De oudste boom van Nederland bewaren voor de toekomst Rijdend over de Grotestraat in Sambeek, vanaf de dorpskerk naar het zuiden, zou je de oudste linde van Nederland zo voorbij rijden. Toch staat ze er, bescheiden en teruggetrokken op een erf, pal langs de weg majestueus te wezen: de Linde van Sambeek. Met haar leeftijd tussen de 400 en 800 jaar was deze boom in vroeger tijden de spil van de gemeenschap. Waarschijnlijk werd er recht gesproken onder deze linde en werden hier bijeenkomsten gehouden. Het belang voor de dorpsgemeenschap heeft er dan ook voor gezorgd dat de boom deze hoge leeftijd heeft kunnen bereiken. De Linde van Sambeek is van oorsprong gesnoeid als etagelinde, de onderste etage gestut door een kring van palen. Etagelindes markeerden lange tijd de belangrijkste plaatsen van katholieke streken in Nederland, België en Duitsland. Stormschade in de zomer van 2012 en de afgelopen zomer bedreigen de bijzondere Linde in haar voortbestaan. Daarom voelt een team van specialisten van Stichting Wereldboom zich geroepen om deze oude reuzin voor de toekomst te bewaren en haar te bestemmen als Wereldboom: een boom met een erkende én hoog beschermde status, die alle ruimte krijgt om nog honderden jaren ouder te worden. De Stichting Wereldboom schept hiervoor de voorwaarden. Die benoeming tot Wereldboom gaat ervoor zorgen dat de Linde van Sambeek nog eeuwen meegaat en dat ze wederom een bijzondere plek en pleisterplaats wordt voor de mensen van Sambeek en bezoekers. Als onderdeel van het proces dat voorafgaat aan de inhuldiging van iedere Wereldboom beschrijft Stichting Wereldboom het fascinerende verhaal van de Linde van Sambeek.
Een natuurwonder In 1898 is koningin Wilhelmina gehuldigd op dat moment was de Linde van Sambeek al honderden jaren oud. Zo oud, dat zij grotendeels vermolmd was, grote takken waren van de etages afgebroken. Zeker, haar schors zag er prima uit, maar het gehele inwendige was verteerd. Wat er na dit proces van vertering overbleef in de boom was een substantie die te vergelijken is met tuinturf. Dit is een prachtige voedingsbodem voor planten om in te wortelen.
Wortel van de linde van Herpt
En dat is precies wat er gebeurde, maar wel op een hele bijzondere manier: de boom maakte wortels in haar eigen inwendige. Je zou kunnen zeggen dat de boom zichzelf opat en nieuw leven inblies. Een sterk staaltje hergebruik van de natuur. De wortel in de Linde van Sambeek is ontsproten binnenin de boom. De wortel boorde zich door de vermolmde kern naar de grond en spreidde zich uit in de vruchtbare grond. Dit proces komt bij meer lindes en ook andere boomsoorten voor. Zo staat er in de Brabantse plaats Herpt bijvoorbeeld een linde die momenteel middenin dat proces is. Nu, 150 jaar later is de vermolmde turf in de linde van Sambeek verdwenen en is die ruimte gevuld door de nieuwe ‘jonge’ stam. De gehele kroon, dus ieder blaadje is onlosmakelijk verbonden met deze ‘dochterstam’. De moederstam van de Linde is te verzwakt om zichzelf en de imposante kroon te dragen, daar zorgen vele kabels voor vanaf de dochter. Het geheel is een unieke compositie van een zeer oude linde die door de dochterstam zich gedragen wordt.
Weggekropen tussen de moeder en dochterstam
Behoud voor de toekomst Het proces om de linde voor de toekomst te bewaren begint met het beoordelen welke gebreken en tekorten de boom heeft. Ook wordt bekeken hoe de groeiplaats van de boom er uit ziet. De toestand van de bodem heeft namelijk grote invloed op de gezondheid van de boom. Aan de hand van die beoordeling is inmiddels een beheer- en inrichtingsplan opgesteld voor de boom en zijn directe omgeving. Vervolgens kunnen dan de problemen en tekorten van de boom worden aangepakt, zodat een optimale groeiplaats ontstaat.
Cruciaal voor de duurzame instandhouding is voor Stichting Wereldboom de plek die de boom inneemt in de maatschappij. Er wordt daarom een gemeenschap rond iedere Wereldboom gevormd. Mensen die zich voor ‘hun’ boom hardmaken en de boom verzorgen, erop toezien dat hij de ruimte krijgt om oeroud te worden. De boom zelf biedt een bijzondere plek om samen te komen. De mensen in Sambeek en in het bijzonder de fam. Stevens die naast de boom woont zijn zeer gehecht aan de boom. De boom is bijvoorbeeld de naamgever van het jaarlijkse Lindefeest en er is zelfs een speciale symfonie voor de Linde geschreven. De Dorpsraad Sambeek spant zich in om de boom onder de aandacht van het gemeentebestuur van Boxmeer te houden.
Onderhoudsplan Het onderhoudsplan voor de Linde van Sambeek is opgesteld volgens de Specialist Survey Method uit Engeland. Daar staan veel meer van deze zeer oude bomen, veterane bomen genoemd, waardoor er daar veel ervaring is met de aanpak ervan.
De Linde van Sambeek blijkt in goede conditie en bovendien heeft deze boom een groot regeneratievermogen. Toch heeft deze boom een aantal gebreken waardoor haar voortbestaan in het geding komt. Van enkele hoofdtakken is de sterkte afgenomen is en de resterende wanddikte van de oude stam minimaal. Het afsterven van delen van de boom bij bomen in de veterane fase is een natuurlijk proces en noodzakelijk om te kunnen overleven. De dochter speelt een bijzondere rol in dit proces. Mechanische maatregelen De (dochter) hoofdstam in het centrale deel van de boom is mechanisch goed. Aan deze hoofdstam zijn de overige hoofdtakken verankerd, maar delen van die verankering zijn tijdens de laatste stormschade onderbroken. Mocht één van de hoofdtakken uitbreken dan volgt een kettingreactie waardoor meerdere takken zullen uitbreken. Daarom is het van belang dat de vier hoofdtakken van de oorspronkelijke etagelinde in grootte gereduceerd worden, zodat de windbelasting lager wordt. Verankeringen moeten waar nodig aangepast of vervangen worden zodat uitscheuren wordt voorkomen. De overige takken dienen beperkt uitgelicht te worden om de groei van beide delen in balans te houden. Verdere kroonreductie zal met een interval van drie tot vijf jaar plaatsvinden, afhankelijk van de reactie van de boom. Biologische maatregelen Naast de mechanische maatregelen die noodzakelijk zijn om de boom in stand te houden is het van belang dat de boom fysiologisch gezond is en blijft. Vandaar dat het reduceren van de hoofdtakken van de oude kroon in fases moet gebeuren, zodat er voldoende energie overblijft om te compenseren en te reageren. Snoeien in fases stimuleert bovendien de verdere vorming van de secundaire kroon. Deze secundaire kroon of ‘binnenkroon’ levert in de toekomst nieuwe hoofdtakken ter vervanging van de huidige. Op termijn worden jonge takken naar de grond geleid en vormen daar nieuwe levende steunen voor de boom. Bodemomstandigheden De inrichting van de standplaats (wat er groeit onder en om de boom in combinatie met de bodemsituatie) is van groot belang voor het beheer van zeer oude bomen. Zo verarmt gras direct onder de boom bijvoorbeeld het bodemleven en is het gras een grote concurrent voor water en zuurstof. Een verarmd bodemleven maakt de boom bovendien minder weerbaar tegen parasitaire schimmels die de boom verzwakken.
Om de groeiplaats van de Linde te verbeteren is het van belang dat het blad dat in de herfst van de boom valt vastgehouden wordt onder de boom. Zodoende kan het verteren en als voeding dienen voor de boom. Door de jaarlijkse bladval onder de boom te houden met een opstaande rand, verbeteren de bodemomstandigheden enorm en zonder al te veel kosten. De gevallen bladeren worden vastgelegd door ze af te dekken met een dun laagje compost. Over die compostlaag kan een laag snippers worden aangebracht van ongeveer 2 cm dik. Deze snippers dienen te zijn van linde of aanverwante soort, dit i.v.m. de pH waarde, soorteigen stoffen en soortspecifieke micro organismen waar de boom mee samenwerkt. Het gebruik van herbiciden, fungiciden en kunstmest is niet toegestaan onder de kroonprojectie omdat dit een sterke onbalans brengt in de voedingsbalans en het kwetsbare bodemleven. Passanten Door hoogteverschillen en (zit)randen aan te leggen ontstaat een plek rondom de boom. Enerzijds wordt de aandacht getrokken van passanten over de doorgaande weg. Anderzijds wordt een prettige verblijfsplek gecreëerd onder de boom. Gecombineerd met kruidentuintjes krijgt de plek onder de boom echt betekenis. De kruidentuintjes zouden een mooi uithangbord kunnen zijn voor de nabijgelegen landwinkel. Levende steunen Ook biedt de met kruiden beplante zone onder de boom de mogelijkheid in de nabije toekomst ‘afleggers’ te creëren. Rondom de Linde, reiken er nu al takken tot 1,5 meter boven de grond. Wanneer deze takken de grond raken, kan een linde aan deze takken wortels maken en ontstaan er in de loop van jaren extra levende steunen.
Aflegger van een beuk
Over Stichting Wereldboom De bijzondere verzorging en aandacht voor de oude Linde van Sambeek en andere markante bomen in Nederland is geïnitieerd door Stichting Wereldboom. Deze stichting stelt zich tot doel om de groeiplaatsen van bijzondere bomen zó in te richten dat deze onbelemmerd volwassen en daarna oeroud kunnen worden. Daarnaast worden activiteiten rond de boom georganiseerd die de gemeenschapszin versterken en tegelijkertijd een langdurig voortbestaan van de boom garanderen. Elke Wereldboom krijgt een beschermheer of –vrouw uit de directe omgeving die in actie komt als er gevaar dreigt voor de boom. Stichting Wereldboom helpt mensen plekken te maken waar bomen echt imposant en majestueus kunnen uitgroeien, gewoon, bij jou om de hoek of midden in de stad. Er zijn in Nederland al vijf veterane bomen bestemd tot Wereldboom. Nog eens acht oude reuzen zijn een Wereldboom in wording, waaronder de Linde van Sambeek. Meer informatie: www.wereldboom.org Wordt vriend van de Linde van Sambeek Opvallend bij de Linde van Sambeek is dat het nog ontbreekt aan een gemeenschap rondom de boom. Het is toch de oudste boom van Nederland. Juist een gemeenschap is van groot belang voor het behoud van een Wereldboom, een plaats voor iedereen. Wij geloven dat een dergelijke oude en bijzonder boom in de harten van veel mensen zit. Daarom is er plan gemaakt om de de gemeenschap rondom de Linde van Sambeek te bouwen. Wanneer je de boom een warm hart toedraagt kan je ‘Vriend van de Linde van Sambeek’ worden. Hierbij hoort een donatie van minimaal 4 euro. Geld dat terecht komt in de vereniging ‘ Vrienden van de Linde van Sambeek’. Het wordt in eerste instantie beheert door de Stichting Wereldboom maar op termijn moet een zelfstandig opererende vereniging ontstaan. Het geld wordt gebruikt voor verdere uitwerking van het ontwerp en voor de uitvoering, het beheer en het onderhoud. Vriend worden kan u anoniem doen, of u wordt opgenomen op de lijst ‘vrienden van de Linde van Sambeek’. Om vriend te worden surft u naar: www.wereldboom.org
