De professional aan het woord

De professional aan het woord Een uitgave ter inspiratie en informatie over kwaliteit in ontwikkeling binnen de IRIS-scholen. Medewerkers aan het woord over verschillende vormen van opleiden en ontwikkelen, zoals teamontwikkeling, schoolontwikkeling, leren in het vak, collegiale consultatie, individueel leren en IRIS-breed netwerken. maart 2015, nummer 4

Motivatie komt niet uit een potje

van de mogelijkheid gebruik om bij deze inspiratiesessie aanwezig te zijn. Na afloop was er ruim de gelegenheid om na te praten over een sessie die heel wat heeft los gemaakt.

De één lijkt niets te willen, de ander schijnbaar van alles tegelijk en heeft moeite met kiezen. Het valt soms niet mee om jongeren te motiveren, laat staan voor iets waarvan ze het nut nog niet kunnen overzien.

Nieuwsgierig geworden en wil je meer weten? Een link naar de hand-out van de presentatie is te vinden op www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl. Meer informatie over YoungWorks, bureau voor jongeren-

Inspiratiesessie op het ECL

communicatie: www.youngworks.nl.

‘Motivatie komt niet uit een potje’ was de titel van een inspiratiesessie over motivatie die het ECL op de derde onderwijsmiddag van dit schooljaar organiseerde. Mark van Rijn van YoungWorks was uitgenodigd om te vertellen hoe je jongeren in beweging krijgt. Met zijn verhaal, geba-

10 praktische inzichten in het motiveren van jongeren

seerd op het boek ‘Motivatie binnenstebuiten’, schetste Mark een scherp beeld van de huidige jongerenwereld, benoemde hij de belangrijkste inzichten en gaf concrete tips

1. Intrinsieke motivatie kun je niet beïnvloeden (de drive kun je niet van buitenaf opleggen).

mee om jongeren te helpen hun motivatie te ontdekken.

2. Realiseer je je invloed (wees verwachtingsvol: een

Begeleiden en inspireren

3. Help jongeren hun motivatie ontdekken (denk

positieve blik geeft positieve energie). Intrinsieke motivatie lijkt iets ongrijpbaars, want je kunt het

bewust na over hoe je jouw passie voor je vak kunt

niet bij iemand anders afdwingen. De kunst is om jongeren

overbrengen).

op een dusdanige manier te begeleiden en te inspireren dat ze uit zichzelf in beweging komen. Op toegankelijke en humoristische wijze passeerden deze middag verschillende

4. Laat jongeren ervaren dat ze groeien (ergens beter in worden werkt motiverend, zorg dat ze regelmatig succes kunnen ervaren).

basisprincipes de revue.

5. Geef keuzes en ruimte (daag jongeren uit op hun eigen

Brede interesse

6. Zorg voor verbinding (investeer bewust in goed

niveau, differentieer, bouw competitie-elementen in). Niet alleen medewerkers van het ECL, maar ook een flink

contact, jongeren willen vooral gezien worden als

aantal medewerkers van andere IRIS-scholen maakten graag

individu zodat ze zich gewaardeerd voelen). 7. Stimuleer een groei mindset (benadruk het belang van oefenen in combinatie met bewuste leerstrategieën; door gericht aan de slag te gaan word je beter). 8. Bied praktijkervaringen (jongeren willen leren hoe de echte wereld in elkaar steekt). 9. Ken de dromen en interesses van je leerlingen (probeer er achter te komen waar ze warm voor lopen). 10. Leren hoeft niet altijd leuk te zijn (benoem dit en stimuleer om door te zetten).

Academici leren in de praktijk Al verschillende malen heeft het Herbert Vissers College deelgenomen aan het project ‘Eerst de Klas’, een trainee-programma voor excellente academici in het bedrijfsleven en het onderwijs. Dit programma zet zich sinds 2009 in om het tekort aan academisch geschoolde leraren te verminderen. Sinds kort neemt het HVC ook deel aan een vergelijkbaar project: het onderwijstraineeship.

Leren in de praktijk Else-Marike Kepel (26) en Marleen Kelder (27) zijn begin dit schooljaar op het HVC gestart als trainee. Ze geven Nederlands op de havo en het vwo. ‘Leren in de praktijk zoals dat in dit project vorm is gegeven zal niet bij iedereen passen. Je moet hard willen werken en op sommige momenten kunnen incasseren. Je bent direct docent en niet eerst stagiair. Collega’s en leerlingen benaderen je meteen als docent en dat brengt uiteraard verantwoordelijkheden met zich mee.’

Eerst de Klas

Nu, een halfjaar na de start van het traineeship, geven

Eerst de Klas biedt excellente academici de kans om hun

beiden volmondig aan geen spijt van hun keuze te hebben.

carrière te starten als docent op een vo-school. De deel-

‘In korte tijd hebben we ontzettend veel moeten leren en

nemers verbinden zich voor twee jaar aan een programma

ons eigen moeten maken wat natuurlijk de nodige druk

waarin zij drie à vier dagen per week op een school voor

met zich meebrengt, maar tijdens onze voorgaande studies

voortgezet onderwijs werken, één dag per week een

hebben we nooit zoveel in zo’n korte tijd geleerd. En dat

universitaire lerarenopleiding volgen en één dag per week

geeft echt voldoening.’

deelnemen aan een leiderschapsprogramma dat is ingericht in samenwerking met vooraanstaande en innovatieve

Programma en begeleiding

bedrijven. Na afloop van het programma komt het moment

Else-Marike en Marleen hebben iedere week een studie-

waarop gekozen kan worden voor een verdere loopbaan in

dag en een verdiepingsdag, waarin ze door middel van

het onderwijs. Op het HVC zijn op dit moment vijf academici

trainingen en workshops een verdiepingsslag maken op 4

werkzaam die hebben deelgenomen aan het project.

hoofdthema’s: differentiëren, toetsontwikkeling, curriculum design en verandermanagement. Er wordt van ze verwacht dat ze deze verdieping direct koppelen aan de praktijk. In korte tijd worden ze bewust gemaakt van hun rol als docent en leren ze een visie op onderwijs ontwikkelen. Vanzelfsprekend worden ze begeleid door een coach, maar ervaren ook intensieve begeleiding van hun leidinggevende en collega-docenten. ‘Dat is niet alleen heel prettig, maar ook noodzakelijk. Onze sectie heeft alles goed op orde en ondersteunt ons waar nodig en waar het kan.’ Ook aan elkaar hebben ze steun, ze hebben parallelklassen met elkaar. ‘Dit is een goede keuze geweest van het HVC.’ Beiden verwachten in de toekomst binnen het onderwijs werkzaam te blijven, al dan niet gecombineerd met andere werkzaamheden.

Onderwijstraineeship Onlangs is er een nieuw project opgestart, het zogenaamde

Onderwijstrainees voor het vak Nederlands

onderwijstraineeship. Trainees behalen in anderhalf jaar hun

Else-Marike Kepel (l) en Marleen Kelder (r)

eerstegraadsbevoegdheid. Vanwege de goede ervaringen met het project Eerst de Klas heeft het HVC besloten ook

Else-Marike (26) heeft een journalistieke achtergrond.

hieraan deel te nemen.

Ze heeft bewust gekozen voor het onderwijstraineeship vanwege de combinatie van praktijk en theorie. Ze wilde

Het onderwijstraineeship is een intensief leerwerktraject dat

heel graag direct voor de klas.

de missie heeft om een impuls te geven aan het voortgezet onderwijs door meer (didactisch) getalenteerde academici

Marleen (27) had al enige ervaring met het begeleiden

op te leiden tot eerstegraads docenten in tekortvakken. De

van kinderen (huiswerkbegeleiding en bijlessen) en het

scholen nemen gedurende twee jaar een onderwijstrainee

lesgeven aan immigranten (inburgering). Ook haar keuze

in dienst. Zij begeleiden de trainee en maken tevens deel

voor het onderwijstraineeship werd bepaald door het

uit van de selectiecommissie op de selectiedagen van het

leren in de praktijk.

onderwijstraineeship.

Thamen investeert krachtig in LOB In juni 2013 is op Thamen de werkgroep LOB opgericht om na te denken over de visie en het beleid rondom LOB (loopbaanoriëntatie en -ontwikkeling). Al snel ontstond de kans om te participeren in het project Stimulering LOB van de vo-raad. Kandinsky uit Nijmegen, die LOB al goed in de steigers had staan, werd de LOB-partnerschool van Thamen. De voorbereiding door de werkgroep heeft uiteindelijk geleid tot een volwaardig LOB-programma binnen Thamen voor klas 1 t/m 4, genaamd “Koers en Keuze”. Sterke basis en goed toekomstperspectief

Opdrachten en reflectie

‘We willen onze leerlingen graag een sterke basis bieden

Aan ieder team binnen de school is een keuzebegeleider

en een succesvol toekomstperspectief. Daarbij past een

verbonden die verantwoordelijk is voor het LOB-proces en

krachtig LOB-programma met gedegen investering in

de inhoud van de mentorlessen. Het programma bestaat

programma, opleiding, materialen en lestijden’, aldus Carl

uit een invulling voor de verschillende leerjaren:

Kooijman, teamleider en portefeuillehouder LOB. Carl is

- leerjaar 1: oriëntatie op jezelf

ervan overtuigd dat een goed ingebed programma leidt tot

- leerjaar 2: oriëntatie op het beroepenveld

verbetering van het keuzeproces van de leerling. ‘Leerlin-

- leerjaar 3: meedoen met beroepen

gen daadwerkelijk verschillende beroepsrichtingen laten

- leerjaar 4: keuze voor vervolgopleiding

ervaren en op die ervaringen reflecteren en verder begeleiden, dat is waar LOB binnen Thamen over gaat.’

Carl: ‘We zijn met ingang van dit schooljaar gestart met de leerlingen in leerjaar 1 en dit wordt het komend schooljaar

Koers en Keuze

uitgebreid naar leerjaar 2, enzovoort. Zo groeien we mee

Twee keer per jaar houdt de mentor een loopbaangesprek

met de leerlingen en worden zij goed voorbereid op de

met iedere leerling, dat soms gecombineerd wordt met een

nieuwe beroepsgerichte leerweg.’

huisbezoek. Gedurende het jaar volgen alle leerlingen drie lesuren in de week “Koers en Keuze”, waarvan twee blokuren

LOB ambassadeur

met keuzeactiviteiten (mode, sport, modelbouw, uiterlijke

Dat Thamen met dit programma op koers ligt, blijkt uit de

verzorging, theater, sleutelen, keramiek en koken) en drie ver-

erkenning door de vo-raad. ‘Door de vo-raad zijn we op

plichte onderdelen (techniek, economie en zorg). Daarnaast

15 januari 2015 officieel benoemd tot LOB ambassadeur.

is er wekelijks één mentoruur waarin tijd is voor opdrachten

Een ambassadeursschool kan een partnerschool helpen als

en reflectie. Inmiddels zijn er 12 mentoren getraind in het

ervaringsdeskundige bij het toepassen van good practices

houden van loopbaangesprekken met leerlingen.

in de eigen omgeving. Als geen ander is de ambassadeursschool in staat om de partnerschool op het spoor te zetten van een goed werkende aanpak, te behoeden voor valkuilen en van school tot school te adviseren tijdens de duur van het traject.’ Voor meer informatie: www.lob-vo.nl [email protected] Foto’s: leerlingen aan het werk tijdens een keuzeles.

Ieder jaar wordt de IRIS Onderwijsdag door een andere IRISschool georganiseerd. Dit keer is het de beurt aan de HaemstedeBarger Mavo. Omdat de ruimte in de school niet toereikend is voor alle medewerkers van de IRISscholen is het Kaj Munk College zo gastvrij om haar school voor deze dag ter beschikking te stellen. De onderwijsdag 2015 staat in het teken van “Onderwijs op maat”. Hannie Stam, directeur HaemstedeBarger Mavo bereidt samen met de zorgcoördinatoren van alle IRISscholen een mooi programma voor. Hannie: ‘Mensenwerk, dat is waar het om gaat bij het bieden van onderwijs op maat. Alle puzzelstukjes in het geheel vormen het raamwerk waarbinnen de leerling zich optimaal kan ontplooien. Zo’n puzzelstukje vorm jij met al je kwaliteiten en vaardigheden.’ Het ochtendprogramma belooft een spetterend en actief geheel te worden. De middag staat in het teken van workshops naar keuze van 2 uur, waardoor er voldoende tijd is voor actieve werkvormen.

Schrijf je nu in voor de onderwijsdag! Stel je eigen programma samen via www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl Deadline: 24 maart 2015

IRIS Opleiding Leiderschap: Kweekvijver 2015-2016 Informatiebijeenkomst: 20 mei en 23 juni, 16:00 - 17:30 uur, Kaj Munk College Leiding geven aan collega’s doe je niet zomaar. Daar moet je wel wat voor doen! De opleiding Kweekvijver volgen bijvoorbeeld. Deze IRIS-opleiding is bedoeld voor iedereen die werkt in het onderwijs en die zich verder wil bekwamen op het gebied van ambachtelijk en persoonlijk leiderschap. Iets voor jou?

‘Zeer inspirerende, brede en boeiende opleiding

In september 2015 gaat deze

over sturing binnen de school en mijn eigen rol

eenjarige opleiding opnieuw

daarin. Ik leer er ook op persoonlijk vlak veel van.’

van start onder leiding van

Arjon Rood, applicatiebeheerder IRIS

Ruud Jansen en Klaas Loeve. Is het iets voor jou? Overleg met je leidinggevende en neem contact op met

‘Ontzettend waardevol om als docent naar onze school te leren kijken door de bril van de schoolleider.’ Brenda Warmolts, docent Kaj Munk College

Ruud Jansen (tel. 06-43230670,

‘Ik leer veel over mezelf en hoe ik in de school

[email protected]).

sta en groei enorm door voortdurend dingen

Meer informatie vind je

te doen die buiten mijn comfort zone liggen.’

op de website van O&O.

Marleen Vos, docent RKSG Thamen

Lesson Study Wiskunde: de perfecte les Hoe kom je tot een perfecte wiskundeles? Op het Kaj Munk College wordt hard gewerkt aan een antwoord op deze vraag door middel van het project ‘Lesson Study Wiskunde’. Vanuit de SVS, een subsidie ter versterking van de samenwerking tussen lerarenopleidingen en scholen, is dit project tot stand gekomen. Het betreft een samenwerking tussen de Vrije Universiteit Amsterdam en de Academische opleidingsschool Noord-Holland West, waar het Kaj Munk College onderdeel van uitmaakt. Projectgroep

gebruiken in andere klassen. Samen met de vakdidacticus

Om uitvoering te kunnen geven aan het project is er een

brainstormden we over de lesopbouw, zoals energizers,

projectgroep geformeerd. Deze bestaat uit 6 wiskunde-

uitleg, differentiëren en afsluiting. Vervolgens hebben we

docenten van het Kaj Munk College (3 docenten in oplei-

binnen de groep de taken verdeeld om de les verder uit te

ding en 3 ervaren docenten), een vakdidacticus en een

werken. De week erna verbonden we het geheel tot een

projectbegeleider vanuit de VU. Irene Prins, teamleider

les, waarbij per type leerling binnen de klas het lesplan

brugklassen, is één van de wiskundedocenten en tevens

nauwkeurig is beschreven. Hiermee is de zogenaamde Lab-

projectbegeleider in opleiding. Als het project is beëindigd

les klaar om in de praktijk uit te proberen.’

zal zij de begeleiding van eventuele volgende groepen binnen de school op zich nemen.

Lab-les in de praktijk In de week die volgde gaf één docent uit de groep de rekenles daadwerkelijk aan de klas, de andere docenten en de begeleiders van de VU observeerden de les. Om goed te kunnen observeren heeft de groep scholing gevolgd. ‘Het is grappig om te zien dat de leerlingen ons na twee minuten al totaal zijn vergeten, terwijl we dan toch met een behoorlijke groep in de klas aanwezig zijn.’ Na deze les werd een drietal verschillende typen leerlingen individueel geïnterviewd en werden er algemene vragen gesteld aan de hele klas. ‘De resultaten hiervan bespraken we vervolgens weer in de groep, om te achterhalen wat wel werkt en wat niet. Daarna is het programma nog een laatste keer aangepast zodat in de week erna, met gepaste trots, de perfecte les kon worden gegeven. Als algemene

Werkwijze

respons gaven de leerlingen overigens aan dat ze meer

Irene vertelt enthousiast over het project: ‘Sinds september

gemotiveerd waren in de les, omdat ze op hun eigen

komen we iedere woensdag het 7e en 8e uur bij elkaar. Een

niveau konden werken.’

heel blok bestaat uit ongeveer 10 weken, waar 4 tot 5 keer ook de begeleiders van de VU aanwezig zijn. Zij filmen alle

Enthousiasme

bijeenkomsten voor eigen onderzoek.’

Er is nu 1 blok van 10 weken afgerond en het is de bedoeling dat er nog 2 blokken volgen dit jaar. ‘We zijn allemaal

Voor het project zijn twee parallelklassen uitgekozen, waar-

erg enthousiast. Het is fijn dat we dit nu vanuit de subsidie

bij de leerlingen in beide klassen verdeeld zijn in drie typen:

kunnen bekostigen, maar we vinden het project voor ons

weinig, iets meer en veel uitleg nodig. Irene: ‘Eerst hebben

eigen functioneren en voor onze school in de toekomst ook

we de ideale les beschreven. Wij vinden dat dat een les is

erg belangrijk. Bovendien is het leuk om met elkaar ideeën

waarin leerlingen leren op hun eigen niveau, enthousiast

uit te wisselen en samen lessen te maken. Samen heb je

worden voor het onderwerp en aan het einde ook weer blij

zoveel meer expertise. We brengen allemaal andere bagage

de klas uit gaan. Daarna hebben we het onderwerp voor

mee en hebben ieder onze eigen beleving. Verder is het

de les gekozen. Dit werd een onderwerp uit het rekenpro-

leuk om bij elkaar in de les te kijken. We leren daar ontzet-

gramma, omdat we de les dan later gemakkelijker kunnen

tend veel van.’

Subsidiemogelijkheden Lerarenbeurs Bevoegde leraren kunnen een beurs aanvragen voor een bachelor- of masteropleiding (inclusief pre-master of schakeltraject). Meer informatie: www.ib-groep.nl/particulieren/leraar.

Tegemoetkoming leraren, ook voor zij-instromers Studenten, zij-instromers of contractanten kunnen een tegemoetkoming leraren krijgen. Dit kan als zij een lerarenopleiding aan hbo of universiteit volgen en studiefinanciering niet meer mogelijk is (ook niet als lening bij DUO). De tegemoetkoming is een gift. Meer informatie: www.ib-groep.nl/particulieren/leraar. Deadline: 31 augustus 2015.

Promotiebeurs Bevoegde leraren kunnen een beurs aanvragen voor een promotieonderzoek. Zie voor meer informatie www.nwo.nl/leraren. Deadline: september 2015. NWO organiseert trainingsdagen voor leraren die bezig zijn met de voorbereiding van een aanvraag voor de beurs.

Agenda maart - mei 2015

Onderwijspioniers gezocht Ben jij die ambitieuze leraar met goede ideeën over wat er beter of

18 maart

LOB Symposium

www.comn.nu

23 maart

Motiverend taalonderwijs: de leerling aan zet

www.aps.nl

25 maart

Nationaal mediawijsheid congres

www.mediaenmaatschappij.nl

26 maart

VO-congres Werken aan eigentijds onderwijs

www.vo-raad.nl

31 maart

IRIS Onderwijsdag 2015

www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl

anders kan op school? Vind je het

‘Onderwijs op maat = mensenwerk’

lastig om die ideeën in praktijk om te zetten? Onderwijs Pioniers kan je helpen om je idee in de praktijk te laten onderzoeken en die ervaringen uit te wisselen met andere ‘pionie-

9 april

Het oplossen van talige rekenopgaven

www.aps.nl

17 april

Leiderschapsdag IRIS

23 april

Gepersonaliseerd leren

www.aps.nl

2,16,30 april

Masterclass “Samenwerken uit eigen belang”

www.onderwijsagenda.nl

Meld je nu aan als Onderwijs Pionier

11 april

TPRS Introductieworkshop storytelling

www.onderwijsagenda.nl

2015/2016! Aanmelden kan tot 6 april

13 april

Solliciteren als ERK-vaardigheid Frans

www.onderwijsagenda.nl

2015 via www.onderwijspioniers.nl.

19 mei

Schoolcultuur in het vmbo

www.aps.nl

rende leraren’. De beste ideeën worden beloond met budget, begeleiding voor de realisatie en een netwerk.

Netwerk O&O

Colofon

Het netwerk O&O coördineert, stimuleert, ondersteunt en faciliteert op het gebied van Opleiden en Ontwikkelen binnen de school en vormt een brug naar IRIS-brede samenwerking ter versterking.

IRIS Opleiden & Ontwikkelen

Dit is een uitgave van Vragen en/of suggesties: Rita Groeskamp, coördinator Opleiden en Ontwikkelen IRIS

Heb je vragen, opmerkingen of suggesties? Neem dan contact op met één van de

- 023-5483800

netwerkcoördinatoren:

- [email protected]

Marcel van den Busken

(THA)

Jan Simon Ronald Lam

[email protected]

0297-563192

- www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl

(HVC) [email protected]

0252-661566

Tekst: J. Simon en R. Groeskamp

(HBM) [email protected]

023-5282380

Eindredactie: I. Snep

Robert Claassen

(KMC) [email protected]

023-5616198

Vormgeving: Bommel tekst & creatie

Luc Bessems

(ECL)

[email protected]

023-5319042

Oplage: 900 exemplaren

Rita Groeskamp

(IRIS)

[email protected]

023-5483800

Druk: drukkerij Groen Met dank aan alle medewerkers van IRIS

Meer informatie: www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl

die aan dit nummer hebben meegewerkt.