaan verschillende zorgmodellen. Sinds het begin van de wereldwijde economische crisis in 2008 staan alle zorgstelsels voor enorme financiële uitdagingen. Er is gesnoeid in de vergoedingen voor medicijnen voor apotheken en de eigen bijdrage van patiënten ligt noodgedwongen hoger. Desondanks neemt de gezondheidszorg een groot en toenemend deel van de totale overheidsuitgaven voor zijn rekening. EU-breed gaat ongeveer 10% van het bruto binnenlandse product naar de gezondheidszorg. Voor politici en de stemmende bevolking is gezondheidszorg een absolute prioriteit. De zorgstelsels moeten de hogere verwachtingen van de gebruikers aan kunnen. Er is een stijgende vraag naar een betere toegang tot zorgdiensten in toegankelijke locaties en de behoefte dat een toenemend aantal diensten zowel ‘s avonds en in het weekend verleend moeten kunnen worden.

Eén van de grootste uitdagingen voor alle zorgstelsels is het bevorderen van het actief en gezond ouder worden van de bevolking. Dit vereist een verschuiving naar preventieve en gezondheid bevorderende maatregelen. Veel langdurige aandoeningen zijn niet het resultaat van externe factoren zoals infecties of letsel, maar het gevolg van persoonlijk gedrag, zoals roken, gebrek aan beweging, slechte voeding of overmatig alcoholverbruik, die op den duur aandoeningen veroorzaken zoals hartziekten, diabetes of kanker.

Zorgpersoneel vormt een aanzienlijk deel van de beroepsbevolking en ongeveer 8% van de totale EU-bevolking werkt in zorg of sociale zorgsituaties.1 In sommige beroepen, met name in de geneeskunde en verpleging, zijn er vrij veel oudere medewerkers die hun pensioenleeftijd naderen. Dit veroorzaakt aanpassingen in het toekomstige personeelsbestand en de rol die zij naar verwachting gaan spelen.

Veel beleidsbepalers uiten de wens om meer diensten te verlenen vanuit een wijk of eerstelijnsomgeving en niet zozeer vanuit ziekenhuizen of klinieken. Apotheken in heel Europa kunnen hierin een belangrijke rol vervullen. Deze plannen zijn echter moeilijk te implementeren en het valt niet mee om betalers te overtuigen van de voordelen op termijn.

Voor veel mensen heeft ouder worden zowel sociale als medische gevolgen. Patiënten met meervoudige langdurige aandoeningen merken dat hun leven steeds meer beperkingen heeft qua mobiliteit, zien of horen en ze worden afhankelijk van de sociale zorg of een groeiend leger onbetaalde mantelzorgers. Vanwege de impact van dementie of

Zorgstelsels staan ook voor een enorme opgave in het minimaliseren van ongelijkheid in de gezondheid van hun bevolking, die vaak aan economische ongelijkheid is gerelateerd, zoals werkgelegenheid, inkomsten en levensstandaarden. In de meeste landen zijn er duidelijke regionale verschillen tussen gezondheid en welvaart, maar

De meeste zorgstelsels zijn eigenlijk ‘ziektesystemen’: opgezet om slechte gezondheid te behandelen, wanneer dat zich voordoet. De verschuiving naar het bevorderen van actief en gezond ouder worden gedurende de hele levensloop vereist meer moeite en middelen voor lange termijnprogramma’s, die het bewustzijn verhogen en


meer gebruik van point-of-care testen en zelfcontrole, zodat een behandeling snel aan de behoefte van de patiënt kan worden aangepast. Laagdrempelige apotheken in de wijk worden de belangrijkste plaats voor diensten die op sneltesten zijn gebaseerd.

De beste behandelingen zijn vaak pas effectief wanneer patiënten deze daadwerkelijk gebruiken op de manier die de producenten en voorschrijvers voor ogen hadden. Medicatie adherentie is een belangrijk aspect. Apothekers worden steeds vaker gevraagd om diensten te ontwikkelen en te verlenen die de patiënten stimuleren en er aan herinneren hun medicijnen in te nemen en ervoor te zorgen dat medische hulpmiddelen, zoals inhalatoren, correct worden gebruikt. Dit moet een win-win situatie zijn voor alle betrokken partijen: patiënten, apothekers, voorschrijvers, farmaceutische bedrijven en de betalers van de zorg. De aard van de in de zorg gebruikte behandelingen verandert continue. Er is een begrijpelijke focus op de stijgende kosten van de medicijnen. Er is echter minder aandacht voor het feit dat met die veranderende behandelingen veel aandoeningen nu door de eerstelijn of thuis behandeld kunnen worden met veel lagere kosten. De farmaceutische industrie is één van de weinige sectoren die relatief ongedeerd uit de wereldwijde economische crisis kwam, zonder verlies van werkgelegenheid of belastinginkomsten. De aard van farmaceutische producten blijft veranderen. Gepersonaliseerde medicijnen en genetisch bepaalde behandelingen doen hun intrede. Er is een groeiende trend in het gebruik van technologie om de behandeling van patiënten te ondersteunen. Dit omvat

Apotheken hebben te kampen met alle belangrijke uitdagingen met betrekking tot mensen, systemen, medicatie en technologie: omgaan met een vergrijzende bevolking en het aantrekken van het juiste personeel; het verlenen van toegankelijke en kostenefficiënte diensten binnen beperkte budgets; en het aanpassen aan de gevolgen van nieuwe medicatie en technologie. Apotheken staan bovendien voor sectorspecifieke uitdagingen, met name de locatie van de

apotheek, het ontwikkelen van diensten en veranderende wetgeving. Locatie van de apotheken: de apotheek is van oudsher een zorgverlener die in het midden van de wijk, zijn diensten verleent. Met de opkomst van internet en veranderingen in de manier waarop medicijnen verkocht worden, staan apotheken voor een periode van ingrijpende veranderingen. De apotheek moet zijn laagdrempeligheid als hoofdkapitaal handhaven. Farmaceutische dienstverlening: apotheken gaan steeds meer klinische diensten verlenen. Hiervoor moet meer bewijsmateriaal verzameld worden die de waarde van de apotheek aantoont. Apothekers moeten hun eigen klinische vaardigheden ontwikkelen en de patiënten moeten geïnformeerd worden over deze nieuwe diensten. Wetgeving m.b.t. apotheken: Iedere markt heeft zijn eigen farmaceutische wetgeving. Deze kan de reeks aangeboden diensten beperken of uitbreiden, bijvoorbeeld met preventieve dienstverlening zoals griepvaccinatie. Met veranderende farmaceutische wetgeving kunnen nieuwe diensten, die patiënten ten goede komen, worden ontwikkeld.

Vijf kernpunten voor de apotheek Het European Pharmacists Forum heeft vijf kernpunten in de zorg bepaald, waarbij apotheken in de wijk een rol spelen bij het bevorderen van de volksgezondheid: • Medicatie adherentie: patiënten profiteren alleen van hun voorgeschreven behandelingen als ze begrijpen waarom die nodig zijn en hoe ze ingenomen of gebruikt moeten worden. De regelmatige interactie tussen een apotheker en een patiënt verbetert adherentie en leidt tot betere uitkomsten (p. 6-7). • Vaccinaties: toestaan dat apothekers griepvaccins toedienen verhoogt de dekkingsgraad. Vaccineren is een overdraagbare vaardigheid die gebruikt kan worden om andere gezondheidsacties te ondersteunen (p. 8-9). • Screening: apotheken in de wijk zijn de meest laagdrempelige zorgverleners. Met screeningcampagnes in apotheken worden risicopatiënten vroegtijdig opgespoord. Dit maakt vroegtijdige behandeling en interventies mogelijk die kosteneffectief zijn en toekomstige kosten kunnen reduceren (p. 10). • Zelfzorg: een versterkt vertrouwen van mensen om voor zichzelf en hun gezin te kunnen zorgen. De zelfbehandeling van kleinere aandoeningen met de steun van apotheken vermindert de druk op de eerstelijnszorgverleners, met name op huisartsenpraktijken en spoedeisende hulp (p. 11). • Ziektepreventie: zorgstelsels moeten hun focus op ziektepreventie versterken, met name waar ziektes het gevolg zijn van een slechte leefstijl. Apotheken in de wijk kunnen zorgdiensten verlenen, die gedragsveranderingen bewerkstelligen, waardoor een leefstijl gerelateerde vermindering van gezondheid kan worden beperkt. (p. 12-13).


5

Focuspunt


Maart 2015

Medicatie adherentie De laatste jaren ligt er meer focus op het verbeteren van medicatie adherentie. De term ‘adherentie’” - in sommige landen ook wel ’therapietrouw’ genoemd - beschrijft de mate waarin patiënten hun medicatie nemen zoals voorgeschreven voor de hele duur van de therapie. Adherentie is de voorkeursterm, omdat het een interactieve samenwerkingsrelatie beschrijft tussen de apotheker en de patiënt met respect voor de rol van patiënt bij zijn eigen behandeling. Verbeterde adherentie heeft aanzienlijke voordelen voor de patiënt en voor de kosten van de zorgstelsels. In sommige Europese landen bestaan er nog steeds financiële obstakels bij toegang tot behandelingen. Recente studies tonen aan dat hogere eigen bijdragen van de patiënt tot slechtere medicatie adherentie kan leiden met als gevolg slechtere resultaten voor de gezondheid. Een slecht begrip bij de patiënt over de behandeling is een belangrijke oorzaak van incorrect medicatiegebruik en het falen van behandelingen. Ter illustratie; in een studie naar eenvoudige receptinstructies begrepen de patiënten slechts de instructie: ‘neem één tablet per dag’ in meer dan 90% van de gevallen. Elke andere geteste instructie werd door meer dan 43% van de patiënten verkeerd begrepen, met inbegrip van ‘neem één tablet twee keer per dag’ en’neem twee tabletten per dag’. 2

Ongeacht de obstakels zijn apothekers altijd een wezenlijk deel van de oplossing. Studies hebben de doelmatigheid van interventies door apothekers bij het verbeteren van de medicatie adherentie van patiënten bewezen.

er mechanismen zijn die de tijd van de apotheker vergoeden. Het vertrekpunt is dus mechanismen opzetten, waardoor de apotheker voor zijn diensten betaald wordt. In Europa zijn er verschillende systemen met die opzet ingevoerd.

Betere communicatie met patiënten is essentieel voor een betere adherentie

In Engeland bestaan er twee diensten die patiënten helpen om de voorgeschreven medicatie beter te begrijpen.3

Apothekers kunnen alleen betere adherentie bewerkstelligen als ze vastgesteld hebben dat de medicatie van de patiënten geschikt, veilig en effectief is. In vele gevallen verdwijnen adherentieproblemen als apothekers therapieontrouw identificeren en de problemen oplossen die te maken hebben met een gebrek aan veiligheid, doelmatigheid of een ongeschikte indicatie. Een ander kernelement van een succesvol adherentieprogramma is een versterkte communicatie tussen de apotheker en de patiënt. Op vertrouwen gebaseerde relaties tussen de apotheker en de patiënt ontwikkelen zich over tijd en enkel als

Actieoproep Het EPF roept de betalers en de producenten op om diensten te steunen die helpen om de medicatie adherentie van patiënten te verbeteren. Deze diensten moeten gericht zijn op patiënten die voor de eerste keer medicatie gebruiken en op patiënten

6

met verschillende medicijnen voor langdurige aandoeningen. Apotheken, apothekersverenigingen en producenten moeten programma’s ontwikkelen, waarmee de apothekers beter in staat zijn om met hun patiënten te communiceren.


Medicines Use Reviews (MUR’s) Deze controles zijn een gestructureerd overleg tussen de patiënt en de apotheker - meestal een keer per jaar - met als doel de gebruikte medicatie beter te begrijpen. MUR’s zijn in 2005 geïntroduceerd. In 2013 zijn er 2.8 miljoen MUR’s gehouden in Engeland. Medicines Use Reviews zijn ook beschikbaar voor patiënten in Wales. New Medicines Service (NMS) Net als bij de MUR’s gaat het bij de New Medicines Service om patiënten te helpen het beste uit hun medicatie te halen, in dit geval over iets dat net voorgeschreven is. Patiënten met astma of chronische obstructieve longziekte (COPD), type 2-diabetes of hoge bloeddruk en mensen die bloedplaatjesaggregatieremmers of antistollingsmiddelen gebruiken, komen hiervoor in aanmerking. De apotheker heeft een intakegesprek met de patiënt en één of twee vervolggesprekken in de daaropvolgende maand. Die laatste kunnen ook telefonisch zijn. Deze service is, na een evaluatie die de voordelen voor patiënten bewees, inmiddels een nationale dienstverlening geworden.

In actie Casusinformatie over medicatie adherentie in Europa

Medicatie adherentie verbeteren (Italië) De Piedmont Regio heeft € 13 miljoen? beschikbaar gesteld voor twee farmaceutische zorgprojecten voor vroegtijdige signalering en steun aan patiënten met chronische aandoeningen en polyfarmacie.4 Het eerste project betreft vier chronische aandoeningen: diabetes, COPD, hartfalen en dyslipidemie en is gestart in september 2014. Het is in twee fases verdeeld. De eerste fase bestaat uit een observatiestudie, waarin met gebruik van vragenlijsten ‘mensen met risico of mensen, die de ziekte al hebben maar dat nog niet weten’ worden geïdentificeerd. In een tweede fase worden patiënten met een gediagnosticeerde aandoening door de apotheek gevolgd om de therapietrouw en compliance met de medische richtlijnen te beoordelen. Alle geldige vragenlijsten worden door een epidemioloog beoordeeld. Aan het begin van de eerste fase van het diabetesproject zijn ongeveer tienduizend vragenlijsten uitgedeeld in een periode van vier maanden, voor zowel screening als de controle van therapietrouw en de richtlijnen. De volledige resultaten moeten nog worden geanalyseerd. Het tweede project wordt uitgevoerd in samenwerking met SIMEU, de Italiaanse Vereniging voor Spoedeisende Hulp. Dit betreft de zorg voor hulpbehoevende patiënten om therapieontrouw te signaleren en om problemen en complicaties te voorkomen. Ook hier worden de patiënten geïdentificeerd door middel van vragenlijsten en SIMEU richtlijnen. Elke deelnemende apotheek heeft als doel om twintig patiënten per jaar te steunen.

Apothekers nemen deel aan zes scholingsdagen; één voor elk van de betreffende ziektes plus een EHBOherhaling-. Het project ging van start in de herfst van 2014 met als doel om 350 apotheken deel te laten nemen in het eerste jaar. Ook hier werkt een epidemioloog mee aan de analyse van de resulterende patiëntprofielen. Het gebruik van antistollingsmiddelen verbeteren (Frankrijk) In Frankrijk bestaat er een nationaal programma voor de interventie van apothekers om de uitkomsten en de veiligheid van antistollingsmiddelen (warfarine) te verbeteren.5 Deze dienstverlening bestaat uit twee of drie gesprekken tussen de apotheker en de patiënt over een periode van een jaar. Het doel is om vragen van patiënten over de medicatie te beantwoorden en ervoor te zorgen dat patiënten begrijpen hoe ze de medicatie moeten gebruiken en hoe ze bijwerkingen en geneesmiddeleninteracties kunnen voorkomen. Deze dienstverlening wordt door de overheid gefinancierd en de apothekers ontvangen € 40,- per patiënt per jaar. ARMIN medicatie management (Duitsland) ARMIN (Arzneimittelinitiative SachsenThüringen) is een nieuw programma voor medicatiemanagement voor patiënten met meerdere aandoeningen en geneesmiddelen (polymorbide/ polyfarmacie).6 Het wordt uitgerold in de Duitse Saksen en Thüringen regio’s. Het ARMIN programma bestaat uit drie modules. De eerste gaat over de generieke voorschriften van bepaalde actieve ingrediënten door artsen. Apothekers

kiezen dan het meest geschikte product voor de patiënt. De tweede is het ontwikkelen van een ‘catalogus’ of formularium met geschikte medicatie voor verschillende aandoeningen. Geneesmiddelen worden gecategoriseerd als ‘standaard’ (geschikt voor de meeste patiënten), ‘reserve’ (alleen voor bepaalde patiënten of als ze niet op de standaardtherapie reageren) of ‘ondergeschikt’ (alleen voor gebruik in hele specifieke situaties). De categorieën zijn afgeleid van de aanbevelingen van een aantal zorgorganen. De catalogus met geschikte medicatie bestaat al voor enkele aandoeningen, zoals hartziektes, osteoporose, depressie en de ziekte van Alzheimer, en wordt verder uitgebreid naar diabetes en antibiotica in 2015.

Conclusies • Medicatie adherentie verbeteren is een belangrijk zorgspeerpunt in ontwikkelde landen. • Verbeterde adherentie komt ten goede aan patiënten, zorgstelsels, producenten en artsen. • Apothekers hebben regelmatig contact met patiënten, dat gebruikt kan worden om adherentie te verbeteren.


7

Focuspunt


Maart 2015

Vaccinatie in apotheken Griepvaccinatie is binnen de volksgezondheid een belangrijke dienstverlening, die de massale deelname van de bevolking vereist. De dekkingsgraad voor griepvaccinaties in de EU in de doelgroep van 65+ is ver onder het EU/ WHO doel van 75%.7 Er is een urgente behoefte om de dekkingsgraad van de vaccinaties te verhogen en aan innovatieve manieren om dat doel te realiseren. De griepvaccinatie wordt in zeven landen in de wereld, waarvan drie in Europa (Portugal, Ierse Republiek en het VK) door de apotheker gegeven en is consequent succesvol. Griepvaccinatie komt de patiënt én de zorgstelsels ten goede en reduceert zowel ziekenhuisopnames en overlijden als ziekenhuiskosten. Griepvaccinaties in de apotheek verhogen de opties en het gemak voor de patiënt en de patiënt

kan worden ingeënt op het moment en de plaats die hem uitkomt. De dienst is populair en de tevredenheidsscores zijn bijzonder hoog. ‘Toegang’ is een kernmotivator bij vaccinatie en patiënten zijn van mening dat griepvaccinaties in de apotheek laagdrempelig zijn. Studies in het VK en Ierland tonen aan dat tussen 6,2% en 23% van mensen die in de apotheek zijn ingeënt, zeggen dat ze zonder die dienstverlening niet ingeënt zouden zijn.8,9 Bewijs uit de USA en Portugal toont dat de dekkingsgraad stijgt als apothekers mogen vaccineren. In Portugal, waar

immunisatie in de apotheek voor het eerst in het griepseizoen 2008 2009 plaatsvond, steeg de algemene dekkingsgraad voor patiënten van 65+ met 6,5% tussen 2008 - 2009 en 2009 2010.10

In 2007 is er nieuwe wetgeving in Portugal geïntroduceerd, waarmee apotheken de reikwijdte van hun diensten kunnen uitbreiden naar vernieuwende zorg, zoals vaccinaties. Er is een scholingsprogramma opgezet voor Portugese apotheken op basis van een best practice geformuleerd door de Amerikaanse Vereniging van Apothekers.

Ervaring toont aan dat vaccinaties door de apotheker niet betekenen dat andere professionele zorgverleners minder mensen vaccineren. Vaccinatie door de apotheker vergroot het percentage van de bevolking dat een griepvaccin krijgt.

In het griepseizoen van 2008 - 2009 vond de eerste nationale griepvaccinatiecampagne in de apotheek plaats. In het griepseizoen van 2009 2010 was de apotheek een populaire plaats voor een griepvaccinatie.11

Best practices uit Portugal en andere markten vormen een onmiskenbare basis voor andere landen, die een griepvaccinatieprogramma door apothekers willen invoeren.

Op basis van het totale aantal griepvaccins dat in het griepseizoen van 2008 - 2009 is toegediend, werd de totale dekkingsgraad geschat op 50,4% voor patiënten van 65 en ouder. De bijdrage van de apotheek aan deze subgroep werd geschat op 5,5% tot 11,3%.

Noodzakelijke programma-elementen zijn: scholingsprogramma’s en continue professionele ontwikkeling van apothekers die vaccins toedienen, informatie over apparatuur die nodig is in de apotheek voor vaccinaties en standaardwerkprocedures.

Uit een tevredenheidsonderzoek bleek dat: • 75,4% aangaf dat het kopen en toedienen van de griepprik in de eigen woonplaats de belangrijkste reden was voor de keuze voor de apotheek; • 97,9% het volgende griepseizoen ook gevaccineerd wilde worden in de apotheek;

Actieoproep

8

Casusinformatie over vaccinatiepraktijk in Europa

Griepvaccinaties in de apotheek in Portugal

Bewijs toont dat de dekkingsgraad van vaccinaties stijgt als apothekers mogen vaccineren

Het EPF roept nationale overheden en zorgverzekeraars op om, in samenwerking met de apothekersverenigingen, de gegevens met betrekking tot vaccinaties door apothekers te evalueren en wetgeving te actualiseren, zodat apothekers vaccins

In actie

mogen toedienen. Voor de eerste fase wil het EPF vaccinaties door apothekers nastreven in Frankrijk, Spanje en Italië, gevolgd door Duitsland, Tsjechische Republiek, Nederland, Turkije en Zwitserland.


• 98% de dienstverlening door de apotheek aan anderen zou aanbevelen.

Aanvullende informatie uit een onderzoek over 921 zelf betalende patiënten in een steekproef van dertien van deze apotheken toont aan dat 199 patiënten (22%) in aanmerking kwamen voor een gratis griepvaccin van de NHS. De redenen om toch te betalen hebben voornamelijk te maken met de toegankelijkheid en het gemak van de apotheek qua locatie, openingstijden, omgeving en de beschikbaarheid van het vaccin.

Griepvaccinaties in de apotheek in het Verenigd Koninkrijk Apothekers in het VK mogen vaccins toedienen. Privé griepvaccinaties zijn al jaren een succesvol onderdeel van de dienstverlening door de apotheek. Lokale basiszorgverzekeraars vergoeden steeds vaker griepvaccinaties door de apotheek als deel van het NHS-basiszorgpakket voor risicopatiënten, maar dit is nog geen universele praktijk. Zelfs als door de overheid gefinancierde vaccinaties beschikbaar zijn, verkiezen sommige patiënten nog steeds het gemak van de apotheek. Een onafhankelijke studie van Boots, de grootste keten van apotheken in de wijk in het VK, over het griepseizoen van 2012 – 2013, laat zien dat van ruim 89.000 patiënten in 479 apotheken, 6% van de patiënten ervoor koos de vaccinatie zelf te betalen terwijl zij wel in aanmerking kwamen voor een gratis griepvaccinatie via het basiszorgpakket (NHS).12

De studie concludeert dat apotheken de NHS kunnen ondersteunen als ze zich op patiënten richten die de service in de huisartsenpraktijk niet gebruiken, waarbij de apotheken zowel NHS- als particuliere vaccinaties aanbieden. Zelfs in markten met een aanzienlijk particulier element, zoals in het VK, is er potentieel voor vaccinatiediensten door de apotheker voor patiënten die anders niet snel de griepvaccinatiedienstverlening van andere zorgverleners zouden gebruiken.

Conclusies • Griepvaccinatie in apotheken verhoogt het gemak en de keuzemogelijkheden voor de patiënt. • Vaccinatie door de apotheek is kosteneffectief. • De dekkingsgraad stijgt in landen waar apothekers vaccins toedienen.


9

Focuspunt

Focuspunt

Screening om ziektes te signaleren

Het ondersteunen van zelfzorg is essentieel

Screeningprogramma’s zijn een betrouwbare methode om risicopatiënten op te sporen. Een positief screeningresultaat wordt normaliter opgevolgd door aparte diagnostische testen om een definitieve diagnose te stellen. Apotheken in de wijk hebben toegang tot grote aantallen mensen die andere zorgverleners veel minder regelmatig bezoeken. Hierdoor zijn apotheken de ideale plek voor een eerste screening voor ziektes, waarvoor vroegtijdige interventies belangrijk zijn. Voorbeelden van screeningprogramma’s door apotheken zijn: Type 2 diabetes In veel landen zijn er screeningprogramma’s voor type 2 diabetes in apotheken. Gedurende een diabetes-actieweek in Nederland, werden bloedglucosetesten aangeboden aan 130.000 mensen. Bij 4% werden hogere bloedglucosespiegels opgemerkt en 5.200 mensen werden naar hun huisarts doorverwezen. In dezelfde actieweek werd aan diabetespatiënten, die normaal gesproken hun eigen bloedglucose meten, een afspraak aangeboden om hierin de techniek van de zelfmeting te valideren. Bij 70% van de afspraken maakten patiënten tenminste één fout in hun testtechniek.

Hiv-screening Apotheken in Spanje voeren hiv-screening uit (zie de casus In actie). Apotheken in Portugal bieden een gelijksoortige service.13 Van juni 2011 tot december 2012 verzorgden 21 apotheken in een Portugese regio een pilotservice voor de vroegtijdige detectie van hivinfectie. De apotheken voerden 589 tests uit, waarvan vier positief waren. Deze vier patiënten zijn voor opvolging naar een gespecialiseerd centrum verwezen. Chlamydiascreening In het VK bieden apotheken chlamydiascreening aan als deel van een nationaal programma.14 Chlamydia-testkits zijn gratis beschikbaar in bepaalde apotheken. Patiënten nemen de kit mee naar huis, leveren zelfs monsters of uitstrijkjes aan en brengen daarna de test terug naar de apotheek. De tests wordt naar het laboratorium gestuurd voor analyse en de resultaten worden teruggekoppeld aan de apotheek. Als de test positief is dan is de apotheek bevoegd om antibiotica te verstrekken om de geïnfecteerde persoon en eventuele partners te behandelen. Deze service is gericht op jonge mensen, die hun huisarts minder regelmatig bezoeken. 24-uurs bloeddruk Met een bloeddrukmeting over een periode van 24 uur kan men ernstige aandoeningen, zoals hartritmestoornissen (aritmie), signaleren. Sommige apotheken in Italië kunnen deze dienst verlenen. De resultaten worden geüploade en geanalyseerd door een cardioloog, die daarna een rapport aan de patiënt stuurt. De dienstverlening door de apotheek is goedkoper en makkelijker dan een bezoek aan een ziekenhuiskliniek.

Actieoproep Het EPF roept betalers en beleidsmakers op om toegang tot screeningservices door apotheken te ondersteunen. Met wijzigingen in regelgeving die pointof-care bloedtesten toestaan door apothekers in de Tsjechische Republiek,

10

In actie Casusinformatie Hiv-screening in apotheken in Spanje Er werd in 2009 een hivscreeningsprogramma gelanceerd naar aanleiding van een overeenkomst tussen het Apothekerscollege van Barcelona (COFB) en het Ministerie van Gezondheid.15 Het doel van dit initiatief is infecties eerder te signaleren en verdere besmetting te voorkomen. In totaal 36 apotheken in 21 steden rondom Barcelona boden deze gratis snelle hiv-screening aan, met resultaten binnen twintig minuten. Alle apothekers die de test aanboden, waren specifiek getraind in het uitvoeren van de test en de communicatie van de resultaten. De apotheek registreerde informatie zoals leeftijd en geslacht en garandeerde absolute anonimiteit. Als de test in de apotheek positief was, dan werd dit bevestigd door een tweede test in een ziekenhuis. De apotheek kon dit voor de patiënt regelen via een speciale helplijn. Van de tweehonderd patiënten die getest werden, waren er drie positief.

De taak van de apotheek bij het ondersteunen van zelfzorg is nog even zo belangrijk als altijd. Klanten advies geven en, waar nodig, vrije geneesmiddelen adviseren om kleine aandoeningen te behandelen is één van de oudste en meest traditionele rollen van de apotheek in de wijk. Het is de hoeksteen van de apotheek net als het verstrekken van voorgeschreven geneesmiddelen. Zelfzorg is een belangrijk onderdeel van het in stand houden van de volksgezondheid zonder extra kosten voor de overheid. Bovendien speelt de apotheek een rol bij het verlagen van de druk op andere zorgverleners, met name huisartsen en de spoedeisende hulp in ziekenhuizen, door geschikte behandeling dichtbij de patiënt in de wijk te ondersteunen. Europese en wereldwijde onderzoeken bewijzen dat de bevolking zich terdege bewust is van hun mogelijkheden om voor zichzelf te zorgen. Apothekers worden, samen met huisartsen en in toenemende mate internet, gezien als een bron van informatie en advies. Mensen erkennen de behoefte aan een actieve rol in het beheer van hun eigen gezondheid. Vertrouwen van het publiek verhogen: een overgrote meerderheid – bijna 90% van de onderzoekspopulatie in een recent Europees onderzoek – vindt zelfzorg belangrijk.16 Minder dan één op de vijf mensen heeft echter vertrouwen in zelfbehandeling en dit percentage is nog lager in Oost-Europese landen. Andere


Maart 2015

onderzoeken tonen aan dat consumenten bij gezondheidszorg van nature naar een ‘voorzichtigheidsprincipe’ neigen, en bijna twee derde zegt af te wachten voordat ze met zelfmedicatie beginnen. Dit onderstreept de behoefte om samen aan informatieprogramma’s te werken. Een centraal aspect is het bevorderen van de rol van de apotheek als een betrouwbare bron voor advies. De jarenlange campagne in het VK, “Vraag uw apotheker. U krijgt goed advies”, kan als model dienen samen met acties die mensen moeten stimuleren om tijdig advies te vragen. “Hoe eerder, des te beter.” Een uitgebreide reeks producten handhaven: voor allerlei aandoeningen zijn een paar geruststellende woorden van een apotheker of een goed opgeleid lid van het apotheekteam genoeg om mensen te helpen. Er zijn ook allerlei aandoeningen waar de symptomen verdwijnen of verminderen met de juiste zelfzorgmedicatie (OTC). Patiënten profiteren van doelmatige geneesmiddelen die nu in apotheken te koop zijn, maar vroeger alleen voorgeschreven konden worden. Veel mensen kunnen nu snel en effectief worden behandeld. Om patiënten te stimuleren, waar mogelijk zelfzorg te gebruiken, is het belangrijk dat er een assortiment nieuwe en innovatieve producten is die apothekers kunnen aanbevelen. Drukverlaging: als het publiek geen vertrouwen heeft in hun zelfzorgvaardigheden, met of zonder de

hulp van de apothekers, gaan ze naar het zorgsysteem voor hulp. Patiënten met kleinere aandoeningen gebruiken dan de waardevolle tijd van huisartsen of de spoedeisende hulp. In Duitsland is een systeem van ‘groene recepten’ opgezet, waarmee artsen aanbevelingen doen voor zelfzorgmedicatie, zodat patiënten die met vertrouwen kunnen kopen.17 Sommige zorgstelsels hebben diensten opgezet om patiënten te stimuleren in eerste instantie hun apotheek te bezoeken voor kleinere kwaaltjes. De apothekers kunnen dan vaak zelfzorgmedicatie verstrekken geselecteerd uit een goedgekeurd formularium, zonder directe vergoeding. Dit bevordert het bezoek aan apothekers in plaats van aan huisartsen.

Actieoproep Duitsland, Italië, Nederland en Turkije is een toenemende reeks screeningservices mogelijk in apotheken in de wijk. Met deze diensten kan men risicopatiënten signaleren op een moment dat interventies kosteneffectief zijn.


Het EPF roept betalers en apothekersverenigingen op om samen te werken aan bewustzijnsacties voor zelfzorg via de apotheek. Apotheken moeten de opdracht krijgen om klanten zelfzorgmedicatie te verstrekken op een manier die het gebruik van apotheken

als eerste aanspreekpunt voor kleinere aandoeningen bevordert. Hierdoor wordt de druk op artsen en de spoedeisende hulp verminderd. Apothekers en apothekersverenigingen moeten ondersteunende scholingsprogramma’s ontwikkelen.


11

Focuspunt


Maart 2015

Vroegtijdige ziektedetectie meest kwetsbare bevolkingsgroepen. Mensen in lagere sociaaleconomische bevolkingsgroepen lopen een twee keer zo hoog risico op een ernstige ziekte en vroegtijdig overlijden dan mensen in de hogere groepen. Als verbeteringen worden gerealiseerd zijn deze voordelen opnieuw onevenredig verdeeld. Mensen in hogere sociaaleconomische groepen reageren vaak beter en profiteren meer van zorginterventies.

Er is wereldwijd behoefte aan betere ziektepreventie. Niet-overdraagbare ziekten, voornamelijk hart- en vaatziekten en diabetes, kanker en chronische respiratoire aandoeningen, veroorzaakten 63% van wereldsterfte in 2008 (36 miljoen).18 Veel chronische aandoeningen zijn nauw verbonden aan de leefstijl, en zijn te vermijden als gangbare risicofactoren worden vermeden. Roken is bijvoorbeeld vaak een belangrijke oorzaak van veel dodelijke ziekten ter wereld, zoals hart- en vaatziekten, chronisch obstructieve longziekte en longkanker. Tabaksgebruik is wereldwijd verantwoordelijk voor de dood van één op tien volwassenen. Roken is vaak de verborgen oorzaak van een ziekte die later wordt bestempeld als de uiteindelijke doodsoorzaak. Deze problemen vormen een uitdaging voor de zorgstelsels en slokken enorme hoeveelheden middelen op. De economische en sociale gevolgen gaan

veel verder dan de alleen kosten voor de gezondheidszorg . Indirecte kosten zoals productiviteitsverlies, liggen in dezelfde orde van grootte als de directe kosten en zijn soms zelfs hoger. Bovendien wordt een aanzienlijk aandeel van de totale zorgkosten door de patiënten en hun gezinnen/ familieleden gedragen. Binnen de Europese landen zijn de oorzaken en gevolgen ook nog geconcentreerd bij de armsten en de

De apotheker is de meest toegankelijke zorgverlener

12

De apotheker is de meest toegankelijke zorgverlener. Apotheken zijn goed gepositioneerd om te kunnen voldoen aan de behoefte aan eenvoudige toegang tot ziektepreventieprogramma’s. Apotheken hebben prettige openingstijden en locaties, goede netwerken, hoogopgeleide professionals met goede ondersteunende teams. Nog belangrijker is dat apotheken toegang verlenen aan alle sociaaleconomische bevolkingsgroepen. Dit overbrugt de kloof die bestaat binnen het continent. Er zijn allerlei diensten die momenteel in het VK worden gebruikt, specifiek gericht op mensen met een verhoogd risico op voorkombare ziektes of op ondersteuning van gedrags- of leefstijlverandering, die nodig zijn om de ziekteprogressie te vertragen.

Case study information about disease prevention in Europe


In Zwitserland zijn bepaalde apotheken begonnen met een dienst waarbij ze de ‘vasculaire leeftijd’ van hun klanten meten. Als de patiënten de gevolgen van deze meting begrijpen, kunnen zij acties ondernemen om hun vaatgezondheid te verbeteren.23

Apotheken in Portugal hielden in mei 2010 een week durende nationale hartactie.20 Bij patiënten die deelnamen werd de bloeddruk (BP), body mass index (BMI), middelomtrek en de totale cholesterol gemeten. De helft van alle apotheken, een totaal van 1.380 apotheken, nam deel aan het programma.. Hiervan stuurden 412 apotheken de gegevens op van 12.930 patiënten voor analyse. De belangrijkste gesignaleerde risicofactor was gerelateerd aan gewicht: 72% had een BMI > 25 en de gemiddelde middelomtrek voor vrouwen was hoger dan de aanbevolen 88 cm. Bovendien had 37% een bloeddruk > 140/90mmHg en 38% van deze mensen gebruikten geen antihypertensiva. Van de 5.600 patiënten die wel antihypertensiva gebruikten was bij slechts de helft de bloeddruk onder controle. Het gemiddelde totale cholesterol was 196 mg/ dl, bij 53% was dit boven de aanbevolen 190 mg/ dl. Van bijna 4.700 patiënten met lipiden verlagende medicatie voldeed iets minder dan de helft aan de streefwaarden.

Stoppen met roken-hulp in het VK Apothekers en apothekersverenigingen moeten scholing ontwikkelen voor apothekers, zodat ze deze ziektepreventiediensten kunnen verlenen. Apotheken moeten nauw betrokken zijn bij het leveren van nationale ziektepreventiediensten.

‘Vasculaire leeftijd’ metingen in Zwitserland

Actie ‘Uw hartwaarden kent u die?’ (Portugal)

De apothekers verwezen 21% van de patiënten naar een huisarts voor verder onderzoek en bijna de helft daarvan kreeg binnen de follow-up periode van de actie nieuwe medicijnen voorgeschreven.

Actieoproep Het EPF roept betalers en apothekersverenigingen op om krachtige bewustzijnsacties te organiseren die het hele dienstenaanbod voor ziektepreventie, dat verkrijgbaar is via de apotheken, te onderstrepen.

Volgens de WHO ligt het grootste verbeteringspotentieel in het opschalen van preventie. Het elimineren van de risico’s van o.a. alcohol, tabak en obesitas kan 80% van hartziekten, CVA en type 2 diabetes en 40% van alle kankers voorkomen.19

In actie

Rokers die ondersteund worden door getrainde professionals hebben vier keer meer kans van slagen om te stoppen dan rokers die het alleen proberen. Stoppen met roken is de meest gebruikelijke

dienstverlening die van apotheken in de wijk betrokken wordt. In Engeland levert ongeveer 20% van apotheken deze NHS-service. Dit helpt ongeveer 149.000 rokers per jaar, waarvan de helft met succes stopt. In Schotland is stoppen met roken een kerndienst, die al sinds 2008 door bijna alle apotheken geleverd wordt. Het resultaat is dat apotheken nu 75% van alle pogingen tot stoppen leveren. Wel met een iets lager stop-percentage van ongeveer 33 % binnen een maand. De apotheken van Wales en Noord-Ierland leveren gelijksoortige diensten.21, 22 Apotheken in de wijk helpen hun klanten ook om te stoppen met roken, door de klant betaalde nicotine vervangende therapieën te leveren. Ongeveer een kwart van alle pogingen om te stoppen gebeurt met een nicotine vervangend middel. De helft van de mensen die stoppen met roken gebruikt helemaal geen ondersteunende middelen. De groeiende populariteit van e-sigaretten ter ondersteuning van stoppen verandert de dynamiek van deze markt. E-sigaretten zijn waarschijnlijk vanaf 2016 als geregistreerd geneesmiddel beschikbaar.

De arteriële stijfheid van patiënten wordt berekend door de polsgolfsnelheid (pulse wave velocity) van het hart een paar minuten lang te meten. Men doet dit met een innovatief hulpmiddel dat veel geavanceerder is dan een normale bloeddrukmonitor. De rol van de apotheker is de meting uit te voeren en de betekenis en gevolgen aan de patiënt uit te leggen. Men doet dit met behulp van een roodoranje-groen schaal en een uitgebreide brochure die de apotheker samen met het resultaat overhandigt.

Conclusies • Ziektepreventie is een belangrijk aandachtspunt voor zorgverleners. • Roken, diabetes en hart- en vaatziekten zijn belangrijke aandachtsgebieden voor apothekers. • Apotheken zijn goed gepositioneerd om zorgstelsels te helpen bij vroegtijdige ziektepreventie.


13

Ter afsluiting

EPF vision

De apotheek als het kloppend hart van optimale zorg

Onze visie op de apotheek als steunpilaar van gezondheid

Als apothekers een volledig geïntegreerd onderdeel van het zorgstelsel moeten worden, dan zal er aan bepaalde randvoorwaarden moeten worden voldaan.

Apotheken in de wijk krijgen een belangrijke rol toegewezen bij het aanpakken van de uitdagingen met betrekking tot mensen, systemen, medicatie en technologie.

Het apothekersberoep moet zich blijven ontwikkelen om aan de veranderende behoeften van zorgstelsels en het publiek te voldoen. De vaardigheden van apothekers gaan veel verder dan veilige verstrekking van geneesmiddelen. Ze moeten het instandhouden van de volksgezondheid en het optimaliseren van het gebruik van medicatie centraal stellen. Om dit te bereiken zijn er een aantal kerngebieden, waarin de apotheek zich moet aanpassen en aan moet dringen op veranderingen. Technologie: apotheken moeten hun werkwijzen aanpassen en profiteren van nieuwe technologie, zoals de automatisering van medicijnenverstrekking en, waar toegestaan, online diensten. Ze moeten bovendien bereid zijn om hun expertise over medicatie te gebruiken om patiënten te helpen met het gebruik en het interpreteren van de enorme hoeveelheden informatie die tegenwoordig beschikbaar is. Gegevensverzameling: het verzamelen van gegevens over de uitkomsten van behandelingen is cruciaal voor de zorgverlening van de toekomst. Apotheken moeten gegevensverzameling als deel van hun kern rol zien. Ze hebben bovendien volledige toegang nodig tot gedeelde online gezondheidsdossiers. Wetgeving: apothekersverenigingen, beleidsmakers en wetgevers streven naar de actualisatie van de relevante wetten, zodat apotheken een veel bredere reeks van volksgezondheidstaken kunnen vervullen.

Beleidsmakers, zorgverzekeraars en zorgverleners realiseren zich dat, wanneer ze betaalbare en toegankelijke zorg aan de hele bevolking willen verlenen, de focus op ziektepreventie en het in stand houden van gezondheid moet zijn gericht én op het behandelen van slechte gezondheid.

en apotheekpersoneel moeten worden gesteund bij het uitbreiden van hun kennis door scholing. Hiermee kunnen zij aan de behoeften van de patiënt voldoen. In het bijzonder zullen ze zich moeten ze richten op een betere communicatie met patiënten en hun verzorgers. Bewustmaking: het publiek en andere zorgverleners moeten bewust gemaakt worden van de diensten en steun die de apotheken aanbieden. Apothekersverenigingen en ministeries van gezondheid moeten samenwerken aan deze bewustwordingsprogramma’s. Apothekers verlenen hun diensten midden in de wijk. In Europa zijn ze vaak de enige zorgverlener in de directe omgeving. Dit biedt apotheken een geweldige kans om hun positie in de eerstelijns gezondheidszorg te versterken. Dit document benoemd vijf kerngebieden, waarin apotheken een belangrijke rol kunnen en moeten spelen bij het bevorderen van de volksgezondheid en het verlenen van een betere eerstelijnszorg: vaccinaties, screening, zelfzorg, ziektebewustzijn en medicatie adherentie.

Aanvullende vaardigheden: apothekers

14


De nodige maatregelen Medicatie adherentie: het uitvoeren van zorgplannen, waarmee apothekers steun bieden aan patiënten met langdurige aandoeningen. Vaccinaties: de wetgeving wijzigen, opdat apothekers griep en andere vaccins kunnen toedienen. Screening: gebruik apotheken voor de screening van aandoeningen, waar vroegtijdige interventies kostenefficiënt zijn. Zelfzorg: stimuleer patiënten om apotheken als hun eerste aanspreekpunt te gebruiken bij het behandelen van kleinere aandoeningen. Ziektepreventie: organiseer acties die de rol van de apotheken bij het in stand houden van gezondheid bevorderen.

Apotheken in de wijk zijn goed vertegenwoordigd in alle delen van de maatschappij, bieden gemakkelijke en lokale toegang tot zorg gedurende veel uren per dag en kunnen helpen om deze focus op ziektepreventie te realiseren. We hebben ons gericht op vijf kerngebieden, waar een uitgebreidere zorgverlening door apotheken een kostenefficiënte manier is, waarmee zorgstelsels hun uitdagingen kunnen aanpakken: • Medicatie adherentie: steun aan patiënten met langdurige aandoeningen


Maart 2015

om hen te ondersteunen bij het realiseren van een betere therapietrouw, zodat de gewenste behandelresultaten worden bereikt.

verschuiving van zorg van ziekenhuizen naar de wijk en thuis. Over tien jaar, zou het EPF graag zien dat:

• Vaccinatie: hogere dekkingsgraad door het invoeren van vaccinatieprogramma’s in de apotheek door de apotheker.

• apotheken een veel grotere rol spelen bij ziektepreventie, verbeteren van de volksgezondheid en het management van langdurige aandoeningen.

• Screening: risicopatiënten opsporen d.m.v. screening in de apotheek, waarmee vroegtijdige interventies de gevolgen van ziekte beperken.

• overheden en zorgverzekeraars de relevante wetgeving en de financieringskaders actualiseren om dit te ondersteunen.

• Zelfzorg: steun bij zelfzorg aan het publiek bij het behandelen van kleinere aandoeningen in de apotheek om hiermee de druk op rest van de eerstelijnszorg te verminderen.

• apotheken worden gezien als gelijkwaardige partners in eerste- en tweedelijnszorg met betere toegang tot de relevante elektronische patiëntendossiers.

• Ziektepreventie: gezondheidsinterventies die voorkomen dat ziektes zich ontwikkelen waarmee de druk op zorg wordt beperkt.

• apotheken de mogelijkheid krijgen, om met behulp van nieuwe technologie en digitale platforms, de zorgverlening aan patiënten te ondersteunen.

Deze diensten moeten op een zodanige schaal ontwikkeld worden, dat ze daadwerkelijk een bijdrage leveren aan de gezondheid van de bevolking en zorgstelsels efficiënter maken. Diensten ontwikkelen via apotheken in de wijk ondersteunt de

• overheden en beroepsverenigingen samenwerken aan communicatiecampagnes die het bewustzijn verhogen van de diensten die apotheken verlenen, naast het verstrekken van medicijnen.

Actieoproep: de apotheek kan helpen Het EPF roept nationale overheden, betalers, verzekeraars en producenten op om samen met apotheken en apothekersverenigingen te werken aan de rol van de apotheek bij het bevorderen van volksgezondheid en het realiseren van behandeldoelen. Stakeholders moeten gepubliceerd bewijsmateriaal evalueren om de nieuwe apotheekdiensten te onderbouwen en wetgeving waar nodig te actualiseren, zodat apotheken vaccins mogen toedienen en point-of-care bloedtesten mogen uitvoeren. Alle partijen moeten samenwerken aan bewustzijn bij het publiek en andere

zorgverleners, zodat ze op de hoogte zijn van het brede aanbod van diensten die door de apotheken worden verleend, naast het verstrekken van medicijnen. Ze moeten het publiek stimuleren om apotheken in de wijk als eerste aanspreekpunt te gebruiken voor advies ter ondersteuning van hun gezondheid en de gezondheid van hun gezin. Dit verhoogt het vertrouwen van het publiek in zelfzorg voor kleinere aandoeningen. Dit gebruik van apotheken verlaagt de druk op andere eerstelijnszorgverleners. Het ontwikkelen van screening en ziektepreventieprogramma’s die algemeen worden verleend maakt

optimaal gebruik van de toegankelijkheid van apotheken in de wijk. Boven alles moeten de stakeholders de apotheek in het midden van de zorg integreren en gebruiken als een manier om uitkomsten te bereiken, waar de hele bevolking van profiteert.


15

Voor meer informatie over het European Pharmacists Forum:

europeanpharmacistsforum.com

1.

E uropean Commission. SWD(2012) 93, accompanying COM(2012) 173 2. Holt GA, Dorcheus L, Hall EL et al. Patient interpretation of label instructions. Am Pharm 1992;NS32:58-62 3. Pharmaceutical Services Negotiating Committee [England]. http://psnc.org.uk/services-commissioning/advanced-services/ [Accessed 18 December 2014] 4. Unpublished data 5. JORF No. 0147, 27 Jun 2013, p10620, text No. 11 6. ARMIN (Arzneimittelinitiative Sachsen-Thüringen) www. arzneimittelinitiative.de/grundlagen [Accessed 9 December 2014] 7. VENICE II Consortium. Seasonal influenza vaccination in the EU/EEA, influenza season 2011-12. http://venice.cineca.org/ VENICE_Seasonal_Influenza_2011-12_1.2v.pdf [Accessed 9 December 2014] 8. Hampshire and Isle of Wight Local Pharmaceutical Committee. Isle of Wight community pharmacy seasonal flu vaccination. End of service evaluation report for NHS service including cohort analysis and patient reported outcomes. http://www. hampshirelpc.org.uk/node/372 [Accessed 9 December 2014] 9. Reilly P, Ryder S. Evaluation of a pharmacy-based winter flu vaccination service. Poster session presented at: International Pharmaceutical Federation (FIP) annual congress. 31 Aug-5 Sept 2013; Dublin, Ireland 10. Horta MR, Costa S, et al. Immunisation delivery: a new service

16

11.

12.

13.

14.

15.

16.

provided in Portuguese pharmacies. Part 2: first nationwide influenza immunisation campaign. Poster presented at FIP annual congress. September 2009; Istanbul, Turkey. Anderson C, Thornley T. It’s easier in pharmacy: why some patients prefer to pay for flu jabs rather than use the National Health Service. BMC Health Services Research. 2014;14:35. http://www.biomedcentral.com/1472-6963/14/35 Pinheiro B, Costa S, et al. Immunisation delivery: a new service provided in Portuguese pharmacies. Part 3: patients’ satisfaction with the first pharmacy-based influenza immunisation campaign. Poster presented at FIP annual congress. September 2009; Istanbul, Turkey. Madeira A, Ferreira P, et al. Early HIV diagnosis: pilot programme in Portuguese pharmacies. Poster presented at FIP annual congress. 30 August – 4 September 2014; Bangkok, Thailand. Public Health England, National Chlamydia Screening Programme. http://www.chlamydiascreening.nhs.uk/index.htm [Accessed 9 December 2014] Information provided by EPF members in Spain and College of Pharmacists of Barcelona website http://www.farmaceuticonline. com/es/component/content/article/20-varios/661-farmaciasque-participan-en-en-el-programa-del-vih [Accessed 9 December 2014] The Epposi barometer: consumer perceptions of self-care in Europe, quantitative study 2013. www.epposi.org [Accessed 23 May 2014]


17. A potheke Aktuell website http://www.apotheke-aktuell.com/ apotheke-aktuell/apothekenmarkt-intern/news/artikel/beiweissen-blauen-und-gruenen-rezepten-zahlt-die-kasse-nicht/ [Accessed 9 December 2014] 18. Alwan A et al. Monitoring and surveillance of chronic noncommunicable diseases: progress and capacity in high-burden countries. Lancet 2010; 376:1861–8. 19. World Health Organization Regional Office for Europe. Press release EURO/05/06. Copenhagen, 11 September 2006 20. Santos R, Ganhoto T, et al. Know your heart values: health campaign in Portuguese pharmacies. Poster presented at FIP annual congress. September 2011; Hyderabad, India. 21. Health and Social Care Information Centre. Statistics on NHS stop smoking services in England, 1 April 2013 to 31 March 2014. http://www.hscic.gov.uk/catalogue/PUB14610 [Published 19 August 2014] 22. NHS National Services Scotland, Information Services Division. NHS smoking cessation services (Scotland), 1 January – 31 December 2013. http://www.isdscotland.org/Health-Topics/ Public-Health/Publications/2014-05-27/2014-05-27SmokingCessation-Report.pdf [Published 27 May 2014] 23. Unpublished data

Alle rechten voorbehouden. © Copyright 2015 Alliance UniChem IP Limited

LITERATUUR

De rol van de apotheek bij het bevorderen van de volksgezondheid. Een witboek en actieoproep van het EPF. European Pharmacist Forum

Recommend Documents