De professional aan het woord

De professional aan het woord Een uitgave ter inspiratie en informatie over kwaliteit in ontwikkeling binnen de IRIS-scholen. Medewerkers aan het woord over verschillende vormen van opleiden en ontwikkelen, zoals teamontwikkeling, schoolontwikkeling, leren in het vak, collegiale consultatie, individueel leren en IRIS-breed netwerken. november 2015, nummer 6

Startbijeenkomst GMR Op maandag 14 september 2015 kwamen de GMR en het college van bestuur naar Kaageiland voor een scholings- en kennismakingsbijeenkomst om elkaar en de nieuwe leden met hun specifieke kwaliteiten beter te leren kennen. Een mooi moment nu ook de KSH deel uitmaakt van IRIS en nieuwkomer is in de GMR. Manuella Calis is met ingang van dit schooljaar de voorzitter van de GMR en vertelt over de bijeenkomst. ‘De middag startte met een-op-een gesprekken over ‘waarom zit je in de GMR?’ en ‘wat is je specialiteit?’. Al snel bleek dat zowel docenten als ouders vanuit hun achtergrond vaak gespecialiseerd zijn in bepaalde onderwerpen. Vervolgens werden de thema’s besproken, waarmee de GMR en het bestuur dit jaar met elkaar te maken krijgen, zoals: kwaliteit

per definitie hetzelfde te betekenen. Het is goed te besef-

van het onderwijs, het leren van morgen (inclusief ICT),

fen vanuit welk perspectief je spreekt. Als GMR-lid hoor je

professionalisering, integratie KSH, ontzorgen door middel

bovenschools mee te denken en kun je je niet beperken tot

van stroomlijnen bedrijfsprocessen, huisvesting, beleidscyclus

je eigen school. Verder is een positieve grondhouding en de

en taakbeleid.’

wil om er gezamenlijk uit te komen van belang. Gelukkig is dat tot nu toe nog altijd gelukt.’

Na de pauze werd de middag vervolgd met het onderdeel communicatie. Hoe ervaart iedereen zijn eigen rol, en tegen

De GMR wordt binnen IRIS tijdig betrokken bij de vorming

welke dilemma’s loop je aan? Manuella: ‘Conclusie was dat

van beleid (zoals bijvoorbeeld de strategie-/inspiratiedag

het goed is om van het begin af aan goed betrokken te zijn

maar ook bij de fusie met de KSH). Hierdoor ontstaat over

bij de verschillende beleidsonderwerpen waardoor je keuzes

en weer meer begrip voor elkaars standpunten en keuzes.‘Ik

voor bepaalde richtingen ook beter kunt plaatsen.’

ben blij dat ‘de menselijke maat’ hoog in het vaandel staat binnen IRIS. De GMR kan op veel terreinen invloed uitoe-

Ook werd over de dillema’s gesproken waar je als GMR-

fenen op de wijze waarop beleid uiteindelijk wordt uit-

lid mee te maken kunt krijgen. ‘Beleidskeuzes die voor de

gevoerd. Belangrijk voor de GMR is input krijgen vanuit de

ene school goed zijn hoeven voor een andere school niet

Medezeggenschapsraden van de verschillende scholen.

Wat is de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad (GMR)? De GMR is het overkoepelende orgaan van de medezeggenschapsraden van alle IRIS-scholen dat zich bezig houdt met bovenschoolse zaken. Daarnaast geeft de GMR, samen met het college van bestuur, invulling aan goed werkgeverschap. De leden, zowel ouders als leerkrachten, denken mee over uiteenlopende zaken, die zowel ouders, leerkrachten als leerlingen aangaan. De GMR heeft op een aantal beleidsterreinen recht op overleg, initiatiefrecht, recht op informatie, instemmingsrecht en adviesrecht. Dit ligt vast in de Wet op de medezeggenschap scholen (WMS) en in statuut en reglement.

De Nederlandse School In september 2015 zijn 45 onderwijspioniers, afkomstig van 16 verschillende partnerscholen, gestart met hun opleiding aan De Nederlandse School. In een traject van 18 maanden gaan zij door te onderzoeken, te ontwerpen en te ondernemen het onderwijs in Nederland van onderaf vernieuwen. Deze onderwijspioniers máken de Nederlandse School. Directeur is onderwijsvernieuwer Ilja Klink. Servando Crespo en Mariska van Son (beiden docent M&O

weken masterclasses, tweedaagsen en ontmoetingen plaats.

op het Kaj Munk College) maken deel uit van deze groep

‘Het zijn inspirerende bijeenkomsten. Ze prikkelen en dra-

onderwijspioniers. Zes jaar geleden begonnen ze als zij-

gen bij aan vernieuwing en verdieping. Daarbij wordt de

instromer bij het Kaj Munk College, na een carrière in het

ontmoeting gezocht met werelden buiten het onderwijs.

bankwezen. Ze zijn nog maar net begonnen maar zijn nu al

Door onverwachte en ongedachte combinaties te maken,

super enthousiast. Mariska en Servando: ‘Het pionieren zit

kan ruimte ontstaan voor de ongezochte vondst en voor

ons in het bloed. Met deze opleiding zoeken we handvat-

doorbraken in denken en doen.’ Mariska en Servando heb-

ten zodat we ook andere collega’s mee kunnen nemen in

ben ondertussen verschillende tweedaagsen achter de rug.

onze vernieuwingontwerpen. Een opdracht vanuit school hebben we niet meegekregen. Zo kunnen we heel open

Out of the box denken

aan deze opleiding beginnen.’

‘Tot nu toe is de directe relatie met het onderwijs er nog wat minder, we zijn nu meer gericht op vernieuwing buiten

Programma

het onderwijs. We denken en doen vanuit een zo breed

Tijdens het introductieweekend op 11, 12 en 13 september

mogelijke werkgebied, waarbij we leren out of the box

maakten de deelnemers kennis met de drie leerlijnen: per-

te denken.’ Servando is enigszins ongeduldig. ‘Ik kan niet

soonlijke ontwikkeling, onderwijsvernieuwing en de wereld

wachten tot het moment komt dat ik me ook kan focussen

als onderneming. Ook stonden deze dagen al in het teken

op het onderwijs.’

van onderzoeken, ontwerpen en ondernemen. De Nederlandse School heeft geen vaste werk- en verblijfGedurende het hele traject vinden om de twee tot drie

plaats. ‘We trekken er op uit en gaan daar naartoe waar iets

IRIS Inspiratiedag: op bezoek bij AGORA Op 24 september 2015 vertrok een groep van 60 IRIS collega’s met de bus naar Roermond om daar het zeer ambitieuze AGORA-onderwijsconcept te bekijken. Onder de bezielende begeleiding van Sjef Drummen, mede-ontwikkelaar, kregen zij een rondleiding in de school (een leeromgeving die de 21e eeuw uitstraalt en mede is ingericht door de leerlingen) en gingen zij in gesprek met leerlingen en coaches.

Elke leerling volgt een eigen traject dat per vak of leergebied op zijn niveau is afgestemd. Hierdoor kan de leerling maximaal groeien. Leerlingen mogen de leervragen stellen die ze willen stellen en krijgen de gelegenheid om vanuit die vragen vrij en gestructureerd naar oplossingen en antwoorden te zoeken. De relatie en interactie tussen leraar en leerling is de belangrijkste factor voor het succes. Kinderen vinden aansluiting bij virtueel leren en krijgen in die virtuele wereld binnen AGORA volop de gelegenheid

De middag bestond uit presentaties over de totstandkoming van het onderwijsconcept en de bijbehorende technologische ondersteuning. De dag maakte veel energie los bij de collega’s. Energie die goed gebruikt kan worden bij het verder ontwikkelen van ons eigen ‘Leren van Morgen’. Op AGORA gaat het nadrukkelijk om het in positie brengen van de leerling. Kernvisie van AGORA: Vrijheid en vertrouwen in elk kind, inspireren en input geven aan elk kind en blijvend coachen van de lerende. De leerling is op AGORA echt (mede)eigenaar en vormgever van zijn eigen onderwijsproces. Op een natuurlijke manier stimuleert AGORA de ontmoeting en verbinding met ‘de wereld’.

van alles te onderzoeken.

bijzonders te zien en te leren valt. Zo zijn we in Denim City geweest, waar we getuige waren van een sociaal project waarbij kansarme jongeren worden betrokken bij het productieproces van een spijkerbroek. Laatst zijn we op bezoek geweest bij de ABN Amro. Daar kregen we een kijkje in de keuken van het banksysteem en werd ons verteld hoe er over processen wordt gedacht. Wij zitten daar dan als echte pioniers aan tafel, willen natuurlijk graag leren hoe je veranderingen in gang kunt zetten, waarbij je zoveel mogelijk collega’s in die ontwikkeling meeneemt. Ook hebben we deelgenomen aan een ontbijtsessie in Amsterdam. We zaten met vijf ondernemers aan tafel. Dat leidt tot mooie contacten. Goed voor je eigen netwerk maar ook zeker inzetbaar in je onderwijs’, aldus Servando.

Servando Crespo en Mariska van Son

een ontwerp komt waarmee je tevreden bent. We noemen dit werken in een “loop”.’

Mariska vervolgt: ‘Bij het onderdeel ontwerpen verdiepten we ons in de principes achter ‘gaming’. We leerden dat als

‘We gaan zien wat er op ons af komt en wat De Neder-

je fouten maakt, je gewoon weer opnieuw begint. Net zo

landse School ons brengt. We hopen beter te leren onder-

lang tot je verder komt. Die principes kun je ook toepassen

zoeken en ontwerpen door hier vrijelijk en uitgebreid te

in je eigen vernieuwingsontwerpen op school waarbij je

experimenteren. Ons uiteindelijk doel is natuurlijk straks

bepaalde gedragsveranderingen bij leerlingen probeert te

binnen het Kaj Munk College een impuls te kunnen geven

bewerkstelligen. Bij ontwerpen is het motto echt: think fast

aan vernieuwingen in ons onderwijs die leiden tot verbete-

(mindmapping, relaties leggen en met een snel ontwerp

ring van de lerende houding van onze leerlingen.’

komen), experimenteer ermee, pas aan. Hoe sneller je fouten maakt, des te sneller je leert en je uiteindelijk tot

Meer informatie: www.denederlandseschool.nl

De leervraag, de deelvragen, leertaken en voortgang

Professioneel meesterschap

worden van iedere leerling vastgelegd in een uniek leerlingvolgsysteem. De leraar/coach voert wekelijks een individueel gesprek met de leerling over de behaalde resultaten. AGORA kiest duidelijk voor coaching op resultaat, waarbij het gedrag als vanzelf onderwerp van gesprek is.

De boodschap die de collega’s meekregen: begin liever vandaag dan morgen met gepersonaliseerd leren. Denk niet eerst drie jaar vooruit, maar start nu!

Monique ten Hoedt, docente economie op RKSG Thamen, heeft de tweejarige Masteropleiding Professioneel Meesterschap twee jaar geleden afgerond. In deze studie staat het ontwikkelen en vernieuwen van onderwijs op basis van praktijkonderzoek centraal. De studie heeft haar en de school veel opgeleverd. Monique: ‘Wat mij aantrekt in het onderwijs is vernieuwing, de school in beweging, nadenken over het doel van onderwijs en dan met name de beleidsmatige kant. Gedurende mijn studie heb ik geleerd dat het belangrijk is om vernieu-

AGORA, het einde van de klassieke school?

wing te kunnen onderbouwen, zodat de kans dat een

Out of the box in het onderwijs betekent letterlijk ‘buiten

vernieuwing ook een verbetering is, groter wordt.’

het systeem’. Alle onderwijskundige vernieuwingsinspanningen zijn tot nu toe niet in staat geweest om een bestel

Welk praktijkonderzoek heb je voor je studie gedaan? ‘Ik

te ontwerpen dat niet steeds terugvalt in de valkuilen van

heb de effectiviteit van de stages op Thamen onderzocht

het bestaande onderwijssysteem. AGORA heeft de pretentie

en gekeken hoe we dat kunnen verbeteren. We kwamen

om een echt alternatief te zijn voor het klassieke onderwijs.

erachter dat reflecteren op de stage van groot belang is;

Zij hebben daarvoor de traditionele denkwijze over leren

zoeken naar de diepere beleving, naar de betekenisgeving

geheel losgelaten en in alles wat ze doen de leerling voorop

voor de leerling in relatie met zijn toekomst en zijn keuzes.

gesteld. Nieuwsgierig? Kijk op www.agoraroermond.nl.

Binnen Thamen heeft dit geleid tot aanpassingen in de

Onderwijsmiddag KSH in teken van motivatie Bij de KSH stond de eerste onderwijsmiddag op 6 oktober 2015 in het teken van ‘motivatie’. Er wordt vaak gesproken over het aanbieden van onderwijs op maat, maar wat te doen als een leerling niet tot een actieve houding te bewegen is? De KSH nodigde Frank Gaarthuis en Floris Evers uit om die situatie te helpen doorbreken. Frank richt zich op het belang van goede lesopeningen en Floris geeft aan hoe belangrijk het is om zelf passie en focus te hebben.

Daarna werd er een top 3 samengesteld. De suggestie voor ‘Wie is de mol’ kwam er als beste uit. In deze lesopening wordt één leerling vooraf geïnstrueerd over zijn/haar rol die uiteraard te maken heeft met de lesstof (bijvoorbeeld Napoleon). Door middel van het stellen van vragen begint de les zo al spelenderwijs. Na de pauze vervolgde Floris Evers, Nederlandse hockeyer op topniveau, het programma. Hij heeft zich gespecialiseerd in het onderwerp motivatie (www.peak4.nl ). Floris heeft

Frank Gaarthuis, docent econo-

zelf in zijn loopbaan als sporter, student en nu consultant

mie en teamleider aan het

geleerd dat het belangrijk is om passie en focus te hebben

Hoofdvaart College, schreef

in wat je doet. Weten waarom je iets doet en daar gericht

samen met twee collega’s van

mee bezig zijn. Voor jezelf, niet voor anderen. Pas dan

het Coornhert Lyceum het

wordt het echt leuk. Motivatie is belangrijker dan talent en

boekje Een goed begin is het

daarbij: ook van fouten maken kun je leren. Wellicht kun je

halve werk. Daarin staan 25

een slecht resultaat uiteindelijk ombuigen in iets positiefs.

lesopeningen waarmee de

Bestellen? Het boekje met daarin 25 suggesties voor lesopeningen is verkrijgbaar via www.multiga.nl.

aandacht van leerlingen direct

Floris hecht aan het belang van duurzaam presteren. Neem

wordt gevangen. Frank, Michelle

regelmatig de tijd om af en toe rust te nemen want groei

en Wies hebben twee jaar lang

treedt op in rust. Als je zelf niet lekker in je vel zit kun je

verschillende lesopeningen uitge-

ook een ander niet motiveren. Wees je bewust van jezelf.

probeerd op zoek naar manieren

Verder richt hij zich op energie. Waar krijg je zelf energie

om afwisseling te brengen in

van? En waar krijgen je leerlingen energie van? Laat ze

lessen en leerlingen meer te

dingen doen waar ze goed in zijn of waar hun belangstel-

interesseren voor de inhoud.

ling ligt. Daar groeien ze van. Floris is groot voorstander van gepersonaliseerd leren met veel (coachende) aandacht

Na een pakkende opening door de drie docenten werd

en beloning op een creatieve manier. Elke dag biedt je een

in groepjes gebrainstormd over mogelijke lesopeningen.

nieuwe kans om dit in de praktijk te brengen.

begeleiding richting stagebedrijven en de leerlingen.’

Heb je nog wensen? Ik zou heel graag een professionele

Tips ontvangen? Mail naar [email protected].

leergemeenschap vormen met docenten van andere IRISscholen. Het lijkt me erg interessant om van en met elkaar

Heb je nog andere onderzoeken gedaan in de school? ‘Ja,

te leren. Een professionele leergemeenschap bestaat uit

ik heb deelgenomen aan een DOT-traject (docenten met

een groep docenten die, eventueel onder stimulans en

onderzoekstaken); een onderzoekstraject met begeleiding

begeleiding van externe deskundigen, samenwerken aan

van de UvA. Ik heb mij bezig gehouden met verschillende

verbetering van hun eigen vakonderwijs of een voor hun

manieren om leerlingen redactiesommen aan te leren. Hier

onderwijs relevant probleem.

is een stappenplan uitgekomen waar nu alle collega’s die met redactiesommen te maken hebben profijt van hebben. Ondertussen heb ik ook goed gekeken hoe mijn externe begeleider van de UvA te werk ging. Ik ben nu zover dat ik zelf ook collega’s op school ondersteun die onderzoek in de school willen doen. Verder ondersteun ik LIO’s (leraren in opleiding) die onderzoek doen. Ook gebruik ik mijn opgedane kennis en vaardigheden om samen met collega’s te werken aan de vernieuwing van het beroepsgerichte programma binnen Thamen D&P (Dienstverlening en Producten). Dit is een omvangrijke verandering binnen de school die in augustus 2016 wordt ingevoerd.’

Monique ten Hoedt: ‘Het is mooi dat we door middel van onderzoek ‘Wetenschap en Onderwijs’ bij elkaar kunnen brengen en zelf de vertaalslag kunnen maken naar onze eigen school.’

Vernieuwing beroepsgerichte programma’s vmbo binnen het HVC Ingrijpende landelijke onderwijsvernieuwing. De beroepsgerichte programma’s voor het vmbo worden ingrijpend herzien met als doel de bestaande programma’s te actualiseren en te vereenvoudigen. In de nieuwe programmastructuur kiezen vmbo-leerlingen één profiel (dat centraal wordt geëxamineerd) en vier keuzedelen (die met een schoolexamen worden afgesloten). Deze keuzedelen kunnen ook van andere profielen afkomstig zijn. In gesprek met Aize Tolsma. om ons heen. Hoe zit het bijvoorbeeld met de arbeidsplekken in de regio? Waar leiden wij voor op? Dat staat in al onze overwegingen centraal! LOB (loopbaanoriëntatie en ontwikkeling) wordt steeds belangrijker. Daar gaan we straks al in leerjaar 1 mee beginnen. In leerjaar 2 moeten de leerlingen al kiezen uit één van de 4 uitstroomprofielen. We willen hen natuurlijk zo snel mogelijk kennis laten maken met alle mogelijkheden. Keuzedelen ‘In leerjaar 4 kunnen de leerlingen 4 keuzedelen kiezen. Als een leerling die keuzedelen kiest die binnen het gekozen profiel passen, kiezen ze heel smal en sluit het naadloos aan op het mbo-niveau. Dit geldt voor de leerlingen die al precies weten wat ze willen. Anderen willen zich graag breed Aize Tolsma, docent metaal op het HVC werkt sinds 3 jaar

oriënteren. Zij kunnen dan kiezen uit een keuzedeel van

bij het HVC en vertelt over de vernieuwing van het beroeps-

een ander profiel. Beide typen leerlingen proberen we zo

gerichte programma binnen het HVC. Deze ontwikkeling

goed mogelijk hierin te begeleiden. We gaan veel op excur-

gaat nagenoeg gelijk op met komst van de nieuwbouw

sie en de leerlingen gaan in de 3e en 4e klas twee weken op

voor de afdeling vmbo bk. Kortom: straks wordt de ver-

stage. Zo leren we ze goed om zich heen te kijken waardoor

nieuwing ook nog eens omlijst met een prachtig gebouw.

ze betere keuzes kunnen maken. We onderzoeken nog de mogelijkheid van lintstage (1 dag per week). Dan beleeft de

Externe ondersteuning

leerling iedere week opnieuw weer die motivatieprikkel.’

‘Om de onderwijsvernieuwing door te kunnen voeren, moeten allerlei keuzes worden gemaakt. Binnen het HVC is voor

Wat betekenen deze veranderingen voor ons

iedere afdeling een projectleider aangewezen. Deze pro-

‘Het is een spannende tijd voor ons allemaal. Organisatorisch

jectleiders oriënteren zich op de landelijke ontwikkelingen.

verandert er enorm veel en dat moet allemaal in goede

Bureau Diephuis & Van Kasteren ondersteunt het HVC bij

banen worden geleid. Fasering is erg belangrijk. Verder zijn

het maken van allerlei keuzes. Er zijn inmiddels 4 centrale

er straks ook keuzedelen waar we zelf nog geen ervaring

bijeenkomsten geweest met alle betrokkenen. Besloten is

mee hebben. Daarvoor moeten we goed met elkaar af-

om met ingang van schooljaar 2017-2018 het groeimodel

stemmen en eventueel geschoold worden. Zo hebben wij

waarvoor gekozen is in werking te laten gaan. Met ingang

bijvoorbeeld een 3D-printer aangeschaft en een computer-

van augustus 2016 starten we al met leerjaar 3.’

gestuurde draaibank. Maar daar moet je zelf ook eerst mee leren omgaan. Verder is LOB veel belangrijker geworden en

Vernieuwing

ook daar gaan we de nodige stappen in zetten.’

Aize vertelt dat vernieuwen hard werken is, maar dat het ook veel nieuwe inzichten geeft en nieuwe energie. Het hele team is zeer enthousiast. ‘Wij willen als school graag midden in de maatschappij staan. Dat is belangrijk in een wereld waarin sprake is van veel individualisme. Het is belangrijk om elkaar waar mogelijk te steunen, zowel docenten als leerlingen, en goed te kijken naar de wereld Aize Tolsma (l), voor het derde jaar docent metaal vmbo bb/bk bij het HVC. Een vak waar hij bijzonder trots op is omdat het in de wijde omgeving niet wordt aangeboden.

Onderwijsfilm van het jaar 2015: www.watishetdoelvanonderwijs.nl

Subsidiemogelijkheden Voor de gebruikelijke subsidieregelingen voor leraren en zij-

door te maken met andere leraren, waardoor de leraar zich

instromers: www.ib-groep.nl. Voor de promotiebeurs voor

professionaliseert en de beroepsgroep wordt versterkt. De

bevoegde leraren zijn er twee aanvraagrondes: de deadline

regeling vervalt m.i.v. 1 augustus 2020. Voor meer informa-

voor de 1e ronde is 12 januari 2016: www.nwo.nl/leraren

tie: www.cabo.nl/subsidieregeling-lerarenontwikkelfonds/

Nieuwe subsidiemogelijkheden

Regeling na- en bijscholing leerkrachten, leerjaren 3 of 4

DUO heeft 2 nieuwe subsidieregelingen voor het bevoegd

Met deze regeling worden extra middelen beschikbaar

gezag bekend gemaakt die ingaan in oktober 2015:

gesteld voor na- en bijscholing van leerkrachten die werkzaam zijn in de leerjaren 3 of 4 van de basisberoepsgerichte

Subsidieregeling lerarenontwikkelfonds

leerweg en kaderberoepsgerichte leerweg of de gemengde

Deze regeling moet de leraren meer mogelijkheden geven

leerweg van het vmbo. De regeling vervalt m.i.v. 1 augustus

om het onderwijs van onderop te vernieuwen en te verbe-

2016. Voor meer informatie: http://wetten.overheid.nl/

teren. Ook stelt het fonds leraren in staat een leerproces

BWBR0037065/geldigheidsdatum_11-10-2015

Netwerk O&O Het netwerk O&O coördineert, stimuleert, ondersteunt en faciliteert op het gebied van Opleiden en Ontwikkelen binnen de school en vormt een brug naar IRIS-brede samenwerking ter versterking. Vragen, opmerkingen of suggesties? Neem contact op met één van de netwerkcoördinatoren: Marcel van den Busken THA, [email protected], 0297-563192 Ezra Meijer HVC, [email protected], 0252-661566 Ronald Lam HBM, [email protected], 023-5282380 Robert Claassen KMC, [email protected], 023-5616198 Corrie Cuperus ECL, [email protected], 0235319042 Rita Groeskamp IRIS, [email protected], 023-5483800. Meer informatie: www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl

Agenda december 2015 - maart 2016 8 december

2e onderwijsmiddag IRIS-scholen

www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl

8 december

Passende Perspectieven in vmbo

www.cps.nl

9 december

Training 7 habits Stephen Covey

www.cps.nl

5 januari

Groepsdynamica in de onderbouw

www.medilexonderwijs.nl

8 januari

Leiderschapsdag IRIS

www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl

12 januari

Cursus intercollegiaal coachen

www.medilexonderwijs.nl

13 januari

Cursus Teamcoach 3-daagse

www.medilexonderwijs.nl

19, 20 januari

ITEM 2016 conferentie over onderwijs toekomst

www.item.nu

20 januari

Onderpresteren: Wedden dat jij het beter kan?

www.medilexonderwijs.nl

21, 22 januari

Conferentie: Rekenen-wiskunde over()denken

www.uu.nl

27 januari

Congres Motiveer uw leerlingen! 2016

www.medilexonderwijs.nl

16 februari

3e onderwijsmiddag IRIS-scholen

www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl

18 februari

Do’s en don’ts in cultuursensitieve communicatie

www.onderwijsagenda.nl

31 maart

VO-contres 2016

www.uu.nl

Colofon Dit is een uitgave van IRIS Opleiden & Ontwikkelen Vragen en/of suggesties: Rita Groeskamp, coördinator Opleiden en Ontwikkelen IRIS - 023-5483800 - [email protected] - www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl Tekst: R. Groeskamp. Met dank aan alle medewerkers van IRIS die aan dit nummer hebben meegewerkt. Eindredactie: N. Koenders Vormgeving: Bommel tekst & creatie Oplage: 1.000 exemplaren Druk: drukkerij Groen