De Reformatorische school, een alternatief? Op de ouderavond georganiseerd door de teamleden van de KinderBijbelClub is er gesproken over de onderwijs gegeven op de scholen. Bovenal naar welke scholen is je kind nog sturen nu het bijzonder onderwijs uitgaande van de gereformeerde kerk vrijgemaakt de deformatie van haar kerk in steeds grotere mate navolgt. Daarbij kwam nadrukkelijk de vraag aan de orde waar de scholen op reformatorische grondslag ten opzichte van het gereformeerde erfgoed staan. Vooraf aan het doorgeven van de informatie over de reformatorische scholen, willen we eerst trachten de positie van het reformatorisch gedachtegoed ten opzichte van ons aan te geven. Daar wij geen theoloog zijn, is het niet eenvoudig om hen geen onrecht te doen en een en ander mogelijk te zwart/wit te stellen. We doen een poging.
Wat is Reformatorisch Reformatorisch is sinds de jaren zeventig van de 20e eeuw de aanduiding voor de zuil van organisaties van de bevindelijk gereformeerden. De eerste organisatie die het begrip 'reformatorisch' beperkte tot de bevindelijk gereformeerde zuil was het Reformatorisch Dagblad. Binnen het reformatorisch gedachtegoed is niet elke school gelijk. Er wordt dan ook niet gelijk omgegaan met moderne media als televisie en internet. Er zijn daar veel gradaties in. Van veel basisscholen vindt je dan ook geen informatie via een website, wel wordt gebruik gemaakt van E-mail.
Achtergrond, organisatie en omvang De bevindelijke gereformeerden worden in sociologische literatuur met deze naam aangeduid. Bevindelijk wil zeggen dat de waarheid van de Bijbel, de geloofsleer, niet alleen begrepen moet worden met het verstand maar ook moet aanvaard met het hart. Bij het hart moet dan gedacht worden aan het cognitieve maar ook aan het meer emotionele aspect van geloven. Bevindelijke gereformeerden zullen veel aandacht geven aan ervaringskennis van zonde en van genade. De beleving van de leer van de Bijbel staat binnen deze groep in hoog aanzien en is noodzakelijk tot het heil. Binnen die context zijn ook de bevindelijk gereformeerden een groep in de Nederlandse samenleving. Politiek zijn zij georganiseerd binnen de SGP; kerkelijk zijn deze mensen te vinden in de Gereformeerde Gemeenten, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (buiten verband) de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de Vrije Oud Gereformeerde Gemeenten en in een deel van de Christelijke Gereformeerde Kerken (met name rond het tijdschrift Bewaar het Pand), de Hersteld Hervormde Kerk en de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). In Nederland bestaan er diverse reformatorische scholen. Naast de Bijbel in de vorm van de Statenvertaling nemen zij de zogenoemde Drie Formulieren van Enigheid als grondslag (deze bestaan uit de Nederlandse Geloofsbelijdenis, De Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels). Zowel het lerarenkorps als de scholieren zijn veelal afkomstig van de kerkelijke stroming van de bevindelijk gereformeerden. Reformatorische scholen staan bekend om hun kledingvoorschrift. Zo moet in de kleding duidelijk het verschil te zien zijn tussen jongens en meisjes. Dit betekent dat meisjes geen broek (pantalon of jeans) aan mogen. Verder mogen jongens geen lang haar hebben.
Bevindelijkheid De gelovigen van het reformatorisch gedachtegoed weten dat Christus hen verlost van de zonden, maar ze vragen zich af: ‘Is dit wel voor mij, want ik ben slecht en ellendig en
genade is geen goedkope genade.’ Daartoe moet men eerst zeker weten bekeerd zijn, voordat gezegd kan worden dat Gods beloften ook voor hen gelden. Die bekering komt bij de één sterk en bij de ander heel rustig, ook daar zijn veel gradaties in. Na bekeerd te zijn moet men ook net als wij, zich dagelijks bekeren en leven met de Here.
Verbond Daartegenover wij stellen vanuit het gereformeerde belijden de zekerheid van de belofte van het verbond te leven. God komt met Zijn beloften in de doop naar ons toe, wij pleiten op Zijn belofte en nemen deze in kinderlijk vertrouwen aan. Vanuit de verlossing van de zonden door Christus, vernieuwd in ons denken door de kracht van de Heilige Geest en door de zorg van God de Vader leven wij uit dankbaarheid. Vanuit deze zekerheid, die buiten onszelf is in God is geborgd, willen wij alle dagen opnieuw voor Hem leven.
Schoolvormen Er zijn in Nederland tweehonderd basisscholen, zeven reformatorische scholengemeenschappen voor het voortgezet onderwijs, één mbo-school en één hboschool. De laatste instelling kent ook een eigen reformatorische schoolbegeleidingsdienst. De reformatorische scholen hebben een eigen besturenorganisatie, de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs (VGS), gevestigd te Ridderkerk. Hierna enkele punten uit gesprekken met ouders en schoolleiding.
Basisonderwijs 1 Ouders zijn overwegend erg te spreken over de school, er is aandacht voor het kind. Er is structuur en er heerst een goede en fijne sfeer. De school gaat pestgedrag actief tegen, er is orde en gezag, maar vooral; ‘Ze zijn serieus met het geloof bezig’. Daarbij wordt veel aandacht besteed aan het eerbiedig leren omgaan met de schrift. Bijbelverhalen worden niet nagespeeld en men geeft er geen musicals, dans of drama. Zoals gebruikelijk in reformatorische kring wordt er gelezen uit de Statenvertaling van 1921. De Psalmen worden gezongen op hele noten en geleerd naar de berijming van 1773. Als direct gevolg van hun belijden omtrent verbond en bekering zal de uitdrukking dat ‘je een nieuw hartje moet krijgen’ vanuit een andere insteek tegen de kinderen worden gezegd. De gevolgde methode van godsdienstonderwijs is er een van kennis vergaren d.m.v. vraag en antwoord, deze lijkt veel op het ‘Naam en Feit’ bij ons niet onbekend, verder uit de Heidelbergse Catechismus en het ‘kort begrip’. Als min punt moet worden aangeduid dat de vriendschappen die er op school ontstaan veelal kerkgrens overschrijdend zijn.
Basisonderwijs 2 De schoolleiding benadrukte dat op school de heiligheid van de Heere voorop staat. Er wordt erg veel aandacht gegeven aan bijbelkennis. Vanaf groep drie (3) worden elke week vragen over de behandelde bijbelse geschiedenis aangeleerd, welke ook worden overhoord. Tot groep zeven (7) komen er elk jaar moeilijker vragen bij, maar de voorgaande blijven herhaald. Groep acht (8) leert het ‘Kort Begrip’. In elk bijbelverhaal komt het verlossingswerk naar voren, elke dag wel een bijbelverhaal welke aan het einde van de week wordt overhoord. Er is spanning tussen verbond en uitverkiezing, want men leert geen goedkope genade, je hebt maar een ziel en je moet je er wel voor inspannen om te geloven. Christelijke feestdagen worden samen gevierd in de kerk. Daarin is geen plaats voor drama of geen kaarsen, alleen ruimte en eerbied voor Gods Woord. Na de uitleg van de zijde van de school werd het tijd voor vragen van onze zijde.
Voor toelating tot de reformatorische school wordt geen kerkelijke binding gevraagd. Wel instemming met de grondslag en het strikt navolgen de schoolregels. Dit zijn geen papieren regels voor de vorm, maar worden ook gehandhaafd. De bijbel is Gods Woord van kaft tot kaft, van Genesis tot Openbaring. Ieder ouder krijgt voor toelating eerst een persoonlijk gesprek. Op school wordt geleerd en gelezen uit de Statenvertaling, ook hier wordt gezongen uit de psalmberijming van 1773 die wordt aangeleerd vanaf groep drie (3). Hierbij dus geen ruimte voor onze eigen psalmberijming. Ook zingt men het Wilhelmus, verder enkele gezangen voor de christelijke feestdagen en enkele vaderlandse liederen. Voor bijbelvertellingen maakt men b.v. gebruik van kinderbijbels zoals die van; Anne de Vries; Vreugdehil; en van Snoek. Lesgegeven uit de Kerkgeschiedenis wordt er elke week. Als methode hiervoor wordt veelal gebruik gemaakt van een boekje met voorin de vragen en achterin antwoorden. Deze moeten de kinderen aan het einde van hun basisschooltijd helemaal kennen. Om dit te bereiken wordt elke vrijdag daaruit bij herhaling overhoord. Een exemplaar van dit boekje hebben wij mogen meenemen en u kunt dat bij ons inzien. De week wordt gezamenlijk geopend en gesloten. Om praktische redenen zullen ouders hier niet bij alle scholen bij aanwezig kunnen zijn. Aansluitend aan groep acht (8) gaan vrijwel alle kinderen naar reformatorisch voortgezet onderwijs.
Vervoer van en naar school Veel scholen verzorgen voor de ouders het vervoer van en naar school. De meeste burgerlijke gemeenten geven daarvoor een tegemoetkoming in de kosten voor die kinderen die zes (6) of meer kilometer van school af wonen. De school int van de ouders het geld van de subsidie en verder van giften. Ouders betalen afhankelijk van het inkomen en de aantal kinderen. Waar meer kinderen uit een gezin op eenzelfde school gaan wordt de de bijdrage per kind lager. Vanwege de reisafstand blijven kinderen veelal tussen de middag op school over, hierbij is toezicht van de leerkrachten. Ook deze maaltijd wordt begonnen en na bijbellezen beëindigd met gebed.
Mediagebruik De kinderen werken op de meeste scholen niet met internet. De leerkrachten mogen deze voor hun lesvoorbereiding wel gebruiken. Het bezitten van een tv is niet op alle scholen een belemmering meer, maar dit wordt niet gestimuleerd. Ook wordt dit niet gevraagd bij aanmelden van de kinderen. Van de gezinnen bezitten ongeveer 10% een tv. Er wordt wel veel gebruik gemaakt van dvd. Met ouders die geen lid zijn van een van de reformatorische kerkgenootschappen heeft de schoolleiding een gesprek. Er zijn veelal geen wachtlijsten. Na het gesprek is een school bekeken. De groepsgrootte van de onderbouw was klein, bij de bovenbouw gemiddeld wat groter. Het geheel gaf een positieve indruk en het overwegen waard.
Voortgezet Onderwijs Verder wat eigen ervaringen met het voortgezet onderwijs. Deze zijn overwegend positief. Wat allereerst opviel tijdens de informatieavonden is de eerbied voor de Here. Niets geen populaire woorden of houding. Een meegemaakte informatieavond begint met de weekopening van die week. Dit was diepgaand, de zondige mens werd duidelijk genoemd maar ook de verlossing door Christus. Ik informeer geregeld bij Klaaske, mijn dochter, hoe ze spreken over bekeerd zijn, maar daarin komt niet expliciet naar voren dat op school er nadruk op leggen dat je ‘een bekeringsmoment moet hebben gehad’ om kind van God te zijn. Natuurlijk zijn er overal mensen die zondigen en dat heb je op een reformatorische school niet minder, maar ook daarin is te merken dat de school acties onderneemt om zoveel mogelijk als christen te leven.
Men schaamt zich er niet voor de ouders aan te speken op het gedrag van hun kinderen bijvoorbeeld door hen een brief te sturen over het taalgebruik en dat daartegen gaan optreden. Het verzoek was dan dringen of ook de ouders daar ook op wilden letten. Ook de aanwezigheid van ouders op ouderavonden wordt met klem verlangd.
Praktische zaken; •
•
Kleding: de meisjes dragen een rok minstens tot op de knie. Daarin wordt het verschil getoond tussen een man en een vrouw, zoals de Here ons geschapen heeft. Een broek past hier niet bij. Men ziet liever niet dat er een tv in huis staat, maar zullen het niet afdwingen. Wel verlangen ze dat daar thuis bewust mee wordt omgegaan, net als gebruik van de computer en het internet. Over thema’s als dit worden op scholen ook bezinningsavonden georganiseerd, waarin de gevaren van internet worden aangegeven en hoe daarmee moet worden omgegaan. Het zal niet rigoureus worden verboden, want kinderen komen er toch wel op als ze dat willen, maar het is ondersteund door leerkrachten - aan de ouders ze er vanuit de bijbelse normen mee te leren omgaan.
Tot slot een aantal gezamenlijke constateringen en aandachtspunten.
Voordelen • • • • •
• • • • •
Er wordt een duidelijke eerbied voor God en Zijn Woord aangeleerd. Er is vertrouwd bijbelsonderwijs en dat wordt grondig geleerd. Er is structuur en discipline Men hanteert en handhaaft de christelijke normen en waarden Nieuwe onderwijsmethoden worden eerst getoetst op ideologie. Er worden geen evangelische liederen aangeleerd. Kinderen staan niet meer alleen, klasgenootjes komen uit meerdere kerken (contra enkeling binnen GKv/evangelisch onderwijs). Er wordt gebruik gemaakt van de Statenvertaling (contra NBV) Vanwege verschillende kerkelijke achtergrond gaat de kerkgeschiedenis niet verder dan 1834. Er is aandacht voor ziekte en noden in het leven van elk (school)kind.
Nadelen •
• • • • •
Geloven wordt geleerd vanuit de bevindelijkheid. Er wordt gebruik gemaakt van de Statenvertaling (contra NBG 1951 of de Herziene Statenvertaling) Er wordt gebruik gemaakt van een psalmberijming die de onze niet meer is. (psalmberijming 1773, hele noten zang) Vanwege verschillende kerkelijke achtergrond gaat de kerkgeschiedenis niet verder dan 1834 (Gods heilsfeiten na 1834 worden niet verwoord). Er is weinig of geen ruimte voor inspraak van ouders Over het algemeen een langere reistijd en lange dagen.
Aandachtspunten •
• •
Een intensief gebedscultuur in relatie tot ziekte, rouw en ‘tegenslag’, mogelijk vanwege de reformatorische visie op vaccinaties en verzekeren. Er is een reëel gevaar voor het ontstaan van een aparte kerktaal die steeds verder weg komt te staan bij het leven van elke dag. In hun visie ten opzichte van Israel (Israel vertegenwoordigd nog steeds het verbondsvolk) is niet gelijk aan de onze. (heel Gods volk is na Pinksteren geheel Israel).
• •
Voor jonge kinderen is wat meester of juf zegt waar, zij laten zich door ouders slecht corrigeren en zijn daardoor ontvankelijker voor het bevindelijke gedachtegoed. Een kind dat nog niet kan zwemmen gooi je nog niet in het diepe. Met het krijgen van reformatorisch onderwijs vervalt niet de noodzaak tot aanvullend en corrigerend onderwijs, alleen richten we onze krachten op andere facetten dan bij het huidige onderwijs.
Wat kunt u zelf doen • •
• •
De kerkgeschiedenis na 1834 tot heden Het vertrouwen in Gods beloften keer op keer benadrukken. Ouders kunnen de krachten bundelen, met elkaar in gesprek gaan, elkaar attenderen op en, ook niet onbelangrijk, het elkaar ideeën aanreiken. Jongeren conformeren zich zoveel mogelijk naar de heersende groepscultuur, wij kunnen ze hiertegen wapenen, toerusten en bidden om hun bescherming tegen de verleidingen van het kwaad.
Ouders die over dit of andere onderwerpen met elkaar in gesprek willen komen roepen wij op dit ons te laten weten, dan kunnen wij waar mogelijk in ondersteunen en u met elkaar in kontact brengen.
De Gereformeerde Onderwijsvereniging Zwolle en omstreken.
