Visiedocument
De Rijnlandroute langs de Bockhorst (Morsdistrict, Leiden) De laatste paragraaf, genummerd 6.0, is een samenvatting van dit document. 1.0 De Bockhorst 1.1 De Bockhorst is een woonbuurt in de wijk de Lage Mors, die deel uit maakt van het Morsdistrict te Leiden. De buurt is eind jaren '70 gebouwd en geheel ingericht als woonerf. De eerste bewoners zijn hier in de zomer van 1980 komen wonen. De buurt telt 274 woonadressen.
1.2 De Bockhorst (foto boven) ligt ingeklemd tussen de drukke stadswegen Haagsche Schouwweg en Doctor Lelylaan1 (N206), waarvan het gedeeltelijk wordt gescheiden door een aarden geluidswal, en de Plesmanlaan waar een kantorenstrook als buffer dient. De 1
De Doctor Lelylaan is het verlengde van de Churchilllaan door het Morskwartier.
2 gemiddelde afstanden van de huizen tot de wegen aan de zuid(west)zijde bedraagt zo’n 35 meter. 1.3 Toen de woonbuurt werd gebouwd was het bestemmingsplan Haagsche Schouw van kracht. De Werkgroep Milieubeheer Leiden heeft daar indertijd een bezwaarschrift tegen ingediend. Men vond de Doctor Lelylaan geen gewone weg door een wijk (Morskwartier), maar eerder een stadsautobaan die uitnodigt 80 km/u te rijden2. Hoewel op deze weg de snelheidslimiet voor de bebouwde kom geldt, wordt die inderdaad met regelmaat overschreden. Ook is de intensiteit van het wegverkeer sindsdien aanzienlijk toegenomen, vooral door de aanleg van de Tjalmaweg en de totstandkoming van een doorgaande N206. In 2008 kwalificeerde het RIVM de geluidsbelasting voor de zuidelijke rand van de wijk als “slecht”. 1.4 Tijdens de spitstijden, wanneer de Doctor Lelylaan dichtslibt, is het buitengewoon lastig om met de auto van de Lage Mors naar de Hoge Mors en vice versa te komen. Ook het openbaar vervoer ondervindt daar hinder van. Beide delen van het Morskwartier hebben maar één “uitgang” op de Doctor Lelylaan. De bewoners van de Lage Mors zijn voor hun voorzieningen (winkels, scholen, huisartsen, apotheek) aangewezen op de Hoge Mors. Per etmaal rijden er circa 32.000 voertuigen over de Doctor Lelylaan.3 1.5 In de woonbuurt is een bewonersvereniging actief, die volgend jaar haar 30-jarig bestaan viert. Tweederde van de bewonersadressen is aangesloten bij deze Bewoners Belangenvereniging Bockhorst (www.bbbockhorst.nl). De vereniging spreekt zich niet uit over nut en noodzaak van een Rijnlandroute. Maar maakt wel een voorbehoud, zie hierna. Haar belang ligt primair bij de bewaking van de leefbaarheid van de buurt en de bereikbaarheid van het Morskwartier. 2.0 Ontwikkelingen in de omgeving 2.1 In de omgeving van het knooppunt Leiden-West (Transferium/afslag 9 op de A44) vinden nu en straks de navolgende ontwikkelingen plaats: a) woningbouw op het voormalig vliegkamp Valkenburg; b) woningbouw in het plan Rhijngeest, Oegstgeest, tussen de A44 en de Oude Rijn; c) inrichting bedrijventerrein Rijnfront, Oegstgeest, tussen A44 en de Oude Rijn; d) verbreding van de Tjalmaweg; e) verdere uitbreiding van het Bioscience Park ten noorden van de Plesmanlaan; f) verbetering toegang BioScience Park door aanpassing kruispunt Plesmanlaan – Haagsche Schouwweg; g) de aanleg van de Rijn-Gouwelijn; h) mogelijke kantorenbouw (hoogbouw) op het zogenoemde “paardenweitje” op de hoek Plesmanlaan en Haagsche Schouwweg; i) de mogelijke realisatie van het Huis van de Sport (sporthal, herinrichting velden, winkels en woningbouw) in de Hoge Mors langs de Haagsche Schouwweg of de Doctor Lelylaan. 2.2 Deze ontwikkelingen zullen gepaard gaan met een toenemende verkeersdrukte langs de Bockhorst, die op 5504 meter vanaf het knooppunt Leiden-West ligt. 2.3 Het is onduidelijk in hoeverre de hier genoemde en meest recente ontwikkelingen thans zijn meegenomen in alle opties voor een Rijnlandroute. Dat zal eerst duidelijk moeten worden alvorens er één (of geen) tracékeuze kan worden gemaakt.
2
Bron: Leidsch Dagblad, 13 september 1978. Bron: concept 2e fase MER 4 Alle afmetingen/afstanden afkomstig van Google Earth 3
2
3 3.0 Opties Rijnlandroute 3.1 Alle thans overgebleven opties voor een Rijnlandroute hebben hun eigen specifieke nadelen voor de Bockhorst. Er zijn drie mogelijkheden: a) geen Rijnlandroute, b) Zoeken naar Balans/N11 West en c) Churchillavenue al of niet gefaseerd. De varianten Zoeken naar Balans/N11 West en Churchillavenue doorlopen op dit moment een MER 2e fase, die eind maart 2011 zal zijn afgerond. a) Geen Rijnlandroute. Het niet doorgaan van de Rijnlandroute kan een gevolg zijn van de inmiddels veranderende omstandigheden ten opzichte van de oorspronkelijke argumenten (zie 2.3) en/of een gebrek aan financiën om een van de twee varianten aan te leggen. b) Het tracé Zoeken naar Balans/N11 West roept grote weerstand op bij de gemeenten Voorschoten en Wassenaar en bij de bewoners van de Stevenshof (Leiden). Er wordt intensief actie gevoerd tegen deze variant van de Rijnlandroute en het heeft geleid tot een burgerinitiatief om een alternatief tracé te ontwikkelen. c) De Churchillavenue heeft vanwege de publiciteit inmiddels een grote aanhang in de regio gekregen. De meerderheid van de politieke partijen in de provinciale staten ZH en in de gemeenteraad van Leiden spreekt zich uit voor de Churchillavenue. Ook al luidt de formele opstelling dat men de uitkomsten van de 2e fase MER afwacht. Nadeel is dat de tunnelvariant aanzienlijk duurder uitpakt dan de variant Zoeken naar Balans/N11 West. Een goedkopere oplossing is de Churchillavenue-gefaseerd, waarbij de Doctor Lelylaan wordt verbreed tot 2 maal 2 rijstroken op maaiveld. 3.2 Wanneer de aanleg van een Rijnlandroute wordt afgeblazen (zie 3.1a) blijft de Bockhorst zitten met een toename van het gemotoriseerd verkeer langs de buurt. De overlast neemt navenant toe en de bereikbaarheid binnen het Morskwartier wordt nog slechter. De gemeente Leiden zal gedwongen worden om in te grijpen. Bijvoorbeeld door beperkende maatregelen te treffen, zoals plaatsen van verkeerslichten op de kruising Vierlinghlaan – Doctor Lelylaan en Barnsteenstraat – Doctor Lelylaan. En/of het openstellen van de fietstunnels voor het autoverkeer onder de Doctor Lelylaan door om de wijken Lage en Hoge Mors met elkaar te verbinden. De status quo maakt de uitvoering van de Structuurvisie Leiden 2025 voor het Morskwartier vrijwel onmogelijk5. 3.3 Bij de aanleg van de variant Zoeken naar Balans/N11 West zal het gemotoriseerd verkeer over de Doctor Lelylaan afnemen van circa 32.000 naar 26.000 eenheden.6 Dat zal weer gaan groeien als de ontwikkelingen (zie 2.1) geheel of gedeeltelijk zullen zijn gerealiseerd. Bovendien neemt het verkeer over de Haagsche Schouwweg toe, omdat de afslag 8 (Leiden Zuid) op de A44 wordt opgeheven7 en verkeer vanuit de wijk Stevenshof voor de richtingen Amsterdam en Den Haag via het knooppunt Leiden West/Transferium (afslag 9) gaat rijden. Ook dan zal de gemeente Leiden genoodzaakt zijn om maatregelen te nemen zoals genoemd bij 3.2. 3.4 Aan de Churchillavenue is hieronder een aparte paragraaf gewijd, omdat deze weg dicht tegen de woningen van de Bockhorst komt te liggen. Hetzij op maaiveld (variant “gefaseerd”) hetzij overkapt met een glazen overkapping, waarvan de westelijke tunnelmond naast de Bockhorst ligt, met toe- en afritten naar en van de Haagsche Schouwweg. Het team Churchillavenue heeft tegenover de Bewoners Belangenvereniging Bockhorst toegegeven zelf niet tevreden te zijn met deze eigen oplossingen rond de Bockhorst. Zij zijn zelf geen voorstander van de “gefaseerde” (lees: open) variant. Zij vinden het plan alleen realiseerbaar indien de modernste luchtbehandelingsystemen in de tunnel worden toegepast zodat de emissie uit de tunnelmond wordt afgevangen.8 5
Bron: Structuurvisie Leiden 2025, pagina 63 linksboven Bron: team burgerinitiatief Churchillavenue 7 Bron: concept 2e fase MER 8 Gesprekken met Joost Klimbie en Willem van der Pol (team Churchillavenue) met Rob Olieroock (vz. BBB) op 23-11-2011 6
3
4 Toch zijn deze onvoldragen varianten meegenomen in de 2e fase MER, zodat onduidelijk is waar de keuze van de voorstanders van de Churchillavenue nu op is gebaseerd.
4.0 Kanttekeningen bij de Churchillavenue 4.1 De (burger)initiatiefnemers van de Churchillavenue zijn bij hun oorspronkelijk plan uitgegaan van een tunnelin- en uitrit over de Doctor Lelylaan. Naast 2 maal 2 rijstroken zouden hier ook toe- en afritten moeten komen naar een rotonde in de Haagsche Schouwweg (foto onder). Daar waar de tunnel geleidelijk boven de grond komt wordt de open bak afgedekt door een glazen overkapping van circa 650 meter; vanaf het Total-benzinestation aan de Doctor Lelylaan tot aan de Haagsche Schouwweg.
Fotobijschrift: Het gestreepte deel van de Doctor Lelylaan betreft een glazen overkapping of blijft open in de gefaseerde variant van de Churchillavenue. (Foto: Team Churchillavenue) 4.2 Deze oplossing vindt in de ogen van de Bewoners Belangenvereniging Bockhorst geen genade, en wel om de volgende redenen: a) de voorgestelde glazen overkapping is een door ingenieursbureau Movaris als noodoplossing bedachte constructie. Zij is kwetsbaar en daarmee niet duurzaam. Zij vereist onderhoud tegen vogelpoep, mosgroei, glasbreuk en vandalisme, en biedt om die redenen onvoldoende bescherming; b) de tunnelmond ligt, met toe- en afritten, tegenover de zuidwesthoek van de wijk. Hier vindt de grootste emissie plaats. Gelet op de dominante windrichtingen in Nederland wordt de vervuilde lucht uit de tunnel (met stikstof, fijnstof, etc.), alsmede het verkeerslawaai de Bockhorst ingeblazen; c) de rotonde in de Haagsche Schouwweg ligt onbeschermd tegenover de huizen van het Jan Paetsplein (zuidwestkant van de woonbuurt). Hier ontbreekt de geluidswal. De bewoners van dit plein worden ook visueel belast met veel verkeersoverlast; d) er wordt een bereikbaarheidsprobleem gecreëerd. De toegang naar de Lage Mors vanaf de Doctor Lelylaan vervalt (Vierlinghlaan). Wel blijft een weg(getje) over de tunnel bestaan, zodat de bewoners van de Bockhorst moeten omrijden om via de Hoge Morsweg of via de Haagweg de wijk te kunnen verlaten.
4
5 4.3 In de 2e fase MER wordt ook een variant van de Churchillavenue onderzocht, waarbij de Doctor Lelylaan wordt verbreed tot 4 rijbanen. Deze worden niet verdiept, maar op maaiveld aangelegd. De Bewoners Belangenvereniging Bockhorst verzet zich met klem tegen deze zogenoemde Churchillavenue-gefaseerd variant. a) Het is niet duidelijk waar het begrip “gefaseerd” op slaat. Indien hier sprake is van ondertunneling op een later moment, vreest de Bockhorst dat van afstel ook uitstel komt. b) Uit een tussenstudie van de 2e fase MER9 blijkt dat er 70.000 voertuigen over dit wegdeel gaan rijden, dat is ruim twee keer zoveel als de Doctor Lelylaan nu verwerkt. Dit gaat in de Bockhorst sterk ten koste van de leefbaarheid; terwijl leefbaarheid een van de doelen is die de Provincie ZH voor de Rijnlandroute heeft geformuleerd. c) Blijkens een uitspraak van minister Schultz is een gefaseerde variant van de Rijnlandroute met voldoende verkeersoplossend vermogen relatief gezien even duur als aanleg in één keer.10 4.3 Helaas hebben de ontwerpers van dit burgerinitiatief (team Churchillavenue) de bewoners langs de route niet vanaf het eerste moment bij hun plannen betrokken. In het eerste contact van de Bewoners Belangenvereniging Bockhorst met het team Churchillavenue, eind november 2010, was het plan al klaar en de 2e fase MER reeds gestart. Omdat het team Churchillavenue zelf niet tevreden was met zijn ontwerp en/of vindt dat er meer draagvlak gewenst is bij de bewoners langs het tracé, is men in februari 2011 begonnen met een aantal zogenoemde “ontwerpateliers”. Hierbij wordt gelegenheid geboden om (informeel) inspraak uit te oefenen. De Bewoners Belangenvereniging Bockhorst heeft hiervan op 12 februari 2011 gebruik gemaakt en enkele verbetervoorstellen ingediend. De status hiervan is echter onduidelijk. 4.4 De bewonersvereniging Bockhorst zou graag zien dat ook ten aanzien van de N11 West dergelijke “ontwerpateliers” worden gehouden. Dit om (gedeeltelijk) tegemoet te komen aan de bezwaren van de bewoners uit Voorschoten, Wassenaar en de Stevenshof. Hierdoor worden de tracés Zoeken naar Balans/N11 West en Churchillavenue beter vergelijkbaar met elkaar. De huidige eenzijdige focus op de Churchillavenue leidt mogelijk tot een onevenwichtig besluit. 4.6 De overlast bij de aanleg van de Churchillavenue is vele malen groter dan bij het traject Zoeken naar Balans/N11 West. Immers de huidige route over de N206 door Leiden komt jarenlang geheel open te liggen. Het verkeer zal in die periode via niet op elkaar aangesloten straten een weg moeten vinden van de A4 naar de A44 en vice versa. Bij aanleg van de N11 West kan het verkeer voorlopig gebruik blijven maken van de N206. 5.0 Een duurzame oplossing 5.1 De Bewoners Belangenvereniging Bockhorst wenst weg te blijven van een NIVEAdiscussie (Niet In mijn Voor- En Achtertuin) waar de bewoners van Voorschoten en de Stevenshof zich in vastbijten. Zij heeft ervoor gekozen alle mogelijkheden te wegen en te kiezen voor een duurzame oplossing, voor Leiden in het algemeen en voor de Bockhorst in het bijzonder. Concreet betekent het dat de Bockhorst meer bij de woningen en het “groen” (park Kweeklust en sportpark Morskwartier) betrokken wil worden en minder bij kantoren en wegen. Vanwege de ligging tegen een kantorenterrein aan, bleek het reeds noodzakelijk parkeermaatregelen te treffen door de hele wijk tot “blauwe zone” te verklaren. Werknemers en bezoekers van de kantoren (onder andere UWV) parkeren namelijk in de wijk.
9
Bron: concept 2e fase MER Bron: Bericht d.d. 7 december 2010 op de website van de Provincie Zuid Holland.
10
5
6 5.2 Op dit moment voldoet geen enkele optie voor een Rijnlandroute (zie 3.0), omdat ze alle de leefomgeving van de Bockhorst verder aantasten en het bereikbaarheidsprobleem in het Morskwartier niet oplossen. Een oplossing waarbij de huidige verkeersoverlast over de Haagsche Schouwweg en Doctor Lelylaan sterk wordt teruggedrongen heeft de voorkeur. Dat zou een tunnel kunnen zijn, mits duurzaam uitgevoerd en zodanig ingepast dat verkeersafwikkelingen die op maaiveldniveau plaatsvinden zo ver mogelijk van de wijk komen af te liggen. Dat zou ook de mogelijkheid bieden de Hoge en Lage Mors weer optimaal met elkaar te verbinden, zoals voorgesteld in de Structuurvisie Leiden 2025. 5.3 De Churchillavenue komt nog het dichtst in de buurt van een door de bewonersvereniging voorgestelde duurzame oplossing, mits aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: a) een doorlopende tunnel onder het maaiveld van de Doctor Lelylaan en de Haagsche Schouwweg door, die ter hoogte van de “paardenwei” (hoek Plesmanlaan met Haagsche Schouwweg) omhoog komt en aansluit op de Plesmanlaan; b) een “state of the art” luchtbehandelingsysteem, waardoor het mogelijk is de luchtverontreiniging tot onder het huidige niveau te brengen en te houden; c) een integratie van het huidige kruispunt Plesmanlaan – Haagsche Schouwweg/Ehrenfestweg met het kruispunt Doctor Lelylaan – Haagsche Schouwweg tot één kruispunt; d) geen gefaseerde aanleg; e) op maaiveldhoogte de Vierlinghlaan laten aansluiten op de Agaatlaan waardoor de Hoge en Lage Mors met elkaar worden verbonden. 5.4 Indien niet aan deze voorwaarden kan worden voldaan, gaat de voorkeur van de bewonersvereniging Bockhorst uit naar de aanleg van het tracé Zoeken naar Balans/N11 West. Met dien verstande dat zij de gemeente Leiden oproept om van het Morskwartier één ongedeelde wijk te maken, zoals voorgesteld in de Structuurvisie Leiden 2025. En zulks in overleg met de bewoners van het Morskwartier te ontwikkelen.
6.0 Samenvatting Van alle woningen langs het tracé Churchillavenue staan die in de woonbuurt Bockhorst het dichtst tegen die voorgestelde weg. Het tracé kent twee varianten van de Doctor Lelylaan: een vierbaansweg op maaiveld of een overkapte weg, waarvan de westelijke tunnelmond pal naast de buurt ligt. De bewoners van de Bockhorst vrezen meer verkeersoverlast (emissie en geluid) als één van deze varianten wordt uitgevoerd. Nu al ervaart men de verkeersdrukte als hinderlijk rondom deze wijk in de “oksel” van de N206. Het niet doorgaan van de Rijnlandroute of de tracés Zoeken naar Balans/N11 West bieden ook geen verbetering van de leefbaarheid en bereikbaarheid; integendeel zelfs, gelet op de verdere ontwikkelingen in de omgeving. De Bockhorst vreest het kind van de Rijnlandrouterekening te worden. Zij pleit voor een goed ingepaste Churchillavenue met een tunnel onder het maaiveld langs de buurt en een westelijke tunnelmond zo dicht mogelijk tegen het Transferium A44 aan. Of anders de N11 West, met een oproep aan de gemeente Leiden uitvoering te geven aan de Structuurvisie 2025 betreffende het Morskwartier. -oooMet dank aan de ad hoc commissie Rijnlandroute van de Bewoners Belangenvereniging Bockhorst: Barbara van der Slikke-van Agt, Albert Simonis, Bart Singeling, Art Touw, Henk Jan Visser en Joost van der Wal. Rob Olieroock, voorzitter a.i. Bewoners Belangenvereniging Bockhorst Versie 1.2, datum 12 maart 2011 -oOo-
6
