De Regio IJssel-Vecht DE
BV
NEDERLAND
IN
HET
KLEIN
Glastuinbouw in de Koekoekspolder
Perfecte ligging. De regio IJssel-Vecht ligt ten oosten van het IJsselmeer, ten zuiden van de provincies Friesland en Drenthe, aan de Duitse grens en aan de noordkant van de Veluwe. De regio telt tien Overijsselse en twee Gelderse gemeenten, met Zwolle als centrumstad.
Zwolle en zijn regio vervullen een tweeledige functie. • Zwolle is de uitvalsbasis geworden voor bedrijven die het noorden, oosten en delen van midden Nederland willen bestrijken • Zwolle heeft op het gebied van detailhandel, onderwijs, gezondheidszorg en cultuur een functie voor een gebied dat reikt tot halverwege Leeuwarden, Groningen, Enschede, Arnhem en Utrecht
Alle bedrijfssectoren zijn vertegenwoordigd, als het ware is de regio IJssel-Vecht de BV Nederland in het klein. Relatief sterk vertegenwoordigd zijn hier de tapijt- en kunststofverwerkende industrie, de bouw en agribusiness.
De industrie en de dienstverlening bieden de meeste werkgelegenheid. In verhouding zijn hier ook de dochterbedrijven rijk vertegenwoordigd van organisaties die Zwolle als uitvalsbasis gebruiken om van hieruit Noord-, Oost- en delen van Midden-
SAMENSTELLING BEDRIJFSSECTOREN REGIO IJSSEL-VECHT
De ligging van de regio in de infrastructuur is perfect. De belangrijkste noord-zuid verbindingen door de regio zijn de A28 en de A50. De A6/A7 en de Duitse A31 (Emslandlinie) flankeren de regio. De grootste westoost verbinding door de regio is RW35 (Zwolle-Almelo). De A37 en A1 flankeren de regio aan respectievelijk de noord- en zuidzijde. Zwolle is het 2e spoorwegknooppunt van Nederland en is goed voorzien van aansluitmogelijkheden op de glasvezelkabel. De BV Nederland in het klein De regio telt ruim 18.000 economisch actieve bedrijven waar bijna 110.000 personen werken. 18
Bron: KvK Grafiek 1
werkzame personen). De meeste werkgelegenheid zit bij het middenbedrijf. (Grafiek 3)
BEDRIJVENDYNAMIEK REGIO IJSSEL-VECHT
Gelijkmatige verspreiding De bedrijvigheid is vrij gelijkmatig verspreid over de regio. Een kwart van alle bedrijven is gevestigd in de centrumstad Zwolle, 40% in de regionale centra van Hardenberg,
Bron: KvK Grafiek 2
OMVANG BEDRIJFSLEVEN REGIO IJSSEL-VECHT
Bron: KvK Grafiek 3
Nederland te bestrijken. De regio telt ook een groot aantal non-profitorganisaties op het gebied van overheid, onderwijs, gezondheid en rechtskundige diensten. (Grafiek 1)
regio vertrekken. De immigrerende bedrijven komen uit het hele land, maar vooral uit Noord- en Midden Nederland en uit Noord-Holland. (Grafiek 2)
Meer bedrijven, meer werk De regio kent een redelijk gestage groei van bedrijfsvestigingen en werkgelegenheid. Er worden elk jaar meer bedrijven opgericht dan opgeheven. Het jaar 2006 en het begin van 2007 telde ongekend grote aantallen startende ondernemingen. De regio is bovendien in trek bij bedrijven van buitenaf: sinds eind jaren negentig is er sprake van een positief migratiesaldo, er komen zich dus meer bedrijven van elders hier vestigen dan dat er bedrijven uit de
Kleinschaligheid troef Het regionale bedrijfsleven kenmerkt zich door kleinschaligheid: 99% van alle bedrijven valt onder de Nederlandse definitie van het midden- en kleinbedrijf (minder dan 100
Kleinbedrijf (1-5 wp) Middenbedrijf (5-100 wp) Grootbedrijf (>100 wp)
Het Vechtdal is één van de toeristische trekpleisters van de regio
AANDEEL BEDRIJVEN 81% 18% 1%
AANDEEL WERKGELEGENHEID 24% 49% 27%
19
Het opleidingscentrum van de regio: Hogeschool Windesheim
Zwolle Regionale centra Lokale centra
AANDEEL BEDRIJVEN 26% 42% 32%
Kampen, Steenwijkerland en Raalte en éénderde in de overige lokale centra. Zwolle telt naar verhouding wat meer grote bedrijven en herbergt éénderde van de regionale werkgelegenheid. (Grafiek 4) Arbeidsmarkt en opleiding In de commerciële sector zit de meeste werkgelegenheid in de dienstensector en de industrie. Maar ook in de non-profit sector zitten veel arbeidsplaatsen. Koploper daarin zijn de gezondheids- en welzijnsinstellingen, waarin de regio zeer goed voorzien is. Maar de regio telt ook veel banen in het onderwijs. Naast een breed pallet aan basis- en voortgezet onderwijs herbergt de regio twee grote MBO-clusters en één van de grootste HBO-instellingen van Nederland. In de provinciehoofdstad Zwolle zetelt niet alleen het provinciebestuur, maar ook diverse rijksdiensten. 20
AANDEEL WERKZAME PERSONEN 31% 38% 31%
Van de totale regionale beroepsbevolking tussen 15 en 65 jaar werkt 67% deel (NL: 68%). Van de mannelijke beroepsbevolking werkt 81% (NL 79%), van het vrouwelijke deel 53% (NL 57%). In drie gemeenten is het aantal banen groter dan de beroeps-
BEDRIJFSVESTIGINGEN EN WERKGELEGENHEID PER GEMEENTE
Bron: KvK Grafiek 4
bevolking: de centrumstad Zwolle en de industriegemeenten Zwartewaterland en Staphorst. De beroepsbevolking is per saldo ietwat lager opgeleid dan de totale Nederlandse bevolking:
Zwolle Regionale centra Lokale centra
REGIO NEDERLAND 26% 31% 42% 38% 32% 31%
Dat komt doordat de regio IJssel-Vecht gemiddeld genomen een relatief jongere bevolking heeft. Zwolle heeft nog maar sinds 2003 de eerste universitaire studenten binnen haar poorten als gevolg van een fusie tussen de Hogeschool Windesheim en de Vrije Universiteit van Amsterdam. Daarnaast is de onderwijspopulatie in Zwolle met ruim 40.000 studenten zo groot dat de regio er nog niet in slaagt het leeuwendeel van die studenten hier een baan aan te bieden.
Leefklimaat: licht, lucht en ruimte Op Nederlandse schaal bezien is er in de regio IJssel-Vecht nog veel licht, lucht en ruimte, wat positief bijdraagt aan het woon- en vestigingsklimaat. Daarnaast is de regio goed bedeeld met de nodige voorzieningen op het gebied van gezondheidszorg, detailhandel, toerisme en recreatie. • Gezonde kantorenmarkt De dienstverlening is de snelstgroeiende sector in de regio. Daar is de regio niet uniek in, maar de kantorenmarkt in Zwolle ontwikkelt zich tegen de landelijke trend in. In veel steden is sprake van leegstand. Zoniet in Zwolle, waar al jarenlang sprake is van bijna alleen maar frictieleegstand. Dat komt hoofdzakelijk door twee dingen: - de gemeente geeft alleen maar bouwvergunningen af als er aantoonbaar gebouwd wordt voor een behoefte in de markt - incourante, vrijkomende kantoren worden redelijk snel aan de markt onttrokken
Zwolle scoort al heel lang in de top tien van gezonde kantoorgemeenten. In het meest recente onderzoek door Bureau Louter in opdracht van Elsevier zelfs op de 3e plaats, achter Rijswijk en Utrecht. Zwolle heeft zich afgelopen decennium krachtig ontwikkeld als kantorenstad. De voorraad is flink toegenomen door nieuwbouw. De kantorensector is momenteel goed voor 1/3 van de werkgelegenheid. En dat aandeel neemt toe, omdat de meeste nieuwe bedrijven dienstverleners zijn. In Zwolle zijn er enkele duidelijk herkenbare kantorenlocaties: Oosterenk, Hanzeland en Voorsterpoort. In het genoemde onderzoek van Bureau Louter scoort Oosterenk op de 32ste plaats en Hanzeland op de 5e plaats in de top 40 van beste kantoorlocaties van Nederland. De locatie Voorsterpoort ligt direct aan de A28, afslag Zuid en is een uitstekende zichtlocatie. Er zijn plannen ontwikkeld voor hoogwaardige kantoren en grootschalige detailhandel. In totaal moet hier 230.000 m2 aan kantoorruimte worden gebouwd, waarvan het eerste complex net
Kantorenpark Hanzeland in Zwolle
21
circa halverwege Leeuwarden, Groningen, Enschede, Arnhem, Amersfoort en Utrecht. • Winkelcentra scoren hoog De consument in de regio kan gebruik maken van goede, naburige winkelvoorzieningen. Het regionale topcentrum Zwolle heeft een groot verzorgingsbereik voor een wijde regio. Maar de regio telt ook een groot aantal centra met een regionaal verzorgende functie: Hardenberg, Kampen, Steenwijk, Raalte, Ommen en Dedemsvaart. Maar ook de kleinere winkelcentra met een lokaal verzorgende functie weten het grootste deel van de lokale consumenten aan zich te binden. Bij een grootschalig onderzoek naar het koopgedrag in de regio (2005) bleek dat consumenten in de regio zeer te spreken zijn over de kwaliteit van de winkels en de sfeer van de winkelcentra. Ze zijn ook positief over de bereikbaarheid en parkeren, ondanks de congestie die soms optreedt in en rond de grootste centra en het feit dat men daar af en toe naar een parkeerplaats moet zoeken. • Toerisme en recreatie: legio mogelijkheden Voor toeristen en recreanten zijn er in de regio IJssel-Vecht legio mogelijkheden. De regio herbergt veel stadjes en steden met een rijke cultuurhistorie. Zo zijn er veel Hanzesteden met een typisch daarop toegesneden toeristisch aanbod. De bossen van de Veluwe en Waterrecreatie in Ossenzijl
gerealiseerd is: de IJsseltoren, waarin ABN AMRO is gevestigd. De afgelopen 20 jaar is er gemiddeld genomen 24.000 m2 bruto kantoorruimte in gebruik genomen. De signalen wijzen erop dat dit niveau de komende jaren tenminste kan worden vastgehouden en wellicht nog kan oplopen tot afgerond 25.000 m2 per jaar. Wat natuurlijk nog veel belangrijker is dat die extra kantoormeters per jaar ruwweg gebruikt gaan worden door 1.000 mensen. • Gezondheidszorg op topniveau In Zwolle is het ziekenhuis Isalaklinieken gevestigd, dat zich qua aantal medisch specialismen en bijbehorende opleidingscapaciteit kan meten met de academische ziekenhuizen in Nederland. Voor de topmedische voorzieningen strekt het verzorgingsbereik zich uit tot 22
OMZET 2006 T.O.V. 2005 PER SECTOR
Bron: KvK Grafiek 5
WERKGELEGENHEIDSONTWIKKELING 2006 T.O.V. 2005 PER GEMEENTE
Emmen, het Avonturenpark in Hellendoorn, het Dolfinarium Harderwijk en Walibi World in Flevoland. In Noordwest Overijssel ligt het nationale park de Weerribben, dat zelfs een internationaal beschermde status heeft. In het zuiden nationaal park de Veluwe. Grote delen van de regio bestaan uit waardevolle, beschermde landschappen. KvK-enquête: economie groeit fors, groei werkgelegenheid volgt langzaam
Bron: KvK Grafiek 6
Salland liggen op steenworp afstand. Het is een topgebied voor waterrecreatie op en langs de IJssel en de Vecht, de randmeren van het IJsselmeer en de wieden in de kop van Overijssel met Giethoorn
als het Venetië van het Noorden. Binnen een half uur reisafstand liggen 5 van de 9 grote attractieparken van Nederland: Ponypark Slagharen in de regio zelf, het Noorder Dierenpark in
De economisch vette jaren zijn aangebroken. De bedrijven laten weer forse groeicijfers zien. Dat blijkt uit de Enquête Regionale BedrijfsOntwikkeling (ERBO) van de Kamer van Koophandel. Bijna 2.400 bedrijven uit de regio namen dit jaar deel aan de jaarlijkse KvK-conjunctuurenquête 2006. Eindelijk zitten alle cijfers weer in de plus. De omzet en export zijn fors tot zeer fors toegenomen. De bedrijven in de regio
Winkelhart van Kampen
23
Spectaculaire showroom op Hessenpoort
Zwolle doen het daarmee gemiddeld beter dan collega’s elders in het land. Het aantal winstgevende bedrijven is flink toegenomen, meer dan elders. Het aantal investerende bedrijven is op peil gebleven, net als in de rest van het land. Voor de regio IJssel-Vecht betekende 2006 een omslagpunt in de groei van de werkgelegenheid. Het aantal banen neemt weer toe, maar iets minder dan elders. (Grafiek 5) (Grafiek 6) De prognoses voor 2007 zijn gunstig. Het bedrijfsleven verwacht een verdere groei in omzet en export. Die zal wat minder uitbundig zijn dan in de rest van Nederland. Dat de regio in 2006 een voorsprong heeft genomen is vooral te danken aan de kleinere bedrijven. In 2007 trekt ook de groei bij de grotere bedrijven weer aan. Dat betekent volgens het gebruikelijke patroon waarschijnlijk forse groeicijfers voor heel Nederland, waar onze regio 24
iets bij achter blijft. De investeringen blijven volgend jaar op hetzelfde peil. Het aantal winstgevende bedrijven zal fors toenemen. De werkgelegenheid zal wat meer toenemen, vooral dankzij de grotere bedrijven. Dan zullen de banen in de industrie weer toenemen. In 2006 nam het aantal banen vooral in de diensten en de groothandel toe. Alle gemeenten in de regio laten groeicijfers zien. De enige uitzondering is de werkgelegenheid in Heerde, die daalde als gevolg van uitstoot bij de categorie grote bedrijven. Relatieve koplopers in de regio zijn Hardenberg, Kampen en Raalte. Relatieve achterblijvers in de regionale groei zijn Hattem en Staphorst. Zwolle doet het iets minder op de omzet, maar scoort opnieuw hoog op exportgebied. De investeringen, winstgevendheid en werkgelegenheidsontwikkeling liggen op het regionale gemiddelde.
De tapijtindustrie is sterk vertegenwoordigd in de regio IJssel-Vecht.
REGIO ZWOLLE
LANDELIJK
kleine bedrijven
grote bedrijven
totaal
totaal
Reële omzetontwikkeling *
104,8
104,2
104,6
103,6
Reële exportontwikkeling *
114,9
106,7
110,0
105,7
% bedrijven met winst
88,0
87,7
88,0
87,4
% bedrijven met investeringen
67,7
95,0
68,3
65,8
Werkgelegenheidsontwikkeling*
102,6
99,5
101,7
102,2
*indexering op basis van 2005 = 10
Het aantal investerende bedrijven in de regio is met 5,7% relatief forser afgenomen dan landelijk (4,2%). Toch ligt het aandeel investerende bedrijven in de regio met ruim 62% nog boven het landelijke gemiddelde (58,5%).
Informatie: Govert Flinckstraat 1 Postbus 630, 8000 AP Zwolle Tel. (038) 455 38 00 Fax (038) 453 74 24 E-mail:
[email protected] Website: www.kvk.nl Kunststofverwerking in Hardenberg
Foto’s: Ruud Ploeg, Zwolle
25
